Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Stanford Mur (4 sentyabr 1913[…], Çikaqo, İllinoys – 23 avqust 1982[…], Nyu-York, Nyu-York ştatı) — amerikalı biokimyaçı. Zülal kimyası sahəsində tədqiqatlar aparmışdır (Uilyam Hovard Stayn ilə birlikdə). Zülalları təhlil etmək üçün istifadə edilən ion mübadiləsi xromatoqrafiyası; bir amin turşusu analizatoru hazırlanmışdır. 1960-cı ildə pankreatik ribonukleaz fermentinin əsas strukturu yaradılmışdır. Kristian Anfinsen və Vilyam Stayn ilə birlikdə ferment kimyasına mühüm töhfələrə görə kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı (1972il).ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının (1960il)və Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının üzvü.
| Stanford Mur | |
|---|---|
| ing. Stanford Moore | |
| Doğum tarixi | 4 sentyabr 1913[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 23 avqust 1982[…](68 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | biokimya, xromatoqrafiya |
| İş yerləri | |
| Təhsili | |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları | |
Gənclik və təhsil
Stanford Mur İllinoys ştatının Çikaqo şəhərində anadan olub. Atası Con Hovard Mur Çikaqo Universitetində hüquq fakültəsinin tələbəsiykən (J. D. 1917), Anası (Rut Fouler) Stanford Universitetini bitiribmiş. Valideynləri Standordda tanış olublar və 1907-ci ildə evləniblər. Deyirlər ki, görüş yerinin xatirəsinə valideynlər oğluna bu adı veriblər.
Stanford Mur 4 yaşında (çox erkən yaşında) İllinoys ştatının Vinnetka şəhərindəki ümumtəhsil məktəbində oxumağa başladı. Tezliklə ailə Tennessi ştatının Neşville şəhərinə köçdü və burada atasına Vanderbilt Universitetinin Hüquq Məktəbində professor vəzifəsi təklif olundu və o, 1949-cu ildə təqaüdə çıxana qədər burada işlədi. Stanford Murun atası Con Hovard Mur 1966-cı ildə 85 yaşında vəfat etdi.
Neşvildə Stanfor Mur Corce Pibodi Müəllimlər Kollecindəki Pibodi Məktəbinin tələbəsi oldu. Məktəbdə oxuduğu bütün 7 il ərzində əlaçı şagird olub. Stenford Mur təhsilinin lap əvvəlindən ingilis dili və elmə maraq göstərsə də, sonralar R. O. Boşampom adlı kimya müəllimlə rastlaşmaq nəsib oldu ki, buda ona kimyaya marağı oyatmış oldu.
1931-ci ildə Vanderbilt Universitetinə daxil olduqdan sonra Stanford Mur təyyarə mühəndisliyi və kimya arasında tərəddüd etdi. Lakin Murun gələcəyinə böyük təsir edən Artur Uilyam İnqersoll oldu, o, üzvi kimyaya və maddələrin molekulyar quruluşuna marağını inkişaf etdirdi. Nəticədə, Stanford Mur əsas fənn kimi kimyanı seçdi, 1935-ci ildə Vanderbilt Universitetini əla qiymətlərlə Humanitar Bakalavr təqaüdü ilə bitirdi və ən görkəmli tələbə kimi Faunder Təsisçi Medalını aldı.
1935-ci ilin payızında Mur, Viskonsin Məzunları Tədqiqat Vəqfindən təqaüdə layiq görüldü ki , buda onun Viskonsin Universitetində təhsilini davam etdirməyə imkan verdi. Stanford Avropada Fritz Pregl ilə üzvi birləşmələrin atom quruluşunu təyin etmək üçün professor Karl Pol Linkin rəhbərliyi altında mikroanalitik üsullar üzərində işləmiş tədqiqatlar aparmışdı.
1938-ci ildə Mur karbohidratların və benzimidazol törəmələrinin xarakteristikasına dair dissertasiyasına görə doktorluq dərəcəsi aldı. Göstərdi ki, bu reaksiyanın məhsulları, bir neçə benzimidazol, müxtəlif monosaxaridləri müəyyən etməyə imkan verən sabit kristal maddələr kimi asanlıqla təcrid oluna bilər.
