Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Trofim Denisoviç Lısenko Ukrayna və Sovet aqronomu və bioloqudur. Biologiya- Miçurin aqrobiologiyasındayalançı elmi istiqamətin banisi və ən böyük nümayəndəsi, SSRİ Elmlər Akademiyasının (1939), Ukrayna Elmlər Akademiyasının (1934), VASXNİL-in akademikidir (1935). Sosialist Əməyi Qəhrəmanıdır (1945). Üç dəfə birinci dərəcəli laureatıdır (1941, 1943, 1949).
| Trofim Lısenko | |
|---|---|
| ukr. Трохим Денисович Лисенко | |
 | |
| Doğum tarixi | 17 (29) sentyabr 1898 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 20 noyabr 1976[…](78 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Elm sahəsi | biologiya |
| Elmi adı | |
| İş yerləri | |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |   |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1934-cü ildə elmi rəhbər, 1936-cı ildə isə Odessada Ümumittifaq Seleksiya və Genetika İnstitutunun direktoru təyin edilir. 1940-1965-ci illərdə SSRİ Elmlər Akademiyasının Genetika İnstitutunun direktoru olub..
Trofim Lısenko bir aqronom kimi bir sıra aqrotexniki üsulları (vernalizasiya, pambıq budanması, kartofun yay əkini) təklif və təbliğ etmişdir. Lısenkonun təklif etdiyi üsulların əksəriyyəti hələ sovet kənd təsərrüfatında geniş tətbiq olunduğu dövrdə də P.N. Konstantinov, A.A. Lyubişev, P.İ. Lisitsyn və başqaları tərəfindən tənqid edilmişdir. Lısenkonun nəzəriyyələrinin və aqronomik metodlarının ümumi çatışmazlıqlarını üzə çıxaran elmi rəqibləri də onu dünya elmi və təsərrüfat praktikasından ayrıldığına görə qınayırdılar. Bəzi üsullar (məsələn, macar entomoloqu Yablonovskinin təklif etdiyi Asproparthenis punctiventris ilə mübarizə üsulu) Lısenkodan çox-çox əvvəl məlum idi, lakin gözləntiləri doğrultmadı və ya köhnəlmişdi.. Автор теории стадийного развития растений Bitkilərin mərhələli inkişafı nəzəriyyəsinin müəllifidir. Mendel genetikasını və rədd etdi. Lysenkonun adı genetika alimlərinə, eləcə də "Miçurin genetikasını" tanımayan rəqiblərinə qarşı təqib kampaniyasında hallanır. O, O.B. Lepeşinskayanın sonradan yalançı elmi olaraq tanınan - hüceyrə quruluşuna malik olmayan “canlı maddədən” hüceyrələrin yeni əmələ gəlməsi nəzəriyyəsini dəstəkləyirdi.
Həyatı
17 (29) sentyabr 1898-ci ildə Rusiya İmperiyasının Poltava quberniyasının Konstantinoqrad rayonunun Karlovka kəndində Denis Nikanoroviç və Oksana Fominiçna Lısenkonun — ukraynalı kəndli ailəsində anadan olub..
Ailə daha sonra iki oğul və bir qız dünyaya gəlib.
Oxuyub yazmağı ancaq 13 yaşında öyrənib. 1913-cü ildə ikiillik kənd məktəbini bitirdikdən sonra Poltavada aşağı bağçılıq məktəbinə daxil olur. 1917-ci ildə "Sofievka" dendrarisinin bazasında Umanda (indiki Uman Milli Bağçılıq Universiteti) orta bağçılıq məktəbinə daxil olmuş və 1921-ci ildə bitirmişdir.
Lısenkonun Umanda təhsil aldığı dövr Birinci Dünya Müharibəsi və vətəndaş müharibəsi illərinə təsadüf etdi: şəhər Avstriya-Macarıstan qoşunları, sonra Mərkəzi Ukrayna Radası tərəfindən tutuldu.
1918-ci ilin fevralında Umanda Sovet hakimiyyəti elan edildi, bundan sonra 1920-ci ilə qədər şəhər vaxtaşırı "qırmızı" və "ağ" orduların əlinə keçdi..
1921-ci ildə Lısenko Qlavsaxarın seleksiya kursları üçün Kiyevə göndərildi, sonra 1922-ci ildə Kiyev Kənd Təsərrüfatı İnstitutuna (indiki Ukrayna Milli Bioresurslar və Təbiətin İdarə Edilməsi Universiteti) qiyabi şöbəyə daxilb olmuş, 1925-ci ildə oranı aqronom ixtisası üzrə bitirmişdir. Təhsil aldığı müddətdə Beloserkovsk təcrübə stansiyasında bağ bitkilərinin seleksiyaçısı kimi çalışmışdır. 1923-cü ildə o, ilk elmi əsərlərini nəşr etdirdi: "Beloserkovskaya seleksiya stansiyasında pomidor seleksiyasının texnikası və üsulları" və "Şəkər çuğundurunun peyvəndi". Roll-Hansenin yazdığı kimi, Lısenko heç bir xarici dil bilmirdi.
