Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Səadəddin Köpək (ərəb dilində: سعد الدين كوبك بن محمد təxmini olaraq 1238–1239-cu illərdə edam edilmişdir) Anadolu Səlcuqlu Dövlətinin dövlət xadimi, əmiri və baş memarı olmuşdur. Sultan I Əlaəddin Keyqubad və Qiyasəddin Keyxosrovun dövründə vəzifədə olmuş və dövlət idaəsində mühüm rol oynayaraq böyük söz sahibi olmuşdur.
| Səadəddin Köpək | |
|---|---|
| Köpək ibn Məhəmməd | |
 | |
| Ləqəbi | Səadəddin |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1239 |
| Vəfat yeri | |
| Milliyyəti | türk |
| Dini | İslam |
| Fəaliyyəti | I Əlaəddin Keyqubad II Qiyasəddin Keyxosrov |
| Fəaliyyət illəri | 1226–1238 |
Həyatı
Səadəddin Köpəyin həyatının ilk illəri haqqında tarixi mənbələrdə kifayət qədər məlumat mövcud deyildir. Ancaq atasının və anasının Konyada hörmətli ailələrə mənsub insanlar olması və anasının adının Şahnaz xanım olduğu istiqamətində iddialar mövcuddur. Çox güman ki, özü də Konyada anadan olmuşdur. Əsl adı "Köpək ibn Məhəmməd"dir. Səadəddin ona verilmiş olan ləqəbdir. “Köpək” sözünün o dövrdə türkcədə geniş yayılmış olmasa da, bir ad kimi işlənildiyi, Artuqlularda da bir türk bəyinin bu adı daşıdığı və bu adın o dövrdə təhqir mənasında işlənilmədiyi, əksinə "sadiq" mənasında işlənildiyi məlumdur.
O, I Əlaəddin Keyqubadın dövründə əmir vəzifəsində işləmiş və tarixçi İbn Bibi tərəfindən əmir-i şikâr, miniatürçü və memar kimi qeyd edilmişdir. 1226-cı ildə I Əlaəddin KeyqubadınHarput ətrafında Əyyubilərlə apardığı müharibə zamanı Səlcuq ordusunun sol qanadında yerləşmiş olan qüvvələrinə komandanlıq etmişdir. Bəyşəhər gölü yaxınlığındakı Qubadabad sarayının memarı olan Köpək, 1235–1236-cı illər arasında Konya və Aksaray şəhərləri arasında yerləşən və müasir dövrümüzə qədər gəlib çatan Zazadin karvansarayını da tikdirmişdir. I Əlaəddin Keyqubadın qəfil ölümündən (1237) sonra onun oğullarının arasında baş vermiş olan taxt-tac uğrunda gedən döyüşlərdəQiyasəddin Keyxosrovun tərəfini tutmuş və onun taxta çıxarılmasına şərait yaratmışdır. Səadəddin Köpək, İbn Bibi kimi o zamanın tarixçilərinə görə, I Əlaəddin Keyqubadın zəhərlənməsi və ölümü işlərində, həmçinin də onun qanuni varisi olan İzzəddin Qılınc Arslanın taxta çıxmasının qarşısının alınmasında mühüm rol oynamışdır.
II Qiyasəddin Keyxosrovun zamanındakı fəaliyyəti və edam edilməsi
Daha sonra dövlət idarəçiliyində kifayət dərəcədə güclənən Səadəddin Köpək özünə və öz hakimiyyətinə təhlükə olaraq gördüyü mühüm dövlət xadimlərini və insanları müxtəlif səbəblərdən öldürməyə başlamışdır. Atabəy Şəmsəddin Altunaba, Tacəddin Pərvanə, naib Kəmaləddin Kamyar kimi mühüm dövlət xadimlərini öldürtdürdü, Hüsaməddin Kaymeri, Cəlaləddin Karatay kimi dövlət adamlarını isə öz vəzifələrindən uzaqlaşdırdı. O, səltənət regentliyi və hamiçilik kimi mühüm dövlət vəzifələrinə irəli çəkilmişdir. Qüdrətini sübut etdirmək üçün Məlikül-Üməra (baş komandan) rütbəsi ilə başladığı yürüş zamanı Əyyubilərin nəzarətində olan Samsat qəsrini və digər bəzi digər qalaları ələ keçirmişdir.
Bütün bu müvəffəqiyyətlərindən sonra gözünü Anadolu Səlcuqlu taxtına dikən və hakimiyyətə gəlməyi fikirləşən Səadəddin Köpək taxt-taca sahib çıxmaq üçün bəzi həll yolları axtarmağa başlamışdır. Köpək bu məsələ ilə əlaqədar olaraq bir çarə fikirləşib tapmışdır: Anası Şahnaz Xatunun bir vaxtlar Sultan I Qiyasəddin Keyxosrovla qeyri-qanuni münasibətdə olduğunu, bu münasibətlər zamanı I Qiyasəddindən iki aylıq hamilə ikən hökmdarın başqa bir xanım ilə evləndiyini və bu evlilikdən yeddi ay sonra özünün dünyaya gəldiyini, başqa sözlə, özünün I Qiyasəddin Keyxosrovun qeyri-qanuni övladı olduğunu iddia etmişdir. Buna görə özünü Səlcuqlu şahzadəsi kimi göstərməyə və qəbul etdirməyə çalışan Köpək axırda üsyan etmişdir. Başlanan üsyan zamanı bir çox dövlət xadimi Səadəddin Köpək tərəfindən öldürtdürülmüşdür. Köpəyin gücünün həddindən artıq artmasından narahat olan SultanQiyasəddin Keyxosrov 1238-ci ilin payızında Səadəddin Köpək ilə birlikdə Qubadabad sarayına gəlir və buradakı ziyafətdən sonra Sivas subaşısı Hüsaməddin Karacanın köməyi ilə Səadəddin Köpəyi öldürtdürür. Səadəddin Köpəyin cəsədi dəmir qəfəsin içinə salınmış və qala divarlarından asılaraq ictimaiyyətə nümayiş etdirilmişdir.
Məşhur mədəniyyətdəki yeri
2014–2019-cu illər arasında TRT 1-də efirə getmiş olan Diriliş "Ərtoğrul" serialında onun obrazı Murat Qaripağaoğlu tərəfindən canlandırılmışdır.
İstinadlar
- ""Sultan I. Alâeddîn Keykûbâd'dan Sonra Türkiye Selçuklu Devleti İdaresinde Ortaya Çıkan Otorite Zâfiyeti ve Emîr Sadeddîn Köpek'in Selçuklu Saltanatını Ele Geçirme Teşebbüsü" Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Sayı:7, Yıl:2010". 5 Mart 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 12 Aralık 2015.
- ""SÂDEDDİN KÖPEK" İslâm Ansiklopedisi, cilt: 35, sayfa: 392, yıl:2003". 5 Mart 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 12 Aralık 2015.
- "SÂDEDDİN KÖPEK - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi (Türkçe). 31 Ekim 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 12 Mart 2022.
- ""Sivrihisar'ın Mülk Köyündeki Doğan Arslan Mescidi" Ankara Üniversitesi Dergiler Veri Tabanı, Prof. Neşet Çağatay" (PDF). 31 Temmuz 2020 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 12 Aralık 2015.
- "SÂDEDDİN KÖPEK - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi (Türkçe). 31 Ekim 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 12 Mart 2022.
- Alican, Mustafa. Tarihin Kara Yazısı Moğollar. . səh. 108.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seadeddin Kopek ereb dilinde سعد الدين كوبك بن محمد texmini olaraq 1238 1239 cu illerde edam edilmisdir Anadolu Selcuqlu Dovletinin dovlet xadimi emiri ve bas memari olmusdur Sultan I Elaeddin Keyqubad ve Qiyaseddin Keyxosrovun dovrunde vezifede olmus ve dovlet idaesinde muhum rol oynayaraq boyuk soz sahibi olmusdur Seadeddin KopekKopek ibn MehemmedLeqebi SeadeddinDogum yeri Konya Rum Selcuqlu dovletiVefat tarixi 1239Vefat yeri TurkiyeMilliyyeti turkDini IslamFealiyyeti I Elaeddin Keyqubad II Qiyaseddin KeyxosrovFealiyyet illeri 1226 1238HeyatiSeadeddin Kopeyin heyatinin ilk illeri haqqinda tarixi menbelerde kifayet qeder melumat movcud deyildir Ancaq atasinin ve anasinin Konyada hormetli ailelere mensub insanlar olmasi ve anasinin adinin Sahnaz xanim oldugu istiqametinde iddialar movcuddur Cox guman ki ozu de Konyada anadan olmusdur Esl adi Kopek ibn Mehemmed dir Seadeddin ona verilmis olan leqebdir Kopek sozunun o dovrde turkcede genis yayilmis olmasa da bir ad kimi islenildiyi Artuqlularda da bir turk beyinin bu adi dasidigi ve bu adin o dovrde tehqir menasinda islenilmediyi eksine sadiq menasinda islenildiyi melumdur O I Elaeddin Keyqubadin dovrunde emir vezifesinde islemis ve tarixci Ibn Bibi terefinden emir i sikar miniaturcu ve memar kimi qeyd edilmisdir 1226 ci ilde