Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rotterdamlı Erazm (lat. Desiderius Erasmus Roterodamus; 28 oktyabr 1466[…], Rotterdam, Cənubi Hollandiya – 12 iyul 1536, Bazel) — ilahiyyatçı, alim və yazar. Erasmus Renessans dövrünün böyük nümayəndələrindən hesab olunur. Avropa İntibahının böyük ustası və klassik ədəbiyyat tədqiqatçısı, humanist alim və ilahiyyatçı.
| Rotterdamlı Erazm | |
|---|---|
| lat. Desiderius Erasmus Roterodamus | |
 | |
| Doğum tarixi | 28 oktyabr 1466[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 12 iyul 1536(69 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | dizenteriya |
| Dəfn yeri |
|
| Elm sahələri | Xristian fəlsəfəsi, İntibah humanizmi |
| Elmi dərəcəsi |
|
| Təhsili |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Bugünkü orta təhsili əvəz edən təhsil aldıqdan sonra Auqustin təriqətinə girərək rahib oldu. Ancaq heç bir zaman ənənəvi mənada bir rahib olaraq fəaliyyət göstərmədi; həyatını daha çox elmə həsr etmək istədiyinə görə, dini qurumlardan "cübbə geyməmək" icazəsini aldı. Paris Universitetinə daxil oldu. 1499-cu ildə İngiltərəyə gedərək, John Colet, Thomas More (Morus) kimi alimlərlə tanış oldu və bu dostluqlar nəticəsində dünyagörüşü daha da genişləndi.
Papalığın düşüncələr üzərində qurduğu hegemoniyaya qarşı çıxaraq, əsl Xristianlıq ruhunu antik çağın təbiiliyində axtarırdı. İncəsənətin və elmlərin yayılmasının, Avropanın ortaq bir incəsənət və elm mərkəzində birləşməsini, humanizmin birinci şərti sayırdı. Orijinal əsərləriylə və tərcümələriylə antik çağ düşüncəsinin Avropada yayılmasına çox böyük töhfələr verdi. Martin Lüterin islahatları başlandığı zaman, kilsənin yenilənməsi görüşündə iştirak etməsinə baxmayaraq, Xristian dünyasının parçalanmasına şiddətlə qarşı çıxdı.
1536-cı ildə Baseldə öldüyü zaman Avropanın düşüncə həyatında papaların belə ziyarətinə gəldikləri bir adam olacaq qədər nüfuza malik idi.
"Dəliliyə tərif" (orijinal adı: "Morias enkomion seu Laus stultitiae"), Erasmusun canlılığını, etibarlılığını və cazibədarlığını bu günə qədər dəyişmədən qoruya bilmiş yeganə əsəridir. Bu kiçik kitabın qaralamasını 1509-cu ilin yazında, İtaliyadan İngiltərəyə etdiyi səfər əsnasında yazan Erasmus, yazma işini İngiltərədə, dostu Tomas Morun evinə gəldikdən qısa bir müddət sonra reallaşdırdı; kitabı da Tomas Mora həsr etdi. Əsərini bir neçə gün kimi qısa müddətdə tamamlayan Erasmus, bu zaman heç bir kitabdan istifadə etməmişdir. Yumor növündə olan əsərdə iki əsas fikir hakimdir. Bunlardan birinə görə əsl müdriklik, dəlilikdir. O biri fikrə görə isə özünü müdrik sanmaq, əsl dəlilikdir. İnsana yer üzündə yaşamaq gücü qazandıran şey, əsl müdrik olmaq xüsusiyyətinə malik dəliliyin özüdür. Kitabda dəlilik (stultitia), öz özünü tərifləyir; bu əsnada uşaqlıqda və yaşlılıqda, eşqdə, evlilikdə və dostluqda, siyasətdə və döyüşdə, yazıda və elmdə dəliliyə hər zaman necə hakim olduğu göstərilir. "Dəliliyi danışdırma" adı altında Erasmus, çağının kilsəsinə və o kilsənin mənsublarına ən mərhəmətsiz tənqidləri yönəldir. Bu xüsusiyyətinə görə "Dəliliyə Tərif" əsəri illər boyunca fanatizmə qarşı qələmə alınmış ən mükəmməl şah əsərlərdən biri olmuşdur. Əsərin qələmə alınmasından sonrakı əsrlərdə -haqlı olaraq- düşüncə səviyyəsindəki fanatizmin hər cürünə yönələn tənqid deyə şərh edilmişdir, bu bəlkə də əsərin bu günə qədər dəyərini qorumağının əsas səbəbidir.
Alimin həyatı haqqında yazılmış ən maraqlı kitab isə Stefan Zveiq tərəfindən qələmə alınmış "Rotterdamlı Erasmus — Zəfəri və Faciəsi" adlı əsərdir.
Adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.
İstinadlar
- Эразм Роттердамский // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- http://webdept.fiu.edu/~mirandas/bios1535.htm#Erasmus.
- http://www.biografischportaal.nl/persoon/29366356.
- BeWeB.
- Houbraken A. Desiderius Erasmus // De groote schouburgh der Nederlantsche konstschilders en schilderessen (nid.). Arnold Houbraken, 1718. S. 17.
