Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiyə milliyətçiliyi və ya türk milliyətçiliyi (türk. Türk milliyetçiliği) — türk xalqını milli, etnik və ya dil qrupu olaraq təbliğ edən və şöhrətləndirən siyasi ideologiya.
Tarixi
Osmanlı imperiyasının süqutundan sonra Mustafa Kamal Atatürk hakimiyyətə gəlmişdir. O, türk dilini yad təsirdən "təmizləmək" məqsədi ilə dil islahatı həyata keçirmişdir. Atatürk 1935-ci ildən Türkiyənin siyasi və təhsil dairələrində Günəş dil nəzəriyyəsini də təbliğ etmişdir. Hüseyn Cahid Yalçın və Rüfət Osman bəy kimi dövrün türk tədqiqatçıları da erkən şumerlərin olması fikrini irəli sürmüşlər.
Variantları
Türkiyə milliyətçiliyi ilə əlaqəli ideologiyalar arasında etnik və ya irqi əsasçılıq və ya milli mistisizmin bir forması olan türkçülük və ya turançılıq, türk milliyətçiliyini islam kimliyi ilə birləşdirən türk-islam sintezi, türk millətini XI əsrdə səlcuqluların Anadolunu fəth etməsindən sonra inkişaf etmiş ayrı bir varlıq hesab edən anadoluçuluq və dünyəvi, vətəndaş milliyətçisi kamalçılıq daxildir.
Kamalçılıq
Atatürk tərəfindən həyata keçirilən Türkiyə Respublikasının quruculuq ideologiyasında milliyyətçilik onun altı əsas sütunundan biri kimi göstərilmişdir.
1930-cu illərdə kamalçılıq onun dedikləri və yazıları əsasında hər şeyi əhatə edən dövlət ideologiyasına çevrilmişdir. Kamalçıların milliyyət tərifi Türkiyə Respublikası Konstitusiyasının 66-cı maddəsinə inteqrasiya edilmişdir. Qanuni olaraq etnik kimliyi və dinindən asılı olmayaraq hər bir vətəndaş türk kimi müəyyən edilir. Türkiyə vətəndaşlığı qanununda göstərilir ki, vətəndaş yalnız vətənə xəyanət etməklə vətəndaşlığından məhrum edilə bilər.
Türkçülük
"Turançı" milliyətçilik 1839-cu ildə qurulan Turan Cəmiyyəti ilə başlamış, 1908-ci ildə Türk ocaqlarına çevrilən Türk Cəmiyyəti ilə davam etmişdir. Bu ideoloji cərəyan nəticədə turançılıq və türkçülük kimi ideologiyaları da əhatə edəcək şəkildə genişlənmişdir. Sultan II Əbdülhəmidi devirən Gənc türklər inqilabı Osmanlı imperiyasında türk milliyətçilərini hakimiyyətə gətirmişdir. Beləliklə, Osmanlı hökuməti üç paşaların nəzarətinə keçmişdir.
Anadoluçuluq
Anadoluçuluq (türk. Anadoluculuk) Türkiyə mədəniyyətinin əsas mənbəyinin Anadolu olması lazım olduğunu başlanğıc nöqtəsi kimi götürür. Bu ideologiyanın əsas dayağı Anadolu türklərinin 1071-ci ildə baş tutan Malazgirt döyüşündə qalib gələrək Anadoluda yeni bir sivilizasiya qurmasıdır.
Erkən cümhuriyyət dövründə Hilmi Ziya Ülkən, Mehmet Raif Oğan və Nurəddin Topçu kimi bəzi ziyalılar türk millətçiliyinin mənşəyinin "Turan"da deyil, Anadoluda axtarılmasını təklif etmişdir.
Türk-islam sintezi
Türk-islam sintezi (türk. Türk-İslam sentezi) türk milliyətçiliyi ilə islamı birləşdirən ifrat sağçı mühafizəkar ideologiyadır.
Bu termin 1972-ci ildə türk-islam sintezini mühafizəkar tarixçi İbrahim Qəfəsoğlu tərəfindən irəli sürülmüşdür. O, bunun kökünü XI əsrdə ilk müsəlman türk sülaləsi olan Qaraxanilərə çıxarmışdır. Qəfəsoğlu türklərin qədim çöl mədəniyyəti ilə islam arasında əlaqəni bir incələşmə prosesi kimi qiymətləndirmişdir. Bu sintez 1970-ci illərdə təsisçisi Qəfəsoğlu olan "Aydınlar ocağı" intellektual klubunda təmsil olunurdu.
1970-ci illərin siyasi cəbhələri arasında qanlı toqquşmalar və 1980-ci ildəki dövlət çevrilişi ilə yaranan qarışıqlıqdan sonra xunta dini fundamentalizmlə bağlı qeyd-şərtlərə baxmayaraq, nizam və birliyi bərpa etmək üçün islami-mühafizəkar ideya və dəyərlərindən istifadə etməyə cəhd göstərmişdir. 1980-ci il çevrilişindən sonra hərbi diktatura rəsmi dövlət ideologiyası olaraq türkçülük, türk-islam sintezi və kamalçılığın birləşməsini yaratmışdır.
Kipr türk milliyətçiliyi
Kipr türk milliyətçiliyi Şimali Kipr Türk Respublikasının (ŞKTR) müstəqilliyinə dəstəyi vurğulayır, yunanların dominantlıq etdiyi Kipr Respublikası ilə birləşmiş Kipr ideyasına qarşı çıxır, ŞKTR-nin Türkiyədən müstəqil qalmasını arzulayır.
Mənbə
İstinadlar
- Landau, Jacob M. Atatürk and the Modernization of Turkey (ingilis). Boulder: Westview Press. 1984. 133. ISBN .
- Shay, Anthony. Choreographic Politics: State Folk Dance Companies, Representation, and Power. Wesleyan University Press. 2002. səh. 210. ISBN . 2022-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-28.
- Xypolia, Ilia. British Imperialism and Turkish Nationalism in Cyprus, 1923-1939 : divide, define and rule. London: Routledge. 2017.
- Xypolia, Ilia. British Imperialism and Turkish Nationalism in Cyprus, 1923-1939 : divide, define and rule. London: Routledge. 2017.
- Turkish Society // Britannica Online Encyclopedia. 2014-12-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2008-07-01.
- Ayşe Hür, Mustafa Kemal ve muhalifleri (1) 2016-08-17 at the Wayback Machine, Radikal, February 18, 2007.
- Guy E. Métraux, International Commission for a History of the Scientific and Cultural Development of Mankind, The new Asia, New American Library, 1965, p. 73.
- "ÜLKEN, Hilmi Ziya - TDV İslâm Ansiklopedisi". 2022-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-28.
- "OGAN, Mehmet Râif - TDV İslâm Ansiklopedisi". 2022-06-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-28.
- "TOPÇU, Nurettin - TDV İslâm Ansiklopedisi". 2020-06-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-28.
- Identity, Culture and Globalization - Annals of the International Institute of Sociology 2020-08-18 at the Wayback Machine, ISBN , ISBN , pg. 182 - 183.
- Werner Ende und Udo Steinbach: Der Islam in der Gegenwart. München 1996, S. 236
- Judith Hoffmann: Aufstieg und Wandel des politischen Islam in der Türkei. Berlin 2003, S. 25f.
- Central Eurasian Studies Review, Vol. 3, Central Eurasian Studies Society, 2004, p. 23. Ekrem Buğra Ekinci, 16 TÜRK DEVLETİ Cumhurbaşkanlığı forsundaki 16 yıldız neyi ifade ediyor? 2022-03-10 at the Wayback Machine, 2 February 2015.
- "Newspaper Radikal on 28 May 2006". 20 February 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 28 July 2022.
- "TRNC". 2022-04-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-28.
Ədəbiyyat
- Arman, Murat Necip. “Türk Millətçiliyinin Dönüştürülməsində Bayağılığın Qaynaqları” . CEU Siyasi Elmlər Jurnalı, buraxılış: 02 / 2007, səh. 133–151.
- Eissenstat, Howard. "Anadoluçuluq: Türk Milliyyətçiliyinin Uğursuz Bir Metaforasının Tarixi". Yaxın Şərq Tədqiqatları Assosiasiyası Konfransında təqdim olunmuş məruzə, Vaşinqton, DC, 2002-ci ilin noyabrı.
- Tachau, Frank. "Türklər arasında Milli Kimlik Axtarışı" . Die Welt des Islams, Yeni Seriya, Cild. 8, Sayı 3 (1963), səh. 165–176. ]
Əlavə ədəbiyyat
- Çetin, Zafer M. "Tales of past, present, and future: mythmaking and nationalist discourse in Turkish politics". Journal of Muslim Minority Affairs. 24 (2). October 2004: 347–365. doi:10.1080/1360200042000296708.
- Poulton, Hugh. "The struggle for hegemony in Turkey: Turkish nationalism as a contemporary force". Journal of Southern Europe and the Balkans. 1 (1). May 1999: 15–31. doi:10.1080/14613199908413984.
- Uslu, Emrullah. "Ulusalcılık: The Neo-nationalist Resurgence in Turkey". Turkish Studies. 9 (1). March 2008: 73–97. doi:10.1080/14683840701814018.
Xarici keçidlər
![image]()
Vikianbarda Türkiyə milliyətçiliyi ilə əlaqəli mediafayllar var.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turkiye milliyetciliyi ve ya turk milliyetciliyi turk Turk milliyetciligi turk xalqini milli etnik ve ya dil qrupu olaraq teblig eden ve sohretlendiren siyasi ideologiya Turkiye bayragi Turkiye Istiqlaliyyet muharibesi zamani Izmirin qurtulusunun milletci tecessumu TarixiOsmanli imperiyasinin suqutundan sonra Mustafa Kamal Ataturk hakimiyyete gelmisdir O turk dilini yad tesirden temizlemek meqsedi ile dil islahati heyata kecirmisdir Ataturk 1935 ci ilden Turkiyenin siyasi ve tehsil dairelerinde Gunes dil nezeriyyesini de teblig etmisdir Huseyn Cahid Yalcin ve Rufet Osman bey kimi dovrun turk tedqiqatcilari da erken sumerlerin olmasi fikrini ireli surmusler VariantlariTurkiye milliyetciliyi ile elaqeli ideologiyalar arasinda etnik ve ya irqi esasciliq ve ya milli mistisizmin bir formasi olan turkculuk ve ya turanciliq turk milliyetciliyini islam kimliyi ile birlesdiren turk islam sintezi turk milletini XI esrde selcuqlularin Anadolunu feth etmesinden sonra inkisaf etmis ayri bir varliq hesab eden anadoluculuq ve dunyevi vetendas milliyetcisi kamalciliq daxildir Kamalciliq Ataturk terefinden heyata kecirilen Turkiye Respublikasinin quruculuq ideologiyasinda milliyyetcilik onun alti esas sutunundan biri kimi gosterilmisdir 1930 cu illerde kamalciliq onun dedikleri ve yazilari esasinda her seyi ehate eden dovlet ideologiyasina cevrilmisdir Kamalcilarin milliyyet terifi Turkiye Respublikasi Konstitusiyasinin 66 ci maddesine inteqrasiya edilmisdir Qanuni olaraq etnik kimliyi ve dininden asili olmayaraq her bir vetendas turk kimi mueyyen edilir Turkiye vetendasligi qanununda gosterilir ki vetendas yalniz vetene xeyanet etmekle vetendasligindan mehrum edile biler Turkculuk Turanci milliyetcilik 1839 cu ilde qurulan Turan Cemiyyeti ile baslamis 1908 ci ilde Turk ocaqlarina cevrilen Turk Cemiyyeti ile davam etmisdir Bu ideoloji cereyan neticede turanciliq ve turkculuk kimi ideologiyalari da ehate edecek sekilde genislenmisdir Sultan II Ebdulhemidi deviren Genc turkler inqilabi Osmanli imperiyasinda turk milliyetcilerini hakimiyyete getirmisdir Belelikle Osmanli hokumeti uc pasalarin nezaretine kecmisdir Anadoluculuq Anadoluculuq turk Anadoluculuk Turkiye medeniyyetinin esas menbeyinin Anadolu olmasi lazim oldugunu baslangic noqtesi kimi goturur Bu ideologiyanin esas dayagi Anadolu turklerinin 1071 ci ilde bas tutan Malazgirt doyusunde qalib gelerek Anadoluda yeni bir sivilizasiya qurmasidir Erken cumhuriyyet dovrunde Hilmi Ziya Ulken Mehmet Raif Ogan ve Nureddin Topcu kimi bezi ziyalilar turk milletciliyinin menseyinin Turan da deyil Anadoluda axtarilmasini teklif etmisdir Turk islam sintezi Turk islam sintezi turk Turk Islam sentezi turk milliyetciliyi ile islami birlesdiren ifrat sagci muhafizekar ideologiyadir Bu termin 1972 ci ilde turk islam sintezini muhafizekar tarixci Ibrahim Qefesoglu terefinden ireli surulmusdur O bunun kokunu XI esrde ilk muselman turk sulalesi olan Qaraxanilere cixarmisdir Qefesoglu turklerin qedim col medeniyyeti ile islam arasinda elaqeni bir incelesme prosesi kimi qiymetlendirmisdir Bu sintez 1970 ci illerde tesiscisi Qefesoglu olan Aydinlar ocagi intellektual klubunda temsil olunurdu 1970 ci illerin siyasi cebheleri arasinda qanli toqqusmalar ve 1980 ci ildeki dovlet cevrilisi ile yaranan qarisiqliqdan sonra xunta dini