1922-1925-ci illərdə Lısenko Beloserkovski seleksiya stansiyasında baş mütəxəssis vəzifəsində çalışıb..
Erkən fəaliyyəti
Gəncədə fəaliyyəti
1925-ci ilin oktyabrında Kiyev Kənd Təsərrüfatı İnstitutunu bitirən Lısenko Azərbaycana, Gəncə şəhərindəki seleksiya stansiyaya göndərilir.
Gəncə seleksiya stansiyası 1925-ci ildə yaradılmış və N. İ. Vavilovun rəhbərlik etdiyi Ümumittifaq Tətbiqi Botanika və Yeni Bitkilər İnstitutunun ştatının tərkibində idi. Həmin vaxt stansiyanın direktoru aqronomluq üzrə riyazi statistika mütəxəssisi Nikolay Fyodoroviç Derevitski idi. O, Lısenkonun qarşısına erkən yazda mal-qaranın ac qalması problemini həll etmək üçün Azərbaycanda paxlalı bitkilərin (acıpaxla, yonca, güllücə, lərgə) gətirilməsi, eləcə də bu əkinlər yazda şumlandıqda torpağın münbitliyinin artması ilə torpağın “yaşıl gübrə” ilə sederasiya edilməsi vəzifələrini qoydu.
1927-ci il avqustun 7-də “Pravda” qəzetində Lısenko haqqında məqalə dərc olunmuş və burada onun Gəncədəki fəaliyyəti haqqında aşağıdakılar deyilirdi:
Lısenko torpağı peyin və mineral gübrəsiz gübrələmək, mal-qaranın yem çatışmazlığından ölməməsi üçün qışda Zaqafqaziyanın boş tarlalarını yaşıllaşdırmaq, türk kəndlisinin sabahından əmin yaşaması məsələlərini həll edir (və həll edib). ...Ayaqyalın professor Lısenkonun indi davamçıları, tələbələri, təcrübi sahəsi var, aqronomluq korifeyləri qışda gəlir, stansiyanın yaşıl tarlaları qarşısında dayanır, minnətdarlıqla onun əlini sıxırlar.
— «Поля зимой»
Elm tarixçisi David Joravsky (1970) Lysenkonun fəaliyyətinin bu dövrü haqqında yazır:
Əgər bu onun genlərinin bəxş etdiyi hədiyyə deyilsə O, həqiqətən də özünüreklam sənətini çox yaxşı öyrənib.... <...> gəncin jurnalistlərlə ustalıqla ünsiyyət qurması, böyük praktiki əhəmiyyət kəsb edən elmi kəşflər etmək üçün qəzetlərdən istifadə etmək bacarığı - bu qısa müddətli deyildi.
Bu, 1927-ci ildə “Pravda” qəzetindəki məqaləsindən tutmuş 1964-cü ilin sonuna qədər, “Pravda” və bütün digər qəzetlər sonda ona qarşı çıxana qədər Lısenkonun bütün karyerasının daimi xüsusiyyətinə çevrildi.
— D. Joravsky, 1970. "The Lysenko Affair", p. 58—59
Bitki fizioloqu Carl McDaniel (Rensselar Polytechnic Institute, USA; 2004) yazır:
Lısenkonun ilk tapşırığı ev heyvanlarını qida ilə təmin etmək və yaşıl peyin əldə etmək üçün paxlalı örtü bitkilərinin yetişdirilməsi imkanlarını araşdırmaq idi. 1925-1926-cı illərin qışı mülayim keçdi və Lısenkonun əkdiyi noxud sağ qaldı. Rəsmi olaraq ezam edilmiş jurnalist “Pravda”da bu orta təhsilli kəndlinin nailiyyətlərini yüksək qiymətləndirən və layihənin nəticələrini xeyli şişirdən baş məqalə yazdı.
— Carl McDaniel, 2004. "The human cost of ideology as science", Conservation Biology 18, 869—871
Tezliklə Lısenko onun rəhbərliyi altında təlim keçən təcrübəçilərdən biri Aleksandra Alekseevna Baskova ilə evləndi. Eyni dövrdə gələcək akademiki və Lısenkonun tərəfdarı olan seleksiyaçı D.A. Dolquşin Lısenko ilə işləməyə başladı.
