Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Süfyan əs-Səvri (ərəb. سفيان الثوري) və ya Əbu Abdillah Süfyan ibn Səid ibn Məsruk əs-Səvri əl-Kufi (715 və ya 716, Əməvilər - 778, Bəsrə, Abbasilər) — Təbəi-tabiin nəslinə mənsub zahid, müfəssir, fəqih və mühəddis. Səvriyyə məzhəbinin banisi.
| Süfyan əs-Səvri | |
|---|---|
| ərəb. سفيان الثوري | |
 | |
| Doğum tarixi | 716 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 778 |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | təfsir, fiqh, hədis |
| Tanınmış yetirmələri | Abdulla ibn Mübarək |
Bioqrafiyası
715 və 716-cı ildə dünyaya gəlmişdir. Qəzvin,Xorasan və Cürcanın Səvri kəndində doğulduğuna dair rəvayətlər mövcuddur. Təmim qəbiləsinin Səvr qoluna mənsubdur. Kiçik yaşda ailəsi ilə birlikdə Kufəyə köçmüşdür. Nəsli 16-cı babası İlyas ibn Mudar vasitəsi ilə Məhəmməd peyğəmbərlə birləşir. Babası Məsruk Cəməl döyüşündə Əli tərəfdən vuruşmuş və döyüşdə həlak olmuşdur. Tabiindən olan atası, əmisi Həmzə, qardaşları Ömərlə Mübarək, qardaşı oğlanları Əmmar və Seyf "Kütübi-Sittə" müəllifləri tərəfindən etibarlı hesab olunan mühəddislərdir. Anası da mühəddis olub, elmi və təqvası ilə tanınan bir qadın olmuşdur. Süfyanı elm öyrənməyə də məhz o ruhlandırmışdır.
Kiçik yaşdan təhsil almağa başlayan Süfyan, tabiindən Amr ibn Mürrədən hədis öyrənmişdir. Güclü yaddaşı sayəsində çoxlu hədis əzbərləmiş, Həmmad ibn Əbu Süleyman, Əbu İshaq əs-Səbii, Əməş, İbn əl-Mutəmir, İbn Şübrümə və Məhəmməd ibn Əbdürrəhman ibn Əbu Leyladan fiqih və hədis öyrənmişdir. Asim ibn Bəhdələ və Həmzə ibn Həbibdən qiraət öyrənmişdir. Məkkə, Mədinə, Bəsrə, Şam, Yəmən, Bağdad, Vasit, Cürcan, Rey, Əsqalan və Qüdsə səfər edərək, qiraət, təfsir, hədis və fiqh sahəsindəki biliklərini mükəmməlləşdirmişdir. Məkkəli tabiin alimi Amr ibn Dinarla yanaşı İbn Cüreycdən, Mədinədə Abdullah ibn Dinar, Əbu əz-Zinad, Rəbiə ibn Əbu Əbdürrəhman və Yəhya ibn Səid əl-Ənsari kimi tabiin alimlərindən təfsir, hədis və fiqh öyrənmiş, həmçinin Cəfər əs-Sadiqin tələbəsi olmuşdur. Bundan əlavə, o, Bəsrədə Eyyub əs-Səxtiyani, Asim əl-Əhvəl, Abdullah ibn Əvn və Osman əl-Bətti, Dəməşqdə isə Əvzai ilə elm mübadiləsi aparmışdır. Cürcan və Rey şəhərlərində olmuş, bölgənin mühəddislərindən hədis öyrənmişdir. Zəhəbi onun 130 tabiin alimi ilə görüşdüyünü və təxminən 600 nəfərdən elm aldığını qeyd edir. Elm səfərlərini davam etdirən Süfyan, atası vəfat etdikdən sonra təxminən otuz yaşlarında dərs verməyə başlamışdır. Təxminən iyirmi il boyunca Kufədə və əsasən Mədinə, Məkkə olmaqla, getdiyi bütün yerlərdə dərs keçmiş və hədis rəvayət etmişdir. Mavəraünnəhrdən Şimali Afrikaya və Əndəlüsə qədər İslam coğrafiyasının müxtəlif bölgələrindən gələn çox sayda tələbə ondan elm almışdır. İbn əl-Cəvzi, günümüzə çatmayan "Mənaqib" adlı əsərində onun 20.000-dən çox tələbəsinin olduğunu qeyd etmişdir. Lakin bu rəqəmi şişirdilmiş hesab edən Zəhəbi, tələbələrinin ən çoxu 1000 ətrafında ola biləcəyini bildirmişdir. Xəlifə Mənsurun qazılıq təklifini rədd etmiş, Bəsrədə 15 Şaban hicri 161-ci ildə (18 May 778) vəfat etmişdir. Onun ölümü İslam elmi dünyasında böyük bir itki kimi qiymətləndirilmişdir. Onun qoyduğu irs sonrakı alimlər tərəfindən davam etdirilmiş və bir çox böyük alimlər ondan sitat gətirmişdir.
