Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xəzər qızılbalığı (lat. Salmo caspius) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinin qızılbalıqkimilər dəstəsinin qızılbalıqlar fəsiləsinin qızılbalıq cinsinə aid heyvan növü. Nəsli kəsilmək üzrədir, pərakəndə yayılmış yarımnövdür.
| Xəzər qızılbalığı | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Sinifüstü: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: İnfrasinif: Klad: Dəstəüstü: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Xəzər qızılbalığı | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Morfoloji əlamətləri
Bədənləri qara bozdur və bədənlərinin ön qisimi və başlarının üstündə olan tünd ləkələr göy rəngə çalan halqalarla sarılmışdır. Yan xəttləri boyunca və alt tərəflərində qırmızı xalları və qəlsəmə qapaqlarının ön tərəfi üzərində bir ləkə və kürək üzgəclərindədə ləkələr vardır. Yüngül girintili bir quyruq üzgəcləri vardır. Kür qızılbalığı qızılbalıqkimilərin ən irisidir. Əvvəllər onun bədəninin uzunluğu 133 sm-ə, kütləsi 51 kq-a çatırdı. İndi isə ovun 86.7%-ni 70-96 sm uzunluğunda fərdlər təşkil edir.
Yayılması
Kür-Terek və Samur çaylarında, habelə Cənubi və Orta Xəzərin əsaən qərb və cənub sahillərinin kiçik çaylarında çoxalır. Azərbaycan ərazisindən Xəzərə tökülən nisbətən sulu çayların (Kür, Araz, Lənkərançay, Astaraçay, Drud, Xudat-Yalama çayları, Samur çayı, eləcə də Gilan və Mazandaran çayları) hamısında bu qızılbalığa rast gəlinir. Bu çaylarda onlar müstəqil sürülər əmələ gətirirlər. Bu sürülər içində ən böyük ölçüyə və kütləyə malik olan Kür populyasiyasıdır.
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Keçici balıqdır. Dənizdə cavan balıqların əsas qidasını xərçəngkimilər (yanüzərlər, mizidlər, krevetlər), yaşlılarınkını isə kilkələr (adi və ançousabənzər), aterinlər və körpə siyənəklər təşkil edir. Kür qızılbalığı keçmişdə çoxsaylı balıqlardan olub. Kür çayı axınının tənzim olunmasından sonra ehtiyatı kəskin surətdə azalmışdır, təbii çoxalması praktiki olaraq baş vermir və ehtiyatı yalnız süni artırma yolu ilə saxlanılır.
Çoxalması
Balıq çayda qidalanmır və birdəfə kürüsünü tökdükdən sonra tələf olur. Kür qızılbalığının cinsi yetkinliyi 3 yaşından 7 yaşınadək baş verir. Yaxşı inkişaf etmiş cinsi məhsullarla payızda çaylara girən fərdlər elə həmin il kürü tökürlər. Zəif inkişaf etmiş cinsi vəziləri olan yetişməmiş qızılbalıqlar kürü tökməyə az qala bir il qalmış çaylara girirlər və növbəti ildə kürü tökür. Artıma zamanları oktyabr ayından fevral ayına qədər sürər.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Kür-Araz çayı axınları tənzim edildikdən sonra təbii kürüləmə yerlərinin sıradan çıxması, son illərdə qeyri qanuni ovun intensiv aparılması, eləcə də süni artırılmasının miqyasının azalması, Xəzərə tökülən çayların və dənizin çirkləndirilməsi.
Tətbiq olunmuş və lazımi mühafizə tədbirləri
Ehtiyatını bərpa etmək üçün iki süni balıqartırma zavodu təşkil olunmuşdur – Çaykənd və Qəbələ zavodları. Süni artırmanın miqyası genişləndirilməli, bu məqsədlə Kür populyasiyasından törədici kimi istifadə olunmalı, mühafizə tədbirləri gücləndirilməlidir. Hal-hazırda Azərbaycan Respublikasının Qırmızı kitabına daxil edilmişdir.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
Qızılbalıq ətinin keyfiyyətinə görə ən qiymətli balıqlardan biridir. Mühüm vətəgə balığıdır, payızda və qışın birinci yarısında çaya gələn zaman tutulur. Kür axının təmizlənməsinə qədər onun illik ovu 1814 sentnere (1952-ci il) çatmışdı.
İstinadlar
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi. Onurğalılar, III cild. Bakı: Elm, 2004, s.84
- "Arxivlənmiş surət". 2022-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-07-29.
