Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bab və ya əsil adı ilə Seyid Əli Məhəmməd Şirazi — Babilər hərəkatının rəhbəri və Bəhai dininin iki peyğəmbərindən ilkidir. 1844-cü il mayın 23-də İranın Şiraz şəhərində Seyid Əli Məhəmməd vəd olunmuş Mehdi olduğunu elan edərək özünü "Bab" (ərəbcə "qapı" deməkdir) adlandırır. Bildirir ki, onun əsas məqsədi insanları müqəddəs kitabların vəd etdiyi Allahın tezliklə zühur etdirəcəyi kəsi qəbul etməyə hazırlamaqdır. Demək olar ki, bütün yazılarında "Allahın zahir edəcəyi Kəs"dən (Bəhaullah) danışmış, özündən sonra mütləq o kəsin zühur edəcəyini müjdələmişdir. Bununla belə, Babın mənəvi dirçəlişə, xurafatdan, mövhumatdan uzaqlaşmağa, bərabərlik, ədalət, qadınları əsarətdən azad etmək çağırışları bütün Yaxın və Orta Şərqi lərzəyə gətirmiş babilər hərəkatına səbəb olur.
| Bab | |
|---|---|
| باب | |
 Babın Hayfadakı Məqbərəsi | |
Babilər hərəkatının rəhbəri, Bəhai dininin Peyğəmbəri | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | عَلی مُحَمَّد شیرَازی |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Şiraz, İran |
| Vəfat tarixi | (30 yaşında) |
| Vəfat yeri | Təbriz, Cənubi Azərbaycan, hazırkı İran |
| Vəfat səbəbi | güllə yarası[d] |
| Fəaliyyəti | ruhani, vaiz[d], tacir |
| Dini | Babilik |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatının ilk dövrləri
Seyid Əli Məhəmməd Şirazi 20 oktyabr 1819-cu ildə Şirazda, orta təbəqəli əhali arasında doğulmuşdur. O hələ azyaşlı ikən atası vəfat etmişdir və bir tacir olan dayısı Hacı Mirzə Seyid Əli onu himayəsinə götürmüşdür. O hər iki valideyninin xətti ilə Məhəmməd peyğəmbərin nəslindən, Hüseyn ibn Əlinin övladlarından idi. Şirazda dayısı 6 və ya 7 il ərzində məktəbə göndərir. Təxminən 15-20 yaşları arasında o dayısının ticarət işlərinə qatılır və İranın cənubunda, Fars körfəzi yaxınlığıdakı Buşehr şəhərində tacir olaraq fəaliyyət göstərir. Müasirləri onu belə təsvir edirdilər ki, çox sakit, əgər buna ciddi ehtiyac yaranmadıqca bəzən bir kəlmə belə kəsməyən, bəzən ona yönəlmiş suallara belə cavab verməyən, daim təfəkkürə qərq olmuş və müqəddəs ayələri zikr edən biri. Həmçinin incə saqqallı, təmiz paltar geyinən, çiynində yaşıl şalı və başında qara sarığı olan yaraşıqlı bir gənc. Başqa bir müasiri isə onun haqqında belə deyirdi: "Çox zərif və nəzakətli, yaraşıqlı bir gənc, boyu hündür olmayan və farslarla müqayisədə olduqca ədalətli, qeyri-adi avazlı səsə sahib biri, hansı ki, mənə çox təsir etmişdir."
1842-ci ildə 23 yaşında olarkən 20 yaşlı Xədicə-bəyim (1822-1882) ilə evlənir. Xədicə-bəyim tanınmış bir tacir qızı idi. Ailə həyatları çox uğurlu olmuş, evliliklərindən bir övlad dünyaya gəlmiş, Əhməd adlı bu uşaq 1843-cü ildə vəfat etmişdir. Mütəvaze cütlük Şirazda sadə bir evdə, Babın anası ilə birgə yaşayırdılar.
Şeyxilər cərəyanı
1790-cı illərdə İranda Şiə İslamının içində Şeyx Əhməd Əhsai yeni bir hərəkatın yaranmasına səbəb olur. Onun "şeyxi" adlanan ardıcılları şiələrin "Qaim" adlandırdığı vəd olunmuş Mehdinin tezliklə zühur edəcəyini gözləyirdilər. Şeyx Əhmədin vəfatından sonra şeyxilərin rəhbəri Seyid Kazım Rəşti oldu. 1841-ci ildə Bab İraqa səfər edir və 7 ay ərzində Kərbəla və onun ətrafında olur. Burada o ümid edir ki, şeyxilərin rəhbəri Seyid Kazım ilə görüşə biləcək, hansı ki, sonradan Seyid Kazım onu görəndə ona qeyri-adi ehtiram göstərir. Güman edilir ki, o hətta Seyid Kazımın dərslərində də müridlərin saflarında gəlib oturmuş və dərs prosesini izləmişdir, hərçənd bu haqda heç bir tarixi sənədlər yoxdur. 1843-cü ildə vəfatından öncə Seyid Kazım öz müridlərinə evlərini tərk etmələrini və Mehdini axtarmağı vəsiyyət etmişdi, hansı ki, onun kəhanətinə görə onun vəfatından dərhal sonra o ortaya çıxmalı idi. Onun şagirdlərindən ən məşhuru Molla Hüseyn 40 gün ərzində inzivaya çəkilib məsciddə dua və ibadət etdikdən sonra İranın cənubuna, əvvəlcə Buşehrə, ordan isə Şiraza yollanır, harada ki, o Babla qarşılaşır.
Babın elanı
Molla Hüseyn Şiraza çatanda onunla birgə gələn yoldaşlarını şəhərə göndərir, özü isə şəhər divarının bayırında dayanır. Bu zaman yaşıl çalmalı (bu onun seyid olduğunu göstərirdi) bir cavan ona yaxınlaşır və Molla Hüseyni öz evinə dəvət edir. Sonralar Molla Hüseynin nəqlinə görə, naməlum gəncin nəzakəti, dostcasına danışığı və səliqəli geyimi Molla Hüseynə çox yaxşı təsir bağışlayır və onun təklifini qəbul edir. Onlar birlikdə evə gedirlər. Ev sahibi şəxsən özü qonağın qulluğunda durur. Seyid Əli Məhəmməd Molla Hüseyndən səfərinin məqsədini soruşur, ev sahibinin səmimiyyətindən və nəzakətindən təsirlənmiş Molla Hüseyn ürəyinin ən böyük arzusunu ona açır, bildirir ki, o vəd olunmuş Şəxsin axtarılması ilə bağlı Seyid Kazımın vəsiyyətini yerinə yetirməməkdir. Seyid Əli Məhəmməd ona bildirir ki, vəd olunmuş Şəxs və bu dövr üçün ilahi biliyin qaynağı məhz odur. Bu ilk görüşdə Molla Hüseyn bu iddianı qəbul edir və Babın ilk ardıcılı olur. Babın görüş ərzində cavabları Molla Hüseyn üçün qaneedici olur və bu görüşdə Bab Quranın Yusif surəsinin şərhini yazmağa başlayır, hansı ki, bu əsər sonradan "Qəyyum`ül-Əsma" adlanır.
"Ey Mənə birinci iman gətirmiş! – məhz bu sözlərlə O, Molla Hüseynə müraciət edir – "Mən, həqiqətən deyirəm, Mən Babam, Mən Allahın qapısıyam!"
"Bab" sözü ərəbcə "qapı" mənasını bildirir. Bununla da Bab Özünü Sülh və Ümümdünya qardaşlığının Yeni Erasının qapısı kimi təqdim edirdi.
Molla Hüseyn onu axtaran dostlarını və vaxtı unudaraq bütün gecəni oturub, Babın söhbətinin davamına qulaq asır. Bab deyir: "Məni əvvəlcə on səkkiz adam, bir-birindən xəbərsiz, öz ürəklərinin səsi ilə tanımalıdırlar. Çağırışsız və dəvətsiz, bir-birlərindən asılı olmadan, onların hamısı mənə olan yollarını tapacaqlar".