Karyerasının başlanğıcı və müharibə illəri
1939-cu ildə Stenford Mur doktorluq dissertasiyasını tamamladıqdan sonra onun gələcək işlərinin biokimya sahəsində olacağı aydın oldu. S. Mur Berqmanın tədqiqat qrupuna qoşuldu və burada o, laboratoriyanın əsas işlərindən biri — zülalların struktur kimyası üzərində işləməkdə iştirak etdi. Selektiv çöküntülərdən istifadə etməklə zülalların amin turşusu tərkibinin qravimetrik qiymətləndirilməsi üsullarının işlənib hazırlanması xüsusi maraq doğururdu. Bu yanaşma iki il əvvəl Villiam Stayn laboratoriyada işləməyə başlayanda və aromatik sulfat turşularının bu məqsəd üçün uyğun xüsusiyyətlərə malik olduğunu göstərdikdə yeni təkan verildi.
V. Stayn və S. Mur ilkin səylərini iki sulfat turşusu reagenti — qlisin üçün 5-nitronaftalin-2-sulfat turşusu və lesin üçün 2-bromtoluol-5-sulfat turşusu üzərində cəmləşdirdilər və yumurta albuminin hidroliz məhsulları və fibroin ipəyi ilə yaxşı nəticələrin əldə edilə biləcəyini göstərdilər.
İşlərinin tam sürətlə getdiyi bir zaman 1941-ci ilin sonunda ölkə müharibə vəziyyətində olanda tədqiqatları dayandırdı. Müharibənin başlaması ilə Berqmanın laboratoriyasında Elmi Tədqiqatlar və İnkişaf İdarəsi (ETİİ) üçün xüsusi tədqiqatlar aparıldı. Onların missiyası bu birləşmələrin insan orqanizminə təsirini aradan qaldırmaq üçün istifadə oluna biləcək dərmanlar hazırlamaq ümidi ilə partlayıcı döyüş qazın (iprit, azotlu iprit) fizioloji təsirlərini molekulyar səviyyədə öyrənmək idi. İşin əsası ondan ibarət idi ki, bu zəhərli birləşmələrin təsirlərinin qarşısını almaq üçün effektiv qoruyucu tədbirlər, eləcə də ABŞ və onun müttəfiqləri tərəfindən cavab tədbirləri görülməsi kimyəvi maddələrin istifadəsinə mane olacaq.
V. Stayn Bergmannla işləyərkən və onun həmkarları Nyu-Yorkda tədqiqat apararkən, S. Mur 1942-ci ildə Elmi Tədqiqatlar və İnkişaf Ofisinin (ETİO) Milli Müdafiə Tədqiqat Komitəsinin inzibati işinə cəlb edildi, kimyəvi döyüş agentlərinin bioloji təsirlərini öyrənmək üçün universitetlərin və sənayenin işinə rəhbərlik etdi. Onun bazası Vaşinqtonda idi, lakin o, Milli Müdafiə Tədqiqat Komitəsinin qərargahının yerləşdiyi Dumbarton Oksa sərbəst səyahət eirdi. Daha sonra (1944-cü ildə) Mur, Uilliam Noyez tərəfindən idarə olunan Kimya Xidmətinin Yeni İnkişaf Koordinasiya Şöbəsinin heyətinə təyin edildi. Xidməti işinin nəticələri müharibədən sonra nəşr olunan kitabda nəşr olundu, Sten də kimyəvi maddələrin təsirinin psixoloji mexanizmləri haqqında məqalə (V. R. Kerner ilə həmmüəlliflik edərək) yazaraq ona töhfə verdi. Müharibə başa çatdıqda, S. Mur Havay adalarında Ordunun Əməliyyat Tədqiqat Bölməsində xidmət etdi.
