Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Veb-sayt (ing. website, web – hörümçək toru, site — "yer") – HTTP/HTTPS protokolları vasitəsilə İnternetdə müraciət etmək mümkün olan, vahid mövzulu veb-səhifələrin sistemidir. Veb saytların ümumi yığımı Ümumdünya hörümçək torunu yaradır. Dövlət qurumları, müxtəlif idarə, təşkilat, müəssisə və şirkətlər öz xidmətləri və imkanları haqqında məlumatları yaymaq üçün veb-saytlardan istifadə edirlər. Veb-saytlar konkret məzmuu olan informasiya platforması kimi, ya da gəlir qazanmaq üçün yaradılır.
Ölü sayt — (ing.gravesite, ru. мертвый узел) – 1. Fəaliyyət göstərən, ancaq heç bir dəstəyi olmayan veb-sayt. 2. İstifadəçilər arasında qabaqcadan nəzərdə tutulmuş populyarlığı olmayan veb-sayt.
Veb saytların səhifələri ümumi domen ünvan altında birləşmiş olurlar və eyni məntiqi struktura malikdirlər. Veb sayt anlayışı hostinq, server, , domen, şəbəkə və s. anlayışlarla sıx bağlıdır. inkişaf etdikcə bir serverdə (kompüterdə) çoxlu sayda domen və veb saytlar yerləşdirmək mümkündür.
Tarixi
Dünyada ilk veb-sayt 6 avqust 1991-ci ildə (Tim Burners-Lee) tərəfindən yaradılmışdır. Həmin saytda o, World Wide Web (WWW) yeni texnologiyası haqqında ümumi anlayış verərək, URL ünvanlaşma sistemi və HTML dili haqqında danışır. Həmin saytda veb-serverlərin və veb brauzerlərin (veb səyyahların) qurulması və işi ilə bağlı da informasiya verilirdi. Həmin sayt dünyada ilk İnternet-kataloqdur. Belə ki, Tim Barners-Li burada digər saytlara keçidlərin siyahısını da göstərdi.
Tim Barners-Li hesab edirdi ki, hipermətnlərdən istifadə etməklə şəbəkələrdə informasiya mübadiləsini çox sürətlə və effektiv aparmaq mümkündür. Bu ideyanı həyata keçirmək üçün o, hələ 1980-ci ildə Enquire proqram təminatını yaratdı. 1991-ci ildə CERN-də WWW standartı təsdiq olundu. Tim Barners-Li veb-texnologiyasının – HTTP, URI/URL və HTML atası hesab edilir
Veb-saytın strukturu
İnternetdə olan, öz aralarında hiperistinadlarla birləşmiş, kiçik saytdan tutmuş böyük informasiya portalına qədər hər bir resurs bir neçə tematik rubrikaları təşkil edir. Bir qayda olaraq məzmunu qısa anonslarla verilmiş bütün bölmələrdəki saytların istinadları birinci, yəni başlanğıc səhifəyə gətirilir ki, bu səhifəyə index.htm (.html) adı verilir. Saytın bütün başlanğıc sənədlərinə belə adın verilməsi məsləhətdir. Çünki əks təqdirdə hər hansı bölmənin başlanğıc səhifəsinin adını göstərmədən URL ünvanına müraciət olunarsa brauzer səhifənin özünü yox, cari qovluqda saxlanılmış faylların siyahısını göstərəcək. Veb saytları əsas etibarilə korporativ və satış saytları olaraq iki növə bölünür.
Sənədlərin uyğun bölmələrinə görə paylanmış tematik rubrikalar yığımı və bütün səhifənin resursları arasında əvvəlcədən layihələndirilmiş hiperəlaqələr saytın məntiqi strukturu adlanır. Fiziki struktur isə sayt nəşr olunmuş qovluğun alt direktoriyalarındakı fiziki faylların yerləşdirilməsi alqoritmi kimi başa düşülür.
Ola bilər ki, məntiqi və fiziki strukturlar üst-üstə düşməsin. Çünki sənədin fiziki strukturunda fayllar proqramistin işini asanlaşdırmaq məqsədilə müəyyən qaydada yerləşdirilə bilər. Faylların müəyyən qayda ilə yerləşdirilməsi sayta yeni materiallar əlavə edildikdən sonra qarışıqlıq yaranmasının qarşısını alır, belə ki, proyektin elementləri sayılan bütün qrafik təsvirləri "Image" adlanan xüsusi qovluqda yerləşdirmək lazımdır. Bu qovluq saytın əsas direktoriyasında yerləşir. Nəticədə təsvir yerləşdirilmiş HTML sənədlərini təzələdikdə şəkilləri yenidən səhifəyə yerləşdirmək lazım gəlmir. Digər tərəfdən həmin qrafik təsvirləri saytın digər səhifələrində də istifadə etmək olar. Veb saytda yerləşən hiperistinadların düzgün işləməsi, sənədlərin düzgün açılması və hər şansı bir resursa müraciət edildikdə brauzerin səhv haqqında informasiya verməsinin qarşısını almaq üçün aşağıdakı qaydalara riayət edilməlidir.