Şiraz məscidlərində səhər azanı veriləndə Molla Hüseyn Babın evini tərk edir. Sonralar Molla Hüseyn həmin gecə haqqında nəql edirdi: "O gecə qəflətən mənə ayan olmuş ilahi Əmrin həqiqəti ildırım kimi bir müddət mənim vücudumu sarsıtdı. Gözlərim Onun işığından qamaşırdı, Onun fövqəladə gücü bütün varlığıma hakim kəsilmişdi. Həyəcan və sevinc, qorxu və heyrət qəlbimi bürümüşdü. Eyni zamanda özümdə təsvirə gəlməyən bir yüngüllük və qüvvə hiss edirdim. İlahi Əmri dərk etməzdən öncə o qədər zəif və gücsüz idim ki, deyiləsi deyil. Bir şey yaza bilmirdim, yol yeriyə bilmirdim, əlim-ayağım həmişə əsir və titrəyirdi (Molla Hüseyn bütün həyatını oxumaq və öyrənməyə sərf etdiyi üçün fiziki cəhətdən olduqca zəif idi). Amma İlahi Əmrin Məzhərini tanıdıqdan sonra mənim vücudumda cahilliyin yerini ilahi bilik, zəifliyin yerini qəribə bir güc və qüvvət tutdu. Mənə elə gəlirdi ki, fövqəladə bir gücə malikəm, əgər bütün dünya, bütün insanlar mənə qarşı çıxsa, təkbaşına hamıya qələbə çala bilərəm. Dünyadakı bütün şeylər mənim gözümdə bir ovuc torpağa dönmüşdü".
Hürufi-Həyy
Molla Hüseyn Babın ilk ardıcılı olmuşdu. Bundan sonrakı 5 ay ərzində şeyxilər arasından daha 17 nəfər dəvətsiz, bir-birindən xəbərsiz Babı tapdılar və qəbul etdilər. Onların arasında bir qadın da var idi, donradan Tahirə (Pak) adlandırılan şairə Fatimə Zərrintac Bərəğani. Babla birlikdə 19 nəfər olan bu qrup Bab tərəfindən "Hürufi-Həyy" (Canlı Allahın hərfləri) adlandırılırlar və onların ilk vəzifəsi bu yeni dəvəti İran və İraq ərazisində yaymaq idi. Lakin Hürufi-Həyy-dən biri olan Qüddusu seçərək Bab özü Məkkə və Mədinəyə yola düşür. Bab Məkkədə Kəbə Evinin yanında özünün Qaim Mehdi olmasını kütləvi elan edir və onu eşidənləri dəhşətə gətirir. Orada həmçinin o Məkkə Şərifinə məktub yazır və onu bu yeni təlimi qəbul etməyə dəvət edir. İrana qayıdarkən o Kufə şəhərinə gedir və dəvəti orda da elan edir. İrana çatanda o əvvəlcə Buşehrə gedir, ordan isə yenidən Şiraza qayıdır.
Babın iddiaları
Bab ilk vaxtlarda özünü Mehdinin qapısı kimi tanıdırdı, lakin bir müddətdən sonra o Mehdinin özü olduğunu deməyə başlayır. İllər sonra Bəhaullah qeyd edir ki, Bab öz məqamını insanlara tədricən açırdı. Çünki İran cəmiyyəti üçün vəd olunmuş Şəxslə xalqa arasında qapı statusunda olmağı elan etmək belə dəhşətli idi və Bab həqiqətin üzərindən pərdəni tədricən qaldırırdı. Eləcə də onun Molla Hüseynlə ilk görüşünün tarixçəsindən də görsənir ki, o özünü sadəcə Seyid Kazımın bir canişini və ya Mehdinin naibi (qapısı) saymır, özünü vəd olunmuş Şəxs və peyğəmbər statusunda təqdim edir. Onun qələmindən çıxan ilk yazı olan Yusif surəsinin şərhi - Qəyyum`ül-Əsma da Quran tərzində olmaqla, onun statusu haqqında təəssürat oyadırdı. Onun 2-ci ardıcılı olan Molla Əli Bəstami İraqdakı təbliğinə görə ruhanilər tərəfindən mühakimə olunanda, onun Babın ardıcılı olması, əlindəki "Qəyyum`ül-Əsma"dan olan hissələrin isə Babın Allahdan vəhy aldığı iddiasında olmasına sübut kimi qəbul olunmuşdu. Molla Əli Bəstami ruhanilərin qərarı ilə öldürülən ilk babi olmuşdu. Şagirdlərinin anlayışı tədricən inkişaf etdikcə Bab da həqiqətləri onlara açırdı. Son olaraq o öz məqamının bir peyğəmbərdən aşağı olmadığını bildirdi.
İranda babilər hərəkatı
Babın ardıcılları onun təlimini yaymaq sevinci ilə ölkənin müxtəlif yerlərinə yola düşürlər. Onların insanlara çatdırdıqları müjdə İranda qeyri-adi həyəcana səbəb olur. Müjdəni dinləmək üçün hər yerdə insanlar dəstə-dəstə toplaşır, Babın şöhrəti isə gündən günə artırdı; dövlətli və kasıb, savadlı və savadsız, şəhərli və kəndli, hamı eyni dərəcədə imkan daxilində onun haqqında çox eşitmək və çox bilmək istəyirdi. Bir neçə nüfuzlu din xadimi də Babın ardıcılına çevrilir. Tezliklə bu gəncin söhbəti ildırım sürətilə bütün ölkəyə yayılır və İranda kütləviliyinə görə tarixdə görünməmiş babilər hərəkatını törədir. On minlərlə insan bu hərəkata qoşulur.
Bab, yeni təqvim tətbiq edərək, Günəş ilini bərpa edir və Yeni Eranın başlanğıcını özünün zühur etdiyi ildən (1844) qoyur.
Babın belə bəyanatları hakim dairələri təşvişə salır və bu, hərəkatı məhv etməkdən ötrü göstərilən cəhdlərin getdikcə daha amansız xarakter almasına gətirib çıxarır. Hökumət və ruhanilər hərəkata qarşı ciddi tədbirlər görməyə başlayırlar. Şirazda və Babın ardıcıllarından olan bir nəfər yaşlı şəxsi ələ keçirirlər; onların saqqalını yandırırlar, burun dəliklərində deşik açaraq ip keçirirlər və bu vəziyyətdə Şirazın küçələrində gəzdirirlər. Sonra vəhşicəsinə döyüb, təkrar Şiraza qayıtdıqda çarmıxa çəkəcəkləri ilə hədələyib şəhərdən qovurlar. İranın hər yerində babilərə qarşı qızğın təqib dalğası baş qaldırır. Babın özü isə tutularaq ev dustağı edilir. İğtişaşların səbəbini təhqiq etmək və Babın iddiasını araşdırmaq məqsədi ilə İran şahı Məhəmməd şah Qacar şəxsən etibar etdiyi Seyid Yəhya Darabini - kifayət qədər yüksək təhsilə malik, hörmətli və nüfuzlu din xadimini ölkənin cənubuna göndərir. Bab ilə olan üç görüşdən sonra Seyid Yəhya onun iddialarını qəbul edir, onun ən sədaqətli ardıcılına çevrilir və onun təlimini yaymağa başlayır. Daha sonralar Bab Seyid Yəhya Darabiyə "Vahid" ləqəbini verir. Vahid Babilər hərəkatının 3 qızğın mərkəzindən birinə çevrilən Neyriz hadisələri zamanı öldürülür.
Şirazda yayılan vəba xəstəliyi ancaq şəhər hakiminin başını digər işlərə qatır və o Babın şəhəri tərk etməsinə razılaşır, Bab ordan çıxıb İsfahana yollanır. İsfahan hakimi Mənuçöhr Mötəmidüddövülə şəhər İmam-Cüməsinə tapşırıq verir ki, onu öz evində qonaq etsin. Bab onun evində qalarkən, qeyri-rəsmi görüşlərdən birində din xadimi ilə bəhsdə onun bəlağəti və qələminin sürəti (bəhailərə görə bu vəhy idi) hamını heyrətə salır və onun nüfuzunu xeyli artırır. Babın şöhrətinin artmasından şəhər üləması təşvişə düşür və onun qarşısını almaq üçün əlbir olurlar. Baba qarşı rəğbəti yaranmış şəhər hakimi Mənuçöhr Mötəmidüddövülə onu öz evinə gətirir və Babla uzun söhbətlərdən sonra onun ardıcıllarının safına qatılır. Lakin qısa müddət sonra həyatını dəyişdikdə, onun varisi Şaha məktub yazaraq Babla nə etməsini soruşur. 1847-ci ilin yanvarında cavab məktubu gəlir ki, onu gizlincə Tehrana gətirsinlər, belə ki, Şahın onunla görüşmək arzusu var idi. Hadisələrin gedişində bu cür dönüş Şahın baş vəziri Hacı Mirzə Ağasini çox qorxudur və o Şahın Bab ilə gözlənilən görüşündə Şahın da Babın cazibəsinə düşəcəyindən ehtiyatlanmağa başlayır və necəsə Şahı da buna inandıra bilir ki, onunla görüşməsin. Baş vəzir Babın ölkənin şimal sərhəddi yaxınlığındakı Maku həbsxanasına göndərilməsinə nail olur.
