Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiyə Dövlət Dəmir Yolları (türk. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları) (TCDD) — Baş qərargahı Ankarada yerləşir. Türkiyədə dövlətə məxsus bir milli dəmiryol operatorudur. Türkiyə Dövlət Dəmir Yolları 1 İyun 1927-də qurulmuşdur. Türkiyə hökuməti Osmanlı İmperatorluğunun dağılmasından sonra ortaya çıxan Türkiyə Cümhuriyyəti sərhədləri daxilində mövcud olan dəmir yolu xətlərinin idarə edilməsini öz üzərinə götürür və eyni zamanda ölkədə yeni dəmir yolu xətlərinin inşasına başlayır.
| “Türkiyə Dövlət Dəmir Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti | |
|---|---|
| Tcdd logo.png | |
| Rail transport map of Turkey.png | |
| Ölkə: |  Türkiyə |
| Tipi: | Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti |
| Qərargahı: | Ankara |
| Təsis etmə tarixi: | 1924 |
| Uzunluq: | 12,532km (2021) |
| Genişliyi: | 1,435 mm |
| Voltaj: | 3 kV (3 000 V) DC |
| Veb-saytı: | Türkiyə Dövlət Dəmir Yollarının Rəsmi Saytı |
2008-ci ildə 10,991 km dəmir yolu xəttinə sahib idi və bu onu dünyanın ən böyük dəmir yolu sistemlərinin sıralamasında 22-ci yerdə yerləşdirirdi. 2009-cu ildə Türkiyə Dövlət Dəmir Yolları 17,105,353 ton yük və 7,118,699 sərnişin daşıyaraq dünyanın 33-cü ən böyük sərnişin dəmir yolu şirkəti olur. 2009-cu il məlumatına görə Türkiyə Dövlət Dəmir Yolları şirkətində 25.593 nəfər işlə təmin edilmişdir.
Türkiyə Dövlət Dəmir Yolları bir sıra digər dəmir yolu və dəmiryol xidmət şirkətlərinin paylarına sahibdir. İzmir şəhərətrafı qatarların dəmir yolu operatoru İZBAN-ın səhmlərinin 50% -nə sahibdir. 1994-cü ildən bəri Türkiyə Dövlət Dəmir Yolları InterRail-in üzvüdür.
Tarix
Osmanlı dövrü
Türkiyədəki dəmir yollarının tarixi 1856-cı ildə, bir ingilis şirkəti tərəfindən inşa edilən İzmir - Aydın 130 km-lik Osmanlı İmperiyasındakı ilk dəmir yolu xəttinin açılması ilə başlayır. 1856 - 1889 illər arasında Osmanlı İmperiyasındakı yollar əsasən İngilis şirkətləri tərəfindən inşa edilir. Lakin 1889-1918-ci illər arasında Osmanlı İmperiyasındakı bir çox dəmir yolu bu dövlətlər arasındakı siyasi ittifaq sayəsində Alman şirkətləri tərəfindən inşa edilməyə başlanılır.
1856-1922-ci illərdə ümumi uzunluğu 9,919 km olan aşağıdakı xətlər çəkilir: Rumeli - 2,383 km, 1,435 mm
Ruse - Varna, 223 km, 1866-cı ildə bir ingilis şirkəti tərəfindən tamamlanır; Dunay ilə Qara dənizi birləşdirir.
Konya - Bağdad 2.424 km, 1.435 mm.
İzmir - Kasaba 695 km, 1,435 mm.
İzmir - Aydın 610 km, 1,435 mm.
Şam - Həma 498 km, 1.067 mm və 1.435 mm.
Yaffa - Qüds 86 km, 1.435 mm.
Bursa - 42 km, 1.067 mm.
Ankara - Yaxsıxan 80 km, 1.067 mm.
Şam - Mədinə 1300 km, 1.067 mm.
Türkiyə Cumhuriyyəti dövrü
1923-cü ildə Türkiyə Cümhuriyyəti qurulduqda, onun milli sərhədləri daxilində yalnız 4.000 km dəmir yolu yolu qalır. Türkiyə Cümhuriyyətinə xarici şirkətlərə məxsus olan 2282 km 1435 mm, 70 km 1.067 mm dəmir yolu xəttlərini və 1378 km (1435 mm) hökumət malı miras alır.
