Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Salonikin Bəyaz qalası (yun. Λευκός Πύργος; Turkish: Beyaz Kule; Ladino: Kuli Blanka) Yunanıstanın şimal hissəsi sayılan və Yunanıstan Makedoniyası adlanan regionunun paytaxtı olan Saloniki şəhərində sahilə yaxın ərazidə mövcud olan abidə və muzeydir. Hazırkı qala 12-ci əsrdə Bizans memarlığına aid istehkam sayılır və Osmanlı İmperiyasının padşahı II Murad tərəfindən 1430-cu ildə şəhər ələ keçirildikdən sonra regionun limanını gücləndirmək üçün yenidən inşa edildi. Qala Osmanlı dönəmində kütləvi edamlar və həbsxana məkanı kimi ad çıxarmışdır.
| Səlanikin Bəyaz qalası | |
|---|---|
| Λευκός Πύργος | |
 | |
 | |
| Ölkə |  Yunanıstan |
| Şəhər | Saloniki, Yunanıstan |
| Tikilmə tarixi | XII əsr |
| Üslubu | Osmanlı memarlığı |
| Hündürlüyü | 33,9 m |
| Material | daş[d] |
| Rəsmi sayt | lpth.gr/indexeg.php |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1912-ci ildə şəhər Yunanıstanın nəzarəti altına keçdikdən sonra bəyaz qalanın forması böyük ölçüdə dəyişikliyə uğradı və xarici görünüşü ağardıldı. Sonradan isə abidə şəhərin simvolu olaraq qəbul edildi.
Fiziki xüsusiyyətlər
Bəyaz qala 34 metr diametrə malik, yer səviyyəsindən 23 metr hündürlüyündə silindr formalı tikilidir və üzərindəki kiçik qüllənin hündürlüyü 12 metr, diametrin ölçüsü isə isə 6 metrdir. Qalanın xarici divarında atış üçün nəzərdə tutulan pəncərələrin bəzilərinə spiral formalı yol ilə çatmaq mümkündür, digər pəncərələrə isə altı mərtəbənin hər birində mövcud olan mərkəzi otaqdan çatmaq mümkündür.
Kiçik qüllədə olan evlərin diametri 10 m və qalanın ən üst mərtəbədə yerləşən platforma isə 5 metr genişlikdə ərazini əhatə edir.
Tarixi
Şəhərin şərq hissəsini qoruyan qala Bizansların 1423-cü ildə Salonikini tərk edənə qədər uzun illər boyu Venesiya Respublikasının simvolu hesab olunurdu. Artıq bu indi məlumdur ki, II Murad 1430-cu ildə Salonikini tutduqdan sonra qala Osmanlılar tərəfindən təmir edildi.1912-ci ilə qədər qapının üzərində 1535-1536-cı illərə aid Osmanlı dilində yazılmış ayə var idi. Tarixçi Frans Babinger güman etmişdir ki, məhz bu yazı dövrün böyük memarı sayılan Memar Sinan tərəfindən qapının üzərinə həkk edilmişdir. Memar qala inşaası ilə tanınırdı və bundan başqa eynilə bu formada digər qala Albaniyanın Vlyora şəhərində 1537-ci ildə inşa edilmişdir.
Dəyişiklik
Hazırda qala Bizans İmperiyasına məxsus hesab olunur belə ki, 12-ci əsrdə Salonikin arxiyepiskopu olmuş Estatius tərəfindən şəhərin 1185-ci ildə işğalı dövründə göstəriş verdiyi güman edilir.
Osmanlı tikiliiş üslubu özü illər ərzində əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdi. İlk illüstrasiyalar göstərir ki, orjinal tikilinin damı eynilə İstanbulda yerləşən Yeddiqüllə zindanları və Rumeli Hasarı kimi konik üslubunda idi.
