Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fulton çıxışı — 1945-in sonu 1946-cı ilin əvvəllərində Vinston Çörçill bir neçə ay ABŞ-də səfərdə olduğu müddətdə prezident Harri Trumenlə, dövlət departamentinin rəhbərləri və digər siyasi xadimlərlə görüşlər keçirir.
Çörçill bir neçə həftə Floridadakı kurorta qaldığı müddətdə "Sülhün əzələləri" adlı çıxışını hazırlayır. Çörçillin nitqi Ettli, Boven, Trumen və dövlət katibi razılığı ilə baş tutur.
Çörçill nitqinin əvvəlində çıxışının ümumdünya əhəmiyyətini daşıdığını və okeanın o tayındakı qardaş ölkələrə səsləndiyini vurğulayır.
Çörçillin 1946-cı ilin 5 mart tarixində Fultonun Vestminster kollecindəki "Sülhün əzələri" adlı nitqindən əsas hissələr: - İndi biz hansı strateji konsepsiyaya əməl etməliyik? Biz indi bütün ölkələrdə, hər bir evin, ailənin, azadlığını və təhlükəsizliyini təmin etməliyik. Buna nail olmaq üçün 2 dəhşətdən xilas olmaq lazımdır - müharibələr və tiranlar. Məqsədimiz yeni müharibələrin qarşısını alnması olmalıdır. İndi müharibələrin qarşısını almaq üçün beynəlxalq təşkilat yaranıb. Millətlər Cəmiyyətinin xələfi olan Birləşmiş Millətlər Təşkilatı yaradılmışdır. BMT tez bir zamanda beynəlxalq hərbi qüvvələr yaratmalıdır.
... Heç kim bilmir ki, Sovet Rusiyası və onun kommunist ideyaları yaxın gələcəkdə nə işlər görəcək və yaxud ekspansionist tendensiyaları davam etdirməklə sərhədləri necə olacaqdır. Mənim rus xalqına və onun başçısı marşal Stalinə böyük hörmətim var. İngiltərə və ABŞ Rusiyanın (SSRİ-nin) bütün xalqlarının arasındakı ayrıseçkiliyi, uğursuzluqları və möhkəm dostluq yarada bilməməsini başa düşür. Ruslar qərb sərhədlərində yenidən yarana biləcək alman təcavüzündən daha narahat olmaya bilərlər. Rusiyanı Dünya xalqları arasında tutduğu yerə alqışlayıram.
Avropanın indiki vəziyyəti barədə diqqətinizə bir neçə faktı çatdırmabı özümə borc bilirəm. Qitədə Baltikdə Ştettindən - Adriatikdəki Triestə qədər "dəmir pərdə" salınmışdır. Bu "pərdənin" arxasında Mərkəzi və Şərqi Avropanın qədim dövlətlərinin xəzinəsi saxlanılır. Varşava, Berlin, Praqa, Vyana, Budapeşt, Belqrad, Buxarest, Sofiya - bütün bu məşhur şəhərlər sovetin əhatə dairəsindədir və bu və ya digər formada Moskvanın genişlənən nəzarəti altındadır.
Şərqi Avropada əvvəllər mövcud olmuş, fəaliyyəti hiss olunmayan kommunist partiyaları indi daha güclənmiş, say tərkibi dəfələrlə artmışdır. Bu kommunist partiyası indi hər yerdə totalitar hakimiyyət qurmağa can atır. Çexoslovakiya istisna olmaqla bütün bu ölkələrdə polis hakimiyyəti hökm sürür və demokratiyadan əsər-əlamət yoxdur. Rusiyanın sərhədlərindən uzaqda - dünya üzrə kommunistlərin "beşinci kalonu" bir çox ölklərə yayılmışdır. Bu ölkələr artıq kommunist mərkəzlərindən bir çox göstərişlər alır və birgə fəaliyyət göstərirlər.
