Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qusle və ya Gusla (serb. гусле, (bolq. гусла), xorv. gusle, sloven. gusle), həmçinin Lahuta (alb. lahuta), — XX əsrin ikinci yarısına qədər Monteneqro (xüsusən), Bosniya və Herseqovina, Makedoniya, Xorvatiya və Serbiyada, Bolqarıstanda geniş yayılmış silmli musiqi aləti.
| Qusle | |
|---|---|
 | |
| Təsnifat | xalq çalğı aləti, simli alət |
| Hornbostel–Zaks təsnifatı | 321.321-71 |
| Əlaqəli alətlər | lariça, qadulka, lira, qudok |
| Mənşə ölkəsi | Balkan yarımadası ölkələri |
| Audio nümunəsi | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Serbiyanın qeyri-maddi mədəni irsinin bir hissəsi kimi Quslenin müşayiəti ilə ifa 2018-ci ildə YUNESKO-nun Ümumdünya Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Ehtiyyat Siyahısına daxil edilib.
Tarixi
Alətin mənşəyi haqqında dəqiq fikir birliyi yoxdur. VII əsr Bizans yunan tarixçisi Teofilakt Simokatta (təq.630-cu ildə) Balkanlarda məskunlaşan Cənub slavyanlarıının ifa etdiyi "kiçik liralar" haqqında məlumat verib. Bəzi tədqiqatçılar bunun qusle ola biləcəyini təxmin edirlər. F.Saks kimi digər alimlər quslenin şərq mənşəli olduğuna inanırlar. Onlar quslenin X əsrdə İslam mədəni dalğası vasitəsilə Avropaya gətirdiyini təxmin edirlər. Ərəb səyyahlarının kitablarından slavyanların X əsrdə qusledən istifadə etdiklərinə dair məlumatlar almaq olur. Feadosi Hilandarian (1246-1328) Serbiya kralı Stefan Nemaniçin (1196-1228) dövründə tez-tez nağara və "qusle" ilə musiqiçilərin Serb zadəganlarını əyləndirdiyini yazırdı. Qusle haqqında etibarlı yazılı qeydlər yalnız XV əsrdən məlumdur. XVI əsrə aid səyahət xatirələrində alətin Bosniya və Serbiyada geniş istifadə olunduğu qeyd olunur. XIX və XX əsrlərdə alət Monteneqro, Serbiya, Bosniya və Herseqovina, Xorvatiya və Albaniyada xatırlanır və burada Lahuta adlanır.
Xüsusiyyəti
Qusle oval və ya armudvari gövdəyə malikdir, ağacdan oyularaq düzəldilir. Onun açıq tərəfi bəzən bir neçə kiçik rezonator dəliklərinin kəsildiyi dəri membranla örtülmüşdür. Boynun yuxarı hissəsinə perpendikulyar olaraq uzun taxta mıx qoyulur, onun üzərinə 50-60 tel at tükündən düzəldilmiş bir və ya iki sim sarılır. Onlar yay formalı alət halını alır. İp boyundan asılmır, ancaq barmaqların yastıqlarına toxunmaqla ifa olunur. Bənzər çalma texnikası bir çox digər boyunsuz kamanlı alətlərdə, məsələn, qədim rus qudokunda, türk çeşidli kamançada, tagelharpada, kobyzdə və s. olduğu kimidir.
Qusle ənənəvi olaraq reçitativ üslubda qədim qəhrəmanlıq-epos, gənclik nəğmələri (yunak - gənc) ilə müşayiət olunurdu. Tarixi salnamələrə görə, serb səyyar musiqiçiləri Şərqi Avropanın bir çox ölkələrində çıxış etmiş və böyük populyarlıq qazanmışlar. Qusle musiqisinin növləri mədəni əsaslara dayanır. Hər bir etnik qrupun hekayələrinin məzmunu müxtəlifdir, çünki aləti müşayiət etmək üçün müxtəlif epik şeirlərdən istifadə olunur. Cənub-Şərqi Avropa bölgələrində səsin kiçik fərqli xüsusiyyətləri var. Alətin dizaynı eynidır; yalnız boyun və baş dizaynı etnik və ya milli motivlə dəyişir.