Amin turşusunun tədqiqatı
Müharibə başa çatdıqdan sonra Rokfeller Universitetinin direktoru Herbert Qasser Vilyam Stayn və Stenfort Mura Berqmanın keçmiş şöbəsində bir vəzifə təklif etdi və onlara müharibədən əvvəl başladıqları amin turşularının analizi ilə bağlı işləri davam etdirməyə imkan verdi. Alimlər 1945-ci ildə zülallarda amin turşularının ardıcıllığını təyin etmək üsulu kimi bölmə xromatoqrafiyasının tədqiqindən başlayaraq əməkdaşlığı bərpa etdilər.
Zülalların struktur analizi
Təhlil üçün S. Mur və V. Stayn kiçik bir fermenti, ribonukleazanı seçdilər, onun strukturu haqqında biliklərin fermentativ fəaliyyətini başa düşməyə imkan verib-verməyəcəyini müzakirə etdilər. Bu iş Kristian Anfinsen və həmkarları ilə paralel aparılsa da, iki laboratoriyanın yanaşmaları fərqli idi və onlar elmi sahədə rəqib deyil, müttəfiq kimi çıxış edirdilər.
Ribonükleazanın strukturunun öyrənilməsi zülal həzm edən tripsin fermenti ilə selektiv şəkildə hidrolizə edilmiş oksidləşmiş zülal nümunəsi ilə başladı. Yaranan peptid birləşməsi, amin turşularının əvvəllər ayrıldığı kimi, ion dəyişdirici sütun xromatoqrafiyasından istifadə edərək ayrıldı. Bu peptidlərin quruluşu göstərdi ki, ribonukleazın bütün amin turşusu ardıcıllığı (124 amin turşusu qalığı) müəyyən edilib. Bu peptidlərin təbiətini müəyyən etmək üçün oksidləşmiş ferment daha sonra tripsindən fərqli formada olan proteolitik ferment olan ximotripsinlə hidroliz edilib və ikinci peptidlər dəsti istehsal edilib və onlar da polistirol sulfonatdan istifadə etməklə ayrılıblar. Berqman və onun həmkarları tərəfindən illər əvvəl geniş şəkildə öyrənilmiş tripsin və kimotripsinin məlum selektiv xassələri sayəsində polipeptid zəncirində tripsin peptidlərinin düzülmə qaydası müəyyən edilmişdir. Pepsin hidrolizatından təcrid olunmuş peptidlərin başqa partiyasından təsdiq əldə edilmişdir.
Nobel mükafatı
1968-ci ildə Vanderbilt Universiteti Tibb Məktəbində sağlamlıq elmləri üzrə qonaq professor kimi işlədikdən sonra Mur Rokfeller Universitetinə qayıtdı və burada o, Stayn ilə birlikdə deoksiribonuklein turşusunu parçalayan ferment olan deoksiribonukleazın analitik tədqiqatlarına rəhbərlik etdi.
1972-ci ildə S. Mur, Kristian Anfinsen və Vilyam Hovard Stayn ilə birlikdə "Ribonukleaza molekulunun aktiv mərkəzinin katalitik təsiri və kimyəvi strukturu arasındakı əlaqənin aydınlaşmasındakı xidmətlərinə görə" kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görüldülər. Mükafatın ikinci yarısı bu mövzu ilə bağlı işinə görə Kristian Anfinsenə verilib. İsveç Kral Elmlər Akademiyası adından açılış nitqində B. G. Malström vurğuladı ki, fermentin katalitik təsirini başa düşmək onun aktiv sahəsinin yerini müəyyən etməkdən asılıdır. "Bu tədqiqatlar vasitəsilə" S. Mur və V. Stayn fermentin üçölçülü quruluşu qurulmadan çox əvvəl ribonukleazın aktiv sahəsinin ətraflı təsvirini yarada bildilər. S. Mur və V. Stayn Nobel mühazirələrində qeyd etdilər ki, "çox az sayda makromolekuldan ribonukleaza və ya hemoglobin molekulları təsvir oluna biləcək qədər ətraflı danışmaq olar. Struktur və funksiya arasındakı əlaqə haqqında bu bilik canlı sistemlərin kompleks sinerjilərinə rasional yanaşma üçün əsasdır."
aldıqdan sonra S. Mur Rokfeller İnstitutunda fermentlər üzərində araşdırmalara davam etdi.