Bitkilərin mərhələli inkişafı nəzəriyyəsi
Bitkiçilik sahəsindəki ixtiralarını əsaslandırmaq üçün Lısenko, onun tərəfdarları ilə yanaşı, əleyhdarları - N.İ. Vavilov və P.M. Jukovskinin elmi hesab etdiyi "bitkilərin mərhələli inkişafı nəzəriyyəsini" irəli sürdü. Nəzəriyyənin mahiyyəti ondan ibarət idi ki, ali bitkilər toxum verməzdən əvvəl həyatları boyu bir neçə mərhələdən keçməlidirlər. Növbəti mərhələyə keçmək üçün müəyyən xüsusi şərtlər tələb olunur. 1935-ci ildə Lısenko yazırdı:
Bu nəzəriyyə ondan irəli gəlir ki, bitkidəki hər şey, onun hər bir xassəsi, xüsusiyyətləri və s., konkret ekoloji şəraitdə irsi əsasın inkişafının nəticəsidir. İrsi əsas isə bütün əvvəlki filogenetik tarixin nəticəsidir. Müəyyən mövcudluq şərtlərinə uyğunlaşmaların seçilməsi yolu ilə yaranan bu bioloji tarixin nəticəsi, bitki orqanizminin ziqotdan başlayaraq fərdi tarixi boyu onun inkişafının müəyyən şərtlərinə qoyduğu tələblərdir. Bu tələblər tarixi prosesdə inkişaf etmiş uyğunlaşmaların əks tərəfidir.
Lısenko bu nəzəriyyəyə əsaslanaraq, payızlıq və yazlıq taxılların, kartofun və digər bitkilərin , pambığın budanmasını təklif etdi.
1933-cü ildə N.I.Vavilov ABŞ-da keçirilən Beynəlxalq Genetika və Seleksiya Problemləri Simpoziumunda Lısenkonun ixtiraları haqqında danışdı. Elə həmin il Vavilov Lısenkonun işini "son onillikdə bitki fiziologiyasında ən böyük nailiyyət" olaraq V.I.Lenin mükafatına təqdim etdi.
Lısenkonun digər rəqibi akademik P.M. Jukovski də onun elmi irsində mərhələli inkişafı nəzəriyyəsini tanıyıb. 1955-ci il tənqidi "üç yüz məktubu"nun digər müəllifləri bu nəzəriyyəni tənqid etmədi, lakin elmi olaraq tanıdı.
Lısenkonun bitkilərin mərhələli inkişafı nəzəriyyəsinin müddəaları, tənqidçilərin fikrincə, 1930-cu illərin bilik səviyyəsinə müəyyən dərəcədə uyğun idi, lakin onların hamısı eksperimental olaraq təsdiqlənməmişdir. Mərhələli inkişafı nəzəriyyəsinin çatışmazlıqlarını İ.M. Vasilyev, P.İ. Qupalo, V.V. Skripçinski, A.K. Efeykin, M.X. Çaylaxyan, V. Yunges, A.K. Fedorov və başqaları qeyd etmişlər. Xüsusilə, Lısenkonun "İşıq mərhələsini keçmək yalnız vernalizasiya mərhələsindən keçdikdən sonra mümkündür" ifadəsi tənqid edilmişdir. İddia olunurdu ki, ilkin vernalizasiya olmadan belə, müxtəlif növ bitkilər fotoperiodik reaksiyaya malikdir və gündüz saatlarının uzunluğu azaldıqda inkişaf gecikir. Lısenko özü temperaturun rolunu işıqlandırma ilə əvəz etmək cəhdlərini "metodoloji cəhətdən qüsurlu" hesab edərək, 24 iyun 1934-cü ildə Ümumittifaq Konfransında qışa davamlılıq haqqında məruzədə və 1935-ci il yanvarın 6-da SSRİ Elmlər Akademiyasının Genetika İnstitutunda keçirilən elmi iclasda bitkilərin inkişaf mərhələlərini təkzib edənlərə cavab verdi.Moskva Dövlət Universitetinin biologiya fakültəsinin bitki fiziologiyası kafedrasının müdiri D.A. Sabinin əvvəlcə T.D. Lısenkonun yaradıcılığına böyük maraq göstərdi. O, T.D. Lısenkonun 1933-1934-cü illərdə hazırladığı məruzələri üzərində qeydlər aparıb və bu qeydlər onun kağızlarında qalıb. 1934-cü ildə D.A. Sabinin Lısenkonun Genetika və Seleksiya İnstitutunun direktoru işlədiyi Odessaya səfər etdi.