fundamentalizmle bagli qeyd sertlere baxmayaraq nizam ve birliyi berpa etmek ucun islami muhafizekar ideya ve deyerlerinden istifade etmeye cehd gostermisdir 1980 ci il cevrilisinden sonra herbi diktatura resmi dovlet ideologiyasi olaraq turkculuk turk islam sintezi ve kamalciligin birlesmesini yaratmisdir Kipr turk milliyetciliyi Kipr turk milliyetciliyi Simali Kipr Turk Respublikasinin SKTR musteqilliyine desteyi vurgulayir yunanlarin dominantliq etdiyi Kipr Respublikasi ile birlesmis Kipr ideyasina qarsi cixir SKTR nin Turkiyeden musteqil qalmasini arzulayir MenbeIstinadlar Landau Jacob M Ataturk and the Modernization of Turkey ingilis Boulder Westview Press 1984 133 ISBN 0865319863 Shay Anthony Choreographic Politics State Folk Dance Companies Representation and Power Wesleyan University Press 2002 seh 210 ISBN 0 8195 6521 0 2022 04 07 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 28 Xypolia Ilia British Imperialism and Turkish Nationalism in Cyprus 1923 1939 divide define and rule London Routledge 2017 Xypolia Ilia British Imperialism and Turkish Nationalism in Cyprus 1923 1939 divide define and rule London Routledge 2017 Turkish Society Britannica Online Encyclopedia 2014 12 11 tarixinde Istifade tarixi 2008 07 01 Ayse Hur Mustafa Kemal ve muhalifleri 1 2016 08 17 at the Wayback Machine Radikal February 18 2007 Guy E Metraux International Commission for a History of the Scientific and Cultural Development of Mankind The new Asia New American Library 1965 p 73 ULKEN Hilmi Ziya TDV Islam Ansiklopedisi 2022 04 07 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 28 OGAN Mehmet Raif TDV Islam Ansiklopedisi 2022 06 24 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 28 TOPCU Nurettin TDV Islam Ansiklopedisi 2020 06 27 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 28 Identity Culture and Globalization Annals of the International Institute of Sociology 2020 08 18 at the Wayback Machine ISBN 9004128735 ISBN 978 90 04 12873 6 pg 182 183 Werner Ende und Udo Steinbach Der Islam in der Gegenwart Munchen 1996 S 236 Judith Hoffmann Aufstieg und Wandel des politischen Islam in der Turkei Berlin 2003 S 25f Central Eurasian Studies Review Vol 3 Central Eurasian Studies Society 2004 p 23 Ekrem Bugra Ekinci 16 TURK DEVLETI Cumhurbaskanligi forsundaki 16 yildiz neyi ifade ediyor 2022 03 10 at the Wayback Machine 2 February 2015 Newspaper Radikal on 28 May 2006 20 February 2015 tarixinde Istifade tarixi 28 July 2022 TRNC 2022 04 04 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 28 Edebiyyat Arman Murat Necip Turk Milletciliyinin Donusturulmesinde Bayagiligin Qaynaqlari CEU Siyasi Elmler Jurnali buraxilis 02 2007 seh 133 151 Eissenstat Howard Anadoluculuq Turk Milliyyetciliyinin Ugursuz Bir Metaforasinin Tarixi Yaxin Serq Tedqiqatlari Assosiasiyasi Konfransinda teqdim olunmus meruze Vasinqton DC 2002 ci ilin noyabri Tachau Frank Turkler arasinda Milli Kimlik Axtarisi Die Welt des Islams Yeni Seriya Cild 8 Sayi 3 1963 seh 165 176 Elave edebiyyatCetin Zafer M Tales of past present and future mythmaking and nationalist discourse in Turkish politics Journal of Muslim Minority Affairs 24 2 October 2004 347 365 doi 10 1080 1360200042000296708 Poulton Hugh The struggle for hegemony in Turkey Turkish nationalism as a contemporary force Journal of Southern Europe and the Balkans 1 1 May 1999 15 31 doi 10 1080 14613199908413984 Uslu Emrullah Ulusalcilik The Neo nationalist Resurgence in Turkey Turkish Studies 9 1 March 2008 73 97 doi 10 1080 14683840701814018 Xarici kecidlerVikianbarda Turkiye milliyetciliyi ile elaqeli mediafayllar var