Qusle Balkanlarda qəhrəmanlıq nəğmələrini (epik poeziya) instrumental şəkildə müşayiət edir. Xüsusilə Serb epik xalq poeziyasının dastanları bu musiqi aləti ilə müşayyiət olunur.
Qalereya
-
Monteneqro-Hersoqovina (kənarlarda) və serb (ortada) quslesi -
Filip Vişnjiç, kor serb görücü və quslyarı -
Qusledə ifa edən alban ifaçı -
Xorvat quslesi -
Serb quslesi
İstinadlar
- Лирица // Музыкальный энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия. 1990. 306.
- Музыкальная энциклопедия, 1974
- Гусла (гусле) // Большая российская энциклопедия. Том 8. М. 2007. 184.
- Bjeladinović-Jergić, 2001. səh. 489
- Svetozar Koljević. The Epic in the Making. Clarendon Press. 1980. səh. 11. ISBN .
- Vlahović, 2004. səh. 340
- Гусле Arxiv surəti 4 fevral 2014 tarixindən (Wayback Machine) saytında (glinka.museum)
- Ling, 1997. səh. 87
- Matica Srpska Review of Stage Art and Music. Matica. 2003. 109.
- Milošević-Đorđević, Nada. Srpske narodne epske pesme i balade. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. 2001. 10.. — «Крајем XV века, 1497. године, појављује се за сада први познати запис од десет бугарштичких стихова, које је у свом епу забележио италијански ... Јанка, ердељског племића (чије је право име Јанош Хуњади) у тамници српског деспота Ђурђа Бранковића.».
Ədəbiyyat
- Гусле // Музыкальная энциклопедия. Том 2. М.: Советская энциклопедия. 1974.
- Митрович М. На страже сербской истории. Феномен гусле // Studia Slavica et Balcanica Petropolitana (журнал). № 1 (25). — 2019. Январь—Июнь. — 3—22.
Xarici keçidlər
- The History of Serbian Culture, translated by Randall A. Major
- Guslarskepesme.com, repository of gusle song texts (serb.)
- Peter Boro performing Croatian music on the gusle and misnice, 1939, US Library of Congress
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qusle ve ya Gusla serb gusle bolq gusla xorv gusle sloven gusle hemcinin Lahuta alb lahuta XX esrin ikinci yarisina qeder Monteneqro xususen Bosniya ve Herseqovina Makedoniya Xorvatiya ve Serbiyada Bolqaristanda genis yayilmis silmli musiqi aleti QusleTesnifat xalq calgi aleti simli aletHornbostel Zaks tesnifati 321 321 71Elaqeli aletler larica qadulka lira qudokMense olkesi Balkan yarimadasi olkeleriAudio numunesi source source Fayl haqqinda melumat Vikianbarda elaqeli mediafayllar Serbiyanin qeyri maddi medeni irsinin bir hissesi kimi Quslenin musayieti ile ifa 2018 ci ilde YUNESKO nun Umumdunya Qeyri Maddi Medeni Irs uzre Ehtiyyat Siyahisina daxil edilib TarixiAletin menseyi haqqinda deqiq fikir birliyi yoxdur VII esr Bizans yunan tarixcisi Teofilakt Simokatta teq 630 cu ilde Balkanlarda meskunlasan Cenub slavyanlariinin ifa etdiyi kicik liralar haqqinda melumat verib Bezi tedqiqatcilar bunun qusle ola bileceyini texmin edirler F Saks kimi diger alimler quslenin serq menseli olduguna inanirlar Onlar quslenin X esrde Islam medeni dalgasi vasitesile Avropaya getirdiyini texmin edirler Ereb seyyahlarinin kitablarindan slavyanlarin X esrde qusleden istifade etdiklerine dair melumatlar almaq olur Feadosi Hilandarian 1246 1328 Serbiya krali Stefan Nemanicin 1196 1228 dovrunde tez tez nagara ve qusle ile musiqicilerin Serb