"Yeni müharibə qaçılmazdır" və yaxud "yeni müharibə artıq yaxınlaşıb" fikirlərini çalışdığım qədər özümdən uzaqlaşdırmağa çalışıram. Mən inanmıram ki, Sovet Rusiyası müharibə istəsin. O (SSRİ), müharibənin bəhrəsini dadmaq, öz doktrinasını və gücünü dünyaya yaymaq istəyir. Biz bütün dünyada azadlıq və demokratiyanın sürətlə yayılmasını təmin etməli, yeni müharibə təhlükəsinin qarşısını ala bilən sistem yaratmalıyıq. Bütün təhlükələrdən uzaq olmağın yeganə şərti ingilscə danışan xalqların assosiasiyasının yaradılmasıdır. Bizim köhnə doktrinamıza görə tarazlıq əsas şərtdir. İmkan verə bilmərik ki, qüvvələr balansında hər hansı bir qüvvə digərindən daha üstün olaraq müharibə təhlükəsi yaratsın. Əgər qərb demokratiyası bir olsa, BMT nizamnaməsinə ciddi əməl etsə və bu prinsiplərin həyata keçirilməsində iştirak etsə heç bir qüvvə onun qarşısında dayana bilməz. Əgər onları ayırsalar və ya öz vəzifələrini yerinə yetirməsələr hamını fəlakət gözləyir. İndi, 1946-cı ildə müharibənin qarşısını almaq üçün Rusiya ilə bütün sahələrdə qarşılıqlı anlaşma yaratmalı, BMT-nin başçılığı ilə bu həmrəyliyin daha da güclənilməsinə nail olunmalıdır. Rusiyaya qarşı yalnız ingilisdilli xalqların ittifaqı - Britaniya və ABŞ-nin İttifaqı dura bilər."
Çörçill gələcək üçün optimal istiqaməti "ingilisdilli xalqların qardaş assosiasıyasını" yaratmaqda görürdü. Assosiasiya hərbi ittifaq formasında olmalı idi. "Mən müharibə zamanı gördüm ki, ruslara qüvvədən başqa heç bir şey təsir edə bilmir." - U. Çörçill. Bu qızğın silahlanmanın faciəli yolunun başlanğıcı oldu.
Auditoriya prezident Trumenin üzündə razılıq əlaməti duyurdu. O, ingilis siyasətini bir neçə dəfə alqışlayır. Qərb ona edilən bu təhlükəli istiqaməti tez bir zamanda qəbul etmir. Qəzetlər Çörçilli münasibətlərin mürəkkəbləşdirilməsində ittiham etməyə başladılar. Volter Lippman çıxışı "dəhşətli səhv" kimi qiymətləndirdi. Harold İkes prezidenti "axmaq" adlandırdı. Henri Volles Çörçillə əlaqəni kəsməyi tələb etdi.
Bu söhbətlərdən qorxan Trumen Vaşinqtona qayıdanda Çörçillin Fultondakı çıxışından xəbəri olmadığını bildirmişdi. ABŞ tərəfindən Stalinə Fultandakı çıxışa bərabər nitq söyləməsi üçün Missuri Universitetinə dəvət olundu. Çörçillin Fulton çıxışı "Şərqlə münasibətlərinə yenidən baxmaq" istəyən ABŞ-dəki sağçı qüvvələrin maraqlarına uyğun idi.
Harriman, Forrestol, Leqi və Açeson Çörçillin Fulton nitqini razılıqla qarşıladı. Forrestol öz gündəliyində yazır ki, Çörçill mənim analizimlə razıdır: "Biz təkcə Rusiya ilə yox, Birinci Pyotrun dövründən indiyə kimi olan rus ekspansionist qüvvələrinə və üstəgəl missioner dini güclə mübarizə aparmalıyıq". Forrestola diqqətlə qulaq asan Çörçill əlavə edir ki, "Rusiyanın təsiri Almaniyadan Hollandiya və Belçikaya keçərək Britaniyanın yuxu arteriyasını iki yerə böləcək. Ruslara "ədalətli iş aparmaq", "etibar", "həqiqət" sözləri yaddır." Çörçill Fulton çıxışından sonra şəxsi həkimi lord Moranla görüşəndə belə demişdi: "Ola bilsin ki, bu qış Rusiya ilə müharibə başlasın", "Biz Rusiyanın müharibəyə hazırlaşmasını gözləməməliyik".
Forrestol dostu Klaren Dillona yazır: "Kommunist partiyasının təsiri Fransa, Balkanlar, Yaponiyaya və digər ölkələrə yayılmaqdadır. Əsas səbəb bu ölkələrdəki yerli kommunist partiyalarının olmasıdır. Mənə elə gəlir ki, indi müharibə təhlükəsi 30-cu illərdən daha qüvvətlidir."
SSRİ-yə İngiltərənin yeni səfiri təyin olunan Bedell Smit Stalinlə görüşərkən belə bir sual verir: "Kreml ABŞ və Britaniyanın SSRİ-yə qarşı qüvvələrinin birləşdirəcəyinə inanırmı?" Stalin bu suala "Bəli" cavabını verir.
