Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
"Tərcüman" qəzeti (krımtat. ترجمان, rus. Переводчик) — 1883–1918-ci illərdə Krımın Bağçasaray şəhərində nəşr olunan qəzet.
| Tərcüman | |
|---|---|
 | |
 "Tərcüman-Переводчик" qəzetinin 10 aprel 1883-cü il tarixli 1-ci nömrəsi | |
| Sahibi | İsmayıl Qaspıralı |
| Nəşriyyat | İsmayıl Qaspıralı |
| Baş redaktor | İsmayıl bəy Qaspıralı |
| Redaktor | |
| Yaranma tarixi | 10 aprel 1883 |
| Dil | türk və rus |
| Nəşrini dayandırıb | 23 fevral 1918 |
| Baş ofis | Bağçasaray |
| Ölkə | Rusiya imperiyası Rusiya müvəqqəti hökuməti Krım Xalq Respublikası |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
1879-cu ildə Krım türklərinin dilində ilk qəzet buraxmaq üçün təşəbbüs göstərən İsmayıl bəy Qasprinski Həsən bəyə məktub yazıb "Tərcüman" adlı qəzet nəşr etmək üçün ona xeyir-dua verməsini və qəzetin idarə olunmasına rəhbərlik etməsini xahiş etmişdi. İsmayıl bəy Qasprinskiyə məsləhət görürdü ki, qəzetdə ərəb və fars sözlərindən, eləcə də Krımda başa düşülən spesifik sözlərdən uzaq olunsun.[]
Haqqında
"Tərcüman"ın hər səhifəsi, hər cümləsi türk dünyasını, xüsusən, Rusiyada yaşayan müsəlman türklərini cəhalətdən oyanmağa, özünüdərkə, maarifə, elmə, haqları uğrunda savaşa səsləyirdi. Ona görə də İsmayıl bəy Qasprinski müasirləri tərəfindən türk dünyasının hər yerində, eləcə də Azərbaycanda görkəmli maarifçi kimi təqdim edilmiş, ondan yüksək ehtiramla bəhs etmişlər.
"Tərcüman" hər nüsxəsində öz məsləyini belə ifadə edir: "Türk, Tatar, Azərbaycan, Kumuk, Noqay, Başqırd, Özbək, Sart, Tarança, Kaşğari, Türkmən və sair adlarla bilinən türk qövmlərinin cümləsi arasında yayılmış və məlum olan "Tərcüman", müsəlmanlar arasında maarifin intişarına və İslam məktəblərinin islahına çalışır. Sadə və açıq hər kəs anlayacaq surətdə qələm işlədir".
"Tərcüman" qəzeti nəşrə başladığı 1883-cü ildən 1903-cü ilə qədər Rusiya müsəlmanları kimi Azərbaycan türklərinin də yeganə mətbu orqanı olmuşdur. Mənbələr göstərir ki, Azərbaycan ziyalıları "Tərcüman"a abunə yazılmış, uzun müddət bu qazetə "yeganə milli qida" kimi baxmışlar. Çünki Qasprinskinin naşiri olduğu "Tərcüman" qəzeti, öndəri olduğu üsuli-cədid hərəkatı, geniş, çoxşaxəli maarifçilik çalışmaları digər Rusiya müsəlmanları kimi Azərbaycan türkləri ilə də sıx bağlı olmuş, onların özünüdərkinə xidmət etmişdir. Qəzetin səhifələrində müntəzəm olaraq Bakı, Tiflis, Şuşa, Nuxa, Yelizavetpolun adları hallanır, Azərbaycan həyatının az qala, məişət hadisələri belə, geniş şəkildə oxuculara təqdim olunurdu. Maarifçi-pedaqoq Sultan Məcid Qənizadənin təzə çapdan çıxan dərsliyi qəzetin bir neçə nömrəsində elə dərs vəsaiti kimi təbliğ olunurdu. "Tərcüman" qəzeti uzun illər Azərbaycan ziyalılarının da oxuduğu yeganə türk qəzeti idi. Bir maarifçi kimi dövrünün nüfuzlu ziyalısı Zaqafqaziya müftisi Hüseyn Əfəndi Qayıbov qəzetə 150 nəfər abunə yazdırmışdı. Yusif Vəzir Çəmənzəminli də xatirələrində rus-yapon müharibəsi başlanana qədər Azərbaycan ziyalılarının "Tərcüman" qəzetini sevə-sevə oxuduğundan və abunə yazıldığından bəhs etmişdir.