Hadisələr daha çox 3 şəhərdə özünün kulminasiya səviyyəsinə çatır: Mazandaran vilayətində, Neyrizdə və son olaraq Zəncanda. Molla Hüseyn və Qüddus Xorasandan qara bayraqlar qaldıraraq Barfuruşa gəlirlər, yolüstü çoxlu sayda insanlar Babın dəvətini qəbul edir və onlara qoşulur. Barfuruşa çatanda onların sayı artıq 313-ə çatır. Barfuruş camaatının din üləmalarının təhriki ilə onlara hücum etməsi nəticəsində məcbur qalaraq Şeyx Təbərsi məqbərəsində qala tikmək məcburiyyətində qalırlar və özlərini müdafiə etməklə məşğul olurlar. Düşmənlərin xəyanəti nəticəsində bu şəxslər şəhid olurlar.
Babın sürgünləri və həbs həyatı
Babın Makuda həbsə salınması
İranın Baş Vəziri Hacı Mirzə Ağasi Şahı Babın ucqar bir əyalətə sürgün edilməsi gərəkdiyinə inandırdıqdan sonra Bab İranın ən şimalına, Maku şəhərinə aparılır. Maku həbsxanasının ətrafında sadə kəndlilər yaşayırdı, onlar kəndlərindən kənarda baş verən hadisələrlə maraqlanmır, gəlmələri düşməncəsinə qarşılayırdılar. İlk vaxtlar həbsxana rəisi Əli xan Makuyi də Baba düşmən münasibəti bəsləyirdi. Lakin o, tezliklə bu məhbusun qeyri-adi adam olduğunu düşünməyə başlayır, ona ehtiramla yanaşır. Maku həbsxanasında olarkən Babın qələmindən onun yazıları arasında ən önəmlisi sayılan "Bəyan" kitabı çıxır. Bab "Bəyan"dan olan hissələri avazla oxuyurmuş və bu səs dağda əks səda verib bütün şəhərə yayılırmış. Əli xan Makuyinin də dəstəyi ilə həbsaxan qapıları açılır və ölkənin hər yerindən babilər onunla görüşməyə gəlirlər.
Bir müddət sonra vəziyyətdən xəbər tutan Baş Vəzir Hacı Mirzə Ağasi 1848-ci ilin aprelində onun Çehriq qalasına sürgün edilməsini əmr edir.
Çehriq qalasında həbsi
Çehriq qalasının rəisi özünün qəddarlığı ilə ad qazanmışdı. İlk vaxtlar o da Baba pis münasibət bəsləyirdi. Lakin sonra o da başqaları kimi, Babın cazibəsinə qapılır. Burada da Bab yerli sakinlərin hörmət və məhəbbətini qazanır. Makuda olduğu kimi, Çehriqdə də ölkənin hər yerindən zəvvarlar Babın görüşünə gəlirdilər. Baş Vəzir artıq çıxılmaz vəziyyətə düşür və əmr verir ki, Babı Təbrizə gətirsinlər və orada ən yüksək rütbəli din xadimləri, şiə müctəhidləri onu mürtədlikdə ittiham etsinlər və lazım gələrsə alçaltsınlar ki, Babın nüfuzuna xələl gətirsin.
Təbrizdə mühakimə edilməsi
Babın Təbrizdə mühakimə edilməsi üçün gətirildiyi məclisdə şahzadə Nasirəddin və çoxlu sayda din xadimi var idi. Onlar Babın iddiaları barədə onu sorğu-sual etdilər və əgər doğru deyirsə, onda bir möcüzə göstərməyini tələb etdilər. Çalışdılar ki, iddialarından əl çəkməyə məcbur etsinlər. Həmçinin məclisdə 9 nəfər şahid kimi dəvət olunmuşdu, amma onların hamısı Babın iddialarını qəbul etməyən şiə müsəlmanları idilər və sonradan onlardan 6-sı Babın ruhanilər qarşısında aciz qaldığını düşünürdülər. Görüş ərzində Baba 62 sual üvanlanmışdı. Şahidlərin qeydləri arasında bəlkə də ən çox nəzərə çarpan hissə bu idi: Bаbdаn sоruşаndа ki, Sən kim оlduğunu iddiа еdirsən və sənin gətirdiyin müjdə nədir? О, cаvаb vеrir:
“Mənəm, mənəm, mənəm vəd olunmuş kəs! Mən adını min illər boyu çəkdiyiniz, adı gələndə ayağa qalxdığınız, zühurunun şahidi olmağın həsrətini çəkdiyiniz və zühur saatının tezləşməsini Allahdan yalvarıb dilədiyiniz kəsəm. Həqiqətən, mən deyirəm, Şərqin və Qərbin xalqları mənim sözümə itaət etməlidirlər və mənim şəxsiyyətimə sədaqətə and içməlidirlər.”
Toplantıdan bir nəticə çıxmadı. Ruhanilərin bir hissəsi onun edamını tələb etdilər, lakin hökumət buna getmədi, çünki Babın ölkədəki şöhrəti kifayət qədər idi. Hətta hökumət bir sıra görkəmli həkimləri təşviq edirdi ki, Babın əqli çatışmazlığı olduğunu desinlər və beləliklə ruhanilər ona edam cəzası kəsə bilməsinlər ümumiyyətlə. Digər tərəfdən isə Babın bu görüşdən sonra öz iddialarından əl çəkməsi kimi şayiələri yaymaqla ruhaniləri sakitləşdirməyə çalışdılar. Lakin ruhanilərin təzyiqi ilə Baba qarşı fələqqə cəzası tətbiq olunur. Hökumətə yaxın mənbələrin təqdim etdiyi sənədlərə görə Bab bu cəzadan sonra öz iddialarından əl çəkir, üzr istəyir və tövbə edir. Geniş yayılmış bir versiyaya görə bu Babı biabır etmək və ardıcıllarının gözündən salmaq üçün atılmış bir addım ola bilərdi. İmzasız və tarixsiz olan bu sənəddə Bab öz iddialarından əl çəkdiyini və heç bir ilahi statusu olmadığını yazır. Lakin həm dili, həm də üslubu baxımdan bu yazı Babın adətən istifadə etdiyi dil və üslubdan fərqlənir, həmçinin Babın sənədin altına imza atmaqdan imtina etməsinə görə də sənəd imzasızdır. Nəhayətdə, Bab geriyə, Çehriq qalasına göndərilir.
Babın edamı
Ardı-arda ölkənin müxtəlif əyalətlərində (xüsusilə, Mazandaran, Zəncan və Neyrizdə) babilərin kütləvi şəkildə artması və hökumət qüvvələrinə qarşı dirənmələri yeni Baş Vəzir Mirzə Tağı xan Əmir Kəbir vəziri təşvişə saldı. Bab artıq bütün ölkə boyu məşhur bir sima idi, sıravi kəndlilərdən tutmuş yüksək səviyyəli din xadimlərinə qədər ölkə həcmində çox sayda insan Babın ardıcıllarının safına qatılır və Babın ideyalarına tərəfdar çıxırdılar. Əmir Kəbir vəziyyətin idarəolunmaz hala gəlməsindən qorxaraq Babın edamına fərman verir. Bab Çehriqdən bir daha Təbrizə qaytarılır ki, burada atıcı alay tərəfindən güllələnsin. Onun edamından əvvəlki axşam Bab gecəni saxlanılacağı həbsxanaya gətirilərkən Ənis ləqəbli gənc babi Mirzə Məhəmmədəli Zünuzi küçədə özünü onun ayaqlarına atır və yalvarır ki, onu da Babla birgə öldürsünlər. O da dərhal həbs olunur və Babla eyni kameraya salınır. Sabahki gün, 1850-ci il iyulun 9-u səhər Bab kameradan çıxarılıb edam ediləcəyi meydana gətirilir, harada ki, artıq minədək insan bu səhnəni izləməyə toplaşmışdı. Bab seyid olduğuna görə onu güllələmək üçün xristianlardan ibarət bir alay gətirmişdilər, Bab və Ənis havadan bədənlərindən asılmış və alay atəş açmağa hazır vəziyyətə gətirilmişdi. Çoxlu sayda şahid səhnəni izləmək üçün dəvət edilmişdi, bunların arasında qərbli diplomatlar da var idi. Bab həmin gün öz şagirdi ilə birgə öldürülüb bir xəndəyə atılır. Həmin gecə babilər tərəfindən ordan götürülüb gizlədilir. Babın qalıqları 59 il boyunca Bəhaullah və ondan sonra Əbdül-Bəhanın göstərişləri ilə İsfahan, Kirmanşah, Bağdad, Dəməşq, Beyrut, ordan isə dəniz yolu ilə Əkkaya gətirilmişdir. 21 mart 1909-cu ildə Əbdül-Bəha tərəfindən Hayfada, Kərmil dağında xüsusi olaraq hazırlanmış məqbərəyə yerləşdirilir. Hazırda Bəhai dininin ümumdünya mərkəzi məhz bu dağda və bu məqbərənin yanında yerləşir. Əraziyə insanların ziyarət etməsi mümkündür.
Babın Təlimi
Bab Özünü Allah Vəhyinin müstəqil daşıyıcısı və ondan sonra gələcək daha böyük Allah Elçisinin müjdəçisi elan edir. Onun vəhyi İslamın namaz, oruc, kəbin, boşanma və vərəsəlik ilə bağlı qanun və mərasimlərinin şəklini dəyişir. Babın yazıları olduqca çox idi. Babın təlimini analiz edərkən, 3 mərhələni ayırd etmək mümkündür:
1. Əsasən Quranın təfsiri (izahı) 2. Fəlsəfi mövzular 3. Yeni qanun və hökmlər
Babın yazılarında daim diqqət mərkəzində olan bir mövzu isə "Allahın zahir edəcəyi kəs"in gəlişi idi. O bildirirdi ki, onun missiyası ondan sonra gələcək daha böyük Allah Elçisinin gəlişini əvvəlcədən xəbər verməkdir. Bab deyirdi ki, bu gələcək Allah Elçisi bütün xalqları birləşdirəcək, yerdə ədalətli və əbədi sülhü bərqərar edəcəkdir.
Babın təliminin bir hissəsini Dirilmə, Qiyamət Günü, Cənnət və Cəhənnəm məsələlərinin şərhi təşkil edirdi. O söyləyirdi ki, Dirilmə anlayışı Həqiqət Günəşinin (İlahinin) yeni zühurudur. Ölülərin Dirilməsi – nadanlıq, etinasızlıq və cəhalət məzarlarında yatanların ruhani oyanması deməkdir. Qiyamət Günü – Yeni Zühur günüdür, Cənnət – Allahı Onun Peyğəmbəri vasitəsilə dərk etmək və sevmək səadətidir ki, bu zaman insan kamilləşəcək, ölümündən sonra isə İlahi Səltənətə daxil olma və əbədi həyat hüququdur. Cəhənnəm – Allahı bu cür dərk etməkdən məhrum olmaqdır ki, bunun da nəticəsində kamilliyə nail olmaq qeyri-mümkün olur və Əbədi Mərhəmət itirilir. Bab qətiyyətlə bildirirdi ki, bu anlayışların başqa mənası yoxdur və insanın fiziki dirilməsi, Maddi Səma və Cəhənnəm haqqında mülahizələr hərfi mənada başa düşülməməlidir.
Babın Yazılarında öyüd-nəsihətlər də xüsusi yer tuturdu. O, öz ardıcıllarına buyururdu ki, onlar bir-birlərinə bəslədikləri qardaş məhəbbəti və nəzakətli davranışla fərqlənməlidirlər. Onlar faydalı sənətə və peşələrə yiyələnməli, təhsil almalıdırlar. Onun təliminə görə qadınlarla kişilər hüquq baxımdan bərabər olmalıdır. Lakin o dilənçiliyi, narkotik maddələrlən və spitli içkilərdən istifadəni qəti qadağan edirdi. Bab "Bəyan" kitabında yazırdı:
"Allaha ibadət et, hətta əgər ibadətinin mükafatı atəş də olsa, sənin ibadətində heç bir dəyişiklik olmamalıdır. Əgər sən qorxudan Allaha ibadət edirsənsə, onda bu Allahın Dərgahına layiq deyil; əgər sən nəzərlərini Cənnətə dikib yalnız ora düşmək ümidi ilə ibadət edirsənsə, bu zaman sən Allahın yaratdığını Ona şərik qoşursan".
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Bausani, A. (1999). "Bāb". Encyclopedia of Islam. Leiden, The Netherlands: Koninklijke Brill NV.
- Balyuzi, H.M. (1973). The Báb: The Herald of the Day of Days. Oxford, UK: George Ronald. pp. 30–41.
- Balyuzi, H.M. (1973). The Báb: The Herald of the Day of Days. Oxford, UK: George Ronald. p. 32
- ""Overview of the Bábi Faith". Bahá'í International Community. Retrieved April 9, 2008". February 13, 2022 tarixində . İstifadə tarixi: March 14, 2016.
- ""The Genealogy of Bab, showing connection with Bahá'u'lláh's descendants, by Mirza Abid, Published in Nabil's Dawnbreakers". bahai.library.org. Retrieved April 9, 2008". August 5, 2011 tarixində . İstifadə tarixi: March 14, 2016.
- MacEoin, Dennis (1989). "Bāb, Sayyed `Ali Mohammad Sirazi". Encyclopædia Iranica.
- "Lambden, Stephen (1986). "An Episode in the Childhood of the Báb". In Smith, Peter. Studies in Bábí and Bahá'í History – volume three – In Iran. Kalimát Press. pp. 1–31". 2022-04-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-14.
- Hajji Muhammad Husayn, quoted in Amanat, Abbas (1989). Resurrection and Renewal: The making of the Babi Movement in Iran, 1844–1850. Ithaca: Cornell University Press. pp. 132–33.
- H.M. Balyuzi, The Bab – The Herald of the Day of Days, p. 146
- H.M. Balyuzi, Khadijih Bagum – Wife of the Bab
- Balyuzi, H.M. (1973). The Báb: The Herald of the Day of Days. Oxford, UK: George Ronald. p. 41.
- H.M. Balyuzi, The Bab – The Herald of the Day of Days, p. 13
- "The Dawn-Breakers: Nabíl's Narrative of the Early Days of the Bahá'í Revelation: CHAPTER III: THE DECLARATION OF THE BÁB'S MISSION". 2017-12-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-15.
- ""The Time of the Báb". BBC. Retrieved July 2, 2006". October 10, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: March 15, 2016.
- "The Dawn-Breakers: Nabíl's Narrative of the Early Days of the Bahá'í Revelation: CHAPTER VII: THE BÁB'S PILGRIMAGE TO MECCA AND MEDINA". 2021-10-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-15.
- Balyuzi, H.M. (1973). The Báb: The Herald of the Day of Days. Oxford, UK: George Ronald. p. 71–72
- "Saiedi, Nader (2008). Gate of the Heart. Waterloo, ON: Wilfrid Laurier University Press. p. 19". 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-15.
- Amanat, Abbas (2000). "Resurgence of Apocalyptic in Modern Islam". In Stein, Stephen J. The Encyclopedia of Apocalypticism, vol. III: Apocalypticism in the Modern Period and the Contemporary Age. New York: Continuum. pp. 241–242
- Amanat, Resurrection and Renewal, 171.
- Amanat, Resurrection and Renewal, 230-31.
- "Manuchehri, Sepehr (1999). "The Practice of Taqiyyah (Dissimulation) in the Babi and Bahai Religions". Research Notes in Shaykhi, Babi and Baha'i Studies 3 (3). Retrieved September 23, 2007". January 4, 2006 tarixində . İstifadə tarixi: March 15, 2016.
- "MacEoin, Denis (May 1997). "The Trial of the Bab: Shi'ite Orthodoxy Confronts its Mirror Image". Occasional Papers in Shaykhi, Babi and Baha'i Studies 1. Retrieved July 2, 2006". June 15, 2006 tarixində . İstifadə tarixi: March 15, 2016.
- Smith, Peter (2000). "Báb". A concise encyclopedia of the Bahá'í Faith. Oxford: Oneworld Publications. pp. 55–59.
- "Taylor, John (2000-09-01). "On Novelty in Ayyám-i-Há and the Badí Calendar". bahai-library.org. Retrieved 2006-09-24". 2010-09-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-15.
- "The Dawn-Breakers: Nabíl's Narrative of the Early Days of the Bahá'í Revelation:CHAPTER VIII: THE BÁB'S STAY IN SHÍRÁZ AFTER THE PILGRIMAGE". 2021-10-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-15.
- "The Dawn-Breakers: Nabíl's Narrative of the Early Days of the Bahá'í Revelation:CHAPTER IX: THE BÁB'S STAY IN SHÍRÁZ AFTER THE PILGRIMAGE (CONTINUED)". 2021-05-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-15.
- "The Dawn-Breakers: Nabíl's Narrative of the Early Days of the Bahá'í Revelation:CHAPTER XXII: THE NAYRÍZ UPHEAVAL". 2021-10-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-15.
- Amanat, Resurrection and Renewal, 257.
- "The Dawn-Breakers: Nabíl's Narrative of the Early Days of the Bahá'í Revelation:CHAPTER X: THE BÁB'S SOJOURN IN ISFÁHÁN". 2021-09-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-15.