Çörçill bunula bərabər Rusiya ilə dostluq münasibətlərini davam etdirməyi lazım bilir: "Britaniya siyasəti əvvəllər Rusiyanın isti limanlara çıxmasına mane olmaqdan ibarət idi. İndi Britaniya Dizraeli və lord Kerzonun siyasətini davam etdirmir. Bizim Rusiyanı saxlamaq fikrimiz yoxdur. Biz kömək etmək istəyirik." Stalin Rusiyanın boğazlardakı marağını Britaniyanın Süveyşdə və Cəbəllüttariqdə, Amerikanın isə Panamadakı maraqları ilə müqayisə edirdi.
İosif Stalin Çörçillin nitqinə olan münasibətini aşağıdakı şəkildə bildirmişdir:
Çıxışdan görünür ki, Çörçillin İngiltərə və ABŞ-dəki dostları ingiliscə danışan millətlərə belə bir ultimatum verir: "bizim ağalığımızı könüllü qəbul edin - yoxsa sizə müharibə elan edəcəyik". Şübhəsiz ki, yoldaş Çörçill SSRİ-ni müharibəyə çağırır. Çörçill belə hərəkətləri ilə özünü Hitlerə oxşadır.
90-cı illərin sonunda Britaniya arxivində "Ağlasığmaz" adlı əməliyyat planı aşkar edilir. Bu plan 1945-ci ilin martında Üçüncü Reyxin süqutundan əvvəl Çörçill tərəfindən hazırlanmışdı. Sənəddə 1945-ci ilin iyulunda Qızıl Ordunun 50 amerikan, ingilis, yenidən silahlandırılmış alman diviziyaları vasitəsilə Avropadan çıxarılması, sonra isə Rusiyanın dağıdılması nəzərdə tutulurdu. Çörçill Sovet İttifaqının Mərkəzi Avropada üstünlüyünü nəzərə alaraq "strateji müdafiədə olarkən preventiv hücumlara" üstünlük verməyi planında qeyd etmişdi.
Çörçill "bolşevikləri öldürmək və hunlarla (burada Çörçill almanları nəzərdə tutur) öpüşmək" prinsipini ölənə qədər davam etdirir. Bu prinsipi Çörçill hələ 1918-ci ildə bir ingilis aristokratla olan söhbətində bildirmişdi. O vaxt Vladimir Lenin Çörçilli (o zaman Çörçill hərbi nazir idi) "Sovet Rusiyasının ən qatı düşməni" adlandırmışdı.
Xarici keçidlər
![image]()
Vikimənbədə Çörçilin Fulton çıxışı haqqında mətn var.- Çörçillin Fulton çıxışı 2008-04-21 at the Wayback Machine (rus.)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Fulton cixisi 1945 in sonu 1946 ci ilin evvellerinde Vinston Corcill bir nece ay ABS de seferde oldugu muddetde prezident Harri Trumenle dovlet departamentinin rehberleri ve diger siyasi xadimlerle gorusler kecirir Corcillin Fulton cixisi Corcill bir nece hefte Floridadaki kurorta qaldigi muddetde Sulhun ezeleleri adli cixisini hazirlayir Corcillin nitqi Ettli Boven Trumen ve dovlet katibi raziligi ile bas tutur Corcill nitqinin evvelinde cixisinin umumdunya ehemiyyetini dasidigini ve okeanin o tayindaki qardas olkelere seslendiyini vurgulayir Corcillin 1946 ci ilin 5 mart tarixinde Fultonun Vestminster kollecindeki Sulhun ezeleri adli nitqinden esas hisseler Indi biz hansi strateji konsepsiyaya emel etmeliyik Biz indi butun olkelerde her bir evin ailenin azadligini ve tehlukesizliyini temin etmeliyik Buna nail olmaq ucun 2 dehsetden xilas olmaq lazimdir muharibeler ve tiranlar Meqsedimiz yeni muharibelerin qarsisini alnmasi olmalidir Indi muharibelerin qarsisini almaq ucun beynelxalq teskilat yaranib Milletler Cemiyyetinin xelefi olan Birlesmis Milletler Teskilati yaradilmisdir BMT tez bir zamanda beynelxalq herbi quvveler yaratmalidir Hec kim bilmir ki Sovet Rusiyasi ve onun kommunist ideyalari yaxin gelecekde ne isler gorecek ve yaxud ekspansionist tendensiyalari davam etdirmekle serhedleri nece olacaqdir Menim rus xalqina ve onun bascisi marsal Staline