Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sidni Oltmen (ing. Sidney Altman; 7 may 1939[…], Monreal, Kvebek – 5 aprel 2022) — Kanada-Amerika molekulyar bioloqu, 1989-cu ildə Kimya üzrə "RNT-nin katalitik xüsusiyyətlərini kəşf etdiklərinə görə" Nobel Mükafatı laureatıdır.
| Sidni Oltmen | |
|---|---|
| ing. Sidney Altman | |
 | |
| Doğum tarixi | 7 may 1939[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 5 aprel 2022(82 yaşında) |
| Uşağı | 2 |
| Elm sahələri | Molekulyar biologiya, biokimya |
| İş yeri | |
| Təhsili | |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1971-ci ildən çalışdığı Yel Universitetinin doktoru, Sterlinq professoru. ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının (1990) və Amerika Fəlsəfə Cəmiyyətinin (1990) üzvü olub.
Bioqrafiyası
Şərqi Avropadan olan yəhudi mühacir ailəsində ikinci oğul doğuldu. Ukraynanın Çernı Ostrov kəndindən kolxozçu olan atası Viktor Altman 1934-cü ildə Sovet İttifaqından mühacirət etdikdən sonra fermada işləyib və evləndikdən sonra Monrealda tərəvəz dükanı açıb. Onun anası Rey Arlin, on bir uşaqdan ikincisi olan, 1935-ci ildə on səkkiz yaşında ikən Belostokdan Kanadaya köçmüş və tekstil fabrikində çalışmışdır.
O, 1960-cı ildə Massaçusets Texnologiya İnstitutunda fizika üzrə bakalavr dərəcəsi alıb və 1967-ci ildə Kolorado Universitetində dissertasiya müdafiə edib. 1971-ci ildən Yel Universitetində dosent, 1980-ci ildən professor, 1983-cü ildən kafedra müdiri; 1985–89-cu illərdə Yel Kollecində dekan; Stirlinq Biologiya və Kimya Professoru. 1984-cü ildə ABŞ vətəndaşlığını aldı. Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının üzvü, REA-nın xarici üzvü (2019).
Rusiya Elmlər Akademiyasının Sibir Bölməsinin Kimyəvi Biologiya və Fundamental Tibb İnstitutunda "Oliqonukleotidlərə əsaslanan RNT hədəfli antibakterial və antiviral preparatlar" mövzusunda tədqiqatın aparılması planlaşdırılırdı. 2016-cı ildə o, Greenpeace, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və bütün dünya hökumətlərini geni dəyişdirilmiş orqanizmlərə (GDO) qarşı mübarizəni dayandırmağa çağıran bir məktub imzaladı. 5 aprel 2022-ci ildə Bergen, Nyu-Cersi, Amerika Birləşmiş Ştatlarında vəfat etdi.
Elmi işi
S. Oltmen ribozim ribonukleaz P-nin katalitik xassələrini tədqiq etmişdir. Ribonukleaz P struktur RNT molekulundan bir (prokariotlarda) və ya bir neçə (eukariotlarda) zülaldan ibarət kompleksdir. Transfer RNT-lərinin yetişməsində iştirak edən bakterial ribonukleazanın katalitik fəaliyyətinin zülal alt bölməsi tərəfindən təyin olunduğuna inanılırdı.
Bununla belə, S. Oltmen və onun laboratoriyası katalitik fəaliyyət göstərmək üçün ribonukleazın bir hissəsi olan bir RNT molekulunun kifayət etdiyini kəşf etdi. Beləliklə, yalnız fermentlərin deyil, həm də RNT molekullarının kimyəvi reaksiyaları kataliz edə bildiyi aşkar edilmişdir. Maraqlıdır ki, o, sonradan aşkar etdi ki, bakterial ribonukleazadan fərqli olaraq, eukaryotik ribonukleaza P kompleksində zülal hissəsi kataliz üçün zəruridir.
1989-cu ildə S. Oltmen "RNT-nin katalitik xüsusiyyətlərini kəşf etdiklərinə görə" Tomas Çeklə birlikdə kimya üzrə layiq görüldü.
Ailəsi haqqında
Həyat yoldaşı (1972-ci ildən) – Çexoslovakiyadan müharibə vaxtı qaçqın düşmüş molekulyar bioloq və biokimyaçı Ann Oltmen (qızlıq soyadı: Körner), filosof Stefan Körnerin (1913–2000) və ictimai xadim, hakim Edit Körnerin (1921–2000) qızı.
Onun qardaşı riyaziyyatçı Tomas Körner (d. 1946).
Oğlu – amerikalı iqtisadçı Daniel Oltmen (d. 1974)
Qızı – Lea (d. 1977).
Nəşrləri
- Altman S, Baer MF, Bartkiewicz M, Gold H, Guerrier-Takada C, Kirsebom LA, Lumelsky N, Peck K. RNase P-nin RNT alt bölməsi ilə kataliz – mini baxış (İngilis dili) // Gen. — 15. oktyabr 1989. — Cild. 82, yox. 1. — S. 63–4. — PMID 2479591.