- "The Dawn-Breakers: Nabíl's Narrative of the Early Days of the Bahá'í Revelation:CHAPTER XII: THE BÁB'S JOURNEY FROM KÁSHÁN TO TABRIZ". 2021-10-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-15.
- "The Dawn-Breakers: Nabíl's Narrative of the Early Days of the Bahá'í Revelation:CHAPTER XIX: THE MÁZINDARÁN UPHEAVAL". 2021-10-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-15.
- "The Dawn-Breakers: Nabíl's Narrative of the Early Days of the Bahá'í Revelation:CHAPTER XIX: THE MÁZINDARÁN UPHEAVAL". 2017-06-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-15.
- "The Dawn-Breakers: Nabíl's Narrative of the Early Days of the Bahá'í Revelation:CHAPTER XIII: THE BÁB'S INCARCERATION IN THE CASTLE OF MÁH-KÚ". 2021-10-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-16.
- MacEoin, Denis (May 1997)."The Trial of the Bab: Shi'ite Orthodoxy Confronts its Mirror Image". Occasional Papers in Shaykhi, Babi and Baha'i Studies 1. Retrieved July 2, 2006.
- Amanat, Abbas (1989). Resurrection and Renewal: The Making of the Babi Movement in Iran. Ithaca: Cornell University Press. pp. 390–393.
- Browne, E.G. (1918). Materials for the Study of the Babi Religion. Cambridge: Cambridge University Press.
- "Shoghi, Effendi (1944). God Passes By. Wilmette, Illinois, USA: Bahá'í Publishing Trust. p. 52". 2012-01-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-17.
- "Sir Justin Shiel, Queen Victoria's Envoy Extraordinary and Minister Plenipotentiary in Tehran, wrote to Lord Palmerston, the British Secretary of State for Foreign Affairs, on July 22, 1850, regarding the execution. The letter, can be found in its original form as document F.O. 60/152/88 in the archives of the Foreign Office at the Public Records Office in London". August 24, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 17, 2016.
- "Shoghi, Effendi (1944). God Passes By. Wilmette, Illinois, USA: Bahá'í Publishing Trust. pp. 273–289". 2019-12-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-18.
- "Brian D. Lepard (October 2008). In The Glory of the Father: The Baha'i Faith and Christianity. Baha'i Publishing Trust. p. 50". 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-18.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bab ve ya esil adi ile Seyid Eli Mehemmed Sirazi Babiler herekatinin rehberi ve Behai dininin iki peygemberinden ilkidir 1844 cu il mayin 23 de Iranin Siraz seherinde Seyid Eli Mehemmed ved olunmus Mehdi oldugunu elan ederek ozunu Bab erebce qapi demekdir adlandirir Bildirir ki onun esas meqsedi insanlari muqeddes kitablarin ved etdiyi Allahin tezlikle zuhur etdireceyi kesi qebul etmeye hazirlamaqdir Demek olar ki butun yazilarinda Allahin zahir edeceyi Kes den Behaullah danismis ozunden sonra mutleq o kesin zuhur edeceyini mujdelemisdir Bununla bele Babin menevi dircelise xurafatdan movhumatdan uzaqlasmaga beraberlik edalet qadinlari esaretden azad etmek cagirislari butun Yaxin ve Orta Serqi lerzeye getirmis babiler herekatina sebeb olur BabبابBabin Hayfadaki MeqberesiBabiler herekatinin rehberi Behai dininin PeygemberiSexsi melumatlarDogum adi ع لی م ح م د شیر ازیDogum tarixi 20 oktyabr 1819Dogum yeri Siraz IranVefat tarixi 9 iyul 1850 30 yasinda Vefat yeri Tebriz Cenubi Azerbaycan hazirki IranVefat sebebi gulle yarasi d Fealiyyeti ruhani vaiz d tacirDini Babilik Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatinin ilk dovrleriSeyid Eli Mehemmed Sirazi 20 oktyabr 1819 cu ilde Sirazda orta tebeqeli ehali arasinda dogulmusdur O hele azyasli iken atasi vefat etmisdir ve bir tacir olan dayisi Haci Mirze Seyid Eli onu himayesine goturmusdur O her iki valideyninin xetti ile Mehemmed peygemberin neslinden Huseyn ibn Elinin ovladlarindan idi Sirazda dayisi 6 ve ya 7 il erzinde mektebe gonderir Texminen 15 20 yaslari arasinda o dayisinin ticaret islerine qatilir ve Iranin cenubunda Fars korfezi yaxinligidaki Busehr seherinde tacir olaraq fealiyyet gosterir Muasirleri onu bele tesvir edirdiler ki cox sakit eger buna ciddi ehtiyac yaranmadiqca bezen bir kelme bele kesmeyen bezen ona yonelmis suallara bele cavab vermeyen daim tefekkure qerq olmus ve muqeddes ayeleri zikr eden biri Hemcinin ince saqqalli temiz paltar geyinen ciyninde yasil sali ve basinda qara sarigi olan yarasiqli bir genc Basqa bir muasiri ise onun haqqinda bele deyirdi Cox zerif ve nezaketli yarasiqli bir genc boyu hundur olmayan ve farslarla muqayisede olduqca edaletli qeyri adi avazli sese sahib biri hansi ki mene cox tesir etmisdir 1842 ci ilde 23 yasinda olarken 20 yasli Xedice beyim 1822 1882 ile evlenir Xedice beyim taninmis bir tacir qizi idi Aile heyatlari cox ugurlu olmus evliliklerinden bir ovlad dunyaya gelmis Ehmed adli bu usaq 1843 cu ilde vefat etmisdir Mutevaze cutluk Sirazda sade bir evde Babin anasi ile birge yasayirdilar Seyxiler cereyani 1790 ci illerde Iranda Sie Islaminin icinde Seyx Ehmed Ehsai yeni bir herekatin yaranmasina sebeb olur Onun seyxi adlanan ardicillari sielerin Qaim adlandirdigi ved olunmus Mehdinin tezlikle zuhur edeceyini gozleyirdiler Seyx Ehmedin vefatindan sonra seyxilerin rehberi Seyid Kazim Resti oldu 1841 ci ilde Bab Iraqa sefer edir ve 7 ay erzinde Kerbela ve onun etrafinda olur Burada o umid edir ki seyxilerin rehberi Seyid Kazim ile goruse bilecek hansi ki sonradan Seyid Kazim onu gorende ona qeyri adi ehtiram gosterir Guman edilir ki o hetta Seyid Kazimin derslerinde de muridlerin saflarinda gelib oturmus ve ders prosesini izlemisdir hercend bu haqda hec bir tarixi senedler yoxdur 1843 cu ilde vefatindan once Seyid Kazim oz muridlerine evlerini terk etmelerini ve Mehdini axtarmagi vesiyyet etmisdi hansi ki onun kehanetine gore onun vefatindan derhal sonra o ortaya cixmali idi Onun sagirdlerinden en meshuru Molla Huseyn 40 gun erzinde inzivaya cekilib mescidde dua ve ibadet etdikden sonra Iranin cenubuna evvelce Busehre ordan ise Siraza yollanir harada ki o Babla qarsilasir Babin elaniMolla Huseyn Siraza catanda onunla birge gelen yoldaslarini sehere gonderir ozu ise seher divarinin bayirinda dayanir Bu zaman yasil calmali bu onun seyid oldugunu gosterirdi bir cavan ona yaxinlasir ve Molla Huseyni oz evine devet edir Sonralar Molla Huseynin neqline gore namelum gencin nezaketi dostcasina danisigi ve seliqeli geyimi Molla Huseyne cox yaxsi tesir bagislayir ve onun teklifini qebul edir Onlar birlikde eve gedirler Ev sahibi sexsen ozu qonagin qullugunda durur Seyid Eli Mehemmed Molla Huseynden seferinin meqsedini sorusur ev sahibinin semimiyyetinden ve nezaketinden tesirlenmis Molla Huseyn ureyinin en boyuk arzusunu ona acir bildirir ki o ved olunmus Sexsin axtarilmasi ile bagli Seyid Kazimin vesiyyetini yerine yetirmemekdir Seyid Eli Mehemmed ona bildirir ki ved olunmus Sexs ve bu dovr ucun ilahi biliyin qaynagi mehz odur Bu ilk gorusde Molla Huseyn bu iddiani qebul edir ve Babin ilk ardicili olur Babin gorus erzinde cavablari Molla Huseyn ucun qaneedici olur ve bu gorusde Bab Quranin Yusif suresinin serhini yazmaga baslayir hansi ki bu eser sonradan Qeyyum ul Esma adlanir Ey Mene birinci iman getirmis mehz bu sozlerle O Molla Huseyne muraciet edir Men heqiqeten deyirem Men Babam Men Allahin