Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
P dalğaları — dalğanın yayılması istiqamətində elastik mühitin elementar hissəciklərinin rəqslərinə səbəb olan və mühitdə həcmli sıxılma-gərilmə deformasiyaları yaradan elastik uzununa dalğalardır. Həcmi dalğalar arasında ən sürətli, buna görə də Latın "prima" — ilkin "P-dalğaları" adını aldılar. Bərk, maye və qazlarda yayıla bilir.
Haqqında
Seysmik dalğalar – süxurlarda elastik (mexaniki) vibrasiyaların enerjisini daşıyan dalğalardır. Seysmik dalğanın mənbəyi zəlzələ, partlayış, vibrasiya, zərbə, eləcə də süxurlarda elastik vibrasiyaların yaranmasına səbəb olan hər hansı təsir ola bilər. Seysmik dalğalar seysmologiya və kəşfiyyat geofizikasında öyrənilir. Seysmik dalğaların yaratdığı titrəyişləri qeyd etmək üçün seysmik stansiyalara qoşulmuş müstəqil seysmik qeydlər və ya qəbuledicilərdən istifadə olunur. Dalğanın yayılma sürəti dalğanın yayıldığı mühitin sıxlığından və elastik modullarından asılıdır. Seysmik dalğaların sürətləri adətən dərinlik artdıqca artır, yer qabığının yuxarı hissəsində 1–8 km/s, mantiya səviyyəsində isə 13 km/s təşkil edir. Seysmik dalğaların tezliyi fraksiyalardan bir neçə yüz aralığında dəyişir.
Seysmik dalğaların növləri
İki əsas növü vardır: və . Əlavə olaraq, Yer kürəsində aşkarlanma ehtimalı az olan, lakin astroseysmologiyada böyük əhəmiyyət kəsb edən başqa, daha az əhəmiyyətli dalğa növləri də vardır.
Həcmi dalğalar
Həcmi dalğalar uzununa (P-ilkin) və eninə (S-ikinci) dalğalara ayrılır. İlkin və ikincili dalğalar Yerin daxilində dövr edən həcmi dalğalardır. Yerin daxili quruluşunu araşdırmaq üçün Yerdəki P və S dalğalarının hərəkəti və davranışı izlənilir. Dərinliklə sürətin dəyişməsi faza və ya tərkibində dəyişiklikləri göstərir. Zəlzələ kimi seysmik hadisə zamanı müxtəlif yolları izləyən dalğalar nəticəsində yaranan dalğaların gəliş vaxtındakı fərqlər Yerin daxili quruluşunun şəklini əks etdirir.
Həcmi dalğalar geoloji mühitin bütün həcmində məhdudiyyətsiz yayılır. Dalğaların yolu yeraltı qayaların müxtəlif sıxlığı və sərtliyi ilə sınır.
Uzununa dalğalar (P)
P-dalğaları (ilkin dalğa və ya təzyiq dalğası) — seysmologiyada seysmik dalğalar adlanan iki əsas elastik həcmi dalğalardan biridir, uzununa, sıxılma-gərilmə dalğalarıdır. Dalğa şüası boyunca titrəyişlər yaradır. Onlar adətən S dalğalarından iki dəfə sürətlidir və istənilən materialdan keçə bilirlər. Mohoroviçiç sərhədinin aşağı tərəfində P dalğasının sürəti təqribən 8100 m/s-ə bərabərdir, mantiya-nüvə sərhədi bölgəsində isə 13600 m/s-ə çatır.
Həcmi deformasiya zamanı uzununa dalğa (P) əmələ gəlir və nəticədə bu dalğanın keçdiyi mühitdə sıxılma və gərilmə zonalarının növbələnməsi, hissəciklərin öz ilkin vəziyyətləri ətrafında dalğanın yayılma istiqamətində rəqsi hərəkətləri müşahidə edilir. Hissəciklər gərilmə zonalarında bir-birindən uzaqlaşır, sıxılma zonalarında isə yaxınlaşırlar. Uzununa dalğalar səs dalğalarının havada yayılmasına analoji formada yayılırlar.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Seysmologiyanın əsas elementləri". ek.anl.az. 27 aprel 2023-cü il tarixində arxivləşdirilib.
