Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ekvatorial meşələr (Cəngəlliklər) — Ekvatorial və subekvatorial qurşaqlarda yerləşən həmişəyaşıl, enliyarpaqlı meşə zonasıdır. Burada hava daim isti və yağışlıdır. Temperatur və fəsillər dəyişmədiyi üçün ağaclar yarpaqlarını tökdükcə yeniləri əmələ gəlir. Buna görə də belə meşələr həmişəyaşıldır. Ekvatorial meşələrdə ağaclar olduqca hündür, iriyarpaqlı və sıx olur. İçəri gün düşmədiyindən bura daim qaranlıq və səssizdir. Rütubətliliyin və yağıntının bolluğundan meşədə gölməçələr yaranır. Buna görə də meşə sakinləri əsasən ağacda yaşayır. Ekvatorial meşələr çox yarusludur (mərtəbəlidir). Yaruslar arası ilə lianlar sarmaşaraq "tor" əmələ gətirir və içəri günəş işığının düşməsinin qarşısını alır.Cəngəllik sözü hind dilləri qrupuna daxil olan sanskrit dilində "canqal" sözündən götürülmüşdür və mənası da keçilməz kolluq anlamını daşıyır. Ən böyük ekvatorial meşə Cənubi Amerika, Braziliyada Amazon çayı hövzəsindədir.
Faunası
Ekvatorial meşələr ən zəngin faunaya malik təbii zonadır. Burada primatlar, nəhəng ilanlar, nadir həşərat və sürünən növləri və rəngarəng quşlar görmək olar. Onlar əsasən ağaclarada yaşayır. Meşənin landşaftında bəzən bataqlıqlar yaranır. Burada timsahlara da rast gəlinir. Ekvatorial meşələr öz zəngin təbiətləri ilə daim turistləri özlərinə cəlb edir. Lakin buradakı yırtıcılar təhlükəli olduğu üçün bu ərazilər qorunma altına alınır və turistlər üçün qapalıdır.
Florası
Ekvatorial meşələrdə bitən bitkilər əsasən hündür enliyarpaqlı ağaclardır. Onlar çoxyaruslu meşə əmələ gətirirlər. Burada bitən ağacları əsasən 3 yarusa bölmək olar.
Birinci yarusu 40-50 metr hündürlüyündə ağaclar təşkil edir. Bu ağaclar meşənin kiçik bir hissəsini təşkil edir. Bu ağaclar vaxt keçdikcə çürüyür və aşır. Ekvatorial meşələrdə çürümüş ağac gövdələrinə tez-tez rast gəlinir.
İkinci yarusu 25-35 metr hündürlükləri olan ağaclar təşkil edir. Bu ağaclar meşənin 2/3-dir. İkinci yarusun ağaclarının budaqları bir-birinə qarışır və günəşin qarşısını alır.
Üçüncü yarus isə kiçik ağaclar və hündür kollardan ibarətdir. Aşağı günəş işığı düşmədiyi üçün onlar çox böyüyə bilmir və tezliklə ölürlər.
Ağaclar əsasən 80sm. diametrində olsalar da 23m. diametrində olan ağaclar da vardır.
Ekvatorial meşələrdə ağaclardan başqa hündür qıjılar, lianlar və epifitlər də geniş yayılmışdır. Buranın havası çox quru, rütubətlidir. Burada hər gün yağış yağır.
Torpaq
Ekvatorial meşələrdə qırmızı-sarı ferralit (lat.ferrium-dəmir) və ya laterit (lat. kərpic) torpaqlar yayılmışdır. Torpağın qırmızı rəng almasına səbəb yüksək yağıntının torpaq qatını yuması və ana qayanı aşındırmasıdır. Ana qayadakı yüksək dəmir elementi torpağa qarışır və ona qırmızı rəng verir.Torpağın üstü daim çürüntü ilə örtülür. Günəş işığı olmadığından çürüntü tam həll olmur və bataqlıqlar əmələ gəlir.
Yayıldığı ərazilər
Ekvatorial-rütubətli meşələr əsasən Afrika və Cənubi amerikanın mərkəzində, İndoneziyada yayılıb.