I Elaeddin KeyqubadinHarput etrafinda Eyyubilerle apardigi muharibe zamani Selcuq ordusunun sol qanadinda yerlesmis olan quvvelerine komandanliq etmisdir Beyseher golu yaxinligindaki Qubadabad sarayinin memari olan Kopek 1235 1236 ci iller arasinda Konya ve Aksaray seherleri arasinda yerlesen ve muasir dovrumuze qeder gelib catan Zazadin karvansarayini da tikdirmisdir I Elaeddin Keyqubadin qefil olumunden 1237 sonra onun ogullarinin arasinda bas vermis olan taxt tac ugrunda geden doyuslerdeQiyaseddin Keyxosrovun terefini tutmus ve onun taxta cixarilmasina serait yaratmisdir Seadeddin Kopek Ibn Bibi kimi o zamanin tarixcilerine gore I Elaeddin Keyqubadin zeherlenmesi ve olumu islerinde hemcinin de onun qanuni varisi olan Izzeddin Qilinc Arslanin taxta cixmasinin qarsisinin alinmasinda muhum rol oynamisdir II Qiyaseddin Keyxosrovun zamanindaki fealiyyeti ve edam edilmesi Daha sonra dovlet idareciliyinde kifayet derecede guclenen Seadeddin Kopek ozune ve oz hakimiyyetine tehluke olaraq gorduyu muhum dovlet xadimlerini ve insanlari muxtelif sebeblerden oldurmeye baslamisdir Atabey Semseddin Altunaba Taceddin Pervane naib Kemaleddin Kamyar kimi muhum dovlet xadimlerini oldurtdurdu Husameddin Kaymeri Celaleddin Karatay kimi dovlet adamlarini ise oz vezifelerinden uzaqlasdirdi O seltenet regentliyi ve hamicilik kimi muhum dovlet vezifelerine ireli cekilmisdir Qudretini subut etdirmek ucun Melikul Umera bas komandan rutbesi ile basladigi yurus zamani Eyyubilerin nezaretinde olan Samsat qesrini ve diger bezi diger qalalari ele kecirmisdir Butun bu muveffeqiyyetlerinden sonra gozunu Anadolu Selcuqlu taxtina diken ve hakimiyyete gelmeyi fikirlesen Seadeddin Kopek taxt taca sahib cixmaq ucun bezi hell yollari axtarmaga baslamisdir Kopek bu mesele ile elaqedar olaraq bir care fikirlesib tapmisdir Anasi Sahnaz Xatunun bir vaxtlar Sultan I Qiyaseddin Keyxosrovla qeyri qanuni munasibetde oldugunu bu munasibetler zamani I Qiyaseddinden iki ayliq hamile iken hokmdarin basqa bir xanim ile evlendiyini ve bu evlilikden yeddi ay sonra ozunun dunyaya geldiyini basqa sozle ozunun I Qiyaseddin Keyxosrovun qeyri qanuni ovladi oldugunu iddia etmisdir Buna gore ozunu Selcuqlu sahzadesi kimi gostermeye ve qebul etdirmeye calisan Kopek axirda usyan etmisdir Baslanan usyan zamani bir cox dovlet xadimi Seadeddin Kopek terefinden oldurtdurulmusdur Kopeyin gucunun heddinden artiq artmasindan narahat olan SultanQiyaseddin Keyxosrov 1238 ci ilin payizinda Seadeddin Kopek ile birlikde Qubadabad sarayina gelir ve buradaki ziyafetden sonra Sivas subasisi Husameddin Karacanin komeyi ile Seadeddin Kopeyi oldurtdurur Seadeddin Kopeyin cesedi demir qefesin icine salinmis ve qala divarlarindan asilaraq ictimaiyyete numayis etdirilmisdir Meshur medeniyyetdeki yeri2014 2019 cu iller arasinda TRT 1 de efire getmis olan Dirilis Ertogrul serialinda onun obrazi Murat Qaripagaoglu terefinden canlandirilmisdir Istinadlar Sultan I Alaeddin Keykubad dan Sonra Turkiye Selcuklu Devleti Idaresinde Ortaya Cikan Otorite Zafiyeti ve Emir Sadeddin Kopek in Selcuklu Saltanatini Ele Gecirme Tesebbusu Gazi Turkiyat Turkoloji Arastirmalari Dergisi Sayi 7 Yil 2010 5 Mart 2016 tarixinde Istifade tarixi 12 Aralik 2015 SADEDDIN KOPEK Islam Ansiklopedisi cilt 35 sayfa 392 yil 2003 5 Mart 2016 tarixinde Istifade tarixi 12 Aralik 2015 SADEDDIN KOPEK TDV Islam Ansiklopedisi TDV Islam Ansiklopedisi Turkce 31 Ekim 2020 tarixinde Istifade tarixi 12 Mart 2022 Sivrihisar in Mulk Koyundeki Dogan Arslan Mescidi Ankara Universitesi Dergiler Veri Tabani Prof Neset Cagatay PDF 31 Temmuz 2020 tarixinde PDF Istifade tarixi 12 Aralik 2015 SADEDDIN KOPEK TDV Islam Ansiklopedisi TDV Islam Ansiklopedisi Turkce 31 Ekim 2020 tarixinde Istifade tarixi 12 Mart 2022 Alican Mustafa Tarihin Kara Yazisi Mogollar seh 108