Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qraf, qrafinya (alm. Graf) — Qərbi Avropada erkən orta əsrlərdə kral rəsmisi.
Titul IV əsrdə Roma İmperiyasında yaranmış və əvvəlcə ən yüksək vəzifəli şəxslərə verilmişdir (məsələn, comes sacrarum largitionum "baş xəzinadar"). VI əsrin ikinci yarısından etibarən Frank dövlətində qraf öz mahalında/qraflığında (alm. Gau — əvvələr təqribən 100 nəfərdən ibarət qədim almanlarda kənd icması) məhkəmə, inzibati və hərbi səlahiyyətlərə sahib idi. II Keçəl Karlın fərmanı (877-ci il) ilə qrafın vəzifəsi və mülk sahibliyi irsi halına gətirildi.
Feodal dağınıqlığı dövründə — qraflığın feodal sahibi, sonra (feodal dağınıqlığının bitməsi ilə) ali zadəgan titulu. Titul olaraq monarxik idarəetmə formasına sahib bir çox Avropa ölkəsində rəsmi olaraq mövcudluğunu qoruyur.
Rusiyaya titul I Pyotr (1706-cı ildə onu ilk alan B. P. Şeremetyev olmuşdur) tərəfindən gətirilmişdir. XIX əsrin sonlarında Rusiyada 300-dən çox qraf tituluna malik zadəgan nəsli var idi. Sovet Rusiyasında qraf titulu Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin və Xalq Komissarları Sovetinin 11 noyabr 1917-ci il tarixli qərarı ilə ləğv edilmişdir.
Terminin tarixi
Qraf sözü alman mənşəlidi alm. Graf, etimoloji cəhətdən qərbi alman ləhcəsinə aiddir — *ǥ(a)rēƀjōn > baş.-friz. grēva, baş..-isl. greifi, almanca müqaisəsində grêve; qərbi alman ləhcəsində sözün mənşəyi məlum deyil. İlk dəfə IX əsrdə latın əlyazmalarında grafio, graphio formalarında rast gəlinmişdir. Qərbi alman sözü latınca "yoldaş" tərcüməsi kimi istifadə olunurdu. Yəni orta əsrlərdə "qraf" "padşahın yoldaşı" mənasını verirdi. Buradan da köhnə fransızca — "cuens", "conte" (lat. comitem) fr. comte "qraf".
İngilis dilində sözün təkamülünü izləmək maraqlıdır. Köhnə ingilis dilində ümumalman sözü ġerēfa kimi səslənirdi. Sonradan qədim alman sözü iki formada işlənmişdir — grave (ehtimal ki, danimarkalılardan götürülmüşdür) və orijinal ingilis forması şəklində — reeve. Rus dilində sonuncu forma shire-reeve (etimoloji cəhətdən — scir, + reeve — nəzarətçi) və ya rus transkripsiyasında — şerif kimi işlənmişdir. Elə bu formadada rus dilindən azərbaycan dilinə keçmişdir.
Hər hansı əraziyə və ya gəlir yerinə sahib olmaq və idarə etmək hüququnu təsdiq edən sənəd grafio adlanırdı, bunu da yazılı və ya qramota kimi tərcümə etmək olar. Qraflıqdan alınan gəlirlər qrafın tam sərəncamına verilirdi, bu da onu mülkün qanuni sahibinin — şahın iş ortağı anlamına gətirirdi. "Kralın yoldaşı" söz birləşməsi iş ortaqlığı mənasında nəzərə alınmalıdır. Bu praktikadan Qızıl Orda dövründə rus torpaqlarında da istifadə edilirdi. Belə ki, rus knyazları Orda xanlarından ödəniş öhdəliklərini vaxtında yerinə yetirilməsi şərtilə özünü idarəetmə hüququ verən yarlıq alırdılar.
Rusiyada qraflar
Rusiyada ilk qraf titullları Müqəddəs Roma İmperiyasının imperatoru tərəfindən verilirdi (1701 — F. A. Qolovin, 1702 — A. D. Menşikov, 1707 — G. İ. Qolovkin, 1715 — A. A. Matveyev).
Rus çarından qraf titulunu ilk alan şəxs Həştərxan üsyanının yatırılmasına görə B. P. Şeremetyev (1706) olmuşdur. Sonradan I Pyotr tərəfindən Q. İ. Qolovkin (1709), P. M. və F. M. Apraksinlər, N. M. Zotov və İ. A. Musin-Puşkin (1710), J. V. Brus (1721), A. M. Apraksin (1722), P. A. Tolstoya (1724) qraf titulu verilmişdir.