zadeganlarini eylendirdiyini yazirdi Qusle haqqinda etibarli yazili qeydler yalniz XV esrden melumdur XVI esre aid seyahet xatirelerinde aletin Bosniya ve Serbiyada genis istifade olundugu qeyd olunur XIX ve XX esrlerde alet Monteneqro Serbiya Bosniya ve Herseqovina Xorvatiya ve Albaniyada xatirlanir ve burada Lahuta adlanir XususiyyetiQusle oval ve ya armudvari govdeye malikdir agacdan oyularaq duzeldilir Onun aciq terefi bezen bir nece kicik rezonator deliklerinin kesildiyi deri membranla ortulmusdur Boynun yuxari hissesine perpendikulyar olaraq uzun taxta mix qoyulur onun uzerine 50 60 tel at tukunden duzeldilmis bir ve ya iki sim sarilir Onlar yay formali alet halini alir Ip boyundan asilmir ancaq barmaqlarin yastiqlarina toxunmaqla ifa olunur Benzer calma texnikasi bir cox diger boyunsuz kamanli aletlerde meselen qedim rus qudokunda turk cesidli kamancada tagelharpada kobyzde ve s oldugu kimidir Qusle enenevi olaraq recitativ uslubda qedim qehremanliq epos genclik negmeleri yunak genc ile musayiet olunurdu Tarixi salnamelere gore serb seyyar musiqicileri Serqi Avropanin bir cox olkelerinde cixis etmis ve boyuk populyarliq qazanmislar Qusle musiqisinin novleri medeni esaslara dayanir Her bir etnik qrupun hekayelerinin mezmunu muxtelifdir cunki aleti musayiet etmek ucun muxtelif epik seirlerden istifade olunur Cenub Serqi Avropa bolgelerinde sesin kicik ferqli xususiyyetleri var Aletin dizayni eynidir yalniz boyun ve bas dizayni etnik ve ya milli motivle deyisir Qusle Balkanlarda qehremanliq negmelerini epik poeziya instrumental sekilde musayiet edir Xususile Serb epik xalq poeziyasinin dastanlari bu musiqi aleti ile musayyiet olunur QalereyaMonteneqro Hersoqovina kenarlarda ve serb ortada quslesi Filip Visnjic kor serb gorucu ve quslyari Quslede ifa eden alban ifaci Xorvat quslesi Serb quslesiIstinadlarLirica Muzykalnyj enciklopedicheskij slovar M Sovetskaya enciklopediya 1990 306 Muzykalnaya enciklopediya 1974 Gusla gusle Bolshaya rossijskaya enciklopediya Tom 8 M 2007 184 Bjeladinovic Jergic 2001 seh 489 Svetozar Koljevic The Epic in the Making Clarendon Press 1980 seh 11 ISBN 978 0 19 815759 5 Vlahovic 2004 seh 340 Gusle Arxiv sureti 4 fevral 2014 tarixinden Wayback Machine saytinda glinka museum Ling 1997 seh 87 Matica Srpska Review of Stage Art and Music Matica 2003 109 Milosevic Đorđevic Nada Srpske narodne epske pesme i balade Zavod za udzbenike i nastavna sredstva 2001 10 Kraјem XV veka 1497 godine poјavљuјe se za sada prvi poznati zapis od deset bugarshtichkih stihova koјe јe u svom epu zabelezhio italiјanski Јanka erdeљskog plemiћa chiјe јe pravo ime Јanosh Huњadi u tamnici srpskog despota Ђurђa Brankoviћa EdebiyyatGusle Muzykalnaya enciklopediya Tom 2 M Sovetskaya enciklopediya 1974 Mitrovich M Na strazhe serbskoj istorii Fenomen gusle Studia Slavica et Balcanica Petropolitana zhurnal 1 25 2019 Yanvar Iyun 3 22 Xarici kecidlerVikianbarda Qusle ile elaqeli mediafayllar var The History of Serbian Culture translated by Randall A Major Guslarskepesme com repository of gusle song texts serb Peter Boro performing Croatian music on the gusle and misnice 1939 US Library of Congress