Dağıntılara məruz qaldığı 1917-ci ilə qədər qüllənin qarşısındakı divar ağır silahlarla təchiz edilmişdir və əsas qüllənin ən azı 3 diametri ölçüsündə ərazini əhatə edirdi. Divarın üzərində səkkizbucaqlı kiçik qüllələr və atış nöqtələri vardı. Qülləni əhatəyə almış bu qala divarının öncədən yoxsa sonradan tikildiyi məlum deyil.
Qala əsrlər boyunca köhnə Saloniki divarlarının bir hissəsi olmuşdur və şəhərin yəhudi məhəlləsini müsəlman və yəhudilərin məzarlıqlarından ayırırdı. Şəhərin divarları isə 1886-cı ildə dağılmışdır.
Qırmızı qaladan bəyaz qalaya
Qala Osmanlılar tərəfindən ardıcıl olaraq qala, qarnizon və həbsxana kimi istifadə edilib. 1826-cı ildə II Mahmudun göstərişi ilə üsyana qalxmış yeniçərilərin böyük qismi burada öldürülmuş və ya saxlanmışdır. Saysız "Osmanlı işgəncə və sürgün qurbanları" səbəbindən qala Qan qalası və ya Qırmızı qala kimi ad qazandı və bu 19-cu əsrə kimi davam etdi.
1912-ci ildə Birinci Balkan müharibəsi dövründə Saloniki şəhəri Osmanlıdan işğal edilərək yunan dövlətinə birləşdirildi. Bundan sonra qala simvolik olaraq ağ rəngə boyadıldı ki, indiki adı məhz bu hadisədən yaranıb. Yunanıstan kralı olmuş I Georq 1913-cü ilin mart ayında məhz bu qalanın yaxınlığında sui-qəsd nəticəsində öldürülmüşdür.
Qala Salonikin bulvar sahilində Nikis küçəsində yerləşir. Onun evləri Salonikin tarixini əks etdirən muzey kimi fəaliyyət göstərir və şəhərin turist cəlb edən ən vacib məkanlarından biridir.
Bəyaz qala muzeyi
Bəyaz qalanın evləri tarix boyunca müxtəlif dövrlərdə Bizans Mədəniyyət Muzeyi tərəfindən Saloniki şəhəri və onun tarixi üçün muzey kimi sərgilənirdi. Hal-hazırda isə Yunanıstan Mədəniyyət Nazirliyinin Bizans antik əsərləri adminstrasiyasının nəzarəti altındadır.
Qala ictimaiyyət və qonaqlar üçün açıqdır həmçinin ziyatətçilər buradakı xəritə vasitəsilə şəhərdə yerləşən muzey və abidələrə baxa bilərlər. Burada quraşdırılan zaman çizgisi ilə şəhərində baş vermiş tarixi hadisələr haqqında məlumat əks olunmuşdur. Bundan əlavə görkəmli tarixçilər və arxeloqlar barədə elmi məqalələrlə tanış ola bilərlər. Həmçini Bizans muzeyinə məktəb ekskursiyaları da təşkil edilir.
2002-ci il sərgisi
2002-ci ilin əvvəllərində Bəyaz qala Bizans saatları adlı sərgiyə ev sahibliyi etdi ki bu sərgidə Bizans dövründə gündəlik həyat tərzi sərgilənirdi.
Birinci mərtəbədə sərgilənən "Bazardakı mütəxəssislər" başlıqlı tematik hissə sərginin bir parçası idi. Daha dəqiq, orada zərgər başmaqçı dəmir döyən şüşə istehsalçılarına aid alətlər və şəxsi əşyalar həmçininn qəpiklər və Salonik bazarının maketi nümayiş olunurdu. İkinci mərtəbə ticarət və səyahətə həsr edilmişdir. Bundan əlavə sərgini dəniz və quru yolu ilə obyektlərə səyahətə aid mətnlər əhatə edirdi, üstəlik buraya yarmarka və dini ziyarətlər də daxil idi.
Bəyaz qala banknotlar mübahisəsi
1990-cı illərin əvvəllərində Bəyaz qala Yunanıstan Makedoniyasının paytaxtında yerləşirdi və keçmiş Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasının bir parçası olmuş Makedoniya Respublikası yenicə müstəqillik əldə etdikdən sonra iki ölkə arasında mübahisə mövzusuna çevrildi. Mübahisə tarixi əhəmiyyəti olan Makedoniya terminologiyası bir hissəsi idi.
Qalanın Yunanıstan Makedoniyası adlanan hissədə olmasına baxmayaraq Makedoniya Respublikasının millətpərəst təşkilatları tərəfindən təsis edilən və qeyri rəsmi adı Makedonka olan suvenir banknotların üzərində Bəyaz qala təsvir edilmişdir. Bundan əlavə Makedon Milli Birliyi üçün Demokratik Partiyası Bəyaz qala təsvir olunan banknotların dövlət tərəfindən rəsmi qəbulunu təklif etməyə qədər irəli getdi. Lakin Skopedə yerləşən hökumət bu təklifi rədd etdi və Makedon dinarı üçün yeni dizaynı təsdiq etdi ki məhz bu pullar 1992-ci ildə dövriyyəyə buraxıldı.
IMPRES yenə də üzərində Bəyaz qalanın rəsmi olan qeyri rəsmi banknotlar çap etdi ki, bunlar suvenir kimi Skopyenin küçələrində satılırdı və "Bu sadəcə suvenirdir və rəsmi istifadə üçün nəzərdə tutulmayıb" deyilirdi.
Qeydlərin çapı Yunanıstanda məsxərə mövzusuna çevrildi belə ki, yeni qonşu dövlətin pul vahidində yunan simvolları təsvir etmişdir — yüksək gərginlik nöqtəsi isə Makedoniya Respublikasının adı və bayrağı ilə əlaqədar baş verdi.
Qeydlər qanuni olmadığı üçün heç vaxt dövriyyə üzərində həkk edilmədi amma yenə də bu epizod iki ölkə arasında münasibətin kəskinləşməsinə yardım etdi.
Qalereya
-
![image]()
1912-ci ilə aid poçt markası -
![image]()
1970-ci illərdə görüntüsü -
![image]()
Dairəvi pilləkənin görüntüsü -
![image]()
Qalereyanın birinci mərtəbəsi -
![image]()
Qalereyanın ikinci mərtəbəsi -
![image]()
Qalereyanın dördüncü mərtəbəsi -
![image]()
Damdan görüntü
İstinadlar
- Tracy (2000), p.303–307.
- Tracy (2000), p.306, note 56.
- Kiel, Machiel. "A Note on the Exact Date of Construction of the White Tower of Thessaloniki". Balkan Studies. 14. 1973: 325–357.
- Glenny, p.181
- . Museum of Byzantine Culture. 22 June 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 July 2012.
- Museums of Macedonia 2022-04-19 at the Wayback Machine web site
- . 2016-04-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-20.
- Roudometof, Victor. Toward an Archaeology of the Macedonian Question // Collective Memory, National Identity, and Ethnic Conflict. Greenwood Publishing. 2002. səh. 64. ISBN .
- [1][ölü keçid]
- Sassoon, Donald. Looking Left: European Socialism After the Cold War. I.B. Tauris. 1997. səh. 77. ISBN .
- Smith, Helena. "Gamble of the Macedonia Gambit". The Guardian. Guardian Newspapers. 31 January 1992. səh. 23.
- Karakasidou, Anastasia; R Brian Ferguson. The State, Identity and Violence. Routledge. 2003. səh. 202. ISBN .
- Borza, Eugene N.; Titchener, Frances B.; Moorton Jr., Richard F. The Eye Expanded: Life and the Arts in Greco-Roman Antiquity. University of California Press. 1999. səh. 256. ISBN .
- Marks, Michael P.; Peter J. Katzenstein. Tamed Power: Germany in Europe. Cornell University Press. 1997. səh. 149. ISBN .
Mənbələr
- . A maze of conspiracy // The Balkans: Nationalism, War and the Great Powers, 1804-1999 (Penguin 2001 softcover). New York, New York: Penguin. 2001. səh. 181. ISBN .
- Simons, Marlise. "As Republic Flexes, Greeks Tense Up". New York Times. February 3, 1992.
- Tracy, James D. City Walls: The Urban Enceinte in Global Perspective. Cambridge University Press. 2000. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Salonikin Beyaz qalasi yun Leykos Pyrgos Turkish Beyaz Kule Ladino Kuli Blanka Yunanistanin simal hissesi sayilan ve Yunanistan Makedoniyasi adlanan regionunun paytaxti olan Saloniki seherinde sahile yaxin erazide movcud olan abide ve muzeydir Hazirki qala 12 ci esrde Bizans memarligina aid istehkam sayilir ve Osmanli Imperiyasinin padsahi II Murad terefinden 1430 cu ilde seher ele kecirildikden sonra regionun limanini guclendirmek ucun yeniden insa edildi Qala Osmanli doneminde kutlevi edamlar ve hebsxana mekani kimi ad cixarmisdir Selanikin Beyaz qalasiLeykos Pyrgos40 37 35 sm e 22 56 54 s u Olke YunanistanSeher Saloniki YunanistanTikilme tarixi XII esrUslubu Osmanli memarligiHundurluyu 33 9 mMaterial das d Resmi sayt lpth gr indexeg php Vikianbarda elaqeli mediafayllar 1912 ci ilde seher Yunanistanin nezareti altina kecdikden sonra beyaz qalanin formasi boyuk olcude deyisikliye ugradi ve xarici gorunusu agardildi Sonradan ise abide seherin simvolu olaraq qebul edildi Fiziki xususiyyetlerQala etrafinin umumi menzeresi Beyaz qala 34 metr diametre malik yer seviyyesinden 23 metr hundurluyunde silindr formali tikilidir ve uzerindeki kicik qullenin hundurluyu 12 metr diametrin olcusu ise ise 6 metrdir Qalanin xarici divarinda atis ucun nezerde tutulan pencerelerin bezilerine spiral formali yol ile catmaq mumkundur diger pencerelere ise alti mertebenin her birinde movcud olan merkezi otaqdan catmaq mumkundur Kicik qullede olan evlerin diametri 10 m ve qalanin en ust mertebede yerlesen platforma ise 5 metr genislikde erazini ehate edir TarixiSeherin serq hissesini qoruyan qala Bizanslarin 1423 cu ilde Salonikini terk edene qeder uzun iller boyu Venesiya Respublikasinin simvolu hesab olunurdu Artiq bu indi melumdur ki II Murad 1430 cu ilde Salonikini tutduqdan sonra qala Osmanlilar terefinden temir edildi 1912 ci ile qeder qapinin uzerinde 1535 1536 ci illere aid Osmanli dilinde yazilmis aye var idi Tarixci Frans Babinger guman etmisdir ki mehz bu yazi dovrun boyuk memari sayilan Memar Sinan terefinden qapinin uzerine hekk edilmisdir Memar qala insaasi ile taninirdi ve bundan basqa eynile bu formada diger qala Albaniyanin Vlyora seherinde 1537 ci ilde insa edilmisdir Deyisiklik Hazirda qala Bizans Imperiyasina mexsus hesab olunur bele ki 12 ci esrde Salonikin arxiyepiskopu olmus Estatius terefinden seherin 1185 ci ilde isgali dovrunde gosteris verdiyi guman edilir Osmanli tikiliis uslubu ozu iller erzinde ehemiyyetli derecede deyisdi Ilk illustrasiyalar gosterir ki orjinal tikilinin dami eynile Istanbulda yerlesen Yeddiqulle