Rusiyada qraf sülalələri yerli (125 nəsil, o cümlədən Polşa Krallığı və Finlandiya Böyük Hersoqluğu qrafları) və xaricdən gəlmələr təşkil edirdi. Bunlar da öz növbəsində xarici dövlətlərdə bu titulu almış rus nəsillərinə bölündülər (məsələn, Zubov qardaşları (1793, Roma İmperiyası) və Rusiya vətəndaşlığını almış xarici qraf ailələri (məsələn, Krasinski (1837, Fransa), Qornı (1860, İsveç), Nesselrode (1705, Roma İmperiyası), Nostitsi (1849, Sileziya), Podqorçiani (1769, Venesiya). Qraf ttulu irsi idi, lakin müstəsna hallarda bu şəxsi də ola bilərdi (K. M. Prjezdetski, 1843). Qraflara "zati-aliləri" adı ilə müraciət edilirdi. Qraf sülalələri nəcib şəcərə kitablarının 5-ci hissəsinə daxil edilirdi. 1894-cü ilə qədər 310 qraf nəsli var idi (təxminən 70-də kişi şəcərəsi kəsişirdi).
Almaniyada qraflar
| Alman dilində | Rus dilində | Şərh/Mənşəyi |
|---|---|---|
| Markgraf | Markqraf və ondan əmələ gəlmiş markiz | mark sözündən (alm. mark — sərhədyanı əyalət) + qraf. Sözün özü — Markanın qrafı. |
| Pfalzgraf | Pfalsqraf (həmçinin ingiliscə palsgrave) | pfalz (saray) sözündən + qraf. Erkən Orta əsrlərdə monarx sarayda olmadıqda onu idarə edən. Qraf pfalsı (saray) idarə edən. |
| Reichsgraf | Reyxsqraf | alm. Reich sözündən — (Müqəddəs Roma) İmperiya + qraf. Sözün özü — İmperiyanın qrafı |
| Landgraf | Landqraf (titul) | land sözündən (yer) + qraf. Öz mülklərində yüksək hüquqa malik, hersoq və knyazlara tabe olmayan qraf titulu. Qefyusteter landqraf — knyazın hərbi valisi. |
| Freigraf | Freyqraf | frei (azad) sözündən + qraf. Sözün özü — azad qraf |
| Gefürsteter Graf | Qefyursteter qraf | alm. fyurst sözündən + qraf. Əvvəldən knyazın xidmətçisi, vali. Sözün düzü — knyazın qrafı, yəni reyxsqrafdan fərqli olaraq, birbaşa knyaz-fyurstun vassalı (yuxarı bax). Orta əsr feodal zadəgan nərdivanında qraf knyaz və hersoqdan aşağıda dururdu. |
| Burggraf | Burqqraf | alm. burg sözündən (qəsr, qala, ərazi) + qraf |
| Rheingraf | Reynqraf | Rhein (Reyn çayı) sözündən + qraf. Reyn əyalətinin qraflarının adları. Qədim qərbi-alman feodal nəsillərindən birinin titulu. Orta əsrlərin sonuna yaxın bu titul yavaş-yavaş yoxa çıxmağa başlamışdır. |
| Altgraf | Altqraf | alt (köhnə) sözündən + qraf. Qədim qərbi-alman feodal nəsillərindən birinin titulu. Orta əsrlərin sonuna yaxın bu titul yavaş-yavaş yoxa çıxmağa başlamışdır. |
| Wildgraf | Vildqraf | wild sözündən (alm. vəhşi quş — vəhşi yerlər) + qraf. Qədim qərbi-alman feodal nəsillərindən birinin titulu. Trier və Köln arxeyipiskopları və lotaringiya knyazlıqları arasında davamlı mübarizə sayəsində orta əsrlərin sonuna yaxın bu titul yavaş-yavaş yoxa çıxmağa başlamışdır. |
| Raugraf | Rauqraf | rau sözündən (əl dəyilməmiş, mənimsənilməmiş yer) + qraf |
| Vizegraf | Vikont | vize sözündən (müavin) + qraf |
Ədəbiyyat
Qraf, titul // Brokhauz və Efronun ensiklopedik lüğəti : 86 tomda. (82 t. və 4 əlavə.). — SP., 1890–1907.
İstinadlar
- Граф, титул // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890–1907.
- М. Фасмер. Этимологический словарь русского языка. Под ред. О. Н. Трубачёва. Т. I, Москва, "Прогресс", 1986. С. 453.
- J. Grimm, W. Grimm. Deutsches Wörterbuch. Bd. VIII, Sp. 1698–1712 Arxivləşdirilib 2013-09-27 at the Wayback Machine.
- A. Dauzat, J. Dubois, H. Mitterand. Nouveau dictionnaire étymologique et historique. Libraire Larousse, Paris, 1964. Page 185.