Fiqhi görüşləri və Məzhəbi
Süfyan əs-Səvri fiqh sahəsində müstəqil məzhəb formalaşdırmışdır. Lakin bu məzhəb onun vəfatından sonra geniş yayılmadığı üçün digər məzhəblər içində ərimişdir. Onun fiqhi görüşləri əsasən belədir:
- Qurana və səhih hədislərə əsaslanmaq.
- Rəy (ağıl yürütmə) və qiyasdan ehtiyatla istifadə etmək.
- Hökumət və dövlət adamları ilə yaxın münasibət qurmamaq.
- Zahidlik və dünyaya bağlılıqdan çəkinmək.
Süfyan, Hənəfi məzhəbinin əsaslandığı İraq fiqh məktəbinə yaxın idi, lakin o, daha çox hədislərə əsaslanan fiqhi yanaşmanı müdafiə edirdi.
Təsəvvüf və Zahidlik yolu
Süfyan əs-Səvri yalnız fiqh və hədis elmi ilə deyil, həm də zahidliyi ilə tanınırdı. O, dünyaya bağlılıqdan çəkinməyi, sadə həyat sürməyi və sultanlara qarşı ehtiyatlı olmağı təbliğ edirdi.
- Dünyəvi var-dövlətə bağlı olmamaq. O, varlı insanların hakimiyyətlə yaxın münasibət qurmasını tənqid edirdi.
- Hakimlərə boyun əyməmək. O, Abbasilər dövründə xəlifə Mənsurun siyasətini açıq şəkildə tənqid edirdi. Buna görə də Mənsur onu təqib etmiş və Süfyan uzun müddət gizli yaşamaq məcburiyyətində qalmışdır.
Məşhur sözlərindən biri:
"Alimlər sultanların qapısını döyəndə, onların dəyəri düşər. Əgər sultanlar alimlərin qapısını döyərsə, onların dəyəri artar."
Tələbələri
Xəlifə Mənsurun qazılıq təklifini rədd etdikdən sonra gizlənərək yaşadığı üçün açıqdan tələbə yetişdirə bilməmişdir. Lakin ona tələbəlik etmiş şəxslər bunlardır:
- Süfyan ibn Uyeynə. Evində gizləndiyi tələbəsi.
- Fudeyl ibn İyad. Evində gizləndiyi digər bir tələbəsi.
- Əbdürrəhman ibn Mehdi,
- Yəhya ibn Səid əl-Qəttani,
- Abdullah ibn əl-Mübarək,
- Əbu Huzeyfə Musa ibn Məsud ən-Nəhdi. Bəsrəli tələbəsi.
- Əbu Nueym Fəzl ibn Dükeyn. Kufəli tələbəsi.
Əsərləri
Süfyan əs-Səvrinin aşağıdakı əsərləri vardır:
- ət-Təfsir. Bu əsər VII əsrə aid ilk sistemli təfsir olub, adətən, tabiin dövrü Məkkə müfəssirlərinin görüşlərini əks etdirir və Təbəri təfsirinin əsas mənbələrindən biridir. Dövrümüzə gəlib çatmış yeganə nüxsəsi Rampur Rza Kitabxanasında saxlanılır və İmtiyaz Əli Ərşi tərəfindən "Təfsiru Süfyanis-Səvri" adı altında nəşr olunmuşdur. Əsər 1983-cü ildə nəzərdən keçirilərək yenidən nəşr edilmişdir (Beyrut).
- əl-Cəmi əl-Kəbir. Daha çox səhabə, tabiin və təbəu-tabiiin fəqihlərinin və eyni zamanda özünün ictihad və seçimlərinin cəmləndiyi əsərdir. İmam Malikin "əl-Muvatta"sına bənzətilən bu əsər, sünən ve musənnəf növünün ilk nümunələrindən biridir. Əsərin adı İbn Xeyr əl-İşbili tərəfindən "əl-Cəmiul-kəbir fil-fiqh vəl-ixtilaf" şəklində qeyd edilir.
- əl-Cəmi əs-Sağir. Mənbələrdə bu əsərin məzmununun tamamilə rəy haqqında olması və ya tamamilə hədisdən ibarət o olması haqqında müxtəlif qeydlər mövcuddur.
- Kitab əl-Fəraiz. Bu mövzuda yazılmış ilk əsərlərdən olub, bu tip ədəbiyyatın dövrümüzə qədər gəlib çatmış ən qədim nümunələrindən biridir. Yanlız 7 hədis rəvayətindən ibarət olan əsər, büyök ölçüdə İbrahim ən-Nəxainin Kufə fiqh tərzini əks etdirir. Yeganə nüsxəsi Zariyyə kitabxanasında olub, Hans-Peter Raddatz tərəfindən qiymətləndirmə və izah yazılaraq nəşr olunmuşdur.
- Kitab əl-İtiqad. Əbu Salih Şueyb ibn Hərb əl-Bağdadi əl-Mədaininin etiqadi məsələlərlə bağlı suallarına Süfyan tərəfindən verilən cavab və izahları ehtiva edən mətn Lələkai və Zəhəbi tərəfindən nəql edilmişdir. İbn Teymiyyə tərəfindən nəzərdən keçirilmiş bir nüsxə Zahiriyyə Kitabxanasında saxlanılır.
İstinadlar
- "SÜFYÂN es-SEVRÎ - سفيان الثوري". 30.03.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- əl-Əcurri, Əbu Ubeyd. Sualatu Əbû Ubeyd əl-Əcurri Əba Davud əs-Sicistani fil-cərh vət-tədil (ərəb). Mədinə. 1979. 160.
- ər-Rafii, Əbdülkərim ibn Məhəmməd. ət-Tədvin fi əxbəri Qəzvin (ərəb). III. Beyrut. 1987. 47, 49.
- ibn Main, Yəhya. ət-Tarix (ərəb). IV. Məkkə. 1979. 363.
- Səhmi. Tarixu Cürcan (ərəb). Beyrut. 1987. 216.
- Aləmun-nubəla (ərəb). VII. 234.
- Mənaqib (ərəb). 20.
- İbn Səad. Təbəqat əl-Kubra (ərəb).
- Əbu Nueym. Hilyətül-əvliya (ərəb).
- Fəhrasə (ərəb). Qahirə. 1963. 113–114.
- Şərhu usul (ərəb). I. 151–154.
- Təzkiratul-huffaz (ərəb). I. 206–207.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sufyan es Sevri ereb سفيان الثوري ve ya Ebu Abdillah Sufyan ibn Seid ibn Mesruk es Sevri el Kufi 715 ve ya 716 Emeviler 778 Besre Abbasiler Tebei tabiin nesline mensub zahid mufessir feqih ve muheddis Sevriyye mezhebinin banisi Sufyan es Sevriereb سفيان الثوريDogum tarixi 716Dogum yeri Kufe IraqVefat tarixi 778Vefat yeri Besre Besre muhafezesi IraqElm saheleri tefsir fiqh hedisTaninmis yetirmeleri Abdulla ibn MubarekBioqrafiyasi715 ve 716 ci ilde dunyaya gelmisdir Qezvin Xorasan ve Curcanin Sevri kendinde dogulduguna dair revayetler movcuddur Temim qebilesinin Sevr qoluna mensubdur Kicik yasda ailesi ile birlikde Kufeye kocmusdur Nesli 16 ci babasi Ilyas ibn Mudar vasitesi ile Mehemmed peygemberle birlesir Babasi Mesruk Cemel doyusunde Eli terefden vurusmus ve doyusde helak olmusdur Tabiinden olan atasi emisi Hemze qardaslari Omerle Mubarek qardasi oglanlari Emmar ve Seyf Kutubi Sitte muellifleri terefinden etibarli hesab olunan muheddislerdir Anasi da muheddis olub elmi ve teqvasi ile taninan bir qadin olmusdur Sufyani elm oyrenmeye de mehz o ruhlandirmisdir Kicik yasdan tehsil almaga baslayan Sufyan tabiinden Amr ibn Murreden hedis oyrenmisdir Guclu yaddasi sayesinde coxlu hedis ezberlemis Hemmad ibn Ebu Suleyman Ebu Ishaq es Sebii Emes Ibn el Mutemir Ibn Subrume ve Mehemmed ibn Ebdurrehman ibn Ebu Leyladan fiqih ve hedis oyrenmisdir Asim ibn Behdele ve Hemze ibn Hebibden qiraet oyrenmisdir Mekke Medine Besre Sam Yemen Bagdad Vasit Curcan Rey Esqalan ve Qudse sefer ederek qiraet tefsir hedis ve fiqh sahesindeki biliklerini mukemmellesdirmisdir Mekkeli tabiin alimi Amr ibn Dinarla yanasi Ibn Cureycden Medinede Abdullah ibn Dinar Ebu ez Zinad Rebie ibn Ebu Ebdurrehman ve Yehya ibn Seid el Ensari kimi tabiin alimlerinden tefsir hedis ve fiqh oyrenmis hemcinin Cefer es Sadiqin telebesi olmusdur Bundan elave o Besrede Eyyub es Sextiyani Asim el Ehvel Abdullah ibn Evn ve Osman el Betti Demesqde ise Evzai ile elm mubadilesi aparmisdir Curcan ve Rey seherlerinde olmus bolgenin muheddislerinden hedis oyrenmisdir Zehebi onun 130 tabiin alimi ile gorusduyunu ve texminen 600 neferden elm aldigini qeyd edir Elm seferlerini davam etdiren Sufyan atasi vefat etdikden sonra texminen otuz yaslarinda ders vermeye baslamisdir Texminen iyirmi il boyunca Kufede ve esasen Medine Mekke olmaqla getdiyi butun yerlerde ders kecmis ve hedis revayet etmisdir Maveraunnehrden Simali Afrikaya ve Endeluse qeder Islam cografiyasinin muxtelif bolgelerinden gelen cox sayda telebe ondan elm almisdir Ibn el Cevzi gunumuze catmayan Menaqib adli eserinde onun 20 000 den cox telebesinin oldugunu qeyd etmisdir Lakin bu reqemi sisirdilmis hesab eden Zehebi telebelerinin en coxu 1000 etrafinda ola bileceyini bildirmisdir Xelife Mensurun qaziliq teklifini redd etmis Besrede 15 Saban hicri 161 ci ilde 18 May 778 vefat etmisdir Onun olumu Islam elmi dunyasinda boyuk bir itki kimi qiymetlendirilmisdir Onun qoydugu irs sonraki alimler terefinden davam etdirilmis ve bir cox boyuk alimler ondan sitat getirmisdir Fiqhi gorusleri ve MezhebiSufyan es Sevri fiqh sahesinde musteqil mezheb formalasdirmisdir Lakin bu mezheb onun vefatindan sonra genis yayilmadigi ucun diger mezhebler icinde erimisdir Onun fiqhi gorusleri esasen beledir Qurana ve sehih hedislere esaslanmaq Rey agil yurutme ve qiyasdan ehtiyatla istifade etmek Hokumet ve dovlet adamlari ile yaxin munasibet qurmamaq Zahidlik ve dunyaya bagliliqdan cekinmek Sufyan Henefi mezhebinin esaslandigi Iraq fiqh mektebine yaxin idi lakin o daha cox hedislere esaslanan fiqhi yanasmani mudafie edirdi Tesevvuf ve Zahidlik yoluSufyan es Sevri yalniz fiqh ve hedis elmi ile deyil hem de zahidliyi ile taninirdi O dunyaya bagliliqdan cekinmeyi sade heyat surmeyi ve sultanlara qarsi ehtiyatli olmagi teblig edirdi Dunyevi var dovlete bagli olmamaq O varli insanlarin hakimiyyetle yaxin munasibet qurmasini tenqid edirdi Hakimlere boyun eymemek O