- Grace D. Desiderius Erasmus (1466/69–1536). Springer Science+Business Media. doi:10.1007/978-1-4419-1428-6_1015
- Азадфикирлилик // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 133.
 | Elm xadimi ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rotterdamli Erazm lat Desiderius Erasmus Roterodamus 28 oktyabr 1466 Rotterdam Cenubi Hollandiya 12 iyul 1536 Bazel ilahiyyatci alim ve yazar Erasmus Renessans dovrunun boyuk numayendelerinden hesab olunur Avropa Intibahinin boyuk ustasi ve klassik edebiyyat tedqiqatcisi humanist alim ve ilahiyyatci Rotterdamli Erazmlat Desiderius Erasmus RoterodamusDogum tarixi 28 oktyabr 1466 Dogum yeri Rotterdam Cenubi Hollandiya NiderlandVefat tarixi 12 iyul 1536 69 yasinda Vefat yeri Bazel Bazel Stat kantonu d IsvecreVefat sebebi dizenteriyaDefn yeri Bazel monastiri d Elm saheleri Xristian felsefesi Intibah humanizmiElmi derecesi Ilahiyyat doktoru d 1506 Tehsili Paris Universiteti 1495 Kembric Universiteti Turin Universiteti d Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEnchiridion militis Christiani 1503 Bugunku orta tehsili evez eden tehsil aldiqdan sonra Auqustin teriqetine girerek rahib oldu Ancaq hec bir zaman enenevi menada bir rahib olaraq fealiyyet gostermedi heyatini daha cox elme hesr etmek istediyine gore dini qurumlardan cubbe geymemek icazesini aldi Paris Universitetine daxil oldu 1499 cu ilde Ingiltereye gederek John Colet Thomas More Morus kimi alimlerle tanis oldu ve bu dostluqlar neticesinde dunyagorusu daha da genislendi Papaligin dusunceler uzerinde qurdugu hegemoniyaya qarsi cixaraq esl Xristianliq ruhunu antik cagin tebiiliyinde axtarirdi Incesenetin ve elmlerin yayilmasinin Avropanin ortaq bir incesenet ve elm merkezinde birlesmesini humanizmin birinci serti sayirdi Orijinal eserleriyle ve tercumeleriyle antik cag dusuncesinin Avropada yayilmasina cox boyuk tohfeler verdi Martin Luterin islahatlari baslandigi zaman kilsenin yenilenmesi gorusunde istirak etmesine baxmayaraq Xristian dunyasinin parcalanmasina siddetle qarsi cixdi 1536 ci ilde Baselde olduyu zaman Avropanin dusunce heyatinda papalarin bele ziyaretine geldikleri bir adam olacaq qeder nufuza malik idi Deliliye terif orijinal adi Morias enkomion seu Laus stultitiae Erasmusun canliligini etibarliligini ve cazibedarligini bu gune qeder deyismeden qoruya bilmis yegane eseridir Bu kicik kitabin qaralamasini 1509 cu ilin yazinda Italiyadan Ingiltereye etdiyi sefer esnasinda yazan Erasmus yazma isini Ingilterede dostu Tomas Morun evine geldikden qisa bir muddet sonra reallasdirdi kitabi da Tomas Mora hesr etdi Eserini bir nece gun kimi qisa muddetde tamamlayan Erasmus bu zaman hec bir kitabdan istifade etmemisdir Yumor novunde olan eserde iki esas fikir hakimdir Bunlardan birine gore esl mudriklik delilikdir O biri fikre gore ise ozunu mudrik sanmaq esl delilikdir Insana yer uzunde yasamaq gucu qazandiran sey esl mudrik olmaq xususiyyetine malik deliliyin ozudur Kitabda delilik stultitia oz ozunu terifleyir bu esnada usaqliqda ve yasliliqda esqde evlilikde ve dostluqda siyasetde ve doyusde yazida ve elmde deliliye her zaman nece hakim oldugu gosterilir Deliliyi danisdirma adi altinda Erasmus caginin kilsesine ve o kilsenin mensublarina en merhemetsiz tenqidleri yoneldir Bu xususiyyetine gore Deliliye Terif eseri iller boyunca fanatizme qarsi qeleme alinmis en mukemmel sah eserlerden biri olmusdur Eserin qeleme alinmasindan sonraki esrlerde haqli olaraq dusunce seviyyesindeki fanatizmin her curune yonelen tenqid deye serh edilmisdir bu belke de eserin bu gune qeder deyerini qorumaginin esas sebebidir Alimin heyati haqqinda yazilmis en maraqli kitab ise Stefan Zveiq terefinden qeleme alinmis Rotterdamli Erasmus Zeferi ve Faciesi adli eserdir Adi tarixde 100 en cox oyrenilmis sexsiyyetler siyahisina daxil edilib IstinadlarErazm Rotterdamskij Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 http webdept fiu edu mirandas bios1535 htm Erasmus http www biografischportaal nl persoon 29366356 BeWeB Houbraken A Desiderius Erasmus De groote schouburgh der Nederlantsche konstschilders en schilderessen nid Arnold Houbraken 1718 S 17 Grace D Desiderius Erasmus 1466 69 1536 Springer Science Business Media doi 10 1007 978 1 4419 1428 6 1015 Azadfikirlilik Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә I ҹild A Balzak Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1976 S 133 Elm xadimi ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin