Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiyə gürcüləri (türk. Türkiye Gürcüleri; gürc. ქართველები თურქეთში, kartvelebi turketshi) — etnik gürcü olan və ya onların törəmələri olan Türkiyə vətəndaşları və sakinləri.
| Türkiyə gürcüləri | |
|---|---|
| Adlandırılırlar | türk. Türkiye Gürcüleri gürc. ქართველები თურქეთში |
| Sayları və yaşadığı ərazilər | |
| Cəmi: 91,000–1,500,000 Qara dəniz regionu, Mərmərə regionu, Şərqi Anadolu regionu | |
| Dili | türk dili, gürcü dili |
| Dini | əsasən sünni islam |
| Qohumluluğu | lazlar |
| Mənşəyi | gürcülər |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Statistika
| İl | Birinci dil kimi | İkinci dil kimi | Ümumi | Türkiyə əhalisi | Ümumi natiqlərin %-i |
|---|---|---|---|---|---|
| 1935 | 57,325 | 16,255 | 73,580 | 16,157,450 | 0.46 |
| 1945 | 40,076 | 9,337 | 49,413 | 18.790.174 | 0.26 |
| 1950 | 72,604 | 0 | 72,604 | 20,947,188 | 0,35 |
| 1955 | 51,983 | 24,720 | 76,703 | 24.064.763 | 0.32 |
| 1960 | 32,944 | 54,941 | 87,885 | 27.754.820 | 0.32 |
| 1965 | 34,330 | 44,934 | 79,234 | 31.391.421 | 0,25 |
1965-ci il siyahıyaalınmasında gürcü dilini birinci dil olaraq bilənlər mütənasib olaraq ən çox Artvin (3,7%), Ordu (0,9%) və Kocaelidə (0,8%) idi. Gürcülər əsasən iki böyük regionda cəmləşsələr də, onlar Türkiyənin hər tərəfinə səpələnmiş vəziyyətdə yaşayırlar:
- Qara dəniz sahili – Giresun, Ordu, Samsun, Sinop, Amasya və Tokat illərindədir. Çveneburi gürcüləri (xüsusilə , , Ordu, və ) öz dillərini və adət-ənənələrini böyük ölçüdə qoruyub saxlayırlar.
- Türkiyənin şimal-qərbi – Düzce, Sakarya, Yalova, Kocaeli, Bursa və Balıkəsir illərindədir.
"Magnarella" 1979-cu ildə Türkiyədə yaşayan gürcülərin sayının 60,000-dən çox olduğunu təxmin etmişdir.
İmerxevlilər
İmerxevililər (gürc. იმერხეველები) gürcü dilinin imerxevi dialektində danışan gürcülərin etnoqrafik altqrupu. Bu dialekt qonşu ilə bir çox ümumi xüsusiyyətləri bölüşür. İmerxevililər Artvin vilayətinin yerli əhalisidir.
Türkiyənin gürcü icmasında davam edən bəzi daxili fərqliliyi əks etdirən imerxevililər inklüziv acar kimliyini qəbul etmiş və regionunda yaşayan gürcülərdən fərqli mənşəli olduqlarını iddia edirlər. Yerli mədəniyyəti alimlərin diqqətinə çatdıran ilk şəxs 1910-cu ildə ekspedisiyada olan zaman çayı boyunca bir neçə kənddən xalq ədəbiyyatı və etnoqrafik məlumatlar toplayan Nikolay Marr olmuşdur.
Çveneburilər
Çveneburilər (gürc. ჩვენებური) kökləri Gürcüstana dayanan və Türkiyədə yaşayan gürcülərin . Bu ad gürcü dilindən tərcümədə "bizdən olan, bizim kimi olan" mənasına gəlir. Müsəlman gürcülərin bu adlandırmanı özlərini xristian gürcülərdən, müsəlman türklərdən və oturaq müsəlman gürcülərdən ayırmaq üçün istifadə etdiyi güman edilir. Çveneburilər sünni məzhəbinin hənəfi qoluna mənsubdurlar.