- Altman S. RNase P görünüşü (İngilis dili) // Mol Biosyst. — 09.2007. — Cild. 3, yox. 9. — S. 604–7. — doi: 10.1039/b707850c. — PMID 17700860.
İstinadlar
- Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- http://www.nndb.com/people/767/000100467/.
- http://www.britannica.com/EBchecked/topic/17769/Sidney-Altman.
- http://www.nndb.com/lists/493/000063304/.
- Sidney Altman, pathbreaking scientist (ing.).
- Sidney Altman Biographical (ing.). Nobel Foundation.
- NNDB (ing.). 2002.
- Altman S. Enzymatic Cleavage of RNA by RNA(Nobel Lecture) (ing.). // Angewandte Chemie International Edition Wiley, 1990. Vol. 29, Iss. 7. P. 749–758. ISSN 1433-7851; 1521-3773 doi:10.1002/ANIE.199007491
- Nobel Prize Winner Visits Jordanhill. 2011.
- Которую разделил с Томасом Чеком.
- Sidney Altman Архивная копия от 5 декабря 2018 на Wayback Machine (англ.)
- Архивированная копия. Дата обращения: 14 марта 2022. Архивировано 14 марта 2022 года.
- Биография Сидни Олтмена. Дата обращения: 30 сентября 2012. Архивировано 29 марта 2013 года.
- Nobel Laureates in Chemistry, 1901–1992 (стр. 737). Дата обращения: 2 октября 2017. Архивировано 9 ноября 2021 года.
- Sidney Altman on NNDB. Дата обращения: 30 сентября 2012. Архивировано 6 октября 2012 года.
- Canadian Naturalization 1915–1951
- Министерство образования и науки Российской Федерации. Дата обращения: 1 июня 2013. Архивировано из оригинала 4 июня 2013 года.
- 107 Nobel laureates sign letter blasting Greenpeace over GMOs. Дата обращения: 30 июня 2016. Архивировано 29 июня 2016 года.
- Laureates Letter Supporting Precision Agriculture (GMOs). Дата обращения: 30 июня 2016. Архивировано 7 июля 2016 года.
- Список нобелевских лауреатов, подписавших письмо. Дата обращения: 30 июня 2016. Архивировано 2 сентября 2017 года.
- Sidney Altman, pathbreaking scientist | YaleNews. Дата обращения: 7 апреля 2022. Архивировано 7 апреля 2022 года.
- An organised death. Дата обращения: 30 сентября 2012. Архивировано 11 августа 2007 года.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sidni Oltmen ing Sidney Altman 7 may 1939 Monreal Kvebek 5 aprel 2022 Kanada Amerika molekulyar bioloqu 1989 cu ilde Kimya uzre RNT nin katalitik xususiyyetlerini kesf etdiklerine gore Nobel Mukafati laureatidir Sidni Oltmening Sidney AltmanDogum tarixi 7 may 1939 1939 05 07 Dogum yeri Monreal Kvebek KanadaVefat tarixi 5 aprel 2022 2022 04 05 82 yasinda Usagi 2Elm saheleri Molekulyar biologiya biokimyaIs yeri Harvard UniversitetiTehsili Kolumbiya Universiteti Massacusets Texnologiya Institutu Boulder Kolorado UniversitetiUzvluyu ABS Milli Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Amerika Felsefe Cemiyyeti d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar 1971 ci ilden calisdigi Yel Universitetinin doktoru Sterlinq professoru ABS Milli Elmler Akademiyasinin 1990 ve Amerika Felsefe Cemiyyetinin 1990 uzvu olub BioqrafiyasiSerqi Avropadan olan yehudi muhacir ailesinde ikinci ogul doguldu Ukraynanin Cerni Ostrov kendinden kolxozcu olan atasi Viktor Altman 1934 cu ilde Sovet Ittifaqindan muhaciret etdikden sonra fermada isleyib ve evlendikden sonra Monrealda terevez dukani acib Onun anasi Rey Arlin on bir usaqdan ikincisi olan 1935 ci ilde on sekkiz yasinda iken Belostokdan Kanadaya kocmus ve tekstil fabrikinde calismisdir O 1960 ci ilde Massacusets Texnologiya Institutunda fizika uzre bakalavr derecesi alib ve 1967 ci ilde Kolorado Universitetinde dissertasiya mudafie edib 1971 ci ilden Yel Universitetinde dosent 1980 ci ilden professor 1983 cu ilden kafedra mudiri 1985 89 cu illerde Yel Kollecinde dekan Stirlinq Biologiya ve Kimya Professoru 1984 cu ilde ABS vetendasligini aldi Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasinin uzvu REA nin xarici uzvu 2019 Rusiya Elmler Akademiyasinin Sibir Bolmesinin Kimyevi