Daha sonra Türkiyə Cümhuriyyəti xarici xəttləri milliləşdirir və əsasən ölkənin sənayeləşmə hədəflərinə uyğun olan, 1932-1936-cı illər arasında dəmir və kömür nəql etmək üçün inşa edilən xarici xəttləri tikməyə başlayır.
Türkiyə iqtisadiyyatına təsir edən maliyyə açlığına və Böyük Depressiyaya baxmayaraq, yeni dəmir yolu xətlərinin inşası davam edir. 1923-1950-ci illər arasında inşa edilmiş 3578 km yeni xətlərin böyük əksəriyyəti (3208 km) 1940-cı ildən əvvəl tamamlanmışdır.
Bu dövrdə dəmir yollarının xalq təsərrüfatında geniş istifadəsinə dair bir proqram qəbul edilir. Aşağıdakı hədəflər qoyulur: Potensial istehsal mərkəzləri ilə təbii ehtiyatların birləşdirilməsi.
İstehsal və istehlak mərkəzlərinin dəniz limanları ilə əlaqələndirilməsi, ölkənin kənd yerləri ilə əlaqələrinin genişləndirilməsi.
İqtisadi böyüməni və sosial tərəqqini sürətləndirmək üçün az inkişaf etmiş sahələri ölkənin daha inkişaf etmiş bölgələri ilə əlaqələndirmək.
Milli təhlükəsizliyin gücləndirilməsi.
Bu siyasət sayəsində Kayseri (1927), Sivas (1930), Malatya (1931), Niğdə (1933), Elazığ (1934), Diyarbəkir (1935) və Ərzurum (1939) şəhərləri Türkiyənin dəmir yolu şəbəkəsinə qoşulur.
Bu məqsədlərə iki mərhələdə nail olundu: 1. Maliyyə problemlərinə baxmayaraq xarici şirkətlərə məxsus dəmir yolu xətləri milliləşdirilir.
2. Dəmir yollarının əksəriyyəti Türkiyənin qərb vilayətlərində cəmləşdiyindən, ölkənin mərkəzi və şərq bölgələrini böyük ticarət mərkəzləri və dəniz limanları ilə birləşdirmək tələb olunurdu. Bu dövrdə aşağıdakı xətlər şəkilir:
Samsun - Kalin.
Irmak - Filyos.
Adana - Fevzipaşa - Diyarbəkir.
Sivas - Çetinkaya.
1935-1945-ci illər arasında ölkənin müxtəlif bölgələrindəki mövcud dəmir yolları bir-birinə bağlanılır. Məsələn bu addımlar sayəsində Ankara ilə Diyarbakır arasındakı məsafə 1324 km-dən 1116 km-ə endirilir. 1960-cı ildən sonra maliyyənin böyük hissəsi avtomobil yollarının tikintisinə yönəldilir. Bu siyasət sayəsində 1950 ilə 1980 arasında hər il orta hesabla yalnız 30 km yeni dəmir yolu inşa edilir.
1980-ci illərin ortalarında yeni magistral yolların tikintisi səbəbindən dəmir yolu tikintisinə ayrılan maliyyə kəsilir. Bu zaman təkcə yeni xətlər çəkilmir, köhnələri də sıradan çıxır.
Lakin 2000-ci illərin əvvəllərində yeni irimiqyaslı layihələrə başlanılır. İlk sürətli qatar HT65000 CAF-dan (İspaniya) alınır. Bu qatarlar 260 km/saat sürətə çata bilir. EUROTEM (Cənubi Koreyanın ROTEM şirkəti ilə Türk TÜVASAŞ arasında ortaq bir müəssisə) 2007-ci ildə Türk şəbəkəsi üçün yeni qatarlar istehsal etmək üçün qurulmuşdur. Plan maksimum sürəti müvafiq olaraq 352 km/saat (HSR-350X) və 330 km/saat (KTX-II) olan qatarların inşasıdır.
Digər bir böyük layihə də Marmaray tunelidir. Tunel bosfor boğazının altından keçir. Türkiyənin Avropa və Asiya dəmir yollarını birləşdirir. Tuneldən keçən qatarların hərəkəti 29 oktyabr 2013-cü il tarixində başlanılmışdır.
İstinadlar
- "Türkiyə Dövlət Dəmir Yollarının tarixi". 2017-08-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-29.
- "В Стамбуле открыли туннель под Босфором, связывающий Азию и Европу :: Экономика :: Top.rbc.ru". 2013-10-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-04-22.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turkiye Dovlet Demir Yollari turk Turkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollari TCDD Bas qerargahi Ankarada yerlesir Turkiyede dovlete mexsus bir milli demiryol operatorudur Turkiye Dovlet Demir Yollari 1 Iyun 1927 de qurulmusdur Turkiye hokumeti Osmanli Imperatorlugunun dagilmasindan sonra ortaya cixan Turkiye Cumhuriyyeti serhedleri daxilinde movcud olan demir yolu xetlerinin idare edilmesini oz uzerine goturur ve eyni zamanda olkede yeni demir yolu xetlerinin insasina baslayir Turkiye Dovlet Demir Yollari Qapali Sehmdar CemiyyetiTcdd logo pngRail transport map of Turkey pngOlke TurkiyeTipi Qapali Sehmdar CemiyyetiQerargahi AnkaraTesis etme tarixi 1924Uzunluq 12 532km 2021 Genisliyi 1 435 mmVoltaj 3 kV 3 000 V DCVeb sayti Turkiye Dovlet Demir Yollarinin Resmi Sayti 2008 ci ilde 10 991 km demir yolu xettine sahib idi ve bu onu dunyanin en boyuk demir yolu sistemlerinin siralamasinda 22 ci yerde yerlesdirirdi 2009 cu ilde Turkiye Dovlet Demir Yollari 17 105 353 ton yuk ve 7 118 699 sernisin dasiyaraq dunyanin 33 cu en boyuk sernisin demir yolu sirketi olur 2009 cu il melumatina gore Turkiye Dovlet Demir Yollari sirketinde 25 593 nefer isle temin edilmisdir Turkiye Dovlet Demir Yollari bir sira diger demir yolu ve demiryol xidmet sirketlerinin paylarina sahibdir Izmir seheretrafi qatarlarin demir yolu operatoru IZBAN in sehmlerinin 50 ne sahibdir 1994 cu ilden beri Turkiye Dovlet Demir Yollari InterRail in uzvudur TarixOsmanli dovru Turkiyedeki demir yollarinin tarixi 1856 ci ilde bir ingilis sirketi terefinden insa edilen Izmir Aydin 130 km lik Osmanli Imperiyasindaki ilk demir yolu xettinin acilmasi ile baslayir 1856 1889 iller arasinda Osmanli Imperiyasindaki yollar esasen Ingilis sirketleri terefinden insa edilir Lakin 1889 1918 ci iller arasinda Osmanli Imperiyasindaki bir cox demir yolu bu dovletler arasindaki siyasi ittifaq sayesinde Alman sirketleri terefinden insa edilmeye baslanilir 1856 1922 ci illerde umumi uzunlugu 9 919 km olan asagidaki xetler cekilir Rumeli 2 383 km 1 435 mm Ruse Varna 223 km 1866 ci ilde bir ingilis sirketi terefinden tamamlanir Dunay ile Qara denizi birlesdirir Konya Bagdad 2 424 km 1 435 mm Izmir Kasaba 695 km 1 435 mm Izmir Aydin 610 km 1 435 mm Sam Hema 498 km 1 067 mm ve 1 435 mm Yaffa Quds 86 km 1 435 mm Bursa 42 km 1 067 mm Ankara Yaxsixan 80 km 1 067 mm Sam Medine 1300 km 1 067 mm Turkiye Cumhuriyyeti dovru 1923 cu ilde Turkiye Cumhuriyyeti qurulduqda onun milli serhedleri daxilinde yalniz 4 000 km demir yolu yolu qalir Turkiye Cumhuriyyetine xarici sirketlere mexsus olan 2282 km 1435 mm 70 km 