Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Torpaq coğrafiyası— Dünya üzrə torpaqların yayılmasının qanunauyğuluğunu öyrənən elmdir. Torpaqların coğrafi yayılmasının qanunauyğunluqları yer səthində təbii şəraitin yayılması qanunauyğunluqlarına tabedir. Bu elm həm torpaqşünaslığın, həm də fiziki coğrafiyanın tərkib hissəsidir.
Torpaq coğrafiyasının strukturu
Torpaq coğrafiyası iki hissədən ibarətdir:
- Ümumi.
- Regional.
Ümumi torpaq coğrafiyası əsasən torpaqəmələ gəlmənin və torpaqların yer kürəsi üzrə yayılmasının qanunauyğunluqlarını, regional torpaq coğrafiyası isə torpaqların zonallaşmasını və konkret bölgə üzrə yayımasını öyrənir .
Torpaq coğrafiyasının inkişaf tarixindən
Torpaqların müxtəlifliyi və fərqli yayılması çoxdan məlum olub. Ancaq onun bir elm kimi formalaşması XIX əsrə təsadüf edir. Vasili Dokuçayev ilk dəfə Rusiya düzənliyində torpaqların enlik-zonallıq üzrə yayılmasını öyrənmiş vəmüəyyən etmişdir ki, şimaldan cənuba hərəkət etdikcə , podzol torpaqlar, boz meşə torpaqları, qara torpaqlar, və boz yarımsəhra torpaqları bir-birini ardıcıl olaraq əvəz edir. Dokuçayev aldığı nəticələri xəritəyə köçürərkən, eyni miqdara malik humus xətlərini birləşdirdikdə onların cənub-qərbdən şimal-şərqə doğru ən dolğun tərkibdə olduğunu qeyd etdi. Dokuçayev bu xəritəni "izohumuslu zolaqlar" adlandırdı və o, ilk dəfə torpaqda humusun tərkibinin coğrafi şəraitdən asılı olduğunu sübuta yetirdi .
Torpaqların coğrafiyasının ümumi qanunlarının müəyyən edilməsində sovet dövrünün alimləri (K.D.Qlinka, L.İ.Prasolov, İ.P.Gerasimov, V.A.Kovda, E.M.Salayev və başqaları) tərəfindən V.V.Dokuçayevin prinsipləri əsasında dünyanın torpaq xəritəsinin hazırlanmasının böyük əhəmiyyəti oldu.
Torpaq coğrafiyasının ümumi qanunauyğunluqları
- üfüqi zonallıq.
- şaquli zonallıq
- torpaq-iqlim fatsiyaları və əyalətləri
- torpaq örtüyünün müxtəlifliyi və strukturu .
Əsas metodları
- Müqayisəli – coğrafi metod- Bu metodun əsasında torpaqların torpaqəmələgətirən amillərlə əlaqədə öyrənilməsi, yəni bir tərəfdən torpaqlarla, onların xassə və tərkibləri, digər tərəfdən torpaqlarla cəm halda torpaqəmələgətirən amillər arasında korelyativ əlaqənin aşkarlanması durur. Bu metod torpaqların kartoqrafiyasında daha geniş istifadə olunur.
- Kartoqrafik metod- Müxtəlif miqyaslı torpaq xəritələrinin tərtibi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Qərib Məmmədov.Torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyasının əsasları.Ali məktəblər üçün dərslik. Bakı – «Elm» – 2007.
- Coğrafiya ensiklopediyası.Bakı.2012.s228-229.
- Qərib Məmmədov.Torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyasının əsasları.Ali məktəblər üçün dərslik. Bakı – «Elm» – 2007.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Torpaq cografiyasi Dunya uzre torpaqlarin yayilmasinin qanunauygulugunu oyrenen elmdir Torpaqlarin cografi yayilmasinin qanunauygunluqlari yer sethinde tebii seraitin yayilmasi qanunauygunluqlarina tabedir Bu elm hem torpaqsunasligin hem de fiziki cografiyanin terkib hissesidir Dunyanin torpaq xeritesi Torpaq cografiyasinin strukturuTorpaq cografiyasi iki hisseden ibaretdir Umumi Regional Umumi torpaq cografiyasi esasen torpaqemele gelmenin ve torpaqlarin yer kuresi uzre yayilmasinin qanunauygunluqlarini regional torpaq cografiyasi ise torpaqlarin zonallasmasini ve konkret bolge uzre yayimasini oyrenir Torpaq cografiyasinin inkisaf tarixindenTorpaqlarin muxtelifliyi ve ferqli yayilmasi coxdan melum olub Ancaq onun bir elm kimi formalasmasi XIX esre tesaduf edir Vasili Dokucayev ilk defe Rusiya duzenliyinde torpaqlarin enlik zonalliq uzre yayilmasini oyrenmis vemueyyen etmisdir ki simaldan cenuba hereket etdikce podzol torpaqlar boz mese torpaqlari qara torpaqlar ve boz yarimsehra torpaqlari bir birini ardicil olaraq evez edir Dokucayev aldigi neticeleri xeriteye kocurerken eyni miqdara malik humus xetlerini birlesdirdikde onlarin cenub qerbden simal serqe dogru en dolgun terkibde oldugunu qeyd etdi Dokucayev bu xeriteni izohumuslu zolaqlar adlandirdi ve o ilk defe torpaqda humusun terkibinin cografi seraitden asili oldugunu subuta yetirdi Torpaqlarin cografiyasinin umumi qanunlarinin mueyyen edilmesinde sovet dovrunun alimleri K D Qlinka L I Prasolov I P Gerasimov V A Kovda E M Salayev ve basqalari terefinden V V Dokucayevin prinsipleri esasinda dunyanin torpaq xeritesinin hazirlanmasinin boyuk ehemiyyeti oldu Torpaq cografiyasinin umumi qanunauygunluqlariufuqi zonalliq saquli zonalliq torpaq iqlim fatsiyalari ve eyaletleri torpaq ortuyunun muxtelifliyi ve strukturu Esas metodlariMuqayiseli cografi metod Bu metodun esasinda torpaqlarin torpaqemelegetiren amillerle elaqede oyrenilmesi yeni bir terefden torpaqlarla onlarin xasse ve terkibleri diger terefden torpaqlarla cem halda torpaqemelegetiren amiller arasinda korelyativ elaqenin askarlanmasi durur Bu metod torpaqlarin kartoqrafiyasinda daha genis istifade olunur Kartoqrafik metod Muxtelif miqyasli torpaq xeritelerinin tertibi Hemcinin baxTorpaqsunasliq CografiyaIstinadlarQerib Memmedov Torpaqsunasliq ve torpaq cografiyasinin esaslari Ali mektebler ucun derslik Baki Elm 2007 Cografiya ensiklopediyasi Baki 2012 s228 229 Qerib Memmedov Torpaqsunasliq ve torpaq cografiyasinin esaslari Ali mektebler ucun derslik Baki Elm 2007