Direktoriyanın adları, HTML sənədlərinin adları və genişlənmələri, adları təyin olunmalıdır. Bu adlar latın əlifbasında və kiçik reqistrlərində yazılmalıdır. Bu adların uzunluqları 8 simvoldan çox olmamalıdır. HTML sənədlərində faylların adları məna kəsb etməlidirlər, yəni gələcəkdə faylın məzmunu yaddan çıxarsa, bu halda faylın adına baxmaqla onun hansı mövzuya aid olduğu təyin olunacaq.
Veb-saytın strukturu 3 tipə bölünür:
- Xətti struktur
- Şəbəkə strukturu
- İerarxik struktur
Veb-saytın optimallaşdırılması
Veb-saytın optimallaşdırılması – saytın hərtərəfli yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş tədbirlərdəndir. Optimallaşdırmanın məqsədi veb-saytın rahatlığının təmin edilməsi, yüklənmə sürətinin artırılması, yüksək hostinq xidməti ilə təchiz edilməsi, yüksək keyfiyyətli kontentin təqdim edilməsi, onun axtarış sistemlərinin tələblərinə uyğun olaraq tənzimlənməsi və başqadır.
Alqoritm
Veb saytı işləyərkən aşağıdakı alqoritmlər ardıcıl olaraq yerinə yetirilməlidir:
- Məqsədin qoyuluşu və əsas məsələlərin təyin edilməsi
- Gələcək tematik bölmələrin siyahısının yaradılması
- Resursların məntiqi və fiziki strukturlarının işlənməsi
- Dizayn eskizinin, saytın komponovkasının, görünməz verstal cədvəlin hazırlanması
- Mətn materiallarının hazırlanması
- Qrafik materialların hazırlanması
- Vektor şəkillərinin yayılmış (rastrovıy) formata eksport edilməsi, şəkillərin optimallaşdırılması
- Web-səhifələrin şablonlarının hazırlanması
- Web-səhifələrin maşın koduna çevrilməsi
Mənbə
- Osman Gündüz, Qorxmaz Əfəndiyev, Nazim Rüstəmov, "kompüter — İnformasiya Texnologiyalarının Əsasları", Bakı, 2006
- İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Veb sayt ing website web horumcek toru site yer HTTP HTTPS protokollari vasitesile Internetde muraciet etmek mumkun olan vahid movzulu veb sehifelerin sistemidir Veb saytlarin umumi yigimi Umumdunya horumcek torunu yaradir Dovlet qurumlari muxtelif idare teskilat muessise ve sirketler oz xidmetleri ve imkanlari haqqinda melumatlari yaymaq ucun veb saytlardan istifade edirler Veb saytlar konkret mezmuu olan informasiya platformasi kimi ya da gelir qazanmaq ucun yaradilir Olu sayt ing gravesite ru mertvyj uzel 1 Fealiyyet gosteren ancaq hec bir desteyi olmayan veb sayt 2 Istifadeciler arasinda qabaqcadan nezerde tutulmus populyarligi olmayan veb sayt Veb saytlarin sehifeleri umumi domen unvan altinda birlesmis olurlar ve eyni mentiqi struktura malikdirler Veb sayt anlayisi hostinq server domen sebeke ve s anlayislarla six baglidir inkisaf etdikce bir serverde komputerde coxlu sayda domen ve veb saytlar yerlesdirmek mumkundur TarixiDunyada ilk veb sayt 6 avqust 1991 ci ilde Tim Burners Lee terefinden yaradilmisdir Hemin saytda o World Wide Web WWW yeni texnologiyasi haqqinda umumi anlayis vererek URL unvanlasma sistemi ve HTML dili haqqinda danisir Hemin saytda veb serverlerin ve veb brauzerlerin veb seyyahlarin qurulmasi ve isi ile bagli da informasiya verilirdi Hemin sayt dunyada ilk Internet kataloqdur Bele ki Tim Barners Li burada diger saytlara kecidlerin siyahisini da gosterdi Tim Barners Li hesab edirdi ki hipermetnlerden istifade etmekle sebekelerde informasiya mubadilesini cox suretle ve effektiv aparmaq mumkundur Bu ideyani heyata kecirmek ucun o hele 1980 ci ilde Enquire proqram teminatini yaratdi 1991 ci ilde CERN de WWW standarti tesdiq olundu Tim Barners Li veb texnologiyasinin HTTP URI URL ve HTML atasi hesab edilirVeb saytin strukturuInternetde olan oz aralarinda hiperistinadlarla birlesmis kicik saytdan tutmus boyuk informasiya