Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
IV Dövlət Dumasının çağrılması
IV Dövlət Duması 1912-ci ildə noyabrın 15-dən çağırıldı. Azərbaycanda seçkiqabağı kampaniya genişlənir, deputatlığa namizədlərə tapşırıqlar verilirdi.
IV Dövlət Dumasına seçkilər 1912-ci ilin sentyabr və oktyabrında keçirildi. III Dumaya seçkilərdə olduğu kimi, kuriyalar üzrə seçilmiş seçicilər öz içərilərindən iki deputat (quberniyaların müsəlman və erməni əhalisinin hər birindən bir deputat) seçdilər. 1912-ci il oktyabrın 20-də Məmməd Yusif Cəfərov və M.İ.Papacanov IV Dövlət dumasının deputatı oldular. Rus əhalisinin Tiflisdə seçilmiş deputatı L.İ.Skobelev kimi onların da hər ikisi Bakı şəhərində yaşayırdı.
Bakı şəhərinin sakini Məmməd Yusif Cəfərovun 27 yaşı var idi. Bakı Aleksandr gimnaziyasını, 1912-ci ildə Moskva Universitetinin hüquq fakültəsini bitirmişdi, andlı vəkilin köməkçisi işləyirdi.
IV Dövlət Dumasında Məmməd Yusif Cəfərovun fəaliyyəti
IV Dövlət Duması 1912-ci il noyabrın 15-də fəaliyyətə başladı. M.V.Rodzyanko Dumanın sədri seçildi. O, oktyabrist-kadet çoxluğunun təmsilçisi olduğu üçün dərhal özünü konstitusiyalı quruluşun tərəfdarı elan etdi.
Məmməd Yusif Cəfərov IV Dumanın büdcə və köçürmə komissiyasına üzv seçildi və 7 deputatdan ibarət müsəlman fraksiyasına daxil oldu. "Kaspi" qəzeti onların partiya mənsubiyyətini səciyyələndirərək qeyd edirdi ki, fraksiyanın ilk beş üzvü mütərəqqi inamları rəhbər tutur, tərəqqipərvərlər partiyasına qoşulurlar; Samaranın nümayəndəsi sağçı, Dağıstanın nümayəndəsi isə oktyabristdir.
IV Dövlət Dumasının fəaliyyəti, müsəlman ucqarları deputatlarının burada iştirakı, tərkibinə Məmməd Yusif Cəfərov da daxil olduğu müsəlman fraksiyasının iclasları Azərbaycan dövri mətbuatında geniş əks etdirilirdi. Cəmiyyətin siyasi mədəniyyətinin yüksəlişinə dair, Rusiyanın parlament həyatında baş verən hadisələr barəsində mətbuata geniş məlumatlar çatdırılmasına şərait yaradan, həmin dövrdə Peterburq Universitetində təhsil alan Ceyhun Hacıbəyli özü müntəzəm olaraq Dumanın iclaslarında iştirak edir, Bakıya ətraflı və yüksək peşəkarlıqla informasiya verirdi. Sonralar məşhur ictimai-siyasi xadim kimi tanınan Ceyhun Hacıbəyli "Kaspi" qəzetində çıxmış yazıları içərisində "Dağıstani" ləqəbi ilə imzalanmış "Peterburq məktubları", "Müsəlman fraksiyasında", "Müsəlmanın qeydləri" silsilə yazıları xüsusi yer tutur. O, oxucuları Tavriya sarayında hökm sürən ab-hava ilə tanış edir, müsəlman fraksiyasının uğur və müvəffəqiyyətsizliklərini, təhlil edir, onun üzvlərini kifayət qədər dəqiq səciyyələndirirdi.