qapisiyam Bab sozu erebce qapi menasini bildirir Bununla da Bab Ozunu Sulh ve Umumdunya qardasliginin Yeni Erasinin qapisi kimi teqdim edirdi Molla Huseyn onu axtaran dostlarini ve vaxti unudaraq butun geceni oturub Babin sohbetinin davamina qulaq asir Bab deyir Meni evvelce on sekkiz adam bir birinden xebersiz oz ureklerinin sesi ile tanimalidirlar Cagirissiz ve devetsiz bir birlerinden asili olmadan onlarin hamisi mene olan yollarini tapacaqlar Siraz mescidlerinde seher azani verilende Molla Huseyn Babin evini terk edir Sonralar Molla Huseyn hemin gece haqqinda neql edirdi O gece qefleten mene ayan olmus ilahi Emrin heqiqeti ildirim kimi bir muddet menim vucudumu sarsitdi Gozlerim Onun isigindan qamasirdi Onun fovqelade gucu butun varligima hakim kesilmisdi Heyecan ve sevinc qorxu ve heyret qelbimi burumusdu Eyni zamanda ozumde tesvire gelmeyen bir yungulluk ve quvve hiss edirdim Ilahi Emri derk etmezden once o qeder zeif ve gucsuz idim ki deyilesi deyil Bir sey yaza bilmirdim yol yeriye bilmirdim elim ayagim hemise esir ve titreyirdi Molla Huseyn butun heyatini oxumaq ve oyrenmeye serf etdiyi ucun fiziki cehetden olduqca zeif idi Amma Ilahi Emrin Mezherini tanidiqdan sonra menim vucudumda cahilliyin yerini ilahi bilik zeifliyin yerini qeribe bir guc ve quvvet tutdu Mene ele gelirdi ki fovqelade bir guce malikem eger butun dunya butun insanlar mene qarsi cixsa tekbasina hamiya qelebe cala bilerem Dunyadaki butun seyler menim gozumde bir ovuc torpaga donmusdu Hurufi Heyy Molla Huseyn Babin ilk ardicili olmusdu Bundan sonraki 5 ay erzinde seyxiler arasindan daha 17 nefer devetsiz bir birinden xebersiz Babi tapdilar ve qebul etdiler Onlarin arasinda bir qadin da var idi donradan Tahire Pak adlandirilan saire Fatime Zerrintac Beregani Babla birlikde 19 nefer olan bu qrup Bab terefinden Hurufi Heyy Canli Allahin herfleri adlandirilirlar ve onlarin ilk vezifesi bu yeni deveti Iran ve Iraq erazisinde yaymaq idi Lakin Hurufi Heyy den biri olan Quddusu secerek Bab ozu Mekke ve Medineye yola dusur Bab Mekkede Kebe Evinin yaninda ozunun Qaim Mehdi olmasini kutlevi elan edir ve onu esidenleri dehsete getirir Orada hemcinin o Mekke Serifine mektub yazir ve onu bu yeni telimi qebul etmeye devet edir Irana qayidarken o Kufe seherine gedir ve deveti orda da elan edir Irana catanda o evvelce Busehre gedir ordan ise yeniden Siraza qayidir Babin iddialari Bab ilk vaxtlarda ozunu Mehdinin qapisi kimi tanidirdi lakin bir muddetden sonra o Mehdinin ozu oldugunu demeye baslayir Iller sonra Behaullah qeyd edir ki Bab oz meqamini insanlara tedricen acirdi Cunki Iran cemiyyeti ucun ved olunmus Sexsle xalqa arasinda qapi statusunda olmagi elan etmek bele dehsetli idi ve Bab heqiqetin uzerinden perdeni tedricen qaldirirdi Elece de onun Molla Huseynle ilk gorusunun tarixcesinden de gorsenir ki o ozunu sadece Seyid Kazimin bir canisini ve ya Mehdinin naibi qapisi saymir ozunu ved olunmus Sexs ve peygember statusunda teqdim edir Onun qeleminden cixan ilk yazi olan Yusif suresinin serhi Qeyyum ul Esma da Quran terzinde olmaqla onun statusu haqqinda teessurat oyadirdi Onun 2 ci ardicili olan Molla Eli Bestami Iraqdaki tebligine gore ruhaniler terefinden muhakime olunanda onun Babin ardicili olmasi elindeki Qeyyum ul Esma dan olan hisselerin ise Babin Allahdan vehy aldigi iddiasinda olmasina subut kimi qebul olunmusdu Molla Eli Bestami ruhanilerin qerari ile oldurulen ilk babi olmusdu Sagirdlerinin anlayisi tedricen inkisaf etdikce Bab da heqiqetleri onlara acirdi Son olaraq o oz meqaminin bir peygemberden asagi olmadigini bildirdi Iranda babiler herekatiBabin ardicillari onun telimini yaymaq sevinci ile olkenin muxtelif yerlerine yola dusurler Onlarin insanlara catdirdiqlari mujde Iranda qeyri adi heyecana sebeb olur Mujdeni dinlemek ucun her yerde insanlar deste deste toplasir Babin sohreti ise gunden gune artirdi dovletli ve kasib savadli ve savadsiz seherli ve kendli hami eyni derecede imkan daxilinde onun haqqinda cox esitmek ve cox bilmek isteyirdi Bir nece nufuzlu din xadimi de Babin ardicilina cevrilir Tezlikle bu gencin sohbeti ildirim suretile butun olkeye yayilir ve Iranda kutleviliyine gore tarixde gorunmemis babiler herekatini toredir On minlerle insan bu herekata qosulur Bab yeni teqvim tetbiq ederek Gunes ilini berpa edir ve Yeni Eranin baslangicini ozunun zuhur etdiyi ilden 1844 qoyur Babin bele beyanatlari hakim daireleri tesvise salir ve bu herekati mehv etmekden otru gosterilen cehdlerin getdikce daha amansiz xarakter almasina getirib cixarir Hokumet ve ruhaniler herekata qarsi ciddi tedbirler gormeye baslayirlar Sirazda ve Babin ardicillarindan olan bir nefer yasli sexsi ele kecirirler onlarin saqqalini yandirirlar burun deliklerinde desik acaraq ip kecirirler ve bu veziyyetde Sirazin kucelerinde gezdirirler Sonra vehsicesine doyub tekrar Siraza qayitdiqda carmixa cekecekleri ile hedeleyib seherden qovurlar Iranin her yerinde babilere qarsi qizgin teqib dalgasi bas qaldirir Babin ozu ise tutularaq ev dustagi edilir Igtisaslarin sebebini tehqiq etmek ve Babin iddiasini arasdirmaq meqsedi ile Iran sahi Mehemmed sah Qacar sexsen etibar etdiyi Seyid Yehya Darabini kifayet qeder yuksek tehsile malik hormetli ve nufuzlu din xadimini olkenin cenubuna gonderir Bab ile olan uc gorusden sonra Seyid Yehya onun iddialarini qebul edir onun en sedaqetli ardicilina cevrilir ve onun telimini yaymaga baslayir Daha sonralar Bab Seyid Yehya Darabiye Vahid leqebini verir Vahid Babiler herekatinin 3 qizgin merkezinden birine cevrilen Neyriz hadiseleri zamani oldurulur Sirazda yayilan veba xesteliyi ancaq seher hakiminin basini diger islere qatir ve o Babin seheri terk etmesine razilasir Bab ordan cixib Isfahana yollanir Isfahan hakimi Menucohr Motemiduddovule seher Imam Cumesine tapsiriq verir ki onu oz evinde qonaq etsin Bab onun evinde qalarken qeyri resmi goruslerden birinde din xadimi ile behsde onun belageti ve qeleminin sureti behailere gore bu vehy idi hamini heyrete salir ve onun nufuzunu xeyli artirir Babin sohretinin artmasindan seher ulemasi tesvise dusur ve onun qarsisini almaq ucun elbir olurlar Baba qarsi regbeti yaranmis seher hakimi Menucohr Motemiduddovule onu oz evine getirir ve Babla uzun sohbetlerden sonra onun ardicillarinin safina qatilir Lakin qisa muddet sonra heyatini deyisdikde onun varisi Saha mektub yazaraq Babla ne etmesini sorusur 1847 ci ilin yanvarinda cavab mektubu gelir ki onu gizlince Tehrana getirsinler bele ki Sahin onunla gorusmek arzusu var idi Hadiselerin gedisinde bu cur donus Sahin bas veziri Haci Mirze Agasini cox qorxudur ve o Sahin Bab ile gozlenilen gorusunde Sahin da Babin cazibesine duseceyinden ehtiyatlanmaga baslayir ve necese Sahi da buna inandira bilir ki onunla gorusmesin Bas vezir Babin olkenin simal serheddi yaxinligindaki Maku hebsxanasina gonderilmesine nail olur Hadiseler daha cox 3 seherde ozunun kulminasiya seviyyesine catir Mazandaran vilayetinde Neyrizde ve son olaraq Zencanda Molla Huseyn ve Quddus Xorasandan qara bayraqlar qaldiraraq Barfurusa gelirler yolustu coxlu sayda insanlar Babin devetini qebul edir ve onlara qosulur Barfurusa catanda onlarin sayi artiq 313 e catir