Həmçinin bax
İstinad
- O.Osmanov, B.Abdullayev "Məktəblilərin izahlı coğrafiya lüğəti" Bakı - 1979
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ekvatorial meseler Cengellikler Ekvatorial ve subekvatorial qursaqlarda yerlesen hemiseyasil enliyarpaqli mese zonasidir Burada hava daim isti ve yagislidir Temperatur ve fesiller deyismediyi ucun agaclar yarpaqlarini tokdukce yenileri emele gelir Buna gore de bele meseler hemiseyasildir Ekvatorial meselerde agaclar olduqca hundur iriyarpaqli ve six olur Iceri gun dusmediyinden bura daim qaranliq ve sessizdir Rutubetliliyin ve yagintinin bollugundan mesede golmeceler yaranir Buna gore de mese sakinleri esasen agacda yasayir Ekvatorial meseler cox yarusludur mertebelidir Yaruslar arasi ile lianlar sarmasaraq tor emele getirir ve iceri gunes isiginin dusmesinin qarsisini alir Cengellik sozu hind dilleri qrupuna daxil olan sanskrit dilinde canqal sozunden goturulmusdur ve menasi da kecilmez kolluq anlamini dasiyir En boyuk ekvatorial mese Cenubi Amerika Braziliyada Amazon cayi hovzesindedir Ekvatorial meseFaunasi source source source Ekvatorial meseler en zengin faunaya malik tebii zonadir Burada primatlar neheng ilanlar nadir heserat ve surunen novleri ve rengareng quslar gormek olar Onlar esasen agaclarada yasayir Mesenin landsaftinda bezen bataqliqlar yaranir Burada timsahlara da rast gelinir Ekvatorial meseler oz zengin tebietleri ile daim turistleri ozlerine celb edir Lakin buradaki yirticilar tehlukeli oldugu ucun bu eraziler qorunma altina alinir ve turistler ucun qapalidir Florasiepifit bitki Ekvatorial meselerde biten bitkiler esasen hundur enliyarpaqli agaclardir Onlar coxyaruslu mese emele getirirler Burada biten agaclari esasen 3 yarusa bolmek olar Birinci yarusu 40 50 metr hundurluyunde agaclar teskil edir Bu agaclar mesenin kicik bir hissesini teskil edir Bu agaclar vaxt kecdikce curuyur ve asir Ekvatorial meselerde curumus agac govdelerine tez tez rast gelinir Ikinci yarusu 25 35 metr hundurlukleri olan agaclar teskil edir Bu agaclar mesenin 2 3 dir Ikinci yarusun agaclarinin budaqlari bir birine qarisir ve gunesin qarsisini alir Ucuncu yarus ise kicik agaclar ve hundur kollardan ibaretdir Asagi gunes isigi dusmediyi ucun onlar cox boyuye bilmir ve tezlikle olurler Agaclar esasen 80sm diametrinde olsalar da 23m diametrinde olan agaclar da vardir Ekvatorial meselerde agaclardan basqa hundur qijilar lianlar ve epifitler de genis yayilmisdir Buranin havasi cox quru rutubetlidir Burada her gun yagis yagir TorpaqAra tutuqususu Ekvatorial meselerde qirmizi sari ferralit lat ferrium demir ve ya laterit lat kerpic torpaqlar yayilmisdir Torpagin qirmizi reng almasina sebeb yuksek yagintinin torpaq qatini yumasi ve ana qayani asindirmasidir Ana qayadaki yuksek demir elementi torpaga qarisir ve ona qirmizi reng verir Torpagin ustu daim curuntu ile ortulur Gunes isigi olmadigindan curuntu tam hell olmur ve bataqliqlar emele gelir Yayildigi erazilerEkvatorial meseler Ekvatorial rutubetli meseler esasen Afrika ve Cenubi amerikanin merkezinde Indoneziyada yayilib Hemcinin baxAmazon ovaligi Tebbi zonalar MeselerIstinadO Osmanov B Abdullayev Mekteblilerin izahli cografiya lugeti Baki 1979