Məmməd Yusif Cəfərov həm Dumanın, həm də fraksiyanın işində yaxından iştirak edir, seçicilərlə görüşərək, verilən tapşırıqlar və onların yerinə yetirilməsi sahəsində görülmüş işlər barəsində onlara məlumat verir, səmimi şəkildə fraksiyanın ağır maddi və mənəvi vəziyyətindən danışırdı. O, əksər Duma deputatlarının, xüsusilə sağların fraksiyaya yekəxana, təkəbbürlü münasibətini, onun haqq səsinə heç kəsin qulaq asmadığını, müsəlmanlara hüquqlar verilməməsindən danışan natiqlərə hər cür maneçilik törədildiyini qeyd edirdi. Müxtəlif çətinliklərə baxmayaraq, müsəlman fraksiyasının az-saylı üzvləri, o cümlədən də Məmməd Yusif Cəfərov vaxtı çatmış problemlərin həlli üçün Dumanın tribunasından, onun çoxsaylı komissiya və yarımkomissiyalarından istifadə edirdi. O, seçicilərinin və öz diyarının mənafeyini müdafiə etməklə yanaşı, IV Dövlət Dumasında təmsilçi olmayan ucqarların müsəlman əhalisinin də mövqeyini müdafiə etməyi öz üzərinə götürmüşdü. Məsələn, qırğızlar onları seçki hüquqlarından məhrum etmiş 1907-ci il 3 iyun qanununun ləğvini xahiş edir, ən yaxşı torpaqlarını köçürülən gəlmələrin tutmalarından narazılıqlarını bildirir, təhsillə bağlı bir sıra vacib məsələləri qaldırırdılar.
1912-ci il dekabrın 10-da Məmməd Yusif Cəfərov fraksiyanın adından hökumət bəyannaməsinə cavab nitqi ilə çıxış etdi. O, Qafqaz müsəlmanlarını maraqlandıran məsələlər (zemstvo özünüidarəsi; bəyannamədə bu məsələdən söhbət getməsə də, zemstvo əsasnamələrinin yenidən nəzərdən keçiriləcəyi bölgələr sadalanırdı) barədə müsəlman fraksiyasının tələblərini konkretləşdirdi. O, maarif məsələləri üzərində də dayandı: "Biz xalq maarifinə, ilk baxışda siyasətə heç bir yer olmadığı bu müqəddəs işə hökumətin qərəzli müsibətini acı təəssüflə qeyd edirik. İndiyədək hökumət müsəlmanların maarifləndirilməsi adı altında onların ruslaşdırılmasına yönələn tədbirləri həyata keçirməyə çalışmışdır". Məmməd Yusif Cəfərov xeyriyyəçilik və maarifçilik cəmiyyətlərinin, onların yanındakı məktəblərin bağlanması hallarının mövcud olduğunu qeyd edərək, bunları "rus həyatına, rus mədəniyyətinə qovuşdurmaq cəhdlərinin" hökumət tərəfindən təqib olunması, xalqa qarşı inamsızlığın təzahürü kimi qiymətləndirirdi.
1916-cı ilin martında o, Dumanın iclasında maarif nazirliyinin smetasına aid çıxışında müsəlman fraksiyasının proqramını elan etdi. Bu proqrama maarif sahəsində müsəlmanların hüquqlarını məhdudlaşdıran qanıınvericilik aktları və inzibati normaların ləğvi, şagirdlərin ana dilində təhsilinin tətbiqi (bu zaman ibtidai məktəb proqramında rus dilinin öyrənilməsinə müəyyən yer ayrılırdı), ayrı-ayrı şəxslər və cəmiyyətlərə ana dilində məktəblər açmaq hüququ verilməsi arzusu daxil idi. Proqram həmçinin ana dilli məktəblərin müvafiq pedaqoji heyətini hazırlamaq üçün zəruri tədbirləri, müsəlmanlara son dərəcə vacib olan bu işdən ötrü büdcədən zəruri vəsait ayrılmasını nəzərdə tuturdu. Duma, fraksiyanın razılığı ilə, bu məsələnin iclasda çətin həll ediləcəyini nəzərə alaraq, onu xalq təhsili komissiyasına verməyi qərara aldı.
1916-cı il noyabrın 3-də IV Dumanın iclasında bir sıra deputatlar hökumətə etimadsızlıq elan etdilər. Məmməd Yusif Cəfərov fraksiyanın adından müxalifət tərəfindən hökumətin işinə verilmiş bu qiymətlə razılaşmadığını bildirərək dedi ki, "nifrətamiz milli zülm təcrübəsi heç vaxt belə miqyas almamışdır. Heç vaxt mərkəzləşdirilmiş qəlbsiz bürokratik aparat Rusiyanın digər xalqlarının milli hisslərinə belə ələ salmamışdır və onların məişət və mənəvi xüsusiyyətlərini, hazırkı dövrdə olduğu kimi, şikəst etməmişdir".
Fraksiyanın sədri K.B.Tevkelov və Məmməd Yusif Cəfərov Nazirlər Şurasının sədrinə məktubla müraciət edərək, qeyri-rus xalqlarının orduya çağırılması işinin qaydaya salınmasını xahiş etmişdilər.
Bununla birlikdə onlar belə hesab edirdilər ki, tarla işlərinin qızğın çağında kəndlilərin məşğulluğu mütləq nəzərə alınmalı, onların ailələri də orduya çağırılmışların ailələri kimi dövlət payları ilə təmin olunmalı, tibbi və yaş yoxlanılması diqqətlə aparılmalı, fəhlə drujinalarına rəislər təyin edilərkən rəislərin yerli dili bilməsi nəzərə alınmalıdır. Fraksiya və onun bürosunun səyi nəticəsində qeyri-rus əhalinin səfərbər edilməsi sentyabrın 15-dək təxirə salındı. "Açıq söz" qəzeti bu xidməti qeyd edərək yazırdı ki, "Qafqaz müsəlmanları fraksiyanın və büronun xeyrini gördülər, hərçənd ki, bizdən onlara bir xeyir yoxdur".
IV Dövlət Dumasının buraxılması
Ölkədə ümummilli böhran güclənirdi. Dumada təmsil olunmuş bütün siyasi qüvvələr dumadan narazı olduqlarını gizlətmirdilər. Çarizmə olan bütün ümidlər özünü doğrultmadı, vəd olunmuş islahatlar kağız üzərində qaldı. Tədricən aydınlaşdı ki, islahatlar keçirilməyəcək. Ümid məyusluqla əvəz olundu, bu da, demək olar ki, bütün Dumanı bürüyən əsəbiliyə çevrildi. Əsəbi Duma çar üçün də əlverişli oldu. 1917-ci il martın 1-də senata veriləcək çar fərmanları dərc olundu. Bu fərmanlara görə, Dumanın iclasları fevralın 26-da dayandırılmalı və 1917-ci ilin aprelindən gec olmayaraq başlamalı idi. Lakin nə hökumət fərmanını, nə də çarın yeni duma çağırmaq ümidlərini həyata keçirmək nəsib olmadı. Fevralın 26-da Dövlət Dumasının ağsaqqallar şurası dumanın buraxılması haqqında fərmanla tanış olaraq qərara aldı ki,"Dövlət Duması dağılmır, bütün deputatlar öz yerlərində qalsınlar".
Həmçinin bax
İstinad
- Государственная Дума//Стенографические отчеты. IV созыв. I сессия
- Государственная Дума//Стенографические отчеты. IV созыв. I сессия
- "Каспий", 11 февраля 1909 г.
- .Государственная Дума. //Стенографические отчеты. Сессия III, ч.III, səh.886.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
IV Dovlet Dumasinin cagrilmasiIV Dovlet Dumasi 1912 ci ilde noyabrin 15 den cagirildi Azerbaycanda seckiqabagi kampaniya genislenir deputatliga namizedlere tapsiriqlar verilirdi IV Dovlet Dumasina seckiler 1912 ci ilin sentyabr ve oktyabrinda kecirildi III Dumaya seckilerde oldugu kimi kuriyalar uzre secilmis seciciler oz icerilerinden iki deputat quberniyalarin muselman ve ermeni ehalisinin her birinden bir deputat secdiler 1912 ci il oktyabrin 20 de Memmed Yusif Ceferov ve M I Papacanov IV Dovlet dumasinin deputati oldular Rus ehalisinin Tiflisde secilmis deputati L I Skobelev kimi onlarin da her ikisi Baki seherinde yasayirdi Baki seherinin sakini Memmed Yusif Ceferovun 27 yasi var idi Baki Aleksandr gimnaziyasini 1912 ci ilde Moskva Universitetinin huquq fakultesini bitirmisdi andli vekilin komekcisi isleyirdi IV Dovlet Dumasinda Memmed Yusif Ceferovun fealiyyetiIV Dovlet Dumasi 1912 ci il noyabrin 15 de fealiyyete basladi M V Rodzyanko Dumanin sedri secildi O oktyabrist kadet coxlugunun temsilcisi oldugu ucun derhal ozunu konstitusiyali qurulusun terefdari elan etdi Memmed Yusif Ceferov IV Dumanin budce ve kocurme komissiyasina uzv secildi ve 7 deputatdan ibaret muselman fraksiyasina daxil oldu Kaspi qezeti onlarin partiya mensubiyyetini seciyyelendirerek qeyd edirdi ki fraksiyanin ilk bes uzvu mutereqqi inamlari rehber tutur tereqqiperverler partiyasina qosulurlar Samaranin numayendesi sagci Dagistanin numayendesi ise oktyabristdir IV Dovlet Dumasinin fealiyyeti muselman ucqarlari deputatlarinin burada istiraki terkibine Memmed Yusif Ceferov da daxil oldugu muselman fraksiyasinin iclaslari Azerbaycan dovri metbuatinda genis eks etdirilirdi Cemiyyetin siyasi medeniyyetinin yukselisine dair Rusiyanin parlament heyatinda bas veren hadiseler baresinde metbuata genis melumatlar catdirilmasina serait yaradan hemin dovrde Peterburq Universitetinde tehsil alan Ceyhun Hacibeyli ozu muntezem olaraq Dumanin iclaslarinda istirak edir Bakiya etrafli ve yuksek pesekarliqla informasiya verirdi Sonralar meshur ictimai siyasi xadim kimi taninan Ceyhun Hacibeyli Kaspi qezetinde cixmis yazilari icerisinde Dagistani leqebi ile imzalanmis Peterburq mektublari Muselman fraksiyasinda Muselmanin qeydleri silsile yazilari xususi yer tutur O oxuculari Tavriya sarayinda hokm suren ab hava ile tanis edir muselman fraksiyasinin ugur ve muveffeqiyyetsizliklerini tehlil edir onun uzvlerini kifayet qeder deqiq seciyyelendirirdi Memmed Yusif Ceferov hem Dumanin hem de fraksiyanin isinde yaxindan istirak edir secicilerle goruserek verilen tapsiriqlar ve onlarin yerine yetirilmesi sahesinde gorulmus isler baresinde onlara melumat verir semimi sekilde fraksiyanin agir maddi ve menevi veziyyetinden danisirdi O ekser Duma deputatlarinin xususile saglarin fraksiyaya yekexana tekebburlu munasibetini onun haqq sesine hec kesin qulaq asmadigini muselmanlara huquqlar verilmemesinden danisan natiqlere her cur manecilik toredildiyini qeyd edirdi Muxtelif cetinliklere baxmayaraq muselman fraksiyasinin az sayli uzvleri o cumleden de Memmed Yusif Ceferov vaxti catmis problemlerin helli ucun Dumanin tribunasindan onun coxsayli komissiya ve yarimkomissiyalarindan istifade edirdi O secicilerinin ve oz diyarinin menafeyini mudafie etmekle yanasi IV Dovlet Dumasinda temsilci olmayan ucqarlarin muselman ehalisinin de movqeyini mudafie etmeyi oz uzerine goturmusdu Meselen qirgizlar onlari secki huquqlarindan mehrum etmis 1907 ci il 3 iyun qanununun legvini xahis edir en yaxsi torpaqlarini kocurulen gelmelerin tutmalarindan naraziliqlarini bildirir tehsille bagli bir sira vacib meseleleri qaldirirdilar 1912 ci il dekabrin 10 da Memmed Yusif Ceferov fraksiyanin adindan hokumet beyannamesine cavab nitqi ile cixis etdi O Qafqaz muselmanlarini maraqlandiran meseleler zemstvo ozunuidaresi beyannamede bu meseleden sohbet getmese de zemstvo esasnamelerinin yeniden nezerden kecirileceyi bolgeler sadalanirdi barede muselman fraksiyasinin teleblerini konkretlesdirdi O maarif meseleleri uzerinde de dayandi Biz xalq maarifine ilk baxisda siyasete hec bir yer olmadigi bu muqeddes ise hokumetin qerezli musibetini aci teessufle qeyd edirik Indiyedek hokumet muselmanlarin maariflendirilmesi adi altinda onlarin ruslasdirilmasina yonelen tedbirleri heyata kecirmeye calismisdir Memmed Yusif Ceferov xeyriyyecilik ve maarifcilik cemiyyetlerinin onlarin yanindaki mekteblerin baglanmasi hallarinin movcud oldugunu qeyd ederek bunlari rus heyatina rus medeniyyetine qovusdurmaq cehdlerinin hokumet terefinden teqib olunmasi xalqa qarsi inamsizligin tezahuru kimi qiymetlendirirdi 1916 ci ilin martinda o Dumanin iclasinda maarif nazirliyinin smetasina aid cixisinda muselman fraksiyasinin proqramini elan