Şəxsi həyatı və ictimai fəaliyyətləri
S. Mur biokimya cəmiyyətində həm redaktor, həm də Amerika Biokimya Cəmiyyətinin zabiti, 1964-cü ildə Nyu-Yorkda keçirilən Beynəlxalq Biokimya Konqresinin Təşkilat Komitəsinin rəhbəri kimi fəal idi. Konqres elmi təqdimatlar və S. Murun qonaqpərvərliyi sayəsində əla hadisə oldu. Konqres zamanı Sten hər gün səhər yeməyi və nahar üçün 8–10 qonağı dəvət etdi ki, elm adamları həmkarları ilə rahat bir atmosferdə görüşə bilsinlər. O, bu təcrübəni növbəti 15 il ərzində beynəlxalq konqreslərdə və Amerika Biokimyaçılar Cəmiyyətinin illik toplantılarında davam etdirdi. Yalnız onun səhhətinin pisləşməsi bu ənənəni pozdu.
Stenford Mur bütün həyatını yalnız elmə həsr etmişdir. O, heç vaxt evlənməyib.
Ömrünün sonu və mirası
Ömrünün son iki ilində səhhəti pisləşdiyindən S. Mur öz xəstəliyinin, amiotrofik lateral sklerozun fərqində olaraq yaşayırdı. Mərkəzi sinir sisteminin xəstəliyi olan amiotrofik lateral sklerozdan əziyyət çəkən alim 1982-ci il avqustun 23-də 68 yaşında Nyu-Yorkdakı evində vəfat etdi. Qeyd etmək lazımdır ki, Mur və Stayn tərəfindən hazırlanmış heç bir üsul patentləşdirilməyib. Onlar şəxsi mənfəətlərini düşünmürdülər. V. Staynın Rokfeller Universitetinə bağlılığı və biokimyaya olan bağlılığı onun vəsiyyətində öz əksini tapdı və o, əmlakının "biokimyaçı tədqiqatçıların maaşları və elmi xərcləri üçün ianə kimi istifadə ediləcəyini" bəyan etdi. Stayn ölümündən sonra universitet prezidenti Coşua Lederberqə göndərdiyi məktubda yazdığı kimi: "Mən (bacarıqlarıma baxmayaraq) bir vaxtlar mənə kömək edildiyi kimi gənc tələbələrə kömək etmək istəyirəm".
Rütbələri
- Rokfeller Universitetinin professoru (1952–82 il)
- Amerika Biokimya Cəmiyyətinin prezidenti (1966–67 il)
- Belçika Biokimya Cəmiyyətinin fəxri üzvü
- ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının Biokimya bölməsinin sədri (1969–72 il)
- Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının üzvü (1960–82 il)
- Brüssel Universitetinin Tibb Fakültəsinin Fəxri Doktoru, (1954 il)
- Paris Universitetinin fəxri doktoru, (1964 il)
- Viskonsin Universitetindən elmlər doktoru dərəcəsi, (1974 il)
Mükafatları
(Vilyam Stayn ilə)
- Amerika Kimya Cəmiyyətindən Xromatoqrafiya və Elektroforez Mükafatı (1972il)
- Riçard Medalı, Amerika Kimya Cəmiyyəti (1972il)
- Linderstrom-Lanq medalı, Kopenhagen (1972il)
- Kimya üzrə Nobel mükafatı (1972il)
İstinadlar
- https://www.vanderbilt.edu/info/nobel/.
- Stanford Moore // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Stanford Moore // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- Мур Станфорд // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Мур, Станфорд на сайте Национальной академии наук США (англ.)
- Moore S, Stein. W. H, Bergmann M. The isolation of I-serine from silk fibroin // J. Biol. Chem.. — 1941. — Vol. 139. — P. 481–482. Архивировано 24 марта 2020 года.
- Moore S, Kirner W. R. The physiological mechanism of action of chemical warfare agents // Chemistry (Science in World War II). — 1948. — P. 288–360.