Xarici keçidlər
- P dalğası
- Seysmik dalğalar
- Seysmik dalğalar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
P dalgalari dalganin yayilmasi istiqametinde elastik muhitin elementar hisseciklerinin reqslerine sebeb olan ve muhitde hecmli sixilma gerilme deformasiyalari yaradan elastik uzununa dalgalardir Hecmi dalgalar arasinda en suretli buna gore de Latin prima ilkin P dalgalari adini aldilar Berk maye ve qazlarda yayila bilir HaqqindaSeysmik dalgalar suxurlarda elastik mexaniki vibrasiyalarin enerjisini dasiyan dalgalardir Seysmik dalganin menbeyi zelzele partlayis vibrasiya zerbe elece de suxurlarda elastik vibrasiyalarin yaranmasina sebeb olan her hansi tesir ola biler Seysmik dalgalar seysmologiya ve kesfiyyat geofizikasinda oyrenilir Seysmik dalgalarin yaratdigi titreyisleri qeyd etmek ucun seysmik stansiyalara qosulmus musteqil seysmik qeydler ve ya qebuledicilerden istifade olunur Dalganin yayilma sureti dalganin yayildigi muhitin sixligindan ve elastik modullarindan asilidir Seysmik dalgalarin suretleri adeten derinlik artdiqca artir yer qabiginin yuxari hissesinde 1 8 km s mantiya seviyyesinde ise 13 km s teskil edir Seysmik dalgalarin tezliyi fraksiyalardan bir nece yuz araliginda deyisir Seysmik dalgalarin novleriIki esas novu vardir ve Elave olaraq Yer kuresinde askarlanma ehtimali az olan lakin astroseysmologiyada boyuk ehemiyyet kesb eden basqa daha az ehemiyyetli dalga novleri de vardir Hecmi dalgalar Hecmi dalgalar uzununa P ilkin ve enine S ikinci dalgalara ayrilir Ilkin ve ikincili dalgalar Yerin daxilinde dovr eden hecmi dalgalardir Yerin daxili qurulusunu arasdirmaq ucun Yerdeki P ve S dalgalarinin hereketi ve davranisi izlenilir Derinlikle suretin deyismesi faza ve ya terkibinde deyisiklikleri gosterir Zelzele kimi seysmik hadise zamani muxtelif yollari izleyen dalgalar neticesinde yaranan dalgalarin gelis vaxtindaki ferqler Yerin daxili qurulusunun seklini eks etdirir Hecmi dalgalar geoloji muhitin butun hecminde mehdudiyyetsiz yayilir Dalgalarin yolu yeralti qayalarin muxtelif sixligi ve sertliyi ile sinir Uzununa dalgalar P P dalgalari ilkin dalga ve ya tezyiq dalgasi seysmologiyada seysmik dalgalar adlanan iki esas elastik hecmi dalgalardan biridir uzununa sixilma gerilme dalgalaridir Dalga suasi boyunca titreyisler yaradir Onlar adeten S dalgalarindan iki defe suretlidir ve istenilen materialdan kece bilirler Mohorovicic serhedinin asagi terefinde P dalgasinin sureti teqriben 8100 m s e beraberdir mantiya nuve serhedi bolgesinde ise 13600 m s e catir Hecmi deformasiya zamani uzununa dalga P emele gelir ve neticede bu dalganin kecdiyi muhitde sixilma ve gerilme zonalarinin novbelenmesi hisseciklerin oz ilkin veziyyetleri etrafinda dalganin yayilma istiqametinde reqsi hereketleri musahide edilir Hissecikler gerilme zonalarinda bir birinden uzaqlasir sixilma zonalarinda ise yaxinlasirlar Uzununa dalgalar ses dalgalarinin havada yayilmasina analoji formada yayilirlar Hemcinin baxSeysmik dalgalar ZelzeleIstinadlar Seysmologiyanin esas elementleri ek anl az 27 aprel 2023 cu il tarixinde arxivlesdirilib Xarici kecidlerP dalgasi Seysmik dalgalar Seysmik dalgalar