etdi Bu proqrama maarif sahesinde muselmanlarin huquqlarini mehdudlasdiran qaniinvericilik aktlari ve inzibati normalarin legvi sagirdlerin ana dilinde tehsilinin tetbiqi bu zaman ibtidai mekteb proqraminda rus dilinin oyrenilmesine mueyyen yer ayrilirdi ayri ayri sexsler ve cemiyyetlere ana dilinde mektebler acmaq huququ verilmesi arzusu daxil idi Proqram hemcinin ana dilli mekteblerin muvafiq pedaqoji heyetini hazirlamaq ucun zeruri tedbirleri muselmanlara son derece vacib olan bu isden otru budceden zeruri vesait ayrilmasini nezerde tuturdu Duma fraksiyanin raziligi ile bu meselenin iclasda cetin hell edileceyini nezere alaraq onu xalq tehsili komissiyasina vermeyi qerara aldi 1916 ci il noyabrin 3 de IV Dumanin iclasinda bir sira deputatlar hokumete etimadsizliq elan etdiler Memmed Yusif Ceferov fraksiyanin adindan muxalifet terefinden hokumetin isine verilmis bu qiymetle razilasmadigini bildirerek dedi ki nifretamiz milli zulm tecrubesi hec vaxt bele miqyas almamisdir Hec vaxt merkezlesdirilmis qelbsiz burokratik aparat Rusiyanin diger xalqlarinin milli hisslerine bele ele salmamisdir ve onlarin meiset ve menevi xususiyyetlerini hazirki dovrde oldugu kimi sikest etmemisdir Fraksiyanin sedri K B Tevkelov ve Memmed Yusif Ceferov Nazirler Surasinin sedrine mektubla muraciet ederek qeyri rus xalqlarinin orduya cagirilmasi isinin qaydaya salinmasini xahis etmisdiler Bununla birlikde onlar bele hesab edirdiler ki tarla islerinin qizgin caginda kendlilerin mesgullugu mutleq nezere alinmali onlarin aileleri de orduya cagirilmislarin aileleri kimi dovlet paylari ile temin olunmali tibbi ve yas yoxlanilmasi diqqetle aparilmali fehle drujinalarina reisler teyin edilerken reislerin yerli dili bilmesi nezere alinmalidir Fraksiya ve onun burosunun seyi neticesinde qeyri rus ehalinin seferber edilmesi sentyabrin 15 dek texire salindi Aciq soz qezeti bu xidmeti qeyd ederek yazirdi ki Qafqaz muselmanlari fraksiyanin ve buronun xeyrini gorduler hercend ki bizden onlara bir xeyir yoxdur IV Dovlet Dumasinin buraxilmasiOlkede umummilli bohran guclenirdi Dumada temsil olunmus butun siyasi quvveler dumadan narazi olduqlarini gizletmirdiler Carizme olan butun umidler ozunu dogrultmadi ved olunmus islahatlar kagiz uzerinde qaldi Tedricen aydinlasdi ki islahatlar kecirilmeyecek Umid meyusluqla evez olundu bu da demek olar ki butun Dumani buruyen esebiliye cevrildi Esebi Duma car ucun de elverisli oldu 1917 ci il martin 1 de senata verilecek car fermanlari derc olundu Bu fermanlara gore Dumanin iclaslari fevralin 26 da dayandirilmali ve 1917 ci ilin aprelinden gec olmayaraq baslamali idi Lakin ne hokumet fermanini ne de carin yeni duma cagirmaq umidlerini heyata kecirmek nesib olmadi Fevralin 26 da Dovlet Dumasinin agsaqqallar surasi dumanin buraxilmasi haqqinda fermanla tanis olaraq qerara aldi ki Dovlet Dumasi dagilmir butun deputatlar oz yerlerinde qalsinlar Hemcinin baxRusiya Imperiyasinin Dovlet Dumasi Rusiya imperiyasi I Dovlet Dumasi Rusiya imperiyasi II Dovlet Dumasi Rusiya imperiyasi III Dovlet DumasiIstinadGosudarstvennaya Duma Stenograficheskie otchety IV sozyv I sessiya Gosudarstvennaya Duma Stenograficheskie otchety IV sozyv I sessiya Kaspij 11 fevralya 1909 g Gosudarstvennaya Duma Stenograficheskie otchety Sessiya III ch III seh 886