Biologiya ve Fundamental Tibb Institutunda Oliqonukleotidlere esaslanan RNT hedefli antibakterial ve antiviral preparatlar movzusunda tedqiqatin aparilmasi planlasdirilirdi 2016 ci ilde o Greenpeace Birlesmis Milletler Teskilati ve butun dunya hokumetlerini geni deyisdirilmis orqanizmlere GDO qarsi mubarizeni dayandirmaga cagiran bir mektub imzaladi 5 aprel 2022 ci ilde Bergen Nyu Cersi Amerika Birlesmis Statlarinda vefat etdi Elmi isiS Oltmen ribozim ribonukleaz P nin katalitik xasselerini tedqiq etmisdir Ribonukleaz P struktur RNT molekulundan bir prokariotlarda ve ya bir nece eukariotlarda zulaldan ibaret kompleksdir Transfer RNT lerinin yetismesinde istirak eden bakterial ribonukleazanin katalitik fealiyyetinin zulal alt bolmesi terefinden teyin olunduguna inanilirdi Bununla bele S Oltmen ve onun laboratoriyasi katalitik fealiyyet gostermek ucun ribonukleazin bir hissesi olan bir RNT molekulunun kifayet etdiyini kesf etdi Belelikle yalniz fermentlerin deyil hem de RNT molekullarinin kimyevi reaksiyalari kataliz ede bildiyi askar edilmisdir Maraqlidir ki o sonradan askar etdi ki bakterial ribonukleazadan ferqli olaraq eukaryotik ribonukleaza P kompleksinde zulal hissesi kataliz ucun zeruridir 1989 cu ilde S Oltmen RNT nin katalitik xususiyyetlerini kesf etdiklerine gore Tomas Cekle birlikde kimya uzre Nobel mukafatina layiq goruldu Ailesi haqqindaHeyat yoldasi 1972 ci ilden Cexoslovakiyadan muharibe vaxti qacqin dusmus molekulyar bioloq ve biokimyaci Ann Oltmen qizliq soyadi Korner filosof Stefan Kornerin 1913 2000 ve ictimai xadim hakim Edit Kornerin 1921 2000 qizi Onun qardasi riyaziyyatci Tomas Korner d 1946 Oglu amerikali iqtisadci Daniel Oltmen d 1974 Qizi Lea d 1977 NesrleriAltman S Baer MF Bartkiewicz M Gold H Guerrier Takada C Kirsebom LA Lumelsky N Peck K RNase P nin RNT alt bolmesi ile kataliz mini baxis Ingilis dili Gen 15 oktyabr 1989 Cild 82 yox 1 S 63 4 PMID 2479591 Altman S RNase P gorunusu Ingilis dili Mol Biosyst 09 2007 Cild 3 yox 9 S 604 7 doi 10 1039 b707850c PMID 17700860 IstinadlarCex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi http www nndb com people 767 000100467 http www britannica com EBchecked topic 17769 Sidney Altman http www nndb com lists 493 000063304 Sidney Altman pathbreaking scientist ing Sidney Altman Biographical ing Nobel Foundation NNDB ing 2002 Altman S Enzymatic Cleavage of RNA by RNA Nobel Lecture ing Angewandte Chemie International EditionWiley 1990 Vol 29 Iss 7 P 749 758 ISSN 1433 7851 1521 3773 doi 10 1002 ANIE 199007491 Nobel Prize Winner Visits Jordanhill 2011 Kotoruyu razdelil s Tomasom Chekom Sidney Altman Arhivnaya kopiya ot 5 dekabrya 2018 na Wayback Machine angl Arhivirovannaya kopiya Data obrasheniya 14 marta 2022 Arhivirovano 14 marta 2022 goda Biografiya Sidni Oltmena Data obrasheniya 30 sentyabrya 2012 Arhivirovano 29 marta 2013 goda Nobel Laureates in Chemistry 1901 1992 str 737 Data obrasheniya 2 oktyabrya 2017 Arhivirovano 9 noyabrya 2021 goda Sidney Altman on NNDB Data obrasheniya 30 sentyabrya 2012 Arhivirovano 6 oktyabrya 2012 goda Canadian Naturalization 1915 1951 Ministerstvo obrazovaniya i nauki Rossijskoj Federacii Data obrasheniya 1 iyunya 2013 Arhivirovano iz originala 4 iyunya 2013 goda 107 Nobel laureates sign letter blasting Greenpeace over GMOs Data obrasheniya 30 iyunya 2016 Arhivirovano 29 iyunya 2016 goda Laureates Letter Supporting Precision Agriculture GMOs Data obrasheniya 30 iyunya 2016 Arhivirovano 7 iyulya 2016 goda Spisok nobelevskih laureatov podpisavshih pismo Data obrasheniya 30 iyunya 2016 Arhivirovano 2 sentyabrya 2017 goda Sidney Altman pathbreaking scientist YaleNews Data obrasheniya 7 aprelya 2022 Arhivirovano 7 aprelya 2022 goda An organised death Data obrasheniya 30 sentyabrya 2012 Arhivirovano 11 avgusta 2007 goda Xarici kecidler