"Molla Nəsrəddin" ilə əlaqəsi
Cəlil Məmmədquluzadə ilə Qasprinskinin əlaqələri zəngin və rəngarəng olmuşdur. Bütün azərbaycanlı ziyalıları kimi Cəlil Məmmədquluzadə də "Tərcüman"a və onun naşirinin fəaliyyətinə rəğbət bəsləmişdir. "Molla Nəsrəddin" nəşrə başladıqdan sonra Qasprinski onun fəaliyyətini "Tərcüman" vasitəsilə Rusiya müsəlmanları arasında təbliğ etmiş, onu "bir qaç boyalı gözəl rəsmlər ilə təzyin", "millətimiz arasında bəzi suyi-adət və hərəkat haqqında xeyli tənqidanə yazılmış lətifə və fəqərələrdən" ibarət məcmuə kimi təqdim etmiş, "bizim bu qism yeni ədəbiyyatımız dəxi tədricən intişar edərək millət arasında rəğbət bulub fayda gətirməsi"nə ümid bəsləmişdir.
Qasprinski "Tərcüman"da dərc etdiyi xüsusi icmallarda "Molla Nəsrəddin"ə xüsusi yer ayırır, onun gülüşünün səciyyəsini izah edib aydınlaşdırmağa çalışırdı. İcmalların birində yazırdı: "Bizim Tiflisin "Molla Nəsrəddin"i ədibanə ağlayır və mənalı-mənalı söylənir, uyumuş başları iynə ilə sancır". "Molla Nəsrəddin"də gedən yazılara və karikaturalara "Tərcüman" səhifələrində vaxtaşırı yer verilirdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- ""TƏRCÜMAN"". 2021-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-07-11.
- "Qasprinski Mustafa ağa oğlu". 2016-03-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-07-11.
Mənbə
- Cəlil Məmmədquluzadə Ensiklopediyası. Bakı, 2008. səh.280.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Tercuman Tercuman qezeti krimtat ترجمان rus Perevodchik 1883 1918 ci illerde Krimin Bagcasaray seherinde nesr olunan qezet Tercuman Tercuman Perevodchik qezetinin 10 aprel 1883 cu il tarixli 1 ci nomresiSahibi Ismayil QaspiraliNesriyyat Ismayil QaspiraliBas redaktor Ismayil bey QaspiraliRedaktor Ismayil Qaspirali Hesen Sebri AyvazovYaranma tarixi 10 aprel 1883Dil turk ve rusNesrini dayandirib 23 fevral 1918Bas ofis BagcasarayOlke Rusiya imperiyasi Rusiya muveqqeti hokumeti Krim Xalq Respublikasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixi1879 cu ilde Krim turklerinin dilinde ilk qezet buraxmaq ucun tesebbus gosteren Ismayil bey Qasprinski Hesen beye mektub yazib Tercuman adli qezet nesr etmek ucun ona xeyir dua vermesini ve qezetin idare olunmasina rehberlik etmesini xahis etmisdi Ismayil bey Qasprinskiye meslehet gorurdu ki qezetde ereb ve fars sozlerinden elece de Krimda basa dusulen spesifik sozlerden uzaq olunsun menbe gosterin Haqqinda Tercuman in her sehifesi her cumlesi turk dunyasini xususen Rusiyada yasayan muselman turklerini cehaletden oyanmaga ozunuderke maarife elme haqlari ugrunda savasa sesleyirdi Ona gore de Ismayil bey Qasprinski muasirleri terefinden turk dunyasinin her yerinde elece de Azerbaycanda gorkemli maarifci kimi teqdim edilmis ondan yuksek ehtiramla behs etmisler Tercuman her nusxesinde oz mesleyini bele ifade