portalina qeder her bir resurs bir nece tematik rubrikalari teskil edir Bir qayda olaraq mezmunu qisa anonslarla verilmis butun bolmelerdeki saytlarin istinadlari birinci yeni baslangic sehifeye getirilir ki bu sehifeye index htm html adi verilir Saytin butun baslangic senedlerine bele adin verilmesi meslehetdir Cunki eks teqdirde her hansi bolmenin baslangic sehifesinin adini gostermeden URL unvanina muraciet olunarsa brauzer sehifenin ozunu yox cari qovluqda saxlanilmis fayllarin siyahisini gosterecek Veb saytlari esas etibarile korporativ ve satis saytlari olaraq iki nove bolunur Senedlerin uygun bolmelerine gore paylanmis tematik rubrikalar yigimi ve butun sehifenin resurslari arasinda evvelceden layihelendirilmis hiperelaqeler saytin mentiqi strukturu adlanir Fiziki struktur ise sayt nesr olunmus qovlugun alt direktoriyalarindaki fiziki fayllarin yerlesdirilmesi alqoritmi kimi basa dusulur Ola biler ki mentiqi ve fiziki strukturlar ust uste dusmesin Cunki senedin fiziki strukturunda fayllar proqramistin isini asanlasdirmaq meqsedile mueyyen qaydada yerlesdirile biler Fayllarin mueyyen qayda ile yerlesdirilmesi sayta yeni materiallar elave edildikden sonra qarisiqliq yaranmasinin qarsisini alir bele ki proyektin elementleri sayilan butun qrafik tesvirleri Image adlanan xususi qovluqda yerlesdirmek lazimdir Bu qovluq saytin esas direktoriyasinda yerlesir Neticede tesvir yerlesdirilmis HTML senedlerini tezeledikde sekilleri yeniden sehifeye yerlesdirmek lazim gelmir Diger terefden hemin qrafik tesvirleri saytin diger sehifelerinde de istifade etmek olar Veb saytda yerlesen hiperistinadlarin duzgun islemesi senedlerin duzgun acilmasi ve her sansi bir resursa muraciet edildikde brauzerin sehv haqqinda informasiya vermesinin qarsisini almaq ucun asagidaki qaydalara riayet edilmelidir Direktoriyanin adlari HTML senedlerinin adlari ve genislenmeleri adlari teyin olunmalidir Bu adlar latin elifbasinda ve kicik reqistrlerinde yazilmalidir Bu adlarin uzunluqlari 8 simvoldan cox olmamalidir HTML senedlerinde fayllarin adlari mena kesb etmelidirler yeni gelecekde faylin mezmunu yaddan cixarsa bu halda faylin adina baxmaqla onun hansi movzuya aid oldugu teyin olunacaq Veb saytin strukturu 3 tipe bolunur Xetti struktur Sebeke strukturu Ierarxik strukturVeb saytin optimallasdirilmasiVeb saytin optimallasdirilmasi saytin herterefli yaxsilasdirilmasina yonelmis tedbirlerdendir Optimallasdirmanin meqsedi veb saytin rahatliginin temin edilmesi yuklenme suretinin artirilmasi yuksek hostinq xidmeti ile techiz edilmesi yuksek keyfiyyetli kontentin teqdim edilmesi onun axtaris sistemlerinin teleblerine uygun olaraq tenzimlenmesi ve basqadir AlqoritmVeb sayti isleyerken asagidaki alqoritmler ardicil olaraq yerine yetirilmelidir Meqsedin qoyulusu ve esas meselelerin teyin edilmesi Gelecek tematik bolmelerin siyahisinin yaradilmasi Resurslarin mentiqi ve fiziki strukturlarinin islenmesi Dizayn eskizinin saytin komponovkasinin gorunmez verstal cedvelin hazirlanmasi Metn materiallarinin hazirlanmasi Qrafik materiallarin hazirlanmasi Vektor sekillerinin yayilmis rastroviy formata eksport edilmesi sekillerin optimallasdirilmasi Web sehifelerin sablonlarinin hazirlanmasi Web sehifelerin masin koduna cevrilmesiMenbeOsman Gunduz Qorxmaz Efendiyev Nazim Rustemov komputer Informasiya Texnologiyalarinin Esaslari Baki 2006 Ismayil Calalli Sadiqov Informatika terminlerinin izahli lugeti 2017 Baki nesriyyati 996 s Hemcinin baxInformatika Komputer Emeliyyat Sistemleri Komputer sebekeleri Komputer proqramlari Veb seyyah