Barfurus camaatinin din ulemalarinin tehriki ile onlara hucum etmesi neticesinde mecbur qalaraq Seyx Tebersi meqberesinde qala tikmek mecburiyyetinde qalirlar ve ozlerini mudafie etmekle mesgul olurlar Dusmenlerin xeyaneti neticesinde bu sexsler sehid olurlar Babin surgunleri ve hebs heyatiBabin Makuda hebse salinmasi Maku qalasi 2008 Iranin Bas Veziri Haci Mirze Agasi Sahi Babin ucqar bir eyalete surgun edilmesi gerekdiyine inandirdiqdan sonra Bab Iranin en simalina Maku seherine aparilir Maku hebsxanasinin etrafinda sade kendliler yasayirdi onlar kendlerinden kenarda bas veren hadiselerle maraqlanmir gelmeleri dusmencesine qarsilayirdilar Ilk vaxtlar hebsxana reisi Eli xan Makuyi de Baba dusmen munasibeti besleyirdi Lakin o tezlikle bu mehbusun qeyri adi adam oldugunu dusunmeye baslayir ona ehtiramla yanasir Maku hebsxanasinda olarken Babin qeleminden onun yazilari arasinda en onemlisi sayilan Beyan kitabi cixir Bab Beyan dan olan hisseleri avazla oxuyurmus ve bu ses dagda eks seda verib butun sehere yayilirmis Eli xan Makuyinin de desteyi ile hebsaxan qapilari acilir ve olkenin her yerinden babiler onunla gorusmeye gelirler Bir muddet sonra veziyyetden xeber tutan Bas Vezir Haci Mirze Agasi 1848 ci ilin aprelinde onun Cehriq qalasina surgun edilmesini emr edir Cehriq qalasinda hebsi Cehriq qalasinin reisi ozunun qeddarligi ile ad qazanmisdi Ilk vaxtlar o da Baba pis munasibet besleyirdi Lakin sonra o da basqalari kimi Babin cazibesine qapilir Burada da Bab yerli sakinlerin hormet ve mehebbetini qazanir Makuda oldugu kimi Cehriqde de olkenin her yerinden zevvarlar Babin gorusune gelirdiler Bas Vezir artiq cixilmaz veziyyete dusur ve emr verir ki Babi Tebrize getirsinler ve orada en yuksek rutbeli din xadimleri sie muctehidleri onu murtedlikde ittiham etsinler ve lazim gelerse alcaltsinlar ki Babin nufuzuna xelel getirsin Tebrizde muhakime edilmesi Babin Tebrizde muhakime edilmesi ucun getirildiyi meclisde sahzade Nasireddin ve coxlu sayda din xadimi var idi Onlar Babin iddialari barede onu sorgu sual etdiler ve eger dogru deyirse onda bir mocuze gostermeyini teleb etdiler Calisdilar ki iddialarindan el cekmeye mecbur etsinler Hemcinin meclisde 9 nefer sahid kimi devet olunmusdu amma onlarin hamisi Babin iddialarini qebul etmeyen sie muselmanlari idiler ve sonradan onlardan 6 si Babin ruhaniler qarsisinda aciz qaldigini dusunurduler Gorus erzinde Baba 62 sual uvanlanmisdi Sahidlerin qeydleri arasinda belke de en cox nezere carpan hisse bu idi Babdan sorusanda ki Sen kim oldugunu iddia edirsen ve senin getirdiyin mujde nedir O cavab verir Menem menem menem ved olunmus kes Men adini min iller boyu cekdiyiniz adi gelende ayaga qalxdiginiz zuhurunun sahidi olmagin hesretini cekdiyiniz ve zuhur saatinin tezlesmesini Allahdan yalvarib dilediyiniz kesem Heqiqeten men deyirem Serqin ve Qerbin xalqlari menim sozume itaet etmelidirler ve menim sexsiyyetime sedaqete and icmelidirler Toplantidan bir netice cixmadi Ruhanilerin bir hissesi onun edamini teleb etdiler lakin hokumet buna getmedi cunki Babin olkedeki sohreti kifayet qeder idi Hetta hokumet bir sira gorkemli hekimleri tesviq edirdi ki Babin eqli catismazligi oldugunu desinler ve belelikle ruhaniler ona edam cezasi kese bilmesinler umumiyyetle Diger terefden ise Babin bu gorusden sonra oz iddialarindan el cekmesi kimi sayieleri yaymaqla ruhanileri sakitlesdirmeye calisdilar Lakin ruhanilerin tezyiqi ile Baba qarsi feleqqe cezasi tetbiq olunur Hokumete yaxin menbelerin teqdim etdiyi senedlere gore Bab bu cezadan sonra oz iddialarindan el cekir uzr isteyir ve tovbe edir Genis yayilmis bir versiyaya gore bu Babi biabir etmek ve ardicillarinin gozunden salmaq ucun atilmis bir addim ola bilerdi Imzasiz ve tarixsiz olan bu senedde Bab oz iddialarindan el cekdiyini ve hec bir ilahi statusu olmadigini yazir Lakin hem dili hem de uslubu baximdan bu yazi Babin adeten istifade etdiyi dil ve uslubdan ferqlenir hemcinin Babin senedin altina imza atmaqdan imtina etmesine gore de sened imzasizdir Nehayetde Bab geriye Cehriq qalasina gonderilir Babin edamiTebrizde Babin edam olundugu meydan Ardi arda olkenin muxtelif eyaletlerinde xususile Mazandaran Zencan ve Neyrizde babilerin kutlevi sekilde artmasi ve hokumet quvvelerine qarsi direnmeleri yeni Bas Vezir Mirze Tagi xan Emir Kebir veziri tesvise saldi Bab artiq butun olke boyu meshur bir sima idi siravi kendlilerden tutmus yuksek seviyyeli din xadimlerine qeder olke hecminde cox sayda insan Babin ardicillarinin safina qatilir ve Babin ideyalarina terefdar cixirdilar Emir Kebir veziyyetin idareolunmaz hala gelmesinden qorxaraq Babin edamina ferman verir Bab Cehriqden bir daha Tebrize qaytarilir ki burada atici alay terefinden gullelensin Onun edamindan evvelki axsam Bab geceni saxlanilacagi hebsxanaya getirilerken Enis leqebli genc babi Mirze Mehemmedeli Zunuzi kucede ozunu onun ayaqlarina atir ve yalvarir ki onu da Babla birge oldursunler O da derhal hebs olunur ve Babla eyni kameraya salinir Sabahki gun 1850 ci il iyulun 9 u seher Bab kameradan cixarilib edam edileceyi meydana getirilir harada ki artiq minedek insan bu sehneni izlemeye toplasmisdi Bab seyid olduguna gore onu gullelemek ucun xristianlardan ibaret bir alay getirmisdiler Bab ve Enis havadan bedenlerinden asilmis ve alay ates acmaga hazir veziyyete getirilmisdi Coxlu sayda sahid sehneni izlemek ucun devet edilmisdi bunlarin arasinda qerbli diplomatlar da var idi Bab hemin gun oz sagirdi ile birge oldurulub bir xendeye atilir Hemin gece babiler terefinden ordan goturulub gizledilir Babin qaliqlari 59 il boyunca Behaullah ve ondan sonra Ebdul Behanin gosterisleri ile Isfahan Kirmansah Bagdad Demesq Beyrut ordan ise deniz yolu ile Ekkaya getirilmisdir 21 mart 1909 cu ilde Ebdul Beha terefinden Hayfada Kermil daginda xususi olaraq hazirlanmis meqbereye yerlesdirilir Hazirda Behai dininin umumdunya merkezi mehz bu dagda ve bu meqberenin yaninda yerlesir Eraziye insanlarin ziyaret etmesi mumkundur Babin TelimiBab Ozunu Allah Vehyinin musteqil dasiyicisi ve ondan sonra gelecek daha boyuk Allah Elcisinin mujdecisi elan edir Onun vehyi Islamin namaz oruc kebin bosanma ve vereselik ile bagli qanun ve merasimlerinin seklini deyisir Babin yazilari olduqca cox idi Babin telimini analiz ederken 3 merheleni ayird etmek mumkundur 1 Esasen Quranin tefsiri izahi 2 Felsefi movzular 3 Yeni qanun ve hokmler Babin yazilarinda daim diqqet merkezinde olan bir movzu ise Allahin zahir edeceyi kes in gelisi idi O bildirirdi ki onun missiyasi ondan sonra gelecek daha boyuk Allah Elcisinin gelisini evvelceden xeber vermekdir Bab deyirdi ki bu gelecek Allah Elcisi butun xalqlari birlesdirecek yerde edaletli ve ebedi sulhu berqerar edecekdir Babin teliminin bir hissesini Dirilme Qiyamet Gunu Cennet ve Cehennem meselelerinin serhi teskil edirdi O soyleyirdi ki Dirilme anlayisi Heqiqet Gunesinin Ilahinin yeni zuhurudur Olulerin Dirilmesi nadanliq etinasizliq ve cehalet mezarlarinda yatanlarin ruhani oyanmasi demekdir Qiyamet Gunu Yeni Zuhur gunudur Cennet Allahi Onun Peygemberi vasitesile derk etmek ve sevmek seadetidir ki bu zaman insan kamillesecek olumunden sonra ise Ilahi Seltenete daxil