edir Turk Tatar Azerbaycan Kumuk Noqay Basqird Ozbek Sart Taranca Kasgari Turkmen ve sair adlarla bilinen turk qovmlerinin cumlesi arasinda yayilmis ve melum olan Tercuman muselmanlar arasinda maarifin intisarina ve Islam mekteblerinin islahina calisir Sade ve aciq her kes anlayacaq suretde qelem isledir Tercuman qezeti nesre basladigi 1883 cu ilden 1903 cu ile qeder Rusiya muselmanlari kimi Azerbaycan turklerinin de yegane metbu orqani olmusdur Menbeler gosterir ki Azerbaycan ziyalilari Tercuman a abune yazilmis uzun muddet bu qazete yegane milli qida kimi baxmislar Cunki Qasprinskinin nasiri oldugu Tercuman qezeti onderi oldugu usuli cedid herekati genis coxsaxeli maarifcilik calismalari diger Rusiya muselmanlari kimi Azerbaycan turkleri ile de six bagli olmus onlarin ozunuderkine xidmet etmisdir Qezetin sehifelerinde muntezem olaraq Baki Tiflis Susa Nuxa Yelizavetpolun adlari hallanir Azerbaycan heyatinin az qala meiset hadiseleri bele genis sekilde oxuculara teqdim olunurdu Maarifci pedaqoq Sultan Mecid Qenizadenin teze capdan cixan dersliyi qezetin bir nece nomresinde ele ders vesaiti kimi teblig olunurdu Tercuman qezeti uzun iller Azerbaycan ziyalilarinin da oxudugu yegane turk qezeti idi Bir maarifci kimi dovrunun nufuzlu ziyalisi Zaqafqaziya muftisi Huseyn Efendi Qayibov qezete 150 nefer abune yazdirmisdi Yusif Vezir Cemenzeminli de xatirelerinde rus yapon muharibesi baslanana qeder Azerbaycan ziyalilarinin Tercuman qezetini seve seve oxudugundan ve abune yazildigindan behs etmisdir Molla Nesreddin ile elaqesiCelil Memmedquluzade ile Qasprinskinin elaqeleri zengin ve rengareng olmusdur Butun azerbaycanli ziyalilari kimi Celil Memmedquluzade de Tercuman a ve onun nasirinin fealiyyetine regbet beslemisdir Molla Nesreddin nesre basladiqdan sonra Qasprinski onun fealiyyetini Tercuman vasitesile Rusiya muselmanlari arasinda teblig etmis onu bir qac boyali gozel resmler ile tezyin milletimiz arasinda bezi suyi adet ve herekat haqqinda xeyli tenqidane yazilmis letife ve feqerelerden ibaret mecmue kimi teqdim etmis bizim bu qism yeni edebiyyatimiz dexi tedricen intisar ederek millet arasinda regbet bulub fayda getirmesi ne umid beslemisdir Qasprinski Tercuman da derc etdiyi xususi icmallarda Molla Nesreddin e xususi yer ayirir onun gulusunun seciyyesini izah edib aydinlasdirmaga calisirdi Icmallarin birinde yazirdi Bizim Tiflisin Molla Nesreddin i edibane aglayir ve menali menali soylenir uyumus baslari iyne ile sancir Molla Nesreddin de geden yazilara ve karikaturalara Tercuman sehifelerinde vaxtasiri yer verilirdi Hemcinin baxMolla Nesreddin jurnal Istinadlar TERCUMAN 2021 10 20 tarixinde Istifade tarixi 2018 07 11 Qasprinski Mustafa aga oglu 2016 03 05 tarixinde Istifade tarixi 2018 07 11 MenbeCelil Memmedquluzade Ensiklopediyasi Baki 2008 seh 280