- H.S.Abbasov,R.V.Hacıyev İxtiologiya.Bakı,2007,səh 180
- H.S.Abbasov,R.V.Hacıyev İxtiologiya.Bakı,2007,səh 180
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xezer qizilbaligi lat Salmo caspius heyvanlar aleminin xordalilar tipinin suauzgecliler sinfinin qizilbaliqkimiler destesinin qizilbaliqlar fesilesinin qizilbaliq cinsine aid heyvan novu Nesli kesilmek uzredir perakende yayilmis yarimnovdur Xezer qizilbaligiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Sinifustu Sumuklu baliqlarSinif SuauzgeclilerRanqsiz Yarimsinif Infrasinif Sumuklu baliqlarKlad Desteustu Deste QizilbaliqkimilerFesile QizilbaliqlarYarimfesile Cins QizilbaliqNov Xezer qizilbaligiBeynelxalq elmi adiSalmo caspius Karl Fedorovich Kessler 1877Sekil axtarisiNCBI 602068EOL 1230025Morfoloji elametleriBedenleri qara bozdur ve bedenlerinin on qisimi ve baslarinin ustunde olan tund lekeler goy renge calan halqalarla sarilmisdir Yan xettleri boyunca ve alt tereflerinde qirmizi xallari ve qelseme qapaqlarinin on terefi uzerinde bir leke ve kurek uzgeclerindede lekeler vardir Yungul girintili bir quyruq uzgecleri vardir Kur qizilbaligi qizilbaliqkimilerin en irisidir Evveller onun bedeninin uzunlugu 133 sm e kutlesi 51 kq a catirdi Indi ise ovun 86 7 ni 70 96 sm uzunlugunda ferdler teskil edir YayilmasiKur Terek ve Samur caylarinda habele Cenubi ve Orta Xezerin esaen qerb ve cenub sahillerinin kicik caylarinda coxalir Azerbaycan erazisinden Xezere tokulen nisbeten sulu caylarin Kur Araz Lenkerancay Astaracay Drud Xudat Yalama caylari Samur cayi elece de Gilan ve Mazandaran caylari hamisinda bu qizilbaliga rast gelinir Bu caylarda onlar musteqil suruler emele getirirler Bu suruler icinde en boyuk olcuye ve kutleye malik olan Kur populyasiyasidir Yasayis yeri ve heyat terziKecici baliqdir Denizde cavan baliqlarin esas qidasini xercengkimiler yanuzerler mizidler krevetler yaslilarinkini ise kilkeler adi ve ancousabenzer aterinler ve korpe siyenekler teskil edir Kur qizilbaligi kecmisde coxsayli baliqlardan olub Kur cayi axininin tenzim olunmasindan sonra ehtiyati keskin suretde azalmisdir tebii coxalmasi praktiki olaraq bas vermir ve ehtiyati yalniz suni artirma yolu ile saxlanilir CoxalmasiBaliq cayda qidalanmir ve birdefe kurusunu tokdukden sonra telef olur Kur qizilbaliginin cinsi yetkinliyi 3 yasindan 7 yasinadek bas verir Yaxsi inkisaf etmis cinsi mehsullarla payizda caylara giren ferdler ele hemin il kuru tokurler Zeif inkisaf etmis cinsi vezileri olan yetismemis qizilbaliqlar kuru tokmeye az qala bir il qalmis caylara girirler ve novbeti ilde kuru tokur Artima zamanlari oktyabr ayindan fevral ayina qeder surer Mehdudlasdirici amillerKur Araz cayi axinlari tenzim edildikden sonra tebii kuruleme yerlerinin siradan cixmasi son illerde qeyri qanuni ovun intensiv aparilmasi elece de suni artirilmasinin miqyasinin azalmasi Xezere tokulen caylarin ve denizin cirklendirilmesi Tetbiq olunmus ve lazimi muhafize tedbirleriEhtiyatini berpa etmek ucun iki suni baliqartirma zavodu teskil olunmusdur Caykend ve Qebele zavodlari Suni artirmanin miqyasi genislendirilmeli bu meqsedle Kur populyasiyasindan toredici kimi istifade olunmali muhafize tedbirleri guclendirilmelidir Hal hazirda Azerbaycan Respublikasinin Qirmizi kitabina daxil edilmisdir Teserrufat ehemiyyetiQizilbaliq etinin keyfiyyetine gore en qiymetli baliqlardan biridir Muhum vetege baligidir payizda ve qisin birinci yarisinda caya gelen zaman tutulur Kur axinin temizlenmesine qeder onun illik ovu 1814 sentnere 1952 ci il catmisdi IstinadlarAzerbaycanin heyvanlar alemi Onurgalilar III cild Baki Elm 2004 s 84 Arxivlenmis suret 2022 03 27 tarixinde Istifade tarixi 2010 07 29 H S Abbasov R V Haciyev Ixtiologiya Baki 2007 seh 180 H S Abbasov R V Haciyev Ixtiologiya Baki 2007 seh 180Hemcinin bax