olma ve ebedi heyat huququdur Cehennem Allahi bu cur derk etmekden mehrum olmaqdir ki bunun da neticesinde kamilliye nail olmaq qeyri mumkun olur ve Ebedi Merhemet itirilir Bab qetiyyetle bildirirdi ki bu anlayislarin basqa menasi yoxdur ve insanin fiziki dirilmesi Maddi Sema ve Cehennem haqqinda mulahizeler herfi menada basa dusulmemelidir Babin Yazilarinda oyud nesihetler de xususi yer tuturdu O oz ardicillarina buyururdu ki onlar bir birlerine besledikleri qardas mehebbeti ve nezaketli davranisla ferqlenmelidirler Onlar faydali senete ve peselere yiyelenmeli tehsil almalidirlar Onun telimine gore qadinlarla kisiler huquq baximdan beraber olmalidir Lakin o dilenciliyi narkotik maddelerlen ve spitli ickilerden istifadeni qeti qadagan edirdi Bab Beyan kitabinda yazirdi Allaha ibadet et hetta eger ibadetinin mukafati ates de olsa senin ibadetinde hec bir deyisiklik olmamalidir Eger sen qorxudan Allaha ibadet edirsense onda bu Allahin Dergahina layiq deyil eger sen nezerlerini Cennete dikib yalniz ora dusmek umidi ile ibadet edirsense bu zaman sen Allahin yaratdigini Ona serik qosursan IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Bausani A 1999 Bab Encyclopedia of Islam Leiden The Netherlands Koninklijke Brill NV Balyuzi H M 1973 The Bab The Herald of the Day of Days Oxford UK George Ronald pp 30 41 Balyuzi H M 1973 The Bab The Herald of the Day of Days Oxford UK George Ronald p 32 Overview of the Babi Faith Baha i International Community Retrieved April 9 2008 February 13 2022 tarixinde Istifade tarixi March 14 2016 The Genealogy of Bab showing connection with Baha u llah s descendants by Mirza Abid Published in Nabil s Dawnbreakers bahai library org Retrieved April 9 2008 August 5 2011 tarixinde Istifade tarixi March 14 2016 MacEoin Dennis 1989 Bab Sayyed Ali Mohammad Sirazi Encyclopaedia Iranica Lambden Stephen 1986 An Episode in the Childhood of the Bab In Smith Peter Studies in Babi and Baha i History volume three In Iran Kalimat Press pp 1 31 2022 04 20 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 14 Hajji Muhammad Husayn quoted in Amanat Abbas 1989 Resurrection and Renewal The making of the Babi Movement in Iran 1844 1850 Ithaca Cornell University Press pp 132 33 H M Balyuzi The Bab The Herald of the Day of Days p 146 H M Balyuzi Khadijih Bagum Wife of the Bab Balyuzi H M 1973 The Bab The Herald of the Day of Days Oxford UK George Ronald p 41 H M Balyuzi The Bab The Herald of the Day of Days p 13 The Dawn Breakers Nabil s Narrative of the Early Days of the Baha i Revelation CHAPTER III THE DECLARATION OF THE BAB S MISSION 2017 12 31 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 15 The Time of the Bab BBC Retrieved July 2 2006 October 10 2020 tarixinde Istifade tarixi March 15 2016 The Dawn Breakers Nabil s Narrative of the Early Days of the Baha i Revelation CHAPTER VII THE BAB S PILGRIMAGE TO MECCA AND MEDINA 2021 10 19 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 15 Balyuzi H M 1973 The Bab The Herald of the Day of Days Oxford UK George Ronald p 71 72 Saiedi Nader 2008 Gate of the Heart Waterloo ON Wilfrid Laurier University Press p 19 2022 03 25 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 15 Amanat Abbas 2000 Resurgence of Apocalyptic in Modern Islam In Stein Stephen J The Encyclopedia of Apocalypticism vol III Apocalypticism in the Modern Period and the Contemporary Age New York Continuum pp 241 242 Amanat Resurrection and Renewal 171 Amanat Resurrection and Renewal 230 31 Manuchehri Sepehr 1999 The Practice of Taqiyyah Dissimulation in the Babi and Bahai Religions Research Notes in Shaykhi Babi and Baha i Studies 3 3 Retrieved September 23 2007 January 4 2006 tarixinde Istifade tarixi March 15 2016 MacEoin Denis May 1997 The Trial of the Bab Shi ite Orthodoxy Confronts its Mirror Image Occasional Papers in Shaykhi Babi and Baha i Studies 1 Retrieved July 2 2006 June 15 2006 tarixinde Istifade tarixi March 15 2016 Smith Peter 2000 Bab A concise encyclopedia of the Baha i Faith Oxford Oneworld Publications pp 55 59 Taylor John 2000 09 01 On Novelty in Ayyam i Ha and the Badi Calendar bahai library org Retrieved 2006 09 24 2010 09 18 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 15 The Dawn Breakers Nabil s Narrative of the Early Days of the Baha i Revelation CHAPTER VIII THE BAB S STAY IN SHIRAZ AFTER THE PILGRIMAGE 2021 10 19 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 15 The Dawn Breakers Nabil s Narrative of the Early Days of the Baha i Revelation CHAPTER IX THE BAB S STAY IN SHIRAZ AFTER THE PILGRIMAGE CONTINUED 2021 05 10 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 15 The Dawn Breakers Nabil s Narrative of the Early Days of the Baha i Revelation CHAPTER XXII THE NAYRIZ UPHEAVAL 2021 10 19 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 15 Amanat Resurrection and Renewal 257 The Dawn Breakers Nabil s Narrative of the Early Days of the Baha i Revelation CHAPTER X THE BAB S SOJOURN IN ISFAHAN 2021 09 19 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 15 The Dawn Breakers Nabil s Narrative of the Early Days of the Baha i Revelation CHAPTER XII THE BAB S JOURNEY FROM KASHAN TO TABRIZ 2021 10 19 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 15 The Dawn Breakers Nabil s Narrative of the Early Days of the Baha i Revelation CHAPTER XIX THE MAZINDARAN UPHEAVAL 2021 10 19 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 15 The Dawn Breakers Nabil s Narrative of the Early Days of the Baha i Revelation CHAPTER XIX THE MAZINDARAN UPHEAVAL 2017 06 09 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 15 The Dawn Breakers Nabil s Narrative of the Early Days of the Baha i Revelation CHAPTER XIII THE BAB S INCARCERATION IN THE CASTLE OF MAH KU 2021 10 19 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 16 MacEoin Denis May 1997 The Trial of the Bab Shi ite Orthodoxy Confronts its Mirror Image Occasional Papers in Shaykhi Babi and Baha i Studies 1 Retrieved July 2 2006 Amanat Abbas 1989 Resurrection and Renewal The Making of the Babi Movement in Iran Ithaca Cornell University Press pp 390 393 Browne E G 1918 Materials for the Study of the Babi Religion Cambridge Cambridge University Press Shoghi Effendi 1944 God Passes By Wilmette Illinois USA Baha i Publishing Trust p 52 2012 01 19 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 17 Sir Justin Shiel Queen Victoria s Envoy Extraordinary and Minister Plenipotentiary in Tehran wrote to Lord Palmerston the British Secretary of State for Foreign Affairs on July 22 1850 regarding the execution The letter can be found in its original form as document F O 60 152 88 in the archives of the Foreign Office at the Public Records Office in London August 24 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi March 17 2016 Shoghi Effendi 1944 God Passes By Wilmette Illinois USA Baha i Publishing Trust pp 273 289 2019 12 14 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 18 Brian D Lepard October 2008 In The Glory of the Father The Baha i Faith and Christianity Baha i Publishing Trust p 50 2022 03 25 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 18