Çveneburi gürcüləri Rusiya imperiyasının indi Çərkəz soyqırımı adlandırılan qırğınları səbəbindən üç miqrasiya dalğasında Türkiyəyə gəlmişdilər. Birinci dalğa 1828–1829-cu illər Rusiya–Osmanlı müharibəsi zamanı və ondan sonra baş tutmuşdur. Kiçik köç dalğaları 1877–1878-ci illər Rusiya–Osmanlı müharibəsinin sonuna qədər davam etmişdir. Bu immiqrasiya dalğası Batumi və Qars kimi xeyli müsəlman əhalisi olan regionlardan ən azı 500,000 insanı əhatə edirdi. Nəticədə müsəlmanların çoxluq təşkil etdiyi bir çox regionlar faktiki olaraq əhalisiz qalmışdır.
Son böyük miqrasiya dalğası 1921-ci ildə, Türkiyə sovet respublikaları ilə imzalanmış Qars müqaviləsinə əsasən Acarıstana dair iddialarından imtina edən zaman baş vermişdir. Bu son dalğa Acarıstandan olan türkdilli müsəlmanları da əhatə edirdi.
Mətbuat
ən önəmli gürcü mədəniyyət jurnalı "Çveneburi" adını daşıyır. 1977-ci ildə İsveçin Stokholm şəhərində Şalva Tevzadze tərəfindən təsis edilmişdir. 1968-ci ildə "Gürcüstan" kitabını yazmış Ahmet Özkan Melaşvili tərəfindən Türkiyədə dərc olunur. 1980-ci ildə Özkan Bursada "bozqurdlar" tərəfindən qətlə yetirilmişdir. Həmin vaxtdan dərginin rəhbəri Fəxrəddin Çiloğludur. 1997-2006-cı illər arasında Osman Nuri Mercan jurnalın redaktoru olmuşdur. Digər bir jurnal, gürcü və türk dillərində dərc edilən "" gürcü katolik Simon Zazadzenin sponsorluğu ilə İstanbulda nəşr olunur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- The Other Languages of Europe: Demographic, Sociolinguistic, and Educational Perspectives, səh. 420, Google Books-da
- Ethnic Groups Worldwide: A Ready Reference Handbook, səh. 291, Google Books-da
- "Ethnic groups in Turkey: Georgians". 6 October 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 11 August 2013.
- Fuat Dündar, Türkiye Nüfus Sayımlarında Azınlıklar, 2000
- "Türkiye'deki Gürcü Köylerinde Alan Çalışmasının Sonuçları". Çveneburi. 4 March 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 28 May 2014.
- Peter A. Andrews & Rüdiger Benninghaus (1989), Ethnic Groups in the Republic of Turkey, Vol.
- (1998), Kartvelian morphosyntax: number agreement and morphosyntactic oritntation in the South Caucasian languages 2018-02-18 at the Wayback Machine, p. 178.
- (1998), Kartvelian morphosyntax: number agreement and morphosyntactic oritntation in the South Caucasian languages 2018-02-18 at the Wayback Machine, p. 178. Lincom Europa.
- Fuat Dündar, Türkiye Nüfus Sayımlarında Azınlıklar, 2000
- BERAT YILDIZ, EMIGRATIONS FROM THE RUSSIAN EMPIRE TO THE OTTOMAN EMPIRE: AN ANALYSIS IN THE LIGHT OF THE NEW ARCHIVAL MATERIALS, BILKENT UNIVERSITY
- Peter A. Andrews & Rüdiger Benninghaus (1989), Ethnic Groups in the Republic of Turkey, Vol. 1, p. 174. Reichert, ISBN .
- "Sayfa Bulunamadı - Türkiye'nin İlk Gürcü Web Sitesi Chveneburi.Net". 2018-06-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-23.
- http://www.chveneburi.net/tr/default.asp?bpgpid=1782 2013-12-02 at the Wayback Machine "Deda Ena Seti Çıktı"
- "Arxivlənmiş surət". 2023-11-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-23.
- "Anadilinde Dergiler ve Gazeteler". 3 dekabr 2018 tarixində .
- "Pirosmani, Sayı:1 (Yaz 2007)". Chveneburi Net-Gürcü Kültür Evi (türk). 31 iyul 2022 tarixində .
Əlavə ədəbiyyat
- Black Sea: Encyclopedic Dictionary (Özhan Öztürk. Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük. 2. Cilt. Heyamola Publishing. Istanbul. 2005. ISBN .)
- Paul J. Magnarella, The Peasant Venture: Tradition, Migration, and Change among Georgian Peasants in Turkey. (Schenkman Publishing Company: Cambridge, MA, 1979) ISBN
- Mikaberidze, Alexander (ed., 2007). . Dictionary of Georgian National Biography.