zindanlari ve Rumeli Hasari kimi konik uslubunda idi Dagintilara meruz qaldigi 1917 ci ile qeder 1912 ci ilde qullenin qarsisinda qala divari movcud idi Dagintilara meruz qaldigi 1917 ci ile qeder qullenin qarsisindaki divar agir silahlarla techiz edilmisdir ve esas qullenin en azi 3 diametri olcusunde erazini ehate edirdi Divarin uzerinde sekkizbucaqli kicik qulleler ve atis noqteleri vardi Qulleni ehateye almis bu qala divarinin onceden yoxsa sonradan tikildiyi melum deyil Qala esrler boyunca kohne Saloniki divarlarinin bir hissesi olmusdur ve seherin yehudi mehellesini muselman ve yehudilerin mezarliqlarindan ayirirdi Seherin divarlari ise 1886 ci ilde dagilmisdir Qirmizi qaladan beyaz qalayaQala Osmanlilar terefinden ardicil olaraq qala qarnizon ve hebsxana kimi istifade edilib 1826 ci ilde II Mahmudun gosterisi ile usyana qalxmis yenicerilerin boyuk qismi burada oldurulmus ve ya saxlanmisdir Saysiz Osmanli isgence ve surgun qurbanlari sebebinden qala Qan qalasi ve ya Qirmizi qala kimi ad qazandi ve bu 19 cu esre kimi davam etdi 1912 ci ilde Birinci Balkan muharibesi dovrunde Saloniki seheri Osmanlidan isgal edilerek yunan dovletine birlesdirildi Bundan sonra qala simvolik olaraq ag renge boyadildi ki indiki adi mehz bu hadiseden yaranib Yunanistan krali olmus I Georq 1913 cu ilin mart ayinda mehz bu qalanin yaxinliginda sui qesd neticesinde oldurulmusdur Qala Salonikin bulvar sahilinde Nikis kucesinde yerlesir Onun evleri Salonikin tarixini eks etdiren muzey kimi fealiyyet gosterir ve seherin turist celb eden en vacib mekanlarindan biridir Beyaz qala muzeyiBeyaz qalanin evleri tarix boyunca muxtelif dovrlerde Bizans Medeniyyet Muzeyi terefinden Saloniki seheri ve onun tarixi ucun muzey kimi sergilenirdi Hal hazirda ise Yunanistan Medeniyyet Nazirliyinin Bizans antik eserleri adminstrasiyasinin nezareti altindadir Qala ictimaiyyet ve qonaqlar ucun aciqdir hemcinin ziyatetciler buradaki xerite vasitesile seherde yerlesen muzey ve abidelere baxa bilerler Burada qurasdirilan zaman cizgisi ile seherinde bas vermis tarixi hadiseler haqqinda melumat eks olunmusdur Bundan elave gorkemli tarixciler ve arxeloqlar barede elmi meqalelerle tanis ola bilerler Hemcini Bizans muzeyine mekteb ekskursiyalari da teskil edilir 2002 ci il sergisi 2002 ci ilin evvellerinde Beyaz qala Bizans saatlari adli sergiye ev sahibliyi etdi ki bu sergide Bizans dovrunde gundelik heyat terzi sergilenirdi Birinci mertebede sergilenen Bazardaki mutexessisler basliqli tematik hisse serginin bir parcasi idi Daha deqiq orada zerger basmaqci demir doyen suse istehsalcilarina aid aletler ve sexsi esyalar hemcininn qepikler ve Salonik bazarinin maketi numayis olunurdu Ikinci mertebe ticaret ve seyahete hesr edilmisdir Bundan elave sergini deniz ve quru yolu ile obyektlere seyahete aid metnler ehate edirdi ustelik buraya yarmarka ve dini ziyaretler de daxil idi Beyaz qala banknotlar mubahisesiEsas meqale Makedoniya adi ugrunda mubahise 1990 ci illerin evvellerinde Beyaz qala Yunanistan Makedoniyasinin paytaxtinda yerlesirdi ve kecmis Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasinin bir parcasi olmus