- Moore S., Hirs C. H. W., Stein W. H. The amino acid composition of ribonuclease // J. Biol. Chem.. — 1954. — Vol. 211. — P. 941–950. Архивировано 13 июля 2019 года.
- N-T.org — электронная библиотека. Нобелевские лауреаты.
- "Arxivlənmiş surət". 2021-03-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-05.
- [[[:ru:Мур, Станфорд]] "Arxivlənmiş surət"] (#bad_url). 2023-10-14 tarixində (#bad_url). İstifadə tarixi: 2023-12-05.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Stanford Mur 4 sentyabr 1913 Cikaqo Illinoys 23 avqust 1982 Nyu York Nyu York stati amerikali biokimyaci Zulal kimyasi sahesinde tedqiqatlar aparmisdir Uilyam Hovard Stayn ile birlikde Zulallari tehlil etmek ucun istifade edilen ion mubadilesi xromatoqrafiyasi bir amin tursusu analizatoru hazirlanmisdir 1960 ci ilde pankreatik ribonukleaz fermentinin esas strukturu yaradilmisdir Kristian Anfinsen ve Vilyam Stayn ile birlikde ferment kimyasina muhum tohfelere gore kimya uzre Nobel mukafati laureati 1972il ABS Milli Elmler Akademiyasinin 1960il ve Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasinin uzvu Stanford Muring Stanford MooreDogum tarixi 4 sentyabr 1913 1913 09 04 Dogum yeri Cikaqo Kuk d Illinoys ABSVefat tarixi 23 avqust 1982 1982 08 23 68 yasinda Vefat yeri Nyu York Nyu York stati ABSElm saheleri biokimya xromatoqrafiyaIs yerleri Rokfeller Universiteti Vanderbilt Universiteti 1968 Tehsili Viskonsin Medison Universiteti Vanderbilt UniversitetiUzvluyu Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi ABS Milli Elmler Akademiyasi 1960 MukafatlariGenclik ve tehsilStanford Mur Illinoys statinin Cikaqo seherinde anadan olub Atasi Con Hovard Mur Cikaqo Universitetinde huquq fakultesinin telebesiyken J D 1917 Anasi Rut Fouler Stanford Universitetini bitiribmis Valideynleri Standordda tanis olublar ve 1907 ci ilde evlenibler Deyirler ki gorus yerinin xatiresine valideynler ogluna bu adi veribler Stanford Mur 4 yasinda cox erken yasinda Illinoys statinin Vinnetka seherindeki umumtehsil mektebinde oxumaga basladi Tezlikle aile Tennessi statinin Nesville seherine kocdu ve burada atasina Vanderbilt Universitetinin Huquq Mektebinde professor vezifesi teklif olundu ve o 1949 cu ilde teqaude cixana qeder burada isledi Stanford Murun atasi Con Hovard Mur 1966 ci ilde 85 yasinda vefat etdi Nesvilde Stanfor Mur Corce Pibodi Muellimler Kollecindeki Pibodi Mektebinin telebesi oldu Mektebde oxudugu butun 7 il erzinde elaci sagird olub Stenford Mur tehsilinin lap evvelinden ingilis dili ve elme maraq gosterse de sonralar R O Bosampom adli kimya muellimle rastlasmaq nesib oldu ki buda ona kimyaya maragi oyatmis oldu 1931 ci ilde Vanderbilt Universitetine daxil olduqdan sonra Stanford Mur teyyare muhendisliyi ve kimya arasinda tereddud etdi Lakin Murun geleceyine boyuk tesir eden Artur Uilyam Inqersoll oldu o uzvi kimyaya ve maddelerin molekulyar qurulusuna maragini inkisaf etdirdi Neticede Stanford Mur esas fenn kimi kimyani secdi 1935 ci ilde Vanderbilt Universitetini ela qiymetlerle Humanitar Bakalavr teqaudu ile bitirdi ve en gorkemli telebe kimi Faunder Tesisci Medalini aldi 1935 ci ilin payizinda Mur Viskonsin Mezunlari Tedqiqat Veqfinden teqaude