Xarici keçidlər
- Chveneburi
- Gezgin, Ulas Basar (2004) Republican and Post-Republican Responses to New Georgian Nationalisms (PhD Proposal in Anthropology) 2018-10-01 at the Wayback Machine. teori.org (includes a list of selected publications on the Georgian communities of Turkey)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turkiye gurculeri turk Turkiye Gurculeri gurc ქართველები თურქეთში kartvelebi turketshi etnik gurcu olan ve ya onlarin toremeleri olan Turkiye vetendaslari ve sakinleri Turkiye gurculeriAdlandirilirlar turk Turkiye Gurculeri gurc ქართველები თურქეთშიSaylari ve yasadigi erazilerCemi 91 000 1 500 000 Qara deniz regionu Mermere regionu Serqi Anadolu regionuDili turk dili gurcu diliDini esasen sunni islamQohumlulugu lazlarMenseyi gurculer Vikianbarda elaqeli mediafayllarStatistikaTurkiyede gurcudilli ehali Il Birinci dil kimi Ikinci dil kimi Umumi Turkiye ehalisi Umumi natiqlerin i1935 57 325 16 255 73 580 16 157 450 0 461945 40 076 9 337 49 413 18 790 174 0 261950 72 604 0 72 604 20 947 188 0 351955 51 983 24 720 76 703 24 064 763 0 321960 32 944 54 941 87 885 27 754 820 0 321965 34 330 44 934 79 234 31 391 421 0 25 1965 ci il siyahiyaalinmasinda gurcu dilini birinci dil olaraq bilenler mutenasib olaraq en cox Artvin 3 7 Ordu 0 9 ve Kocaelide 0 8 idi Gurculer esasen iki boyuk regionda cemlesseler de onlar Turkiyenin her terefine sepelenmis veziyyetde yasayirlar Qara deniz sahili Giresun Ordu Samsun Sinop Amasya ve Tokat illerindedir Cveneburi gurculeri xususile Ordu ve oz dillerini ve adet enenelerini boyuk olcude qoruyub saxlayirlar Turkiyenin simal qerbi Duzce Sakarya Yalova Kocaeli Bursa ve Balikesir illerindedir Magnarella 1979 cu ilde Turkiyede yasayan gurculerin sayinin 60 000 den cox oldugunu texmin etmisdir ImerxevlilerEsas meqale Imerxevi dialektinin yayilmasi Imerxevililer gurc იმერხეველები gurcu dilinin imerxevi dialektinde danisan gurculerin etnoqrafik altqrupu Bu dialekt qonsu ile bir cox umumi xususiyyetleri bolusur Imerxevililer Artvin vilayetinin yerli ehalisidir Turkiyenin gurcu icmasinda davam eden bezi daxili ferqliliyi eks etdiren imerxevililer inkluziv acar kimliyini qebul etmis ve regionunda yasayan gurculerden ferqli menseli olduqlarini iddia edirler Yerli medeniyyeti alimlerin diqqetine catdiran ilk sexs 1910 cu ilde ekspedisiyada olan zaman cayi boyunca bir nece kendden xalq edebiyyati ve etnoqrafik melumatlar toplayan Nikolay Marr olmusdur CveneburilerEsas meqale Cveneburiler Cveneburiler gurc ჩვენებური kokleri Gurcustana dayanan ve Turkiyede yasayan gurculerin Bu ad gurcu dilinden tercumede bizden olan bizim kimi olan menasina gelir Muselman gurculerin bu adlandirmani ozlerini xristian gurculerden muselman turklerden ve oturaq muselman gurculerden ayirmaq ucun istifade etdiyi guman edilir Cveneburiler sunni mezhebinin henefi qoluna mensubdurlar 1877 1878 ci iller Rusiya Osmanli muharibesi zamani Curuksulu Eli Pasa on cergede ortada ve Osmanli gurculeri Muharibenin sonunda Osmanli gurculerinin Fatsada yerlesdirilmesine Eli Pasa nezaret etmisdir Cveneburi gurculeri Rusiya imperiyasinin indi Cerkez soyqirimi adlandirilan qirginlari sebebinden uc miqrasiya dalgasinda Turkiyeye gelmisdiler Birinci dalga 1828 1829 cu iller Rusiya Osmanli muharibesi zamani ve ondan sonra bas tutmusdur Kicik koc dalgalari 1877 1878 ci iller Rusiya Osmanli muharibesinin sonuna qeder davam etmisdir Bu immiqrasiya dalgasi Batumi ve Qars kimi xeyli muselman ehalisi olan regionlardan en azi 500 000 insani ehate edirdi Neticede muselmanlarin coxluq teskil etdiyi bir cox regionlar faktiki olaraq ehalisiz qalmisdir Son boyuk miqrasiya dalgasi 1921 ci ilde Turkiye sovet respublikalari ile imzalanmis Qars muqavilesine esasen Acaristana dair iddialarindan imtina eden zaman bas vermisdir Bu son dalga Acaristandan olan turkdilli muselmanlari da ehate edirdi Metbuaten onemli gurcu medeniyyet jurnali Cveneburi adini dasiyir 1977 ci ilde Isvecin Stokholm seherinde Salva Tevzadze terefinden tesis edilmisdir 1968 ci ilde Gurcustan kitabini yazmis Ahmet Ozkan Melasvili terefinden Turkiyede derc olunur 1980 ci ilde Ozkan Bursada bozqurdlar terefinden qetle yetirilmisdir Hemin vaxtdan derginin rehberi Fexreddin Cilogludur 1997 2006 ci iller arasinda Osman Nuri Mercan jurnalin redaktoru olmusdur Diger bir jurnal gurcu ve turk dillerinde derc edilen gurcu katolik Simon Zazadzenin sponsorlugu ile Istanbulda nesr olunur Hemcinin baxGurcustan Turkiye munasibetleri Gurcustanda islam Acarlar Pont yunanlari Hemsinliler Iran gurculeriIstinadlarThe Other Languages of Europe Demographic Sociolinguistic and Educational Perspectives seh 420 Google Books da Ethnic Groups Worldwide A Ready Reference Handbook seh 291 Google Books da Ethnic groups in Turkey Georgians 6 October 2014 tarixinde Istifade tarixi 11 August 2013 Fuat Dundar Turkiye Nufus Sayimlarinda Azinliklar 2000 Turkiye deki Gurcu Koylerinde Alan Calismasinin Sonuclari Cveneburi 4 March 2016 tarixinde Istifade tarixi 28 May 2014 Peter A Andrews amp Rudiger Benninghaus 1989 Ethnic Groups in the Republic of Turkey Vol 1998 Kartvelian morphosyntax number agreement and morphosyntactic oritntation in the South Caucasian languages 2018 02 18 at the Wayback Machine p 178 1998 Kartvelian morphosyntax number agreement and morphosyntactic oritntation in the South Caucasian languages 2018 02 18 at the Wayback Machine p 178 Lincom Europa Fuat Dundar Turkiye Nufus Sayimlarinda Azinliklar 2000 BERAT YILDIZ EMIGRATIONS FROM THE RUSSIAN EMPIRE TO THE OTTOMAN EMPIRE AN ANALYSIS IN THE LIGHT OF THE NEW ARCHIVAL MATERIALS BILKENT UNIVERSITY Peter A Andrews amp Rudiger Benninghaus 1989 Ethnic Groups in the Republic of Turkey Vol 1 p 174 Reichert ISBN 3 88226 418 7 Sayfa Bulunamadi Turkiye nin Ilk Gurcu Web Sitesi Chveneburi Net 2018 06 16 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 23 http www chveneburi net tr default asp bpgpid 1782 2013 12 02 at the Wayback Machine Deda Ena Seti Cikti Arxivlenmis suret 2023 11 30 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 23 Anadilinde Dergiler ve Gazeteler 3 dekabr 2018 tarixinde Pirosmani Sayi 1 Yaz 2007 Chveneburi Net Gurcu Kultur Evi turk 31 iyul 2022 tarixinde Elave edebiyyatBlack Sea Encyclopedic Dictionary Ozhan Ozturk Karadeniz Ansiklopedik Sozluk 2 Cilt Heyamola Publishing Istanbul 2005 ISBN 975 6121 00 9 Paul J Magnarella The Peasant Venture Tradition Migration and Change among Georgian Peasants in Turkey Schenkman Publishing Company Cambridge MA 1979 ISBN 0 8161 8271 X Mikaberidze Alexander ed 2007 Dictionary of Georgian National Biography Xarici kecidlerChveneburi Gezgin Ulas Basar 2004 Republican and Post Republican Responses to New Georgian Nationalisms PhD Proposal in Anthropology 2018 10 01 at the Wayback Machine teori org includes a list of selected publications on the Georgian communities of Turkey