Sonradan, Lısenkonun əsərlərinin materiallarını tədqiq edən D.A. Sabinin belə qənaətə gəldi ki, "mərhələlər nəzəriyyəsi" əvvəllər mövcud olan ümumi bioloji təyinetmə nəzəriyyəsinin xüsusi təzahürüdür, buna görə, orqanizm müəyyən ekoloji şəraitin təsirini yaşayaraq və bir neçə həyat mərhələsindən keçərək ciddi şəkildə müəyyən edilmiş istiqamətdə inkişaf edir. Sabinin 1946-1947-ci illərdə yazdığı monoqrafiyada bu nəzəriyyənin mahiyyətini tənqidi təhlil etdi (bu monoqrafiyanın bitkilərin inkişafına dair fəsli ayrıca kitab kimi yalnız 1963-cü ildə nəşr olundu). Sabinin Lısenkonun bioloji təlimlərinin tərəfdarları ilə münaqişəyə girdi (bundan əvvəl o, bir neçə il Moskva Dövlət Universitetinin kafedrasında bu tədrisi dəfələrlə tənqid etmişdi) və 1948-ci ildə müəllimlik işindən qovuldu. 1951-ci ildə Gelencikin Mavi körfəzində okeanoloq işləyərkən intihar etdi.
İstinadlar
- Trofim Lysenko // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Trofim Denissowitsch Lyssenko // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- Лысенко Трофим Денисович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Bell A. Trofim Lysenko // Encyclopædia Britannica (brit. ing.). Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
- Yongsheng Liu «Lysenko’s Contributions to Biology and His Tragedies» 2009-02-01 at the Wayback Machine // Rivista di Biologia / Biology Forum 97 (2004), p. 483—498.
- Валерий Сойфер. Власть и наука. Вашингтон. 2001.
- , 1993, «Science in Russia and the Soviet Union», New York: Cambridge University Press
- Joravsky D., 1970, «The Lysenko affair», Harvard University Press, Cambridge, MA, USA.
- Soyfer V. N., 2001. «The consequences of political dictatorship for Russian science», 2, 723—729
- Amasino R., 2004, «Vernalization, competence, and the epigenetic memory of winter», The Plant Cell 16, 2553—2559.
- Roll-Hansen N., 2005. «The Lysenko effect: The politics of science», Humanity Books, Amherst, New York.
- Roll-Hansen N., 2008. «Wishful science: The persistence of T. D. Lysenko’s agrobiology in the politics of science», OSIRIS 23, 166—188.
- Герои страны. Лысенко Трофим Денисович 2019-12-23 at the Wayback Machine.
- Любищев А. А. О Монополии Лысенко в Биологии — М.: Памятник Исторической Мысли, 2006.
- Василий Леонов «Долгое прощание с лысенковщиной» 2008-05-04 at the Wayback Machine.
- [bse.sci-lib.com/article069729.html Лепешинская Ольга Борисовна] // .
- Т. Д. Лысенко. О работах действительного члена Академии Медицинских Наук СССР О. Б. Лепешинской 2009-01-06 at the Wayback Machine.
- А. Е. Гайсинович, Е. Б. Музрукова «„Учение“ О. Б. Лепешинской о „живом веществе“» 2015-09-24 at the Wayback Machine.
- В. Я. Александров. «Трудные годы советской биологии» 2014-05-25 at the Wayback Machine.
- Яков Рапопорт. «Живое вещество» и его конец. Открытие О. Б. Лепешинской и его судьба 2015-07-25 at the Wayback Machine.
- М. С. Воинов. Академик Т. Д. Лысенко. Памятка читателю (PDF) (10000 nüs.). М. 1950.
- Roll-Hansen N., 2005. «The Lysenko effect: undermining the autonomy of science» 2013-09-27 at the Wayback Machine, Endeavour 29, 143—147: «Lysenko was the son of an Ukranian peasant. He did not learn to read and write until he was 13, and never learnt a foreign language…»
- «Уманское чудо» — 8. «Уманское училище садоводства и земледелия» 2012-01-11 at the Wayback Machine.
- "Биография.ру — биографическая энциклопедия". 2008-05-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2007-12-22.
- Техника и методика селекции томатов на Белоцерковской селекстанции. (Доклад 3-му съезду селекционеров.) — «Бюллетень Сортоводно-семенного управления Сахаротреста», 1923, № 4, с. 73—76.
- Прививка сахарной свёклы. (Совм. с А. С. Оконенко. Доклад 3-му съезду селекционеров.) — «Бюллетень Сортоводно-семенного управления Сахаротреста», 1923, № 4, с. 77—80.
- Roll-Hansen N., 2005. «Wishful science: The persistence of T. D. Lysenko’s agrobiology in the politics of science», OSIRIS 23, 166—188.
- Вит. Федорович. Поля зимой // Газета «Правда». № 7 августа, № 178 (3710). 1927. 5.
- McDaniel C. N., 2004. "The human cost of ideology as science", Conservation Biology 18, 869—871.
- Академия Наук СССР, Архив, Академик Вавилов. Из эпистолярного наследия: 1929—1940 гг. Изд. «Наука», М., 1987, с. 188.
- [www.lib.ru/DIALEKTIKA/washniil.txt О положении в биологической науке: стенографический отчёт сессии ВАСХНИИЛ. 1948].
- Фёдоров А. К., Чельцова Л. П. Закономерности индивидуального развития растений // Биология в школе. № 2. 1989. 5—12. 2012-03-06 tarixində .
- Т. Д. Лысенко. «Агробиология», 1952, с. 61.
- Ю. Л. Цельникер. «Я не мог поступить иначе», ч. 1 2009-05-17 at the Wayback Machine.
- Ю. Л. Цельникер. «Я не мог поступить иначе», ч. 4 2009-05-16 at the Wayback Machine.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Trofim Denisovic Lisenko Ukrayna ve Sovet aqronomu ve bioloqudur Biologiya Micurin aqrobiologiyasindayalanci elmi istiqametin banisi ve en boyuk numayendesi SSRI Elmler Akademiyasinin 1939 Ukrayna Elmler Akademiyasinin 1934 VASXNIL in akademikidir 1935 Sosialist Emeyi Qehremanidir 1945 Uc defe birinci dereceli Stalin mukafati laureatidir 1941 1943 1949 Trofim Lisenkoukr Trohim Denisovich LisenkoDogum tarixi 17 29 sentyabr 1898Dogum yeri Karlovka d Karlovka volostu d Poltava quberniyasi d Rusiya imperiyasiVefat tarixi 20 noyabr 1976 1976 11 20 78 yasinda Vefat yeri Moskva RSFSR SSRIDefn yeri Kuntsevo qebiristanligiElm sahesi biologiyaElmi adi akademikIs yerleri SSRI Ali SovetiUzvluyu Rusiya Elmler Akademiyasi SSRI Elmler Akademiyasi Bolqaristan Elmler Akademiyasi Lenin adina Umumittifaq Kend Teserrufati Elmleri Akademiyasi SSRI Ali SovetiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar 1934 cu ilde elmi rehber 1936 ci ilde ise Odessada Umumittifaq Seleksiya ve Genetika Institutunun direktoru teyin edilir 1940 1965 ci illerde SSRI Elmler Akademiyasinin Genetika Institutunun direktoru olub Trofim Lisenko bir aqronom kimi bir sira aqrotexniki usullari vernalizasiya pambiq budanmasi kartofun yay ekini teklif ve teblig etmisdir Lisenkonun teklif etdiyi usullarin ekseriyyeti hele sovet kend teserrufatinda genis tetbiq olundugu dovrde de P N Konstantinov A A Lyubisev P I Lisitsyn ve basqalari terefinden tenqid edilmisdir Lisenkonun nezeriyyelerinin ve aqronomik metodlarinin umumi catismazliqlarini uze cixaran elmi reqibleri de onu dunya elmi ve teserrufat praktikasindan ayrildigina gore qinayirdilar Bezi usullar meselen macar entomoloqu Yablonovskinin teklif etdiyi Asproparthenis punctiventris ile mubarize usulu Lisenkodan cox cox evvel melum idi lakin gozlentileri dogrultmadi ve ya kohnelmisdi Avtor teorii stadijnogo razvitiya rastenij Bitkilerin merheleli inkisafi nezeriyyesinin muellifidir Mendel genetikasini ve redd etdi Lysenkonun adi genetika alimlerine elece de Micurin genetikasini tanimayan reqiblerine qarsi teqib kampaniyasinda hallanir O O B Lepesinskayanin sonradan yalanci elmi olaraq taninan huceyre qurulusuna malik olmayan canli maddeden huceyrelerin yeni emele gelmesi nezeriyyesini destekleyirdi Heyati17 29 sentyabr 1898 ci ilde Rusiya Imperiyasinin Poltava quberniyasinin Konstantinoqrad rayonunun Karlovka kendinde Denis Nikanorovic ve Oksana Fominicna Lisenkonun ukraynali kendli ailesinde anadan olub Aile daha sonra iki ogul ve bir qiz dunyaya gelib Oxuyub yazmagi ancaq 13 yasinda oyrenib 1913 cu ilde ikiillik kend mektebini bitirdikden sonra Poltavada asagi bagciliq mektebine daxil olur 1917 ci ilde Sofievka dendrarisinin bazasinda Umanda indiki Uman Milli Bagciliq Universiteti orta bagciliq mektebine daxil olmus ve 1921 ci ilde bitirmisdir Lisenkonun Umanda tehsil aldigi dovr Birinci Dunya Muharibesi ve vetendas muharibesi illerine tesaduf etdi seher Avstriya Macaristan qosunlari sonra Merkezi Ukrayna Radasi terefinden tutuldu 1918 ci ilin fevralinda Umanda Sovet hakimiyyeti elan edildi bundan sonra 1920 ci ile qeder seher vaxtasiri qirmizi ve ag ordularin eline kecdi 1921 ci ilde Lisenko Qlavsaxarin seleksiya kurslari ucun Kiyeve gonderildi sonra 1922 ci ilde Kiyev Kend Teserrufati Institutuna indiki Ukrayna Milli Bioresurslar ve Tebietin Idare Edilmesi Universiteti qiyabi sobeye daxilb olmus 1925 ci ilde orani aqronom ixtisasi uzre bitirmisdir Tehsil aldigi muddetde Beloserkovsk tecrube stansiyasinda bag bitkilerinin seleksiyacisi kimi calismisdir 1923 cu ilde o ilk elmi eserlerini nesr etdirdi Beloserkovskaya seleksiya stansiyasinda pomidor seleksiyasinin texnikasi ve usullari ve Seker cugundurunun peyvendi Roll Hansenin yazdigi kimi Lisenko hec bir xarici dil bilmirdi 1922 1925 ci illerde Lisenko Beloserkovski seleksiya stansiyasinda bas mutexessis vezifesinde calisib Erken fealiyyetiGencede fealiyyeti 1925 ci ilin oktyabrinda Kiyev Kend Teserrufati Institutunu bitiren Lisenko Azerbaycana Gence seherindeki seleksiya stansiyaya gonderilir Gence seleksiya stansiyasi 1925 ci ilde yaradilmis ve N I Vavilovun rehberlik etdiyi Umumittifaq Tetbiqi Botanika ve Yeni Bitkiler Institutunun statinin terkibinde idi Hemin vaxt stansiyanin direktoru aqronomluq uzre riyazi statistika mutexessisi Nikolay Fyodorovic Derevitski idi O Lisenkonun qarsisina erken yazda mal qaranin ac qalmasi problemini hell etmek ucun Azerbaycanda paxlali bitkilerin acipaxla yonca gulluce lerge getirilmesi elece de bu ekinler yazda sumlandiqda torpagin munbitliyinin artmasi ile torpagin yasil gubre ile sederasiya edilmesi vezifelerini qoydu 1927 ci il avqustun 7 de Pravda qezetinde Lisenko haqqinda meqale derc olunmus ve burada onun Gencedeki fealiyyeti haqqinda asagidakilar deyilirdi Lisenko torpagi peyin ve mineral gubresiz gubrelemek mal qaranin yem catismazligindan olmemesi ucun qisda Zaqafqaziyanin bos tarlalarini yasillasdirmaq turk kendlisinin sabahindan emin yasamasi meselelerini hell edir ve hell edib Ayaqyalin professor Lisenkonun indi davamcilari telebeleri tecrubi sahesi var aqronomluq korifeyleri qisda gelir stansiyanin yasil tarlalari qarsisinda dayanir minnetdarliqla onun elini sixirlar Polya zimoj Elm tarixcisi David Joravsky 1970 Lysenkonun fealiyyetinin bu dovru haqqinda yazir Eger bu onun genlerinin bexs etdiyi hediyye deyilse O heqiqeten de ozunureklam senetini cox yaxsi oyrenib lt gt gencin jurnalistlerle ustaliqla unsiyyet qurmasi boyuk praktiki ehemiyyet kesb eden elmi kesfler etmek ucun qezetlerden istifade etmek bacarigi bu qisa muddetli deyildi Bu 1927 ci ilde Pravda qezetindeki meqalesinden tutmus 1964 cu ilin sonuna qeder Pravda ve butun diger qezetler sonda ona qarsi cixana qeder Lisenkonun butun karyerasinin daimi xususiyyetine cevrildi D Joravsky 1970 The Lysenko Affair p 58 59 Bitki fizioloqu Carl McDaniel Rensselar Polytechnic Institute USA 2004 yazir Lisenkonun ilk tapsirigi ev heyvanlarini qida ile temin etmek ve yasil peyin elde etmek ucun paxlali ortu bitkilerinin yetisdirilmesi imkanlarini arasdirmaq idi 1925 1926 ci illerin qisi mulayim kecdi ve Lisenkonun ekdiyi noxud sag qaldi Resmi olaraq ezam edilmis jurnalist Pravda da bu orta tehsilli kendlinin nailiyyetlerini yuksek qiymetlendiren ve layihenin neticelerini xeyli sisirden bas meqale yazdi Carl McDaniel 2004 The human cost of ideology as science Conservation Biology 18 869 871 Tezlikle Lisenko onun rehberliyi altinda telim kecen tecrubecilerden biri Aleksandra Alekseevna Baskova ile evlendi Eyni dovrde gelecek akademiki ve Lisenkonun terefdari olan seleksiyaci D A Dolqusin Lisenko ile islemeye basladi Bitkilerin merheleli inkisafi nezeriyyesiBitkicilik sahesindeki ixtiralarini esaslandirmaq