Makedoniya Respublikasi yenice musteqillik elde etdikden sonra iki olke arasinda mubahise movzusuna cevrildi Mubahise tarixi ehemiyyeti olan Makedoniya terminologiyasi bir hissesi idi Qalanin Yunanistan Makedoniyasi adlanan hissede olmasina baxmayaraq Makedoniya Respublikasinin milletperest teskilatlari terefinden tesis edilen ve qeyri resmi adi Makedonka olan suvenir banknotlarin uzerinde Beyaz qala tesvir edilmisdir Bundan elave Makedon Milli Birliyi ucun Demokratik Partiyasi Beyaz qala tesvir olunan banknotlarin dovlet terefinden resmi qebulunu teklif etmeye qeder ireli getdi Lakin Skopede yerlesen hokumet bu teklifi redd etdi ve Makedon dinari ucun yeni dizayni tesdiq etdi ki mehz bu pullar 1992 ci ilde dovriyyeye buraxildi IMPRES yene de uzerinde Beyaz qalanin resmi olan qeyri resmi banknotlar cap etdi ki bunlar suvenir kimi Skopyenin kucelerinde satilirdi ve Bu sadece suvenirdir ve resmi istifade ucun nezerde tutulmayib deyilirdi Qeydlerin capi Yunanistanda mesxere movzusuna cevrildi bele ki yeni qonsu dovletin pul vahidinde yunan simvollari tesvir etmisdir yuksek gerginlik noqtesi ise Makedoniya Respublikasinin adi ve bayragi ile elaqedar bas verdi Qeydler qanuni olmadigi ucun hec vaxt dovriyye uzerinde hekk edilmedi amma yene de bu epizod iki olke arasinda munasibetin keskinlesmesine yardim etdi Qalereya1912 ci ile aid poct markasi 1970 ci illerde goruntusu Dairevi pillekenin goruntusu Qalereyanin birinci mertebesi Qalereyanin ikinci mertebesi Qalereyanin dorduncu mertebesi Damdan goruntuIstinadlarTracy 2000 p 303 307 Tracy 2000 p 306 note 56 Kiel Machiel A Note on the Exact Date of Construction of the White Tower of Thessaloniki Balkan Studies 14 1973 325 357 Glenny p 181 Museum of Byzantine Culture 22 June 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 July 2012 Museums of Macedonia 2022 04 19 at the Wayback Machine web site 2016 04 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 03 20 Roudometof Victor Toward an Archaeology of the Macedonian Question Collective Memory National Identity and Ethnic Conflict Greenwood Publishing 2002 seh 64 ISBN 0 275 97648 3 1 olu kecid Sassoon Donald Looking Left European Socialism After the Cold War I B Tauris 1997 seh 77 ISBN 1 86064 180 6 Smith Helena Gamble of the Macedonia Gambit The Guardian Guardian Newspapers 31 January 1992 seh 23 Karakasidou Anastasia R Brian Ferguson The State Identity and Violence Routledge 2003 seh 202 ISBN 0 415 27412 5 Borza Eugene N Titchener Frances B Moorton Jr Richard F The Eye Expanded Life and the Arts in Greco Roman Antiquity University of California Press 1999 seh 256 ISBN 0 520 21029 8 Marks Michael P Peter J Katzenstein Tamed Power Germany in Europe Cornell University Press 1997 seh 149 ISBN 0 8014 8449 9 Menbeler A maze of conspiracy The Balkans Nationalism War and the Great Powers 1804 1999 Penguin 2001 softcover New York New York Penguin 2001 seh 181 ISBN 0 14 023377 6 Simons Marlise As Republic Flexes Greeks Tense Up New York Times February 3 1992 Tracy James D City Walls The Urban Enceinte in Global Perspective Cambridge University Press 2000 ISBN 0 521 65221 9