Abbasiler dovrunde xelife Mensurun siyasetini aciq sekilde tenqid edirdi Buna gore de Mensur onu teqib etmis ve Sufyan uzun muddet gizli yasamaq mecburiyyetinde qalmisdir Meshur sozlerinden biri Alimler sultanlarin qapisini doyende onlarin deyeri duser Eger sultanlar alimlerin qapisini doyerse onlarin deyeri artar TelebeleriXelife Mensurun qaziliq teklifini redd etdikden sonra gizlenerek yasadigi ucun aciqdan telebe yetisdire bilmemisdir Lakin ona telebelik etmis sexsler bunlardir Sufyan ibn Uyeyne Evinde gizlendiyi telebesi Fudeyl ibn Iyad Evinde gizlendiyi diger bir telebesi Ebdurrehman ibn Mehdi Yehya ibn Seid el Qettani Abdullah ibn el Mubarek Ebu Huzeyfe Musa ibn Mesud en Nehdi Besreli telebesi Ebu Nueym Fezl ibn Dukeyn Kufeli telebesi EserleriSufyan es Sevrinin asagidaki eserleri vardir et Tefsir Bu eser VII esre aid ilk sistemli tefsir olub adeten tabiin dovru Mekke mufessirlerinin goruslerini eks etdirir ve Teberi tefsirinin esas menbelerinden biridir Dovrumuze gelib catmis yegane nuxsesi Rampur Rza Kitabxanasinda saxlanilir ve Imtiyaz Eli Ersi terefinden Tefsiru Sufyanis Sevri adi altinda nesr olunmusdur Eser 1983 cu ilde nezerden kecirilerek yeniden nesr edilmisdir Beyrut el Cemi el Kebir Daha cox sehabe tabiin ve tebeu tabiiin feqihlerinin ve eyni zamanda ozunun ictihad ve secimlerinin cemlendiyi eserdir Imam Malikin el Muvatta sina benzetilen bu eser sunen ve musennef novunun ilk numunelerinden biridir Eserin adi Ibn Xeyr el Isbili terefinden el Cemiul kebir fil fiqh vel ixtilaf seklinde qeyd edilir el Cemi es Sagir Menbelerde bu eserin mezmununun tamamile rey haqqinda olmasi ve ya tamamile hedisden ibaret o olmasi haqqinda muxtelif qeydler movcuddur Kitab el Feraiz Bu movzuda yazilmis ilk eserlerden olub bu tip edebiyyatin dovrumuze qeder gelib catmis en qedim numunelerinden biridir Yanliz 7 hedis revayetinden ibaret olan eser buyok olcude Ibrahim en Nexainin Kufe fiqh terzini eks etdirir Yegane nusxesi Zariyye kitabxanasinda olub Hans Peter Raddatz terefinden qiymetlendirme ve izah yazilaraq nesr olunmusdur Kitab el Itiqad Ebu Salih Sueyb ibn Herb el Bagdadi el Medaininin etiqadi meselelerle bagli suallarina Sufyan terefinden verilen cavab ve izahlari ehtiva eden metn Lelekai ve Zehebi terefinden neql edilmisdir Ibn Teymiyye terefinden nezerden kecirilmis bir nusxe Zahiriyye Kitabxanasinda saxlanilir Istinadlar SUFYAN es SEVRI سفيان الثوري 30 03 2025 tarixinde arxivlesdirilib el Ecurri Ebu Ubeyd Sualatu Ebu Ubeyd el Ecurri Eba Davud es Sicistani fil cerh vet tedil ereb Medine 1979 160 er Rafii Ebdulkerim ibn Mehemmed et Tedvin fi exberi Qezvin ereb III Beyrut 1987 47 49 ibn Main Yehya et Tarix ereb IV Mekke 1979 363 Sehmi Tarixu Curcan ereb Beyrut 1987 216 Alemun nubela ereb VII 234 Menaqib ereb 20 Ibn Sead Tebeqat el Kubra ereb Ebu Nueym Hilyetul evliya ereb Fehrase ereb Qahire 1963 113 114 Serhu usul ereb I 151 154 Tezkiratul huffaz ereb I 206 207