ucun Lisenko onun terefdarlari ile yanasi eleyhdarlari N I Vavilov ve P M Jukovskinin elmi hesab etdiyi bitkilerin merheleli inkisafi nezeriyyesini ireli surdu Nezeriyyenin mahiyyeti ondan ibaret idi ki ali bitkiler toxum vermezden evvel heyatlari boyu bir nece merheleden kecmelidirler Novbeti merheleye kecmek ucun mueyyen xususi sertler teleb olunur 1935 ci ilde Lisenko yazirdi Bu nezeriyye ondan ireli gelir ki bitkideki her sey onun her bir xassesi xususiyyetleri ve s konkret ekoloji seraitde irsi esasin inkisafinin neticesidir Irsi esas ise butun evvelki filogenetik tarixin neticesidir Mueyyen movcudluq sertlerine uygunlasmalarin secilmesi yolu ile yaranan bu bioloji tarixin neticesi bitki orqanizminin ziqotdan baslayaraq ferdi tarixi boyu onun inkisafinin mueyyen sertlerine qoydugu teleblerdir Bu telebler tarixi prosesde inkisaf etmis uygunlasmalarin eks terefidir Lisenko bu nezeriyyeye esaslanaraq payizliq ve yazliq taxillarin kartofun ve diger bitkilerin pambigin budanmasini teklif etdi 1933 cu ilde N I Vavilov ABS da kecirilen Beynelxalq Genetika ve Seleksiya Problemleri Simpoziumunda Lisenkonun ixtiralari haqqinda danisdi Ele hemin il Vavilov Lisenkonun isini son onillikde bitki fiziologiyasinda en boyuk nailiyyet olaraq V I Lenin mukafatina teqdim etdi Lisenkonun diger reqibi akademik P M Jukovski de onun elmi irsinde merheleli inkisafi nezeriyyesini taniyib 1955 ci il tenqidi uc yuz mektubu nun diger muellifleri bu nezeriyyeni tenqid etmedi lakin elmi olaraq tanidi Lisenkonun bitkilerin merheleli inkisafi nezeriyyesinin muddealari tenqidcilerin fikrince 1930 cu illerin bilik seviyyesine mueyyen derecede uygun idi lakin onlarin hamisi eksperimental olaraq tesdiqlenmemisdir Merheleli inkisafi nezeriyyesinin catismazliqlarini I M Vasilyev P I Qupalo V V Skripcinski A K Efeykin M X Caylaxyan V Yunges A K Fedorov ve basqalari qeyd etmisler Xususile Lisenkonun Isiq merhelesini kecmek yalniz vernalizasiya merhelesinden kecdikden sonra mumkundur ifadesi tenqid edilmisdir Iddia olunurdu ki ilkin vernalizasiya olmadan bele muxtelif nov bitkiler fotoperiodik reaksiyaya malikdir ve gunduz saatlarinin uzunlugu azaldiqda inkisaf gecikir Lisenko ozu temperaturun rolunu isiqlandirma ile evez etmek cehdlerini metodoloji cehetden qusurlu hesab ederek 24 iyun 1934 cu ilde Umumittifaq Konfransinda qisa davamliliq haqqinda meruzede ve 1935 ci il yanvarin 6 da SSRI Elmler Akademiyasinin Genetika Institutunda kecirilen elmi iclasda bitkilerin inkisaf merhelelerini tekzib edenlere cavab verdi Moskva Dovlet Universitetinin biologiya fakultesinin bitki fiziologiyasi kafedrasinin mudiri D A Sabinin evvelce T D Lisenkonun yaradiciligina boyuk maraq gosterdi O T D Lisenkonun 1933 1934 cu illerde hazirladigi meruzeleri uzerinde qeydler aparib ve bu qeydler onun kagizlarinda qalib 1934 cu ilde D A Sabinin Lisenkonun Genetika ve Seleksiya Institutunun direktoru islediyi Odessaya sefer etdi Sonradan Lisenkonun eserlerinin materiallarini tedqiq eden D A Sabinin bele qenaete geldi ki merheleler nezeriyyesi evveller movcud olan umumi bioloji teyinetme nezeriyyesinin xususi tezahurudur buna gore orqanizm mueyyen ekoloji seraitin tesirini yasayaraq ve bir nece heyat merhelesinden kecerek ciddi sekilde mueyyen edilmis istiqametde inkisaf edir Sabinin 1946 1947 ci illerde yazdigi monoqrafiyada bu nezeriyyenin mahiyyetini tenqidi tehlil etdi bu monoqrafiyanin bitkilerin inkisafina dair fesli ayrica kitab kimi yalniz 1963 cu ilde nesr olundu Sabinin Lisenkonun bioloji telimlerinin terefdarlari ile munaqiseye girdi bundan evvel o bir nece il Moskva Dovlet Universitetinin kafedrasinda bu tedrisi defelerle tenqid etmisdi ve 1948 ci ilde muellimlik isinden qovuldu 1951 ci ilde Gelencikin Mavi korfezinde okeanoloq isleyerken intihar etdi IstinadlarTrofim Lysenko Encyclopaedia Britannica ing Trofim Denissowitsch Lyssenko Brockhauz Ensiklopediyasi alm Lysenko Trofim Denisovich Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Bell A Trofim Lysenko Encyclopaedia Britannica brit ing Encyclopaedia Britannica Inc 1768 Yongsheng Liu Lysenko s Contributions to Biology and His Tragedies 2009 02 01 at the Wayback Machine Rivista di Biologia Biology Forum 97 2004 p 483 498 Valerij Sojfer Vlast i nauka Vashington 2001 1993 Science in Russia and the Soviet Union New York Cambridge University Press Joravsky D 1970 The Lysenko affair Harvard University Press Cambridge MA USA Soyfer V N 2001 The consequences of political dictatorship for Russian science 2 723 729 Amasino R 2004 Vernalization competence and the epigenetic memory of winter The Plant Cell 16 2553 2559 Roll Hansen N 2005 The Lysenko effect The politics of science Humanity Books Amherst New York Roll Hansen N 2008 Wishful science The persistence of T D Lysenko s agrobiology in the politics of science OSIRIS 23 166 188 Geroi strany Lysenko Trofim Denisovich 2019 12 23 at the Wayback Machine Lyubishev A A O Monopolii Lysenko v Biologii M Pamyatnik Istoricheskoj Mysli 2006 Vasilij Leonov Dolgoe proshanie s lysenkovshinoj 2008 05 04 at the Wayback Machine bse sci lib com article069729 html Lepeshinskaya Olga Borisovna T D Lysenko O rabotah dejstvitelnogo chlena Akademii Medicinskih Nauk SSSR O B Lepeshinskoj 2009 01 06 at the Wayback Machine A E Gajsinovich E B Muzrukova Uchenie O B Lepeshinskoj o zhivom veshestve 2015 09 24 at the Wayback Machine V Ya Aleksandrov Trudnye gody sovetskoj biologii 2014 05 25 at the Wayback Machine Yakov Rapoport Zhivoe veshestvo i ego konec Otkrytie O B Lepeshinskoj i ego sudba 2015 07 25 at the Wayback Machine M S Voinov Akademik T D Lysenko Pamyatka chitatelyu PDF 10000 nus M 1950 Roll Hansen N 2005 The Lysenko effect undermining the autonomy of science 2013 09 27 at the Wayback Machine Endeavour 29 143 147 Lysenko was the son of an Ukranian peasant He did not learn to read and write until he was 13 and never learnt a foreign language Umanskoe chudo 8 Umanskoe uchilishe sadovodstva i zemledeliya 2012 01 11 at the Wayback Machine Biografiya ru biograficheskaya enciklopediya 2008 05 04 tarixinde Istifade tarixi 2007 12 22 Tehnika i metodika selekcii tomatov na Belocerkovskoj selekstancii Doklad 3 mu sezdu selekcionerov Byulleten Sortovodno semennogo upravleniya Saharotresta 1923 4 s 73 76 Privivka saharnoj svyokly Sovm s A S Okonenko Doklad 3 mu sezdu selekcionerov Byulleten Sortovodno semennogo upravleniya Saharotresta 1923 4 s 77 80 Roll Hansen N 2005 Wishful science The persistence of T D Lysenko s agrobiology in the politics of science OSIRIS 23 166 188 Vit Fedorovich Polya zimoj Gazeta Pravda 7 avgusta 178 3710 1927 5 McDaniel C N 2004 The human cost of ideology as science Conservation Biology 18 869 871 Akademiya Nauk SSSR Arhiv Akademik Vavilov Iz epistolyarnogo naslediya 1929 1940 gg Izd Nauka M 1987 s 188 www lib ru DIALEKTIKA washniil txt O polozhenii v biologicheskoj nauke stenograficheskij otchyot sessii VASHNIIL 1948 Fyodorov A K Chelcova L P Zakonomernosti individualnogo razvitiya rastenij Biologiya v shkole 2 1989 5 12 2012 03 06 tarixinde T D Lysenko Agrobiologiya 1952 s 61 Yu L Celniker Ya ne mog postupit inache ch 1 2009 05 17 at the Wayback Machine Yu L Celniker Ya ne mog postupit inache ch 4 2009 05 16 at the Wayback Machine