boyuk hormetim var Ingiltere ve ABS Rusiyanin SSRI nin butun xalqlarinin arasindaki ayriseckiliyi ugursuzluqlari ve mohkem dostluq yarada bilmemesini basa dusur Ruslar qerb serhedlerinde yeniden yarana bilecek alman tecavuzunden daha narahat olmaya bilerler Rusiyani Dunya xalqlari arasinda tutdugu yere alqislayiram Avropanin indiki veziyyeti barede diqqetinize bir nece fakti catdirmabi ozume borc bilirem Qitede Baltikde Stettinden Adriatikdeki Trieste qeder demir perde salinmisdir Bu perdenin arxasinda Merkezi ve Serqi Avropanin qedim dovletlerinin xezinesi saxlanilir Varsava Berlin Praqa Vyana Budapest Belqrad Buxarest Sofiya butun bu meshur seherler sovetin ehate dairesindedir ve bu ve ya diger formada Moskvanin genislenen nezareti altindadir Serqi Avropada evveller movcud olmus fealiyyeti hiss olunmayan kommunist partiyalari indi daha guclenmis say terkibi defelerle artmisdir Bu kommunist partiyasi indi her yerde totalitar hakimiyyet qurmaga can atir Cexoslovakiya istisna olmaqla butun bu olkelerde polis hakimiyyeti hokm surur ve demokratiyadan eser elamet yoxdur Rusiyanin serhedlerinden uzaqda dunya uzre kommunistlerin besinci kalonu bir cox olklere yayilmisdir Bu olkeler artiq kommunist merkezlerinden bir cox gosterisler alir ve birge fealiyyet gosterirler Yeni muharibe qacilmazdir ve yaxud yeni muharibe artiq yaxinlasib fikirlerini calisdigim qeder ozumden uzaqlasdirmaga calisiram Men inanmiram ki Sovet Rusiyasi muharibe istesin O SSRI muharibenin behresini dadmaq oz doktrinasini ve gucunu dunyaya yaymaq isteyir Biz butun dunyada azadliq ve demokratiyanin suretle yayilmasini temin etmeli yeni muharibe tehlukesinin qarsisini ala bilen sistem yaratmaliyiq Butun tehlukelerden uzaq olmagin yegane serti ingilsce danisan xalqlarin assosiasiyasinin yaradilmasidir Bizim kohne doktrinamiza gore tarazliq esas sertdir Imkan vere bilmerik ki quvveler balansinda her hansi bir quvve digerinden daha ustun olaraq muharibe tehlukesi yaratsin Eger qerb demokratiyasi bir olsa BMT nizamnamesine ciddi emel etse ve bu prinsiplerin heyata kecirilmesinde istirak etse hec bir quvve onun qarsisinda dayana bilmez Eger onlari ayirsalar ve ya oz vezifelerini yerine yetirmeseler hamini felaket gozleyir Indi 1946 ci ilde muharibenin qarsisini almaq ucun Rusiya ile butun sahelerde qarsiliqli anlasma yaratmali BMT nin basciligi ile bu hemreyliyin daha da guclenilmesine nail olunmalidir Rusiyaya qarsi yalniz ingilisdilli xalqlarin ittifaqi Britaniya ve ABS nin Ittifaqi dura biler Corcill gelecek ucun optimal istiqameti ingilisdilli xalqlarin qardas assosiasiyasini yaratmaqda gorurdu Assosiasiya herbi ittifaq formasinda olmali idi Men muharibe zamani gordum ki ruslara quvveden basqa hec bir sey tesir ede bilmir U Corcill Bu qizgin silahlanmanin facieli yolunun baslangici oldu Auditoriya prezident Trumenin uzunde raziliq elameti duyurdu O ingilis siyasetini bir nece defe alqislayir Qerb ona edilen bu tehlukeli istiqameti tez bir zamanda qebul etmir Qezetler Corcilli munasibetlerin murekkeblesdirilmesinde ittiham etmeye basladilar Volter Lippman cixisi dehsetli sehv kimi qiymetlendirdi Harold Ikes prezidenti axmaq adlandirdi Henri Volles Corcille elaqeni kesmeyi teleb etdi Bu sohbetlerden qorxan Trumen Vasinqtona qayidanda Corcillin Fultondaki cixisindan xeberi olmadigini bildirmisdi ABS terefinden Staline Fultandaki cixisa beraber nitq soylemesi ucun Missuri Universitetine devet olundu Corcillin Fulton cixisi Serqle munasibetlerine yeniden baxmaq isteyen ABS deki sagci quvvelerin maraqlarina uygun idi Harriman Forrestol Leqi ve Aceson Corcillin Fulton nitqini raziliqla qarsiladi Forrestol oz gundeliyinde yazir ki Corcill menim analizimle razidir Biz tekce Rusiya ile yox Birinci Pyotrun dovrunden indiye kimi olan rus ekspansionist quvvelerine ve ustegel missioner dini gucle mubarize aparmaliyiq Forrestola diqqetle qulaq asan Corcill elave edir ki Rusiyanin tesiri Almaniyadan Hollandiya ve Belcikaya kecerek Britaniyanin yuxu arteriyasini iki yere bolecek Ruslara edaletli is aparmaq etibar heqiqet sozleri yaddir Corcill Fulton cixisindan sonra sexsi hekimi lord Moranla gorusende bele demisdi Ola bilsin ki bu qis Rusiya ile muharibe baslasin Biz Rusiyanin muharibeye hazirlasmasini gozlememeliyik Forrestol dostu Klaren Dillona yazir Kommunist partiyasinin tesiri Fransa Balkanlar Yaponiyaya ve diger olkelere yayilmaqdadir Esas sebeb bu olkelerdeki yerli kommunist partiyalarinin olmasidir Mene ele gelir ki indi muharibe tehlukesi 30 cu illerden daha quvvetlidir SSRI ye Ingilterenin yeni sefiri teyin olunan Bedell Smit Stalinle goruserken bele bir sual verir Kreml ABS ve Britaniyanin SSRI ye qarsi quvvelerinin birlesdireceyine inanirmi Stalin bu suala Beli cavabini verir Corcill bunula beraber Rusiya ile dostluq munasibetlerini davam etdirmeyi lazim bilir Britaniya siyaseti evveller Rusiyanin isti limanlara cixmasina mane olmaqdan ibaret idi Indi Britaniya Dizraeli ve lord Kerzonun siyasetini davam etdirmir Bizim Rusiyani saxlamaq fikrimiz yoxdur Biz komek etmek isteyirik Stalin Rusiyanin bogazlardaki maragini Britaniyanin Suveysde ve Cebelluttariqde Amerikanin ise Panamadaki maraqlari ile muqayise edirdi Iosif Stalin Corcillin nitqine olan munasibetini asagidaki sekilde bildirmisdir Cixisdan gorunur ki Corcillin Ingiltere ve ABS deki dostlari ingilisce danisan milletlere bele bir ultimatum verir bizim agaligimizi konullu qebul edin yoxsa size muharibe elan edeceyik Subhesiz ki yoldas Corcill SSRI ni muharibeye cagirir Corcill bele hereketleri ile ozunu Hitlere oxsadir 90 ci illerin sonunda Britaniya arxivinde Aglasigmaz adli emeliyyat plani askar edilir Bu plan 1945 ci ilin martinda Ucuncu Reyxin suqutundan evvel Corcill terefinden hazirlanmisdi Senedde 1945 ci ilin iyulunda Qizil Ordunun 50 amerikan ingilis yeniden silahlandirilmis alman diviziyalari vasitesile Avropadan cixarilmasi sonra ise Rusiyanin dagidilmasi nezerde tutulurdu Corcill Sovet Ittifaqinin Merkezi Avropada ustunluyunu nezere alaraq strateji mudafiede olarken preventiv hucumlara ustunluk vermeyi planinda qeyd etmisdi Corcill bolsevikleri oldurmek ve hunlarla burada Corcill almanlari nezerde tutur opusmek prinsipini olene qeder davam etdirir Bu prinsipi Corcill hele 1918 ci ilde bir ingilis aristokratla olan sohbetinde bildirmisdi O vaxt Vladimir Lenin Corcilli o zaman Corcill herbi nazir idi Sovet Rusiyasinin en qati dusmeni adlandirmisdi Xarici kecidlerVikimenbede Corcilin Fulton cixisi haqqinda metn var Corcillin Fulton cixisi 2008 04 21 at the Wayback Machine rus Hemcinin baxSoyuq muharibe Demir perde Vinston Corcill