layiq goruldu ki buda onun Viskonsin Universitetinde tehsilini davam etdirmeye imkan verdi Stanford Avropada Fritz Pregl ile uzvi birlesmelerin atom qurulusunu teyin etmek ucun professor Karl Pol Linkin rehberliyi altinda mikroanalitik usullar uzerinde islemis tedqiqatlar aparmisdi 1938 ci ilde Mur karbohidratlarin ve benzimidazol toremelerinin xarakteristikasina dair dissertasiyasina gore doktorluq derecesi aldi Gosterdi ki bu reaksiyanin mehsullari bir nece benzimidazol muxtelif monosaxaridleri mueyyen etmeye imkan veren sabit kristal maddeler kimi asanliqla tecrid oluna biler Karyerasinin baslangici ve muharibe illeri1939 cu ilde Stenford Mur doktorluq dissertasiyasini tamamladiqdan sonra onun gelecek islerinin biokimya sahesinde olacagi aydin oldu S Mur Berqmanin tedqiqat qrupuna qosuldu ve burada o laboratoriyanin esas islerinden biri zulallarin struktur kimyasi uzerinde islemekde istirak etdi Selektiv cokuntulerden istifade etmekle zulallarin amin tursusu terkibinin qravimetrik qiymetlendirilmesi usullarinin islenib hazirlanmasi xususi maraq dogururdu Bu yanasma iki il evvel Villiam Stayn laboratoriyada islemeye baslayanda ve aromatik sulfat tursularinin bu meqsed ucun uygun xususiyyetlere malik oldugunu gosterdikde yeni tekan verildi V Stayn ve S Mur ilkin seylerini iki sulfat tursusu reagenti qlisin ucun 5 nitronaftalin 2 sulfat tursusu ve lesin ucun 2 bromtoluol 5 sulfat tursusu uzerinde cemlesdirdiler ve yumurta albuminin hidroliz mehsullari ve fibroin ipeyi ile yaxsi neticelerin elde edile bileceyini gosterdiler Islerinin tam suretle getdiyi bir zaman 1941 ci ilin sonunda olke muharibe veziyyetinde olanda tedqiqatlari dayandirdi Muharibenin baslamasi ile Berqmanin laboratoriyasinda Elmi Tedqiqatlar ve Inkisaf Idaresi ETII ucun xususi tedqiqatlar aparildi Onlarin missiyasi bu birlesmelerin insan orqanizmine tesirini aradan qaldirmaq ucun istifade oluna bilecek dermanlar hazirlamaq umidi ile partlayici doyus qazin iprit azotlu iprit fizioloji tesirlerini molekulyar seviyyede oyrenmek idi Isin esasi ondan ibaret idi ki bu zeherli birlesmelerin tesirlerinin qarsisini almaq ucun effektiv qoruyucu tedbirler elece de ABS ve onun muttefiqleri terefinden cavab tedbirleri gorulmesi kimyevi maddelerin istifadesine mane olacaq V Stayn Bergmannla isleyerken ve onun hemkarlari Nyu Yorkda tedqiqat apararken S Mur 1942 ci ilde Elmi Tedqiqatlar ve Inkisaf Ofisinin ETIO Milli Mudafie Tedqiqat Komitesinin inzibati isine celb edildi kimyevi doyus agentlerinin bioloji tesirlerini oyrenmek ucun universitetlerin ve senayenin isine rehberlik etdi Onun bazasi Vasinqtonda idi lakin o Milli Mudafie Tedqiqat Komitesinin qerargahinin yerlesdiyi Dumbarton Oksa serbest seyahet eirdi Daha sonra 1944 cu ilde Mur Uilliam Noyez terefinden idare olunan Kimya Xidmetinin Yeni Inkisaf Koordinasiya Sobesinin heyetine teyin edildi Xidmeti isinin neticeleri muharibeden sonra nesr olunan kitabda nesr olundu Sten de kimyevi maddelerin tesirinin psixoloji mexanizmleri haqqinda meqale V R Kerner ile hemmuelliflik ederek yazaraq ona tohfe verdi Muharibe basa catdiqda S Mur Havay adalarinda Ordunun Emeliyyat Tedqiqat Bolmesinde xidmet etdi Amin tursusunun