1 067 mm demir yolu xettlerini ve 1378 km 1435 mm hokumet mali miras alir Daha sonra Turkiye Cumhuriyyeti xarici xettleri millilesdirir ve esasen olkenin senayelesme hedeflerine uygun olan 1932 1936 ci iller arasinda demir ve komur neql etmek ucun insa edilen xarici xettleri tikmeye baslayir Turkiye iqtisadiyyatina tesir eden maliyye acligina ve Boyuk Depressiyaya baxmayaraq yeni demir yolu xetlerinin insasi davam edir 1923 1950 ci iller arasinda insa edilmis 3578 km yeni xetlerin boyuk ekseriyyeti 3208 km 1940 ci ilden evvel tamamlanmisdir Bu dovrde demir yollarinin xalq teserrufatinda genis istifadesine dair bir proqram qebul edilir Asagidaki hedefler qoyulur Potensial istehsal merkezleri ile tebii ehtiyatlarin birlesdirilmesi Istehsal ve istehlak merkezlerinin deniz limanlari ile elaqelendirilmesi olkenin kend yerleri ile elaqelerinin genislendirilmesi Iqtisadi boyumeni ve sosial tereqqini suretlendirmek ucun az inkisaf etmis saheleri olkenin daha inkisaf etmis bolgeleri ile elaqelendirmek Milli tehlukesizliyin guclendirilmesi Bu siyaset sayesinde Kayseri 1927 Sivas 1930 Malatya 1931 Nigde 1933 Elazig 1934 Diyarbekir 1935 ve Erzurum 1939 seherleri Turkiyenin demir yolu sebekesine qosulur Bu meqsedlere iki merhelede nail olundu 1 Maliyye problemlerine baxmayaraq xarici sirketlere mexsus demir yolu xetleri millilesdirilir 2 Demir yollarinin ekseriyyeti Turkiyenin qerb vilayetlerinde cemlesdiyinden olkenin merkezi ve serq bolgelerini boyuk ticaret merkezleri ve deniz limanlari ile birlesdirmek teleb olunurdu Bu dovrde asagidaki xetler sekilir Ankara Kayseri Sivas Sivas Erzurum Samsun Kalin Irmak Filyos Adana Fevzipasa Diyarbekir Sivas Cetinkaya 1935 1945 ci iller arasinda olkenin muxtelif bolgelerindeki movcud demir yollari bir birine baglanilir Meselen bu addimlar sayesinde Ankara ile Diyarbakir arasindaki mesafe 1324 km den 1116 km e endirilir 1960 ci ilden sonra maliyyenin boyuk hissesi avtomobil yollarinin tikintisine yoneldilir Bu siyaset sayesinde 1950 ile 1980 arasinda her il orta hesabla yalniz 30 km yeni demir yolu insa edilir 1980 ci illerin ortalarinda yeni magistral yollarin tikintisi sebebinden demir yolu tikintisine ayrilan maliyye kesilir Bu zaman tekce yeni xetler cekilmir kohneleri de siradan cixir Lakin 2000 ci illerin evvellerinde yeni irimiqyasli layihelere baslanilir Ilk suretli qatar HT65000 CAF dan Ispaniya alinir Bu qatarlar 260 km saat surete cata bilir EUROTEM Cenubi Koreyanin ROTEM sirketi ile Turk TUVASAS arasinda ortaq bir muessise 2007 ci ilde Turk sebekesi ucun yeni qatarlar istehsal etmek ucun qurulmusdur Plan maksimum sureti muvafiq olaraq 352 km saat HSR 350X ve 330 km saat KTX II olan qatarlarin insasidir Diger bir boyuk layihe de Marmaray tunelidir Tunel bosfor bogazinin altindan kecir Turkiyenin Avropa ve Asiya demir yollarini birlesdirir Tunelden kecen qatarlarin hereketi 29 oktyabr 2013 cu il tarixinde baslanilmisdir Istinadlar Turkiye Dovlet Demir Yollarinin tarixi 2017 08 15 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 29 V Stambule otkryli tunnel pod Bosforom svyazyvayushij Aziyu i Evropu Ekonomika Top rbc ru 2013 10 31 tarixinde Istifade tarixi 2015 04 22