Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| ||||||
| Ümumi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ad, İşarə, Nömrə | tellur, Te, 52 | |||||
| Qrup, Dövr, Blok | 16, 5, p | |||||
| Xarici görünüşü |  | |||||
| Atom kütləsi | 127.60 q/mol | |||||
| Elektron formulu | [Kr] 4d10 5s2 5p4 | |||||
| Fiziki xassələr | ||||||
| Halı | ||||||
| Sıxlığı | (0 °C, 101.325 kPa) q/L | |||||
| Ərimə temperaturu | 449.51 °C (722.66 K, 841.12 °F) | |||||
| Qaynama temperaturu | 988 °C (1261 K, 1810 °F) | |||||
| Elektromənfiliyi | ||||||
| Oksidləşmə dərəcəsi | ||||||
| Spektr = | ||||||
| İonlaşma enerjisi | kCmol-1 | |||||
Tellur (Te) – D.İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 52-ci element. Tellur qızıl filizindən dağ mühəndisi F.Y.Müller tərəfindən 1782-ci ildə ayrılmışdır, amma yeni element kimi onun təbiəti 1798-ci ildə M.Q.Klaprot tərəfindən sübut olmuşdur. O vaxt Yerin şərəfinə ona tellur (tellurium) adı verilmişdir. Sonradan kəşf olunan analoqu Ayın şərəfinə adlandırılmışdır. Fərdi halda tellur metallik parıltıya malikdir, amma zəif elektrik keçiriciliyi var (p – tip yarımkeçiricidir). Ərimiş halda, 700ᐤC-dən yuxarı temperaturda metallik keçiricilik əldə edir. Əvvəlcə tellur metal hesab olunurdu, amma onun selen və kükürdə oxşarlığı belə nəticəyə gətirdi ki, o metal deyil. Tellurun qeyri metallığına onun buxarlarının rəngli olması da uyğun gəlir: onlar qızılı sarıdırlar. Telluru stibium ilə (ən qeyri metallik metal) müqayisə edərək qeyd etmək olar ki, tellur ən metallik qeyri metaldır. Tellur 8 təbii nuklidlərə malik iki elementdən (digəri kadmiumdur) biridir. Onlardan ikisi ən geniş yayılıb: 128Te və 130Te və yodun yeganə davamlı 127J nuklidindən ağırdır. Bu səbəbdən də Mendeleyev cədvəlində elementlərin atom kütlələrinin artması ardıcıllığı pozulur.
128Te nuklidi aşkar olunmuş radionuklidlərin hamısından daha çox yarımparçalanma dövrünə malikdir – 2.2∙1024 il (trilion trilion il). Bu Kainatın qiymətləndirilən yaşından təxminən 160 trilion dəfə çoxdur.
Tellur VIA qrupunda sonuncu davamlı kimyəvi elementdir. Təbiətdə o da demək olar ki, qızıl kimi nadirdir. Odur ki, belə bir fakt maraq doğurur ki, tellur və qızıl atomları bir-birini taparaq kiçik qızıl tellurid (kalaverit mineralı) əmələ gətirir.
Kiçik radiusu səbəbindən tellur atomu ortatellurat turşusu H6TeO6 (koordinasiya ədədi 6) və ya Te(OH)6 əmələ gətirir. Onun Ag6TeO6 və Hg3TeO6 duzları da məlumdur. Tellur heksaflüoridləri kimi qaz halında maddədir. Bu qeyri metalın yeganə heksaflüorididir ki, F- ionlarını birləşdirərək koordinasiya ədədi səkkiz olan kompleks əmələ gətirir, məsələn, Ba[TeF8].
Kükürd və onun analoqları üçün uçucu birləşmələri, o cümlədən pis iyli üzvi birləşmələri əmələ gətirmək xarakterikdir. Tellur bu münasibətdə xüsusilə fərqlənir. O havada cəmi 0.01 mq/l olduqda orqanizm kifayət qədər telluru udur ki, sarımsağın iyini xatırladan tellurlu nəfəsalma yaransın.
İstinadlar
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
52 stibium tellur yodSe Te Po dovri cedvelUmumiAd Isare Nomre tellur Te 52Qrup Dovr Blok 16 5 pXarici gorunusuAtom kutlesi 127 60 q molElektron formulu Kr 4d10 5s2 5p4Fiziki xasselerHaliSixligi 0 C 101 325 kPa q LErime temperaturu 449 51 C 722 66 K 841 12 F Qaynama temperaturu 988 C 1261 K 1810 F ElektromenfiliyiOksidlesme derecesiSpektr Ionlasma enerjisi kCmol 1 Tellur Te D I Mendeleyevin elementlerin dovri sisteminde 52 ci element Tellur qizil filizinden dag muhendisi F Y Muller terefinden 1782 ci ilde ayrilmisdir amma yeni element kimi onun tebieti 1798 ci ilde M Q Klaprot terefinden subut olmusdur O vaxt Yerin serefine ona tellur tellurium adi verilmisdir Sonradan kesf olunan analoqu Ayin serefine adlandirilmisdir Ferdi halda tellur metallik pariltiya malikdir amma zeif elektrik keciriciliyi var p tip yarimkeciricidir Erimis halda 700ᐤC den yuxari temperaturda metallik keciricilik elde edir Evvelce tellur metal hesab olunurdu amma onun selen ve kukurde oxsarligi bele neticeye getirdi ki o metal deyil Tellurun qeyri metalligina onun buxarlarinin rengli olmasi da uygun gelir onlar qizili saridirlar Telluru stibium ile en qeyri metallik metal muqayise ederek qeyd etmek olar ki tellur en metallik qeyri metaldir Tellur 8 tebii nuklidlere malik iki elementden digeri kadmiumdur biridir Onlardan ikisi en genis yayilib 128Te ve 130Te ve yodun yegane davamli 127J nuklidinden agirdir Bu sebebden de Mendeleyev cedvelinde elementlerin atom kutlelerinin artmasi ardicilligi pozulur 128Te nuklidi askar olunmus radionuklidlerin hamisindan daha cox yarimparcalanma dovrune malikdir 2 2 1024 il trilion trilion il Bu Kainatin qiymetlendirilen yasindan texminen 160 trilion defe coxdur Tellur VIA qrupunda sonuncu davamli kimyevi elementdir Tebietde o da demek olar ki qizil kimi nadirdir Odur ki bele bir fakt maraq dogurur ki tellur ve qizil atomlari bir birini taparaq kicik qizil tellurid kalaverit minerali emele getirir Kicik radiusu sebebinden tellur atomu ortatellurat tursusu H6TeO6 koordinasiya ededi 6 ve ya Te OH 6 emele getirir Onun Ag6TeO6 ve Hg3TeO6 duzlari da melumdur Tellur heksafluoridleri kimi qaz halinda maddedir Bu qeyri metalin yegane heksafluorididir ki F ionlarini birlesdirerek koordinasiya ededi sekkiz olan kompleks emele getirir meselen Ba TeF8 Kukurd ve onun analoqlari ucun ucucu birlesmeleri o cumleden pis iyli uzvi birlesmeleri emele getirmek xarakterikdir Tellur bu munasibetde xususile ferqlenir O havada cemi 0 01 mq l olduqda orqanizm kifayet qeder telluru udur ki sarimsagin iyini xatirladan tellurlu nefesalma yaransin IstinadlarXarici kecidlerHemcinin bax