tedqiqatiMuharibe basa catdiqdan sonra Rokfeller Universitetinin direktoru Herbert Qasser Vilyam Stayn ve Stenfort Mura Berqmanin kecmis sobesinde bir vezife teklif etdi ve onlara muharibeden evvel basladiqlari amin tursularinin analizi ile bagli isleri davam etdirmeye imkan verdi Alimler 1945 ci ilde zulallarda amin tursularinin ardicilligini teyin etmek usulu kimi bolme xromatoqrafiyasinin tedqiqinden baslayaraq emekdasligi berpa etdiler Zulallarin struktur analiziTehlil ucun S Mur ve V Stayn kicik bir fermenti ribonukleazani secdiler onun strukturu haqqinda biliklerin fermentativ fealiyyetini basa dusmeye imkan verib vermeyeceyini muzakire etdiler Bu is Kristian Anfinsen ve hemkarlari ile paralel aparilsa da iki laboratoriyanin yanasmalari ferqli idi ve onlar elmi sahede reqib deyil muttefiq kimi cixis edirdiler Ribonukleazanin strukturunun oyrenilmesi zulal hezm eden tripsin fermenti ile selektiv sekilde hidrolize edilmis oksidlesmis zulal numunesi ile basladi Yaranan peptid birlesmesi amin tursularinin evveller ayrildigi kimi ion deyisdirici sutun xromatoqrafiyasindan istifade ederek ayrildi Bu peptidlerin qurulusu gosterdi ki ribonukleazin butun amin tursusu ardicilligi 124 amin tursusu qaligi mueyyen edilib Bu peptidlerin tebietini mueyyen etmek ucun oksidlesmis ferment daha sonra tripsinden ferqli formada olan proteolitik ferment olan ximotripsinle hidroliz edilib ve ikinci peptidler desti istehsal edilib ve onlar da polistirol sulfonatdan istifade etmekle ayriliblar Berqman ve onun hemkarlari terefinden iller evvel genis sekilde oyrenilmis tripsin ve kimotripsinin melum selektiv xasseleri sayesinde polipeptid zencirinde tripsin peptidlerinin duzulme qaydasi mueyyen edilmisdir Pepsin hidrolizatindan tecrid olunmus peptidlerin basqa partiyasindan tesdiq elde edilmisdir Nobel mukafati1968 ci ilde Vanderbilt Universiteti Tibb Mektebinde saglamliq elmleri uzre qonaq professor kimi isledikden sonra Mur Rokfeller Universitetine qayitdi ve burada o Stayn ile birlikde deoksiribonuklein tursusunu parcalayan ferment olan deoksiribonukleazin analitik tedqiqatlarina rehberlik etdi 1972 ci ilde S Mur Kristian Anfinsen ve Vilyam Hovard Stayn ile birlikde Ribonukleaza molekulunun aktiv merkezinin katalitik tesiri ve kimyevi strukturu arasindaki elaqenin aydinlasmasindaki xidmetlerine gore kimya uzre Nobel mukafatina layiq gorulduler Mukafatin ikinci yarisi bu movzu ile bagli isine gore Kristian Anfinsene verilib Isvec Kral Elmler Akademiyasi adindan acilis nitqinde B G Malstrom vurguladi ki fermentin katalitik tesirini basa dusmek onun aktiv sahesinin yerini mueyyen etmekden asilidir Bu tedqiqatlar vasitesile S Mur ve V Stayn fermentin ucolculu qurulusu qurulmadan cox evvel ribonukleazin aktiv sahesinin etrafli tesvirini yarada bildiler S Mur ve V Stayn Nobel muhazirelerinde qeyd etdiler ki cox az sayda makromolekuldan ribonukleaza ve ya hemoglobin molekullari tesvir oluna bilecek qeder etrafli danismaq olar Struktur ve funksiya arasindaki elaqe haqqinda bu bilik canli sistemlerin kompleks sinerjilerine rasional yanasma ucun esasdir Nobel mukafatini aldiqdan sonra S Mur Rokfeller Institutunda fermentler uzerinde arasdirmalara davam etdi Sexsi heyati ve ictimai fealiyyetleriS Mur biokimya cemiyyetinde hem redaktor hem de Amerika Biokimya Cemiyyetinin zabiti 1964 cu ilde Nyu Yorkda kecirilen Beynelxalq Biokimya Konqresinin Teskilat Komitesinin rehberi kimi feal idi Konqres elmi teqdimatlar ve S Murun qonaqperverliyi sayesinde ela hadise oldu Konqres zamani Sten her gun seher yemeyi ve nahar ucun 8 10 qonagi devet etdi ki elm adamlari hemkarlari ile rahat bir atmosferde goruse bilsinler O bu tecrubeni novbeti 15 il erzinde beynelxalq konqreslerde ve Amerika Biokimyacilar Cemiyyetinin illik toplantilarinda davam etdirdi Yalniz onun sehhetinin pislesmesi bu eneneni pozdu Stenford Mur butun heyatini yalniz elme hesr etmisdir O hec vaxt evlenmeyib Omrunun sonu ve mirasiOmrunun son iki ilinde sehheti pislesdiyinden S Mur oz xesteliyinin amiotrofik lateral sklerozun ferqinde olaraq yasayirdi Merkezi sinir sisteminin xesteliyi olan amiotrofik lateral sklerozdan eziyyet ceken alim 1982 ci il avqustun 23 de 68 yasinda Nyu Yorkdaki evinde vefat etdi Qeyd etmek lazimdir ki Mur ve Stayn terefinden hazirlanmis hec bir usul patentlesdirilmeyib Onlar sexsi menfeetlerini dusunmurduler V Staynin Rokfeller Universitetine bagliligi ve biokimyaya olan bagliligi onun vesiyyetinde oz eksini tapdi ve o emlakinin biokimyaci tedqiqatcilarin maaslari ve elmi xercleri ucun iane kimi istifade edileceyini beyan etdi Stayn olumunden sonra universitet prezidenti Cosua Lederberqe gonderdiyi mektubda yazdigi kimi Men bacariqlarima baxmayaraq bir vaxtlar mene komek edildiyi kimi genc telebelere komek etmek isteyirem RutbeleriRokfeller Universitetinin professoru 1952 82 il Amerika Biokimya Cemiyyetinin prezidenti 1966 67 il Belcika Biokimya Cemiyyetinin fexri uzvu ABS Milli Elmler Akademiyasinin Biokimya bolmesinin sedri 1969 72 il Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasinin uzvu 1960 82 il Brussel Universitetinin Tibb Fakultesinin Fexri Doktoru 1954 il Paris Universitetinin fexri doktoru 1964 il Viskonsin Universitetinden elmler doktoru derecesi 1974 il Mukafatlari Vilyam Stayn ile Amerika Kimya Cemiyyetinden Xromatoqrafiya ve Elektroforez Mukafati 1972il Ricard Medali Amerika Kimya Cemiyyeti 1972il Linderstrom Lanq medali Kopenhagen 1972il Kimya uzre Nobel mukafati 1972il Istinadlarhttps www vanderbilt edu info nobel Stanford Moore Encyclopaedia Britannica ing Stanford Moore Brockhauz Ensiklopediyasi alm Mur Stanford Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Mur Stanford na sajte Nacionalnoj akademii nauk SShA angl Moore S Stein W H Bergmann M The isolation of I serine from silk fibroin J Biol Chem 1941 Vol 139 P 481 482 Arhivirovano 24 marta 2020 goda Moore S Kirner W R The physiological mechanism of action of chemical warfare agents Chemistry Science in World War II 1948 P 288 360 Moore S Hirs C H W Stein W H The amino acid composition of ribonuclease J Biol Chem 1954 Vol 211 P 941 950 Arhivirovano 13 iyulya 2019 goda N T org elektronnaya biblioteka Nobelevskie laureaty Arxivlenmis suret 2021 03 07 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 05 ru Mur Stanford Arxivlenmis suret bad url 2023 10 14 tarixinde bad url Istifade tarixi 2023 12 05 Xarici kecidler