- Косьмина Ярослав ОлеговичФрейграф Arxivləşdirilib 2012-11-19 at the Wayback Machine // Список титулованного и нетитулованного дворянства Священной Римской империи, Великобритании, Руси, Скандинавии, Японии и Китая. Черновик
- Графство // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890–1907
- Raugraf // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890–1907.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qraf qrafinya alm Graf Qerbi Avropada erken orta esrlerde kral resmisi Heraldik qraf taciBu adin diger istifade formalari ucun bax Qraf Titul IV esrde Roma Imperiyasinda yaranmis ve evvelce en yuksek vezifeli sexslere verilmisdir meselen comes sacrarum largitionum bas xezinadar VI esrin ikinci yarisindan etibaren Frank dovletinde qraf oz mahalinda qrafliginda alm Gau evveler teqriben 100 neferden ibaret qedim almanlarda kend icmasi mehkeme inzibati ve herbi selahiyyetlere sahib idi II Kecel Karlin fermani 877 ci il ile qrafin vezifesi ve mulk sahibliyi irsi halina getirildi Feodal daginiqligi dovrunde qrafligin feodal sahibi sonra feodal daginiqliginin bitmesi ile ali zadegan titulu Titul olaraq monarxik idareetme formasina sahib bir cox Avropa olkesinde resmi olaraq movcudlugunu qoruyur Rusiyaya titul I Pyotr 1706 ci ilde onu ilk alan B P Seremetyev olmusdur terefinden getirilmisdir XIX esrin sonlarinda Rusiyada 300 den cox qraf tituluna malik zadegan nesli var idi Sovet Rusiyasinda qraf titulu Umumrusiya Merkezi Icraiyye Komitesinin ve Xalq Komissarlari Sovetinin 11 noyabr 1917 ci il tarixli qerari ile legv edilmisdir Terminin tarixiQraf sozu alman menselidi alm Graf etimoloji cehetden qerbi alman lehcesine aiddir ǥ a reƀjōn gt bas friz greva bas isl greifi almanca muqaisesinde greve qerbi alman lehcesinde sozun menseyi melum deyil Ilk defe IX esrde latin elyazmalarinda grafio graphio formalarinda rast gelinmisdir Qerbi alman sozu latinca yoldas tercumesi kimi istifade olunurdu Yeni orta esrlerde qraf padsahin yoldasi menasini verirdi Buradan da kohne fransizca cuens conte lat comitem fr comte qraf Ingilis dilinde sozun tekamulunu izlemek maraqlidir Kohne ingilis dilinde umumalman sozu ġerefa kimi seslenirdi Sonradan qedim alman sozu iki formada islenmisdir grave ehtimal ki danimarkalilardan goturulmusdur ve orijinal ingilis formasi seklinde reeve Rus dilinde sonuncu forma shire reeve etimoloji cehetden scir reeve nezaretci ve ya rus transkripsiyasinda serif kimi islenmisdir Ele bu formadada rus dilinden azerbaycan diline kecmisdir Her hansi eraziye ve ya gelir yerine sahib olmaq ve idare etmek huququnu tesdiq eden sened grafio adlanirdi bunu da yazili ve ya qramota kimi tercume etmek olar Qrafliqdan alinan gelirler qrafin tam serencamina verilirdi bu da onu mulkun qanuni sahibinin sahin is ortagi anlamina getirirdi Kralin yoldasi soz birlesmesi is ortaqligi menasinda nezere alinmalidir Bu praktikadan Qizil Orda dovrunde rus torpaqlarinda da istifade edilirdi Bele ki rus knyazlari Orda xanlarindan odenis ohdeliklerini vaxtinda yerine yetirilmesi sertile ozunu idareetme huququ veren yarliq alirdilar Rusiyada qraflarRusiyanin birinci qrafi F A Qolovin Xatire medali 2007 ci il Rusiya banki Alman qrafi Baldassare Castiglion Rafaelonun cekdiyi portreti Rusiyada ilk qraf titulllari Muqeddes Roma Imperiyasinin imperatoru terefinden verilirdi 1701 F A Qolovin 1702 A D Mensikov 1707 G I Qolovkin 1715 A A Matveyev Rus carindan qraf titulunu ilk alan sexs Hesterxan usyaninin yatirilmasina gore B P Seremetyev 1706 olmusdur Sonradan I Pyotr terefinden Q I Qolovkin 1709 P M ve F M Apraksinler N M Zotov ve I A Musin Puskin 1710 J V Brus 1721 A M Apraksin 1722 P A Tolstoya 1724 qraf titulu verilmisdir Rusiyada qraf sulaleleri yerli 125 nesil o cumleden Polsa Kralligi ve Finlandiya Boyuk Hersoqlugu qraflari ve xaricden gelmeler teskil edirdi Bunlar da oz novbesinde xarici dovletlerde bu titulu almis rus nesillerine bolunduler meselen Zubov qardaslari 1793 Roma Imperiyasi ve Rusiya vetendasligini almis xarici qraf aileleri meselen Krasinski 1837 Fransa Qorni 1860 Isvec Nesselrode 1705 Roma Imperiyasi Nostitsi 1849 Sileziya Podqorciani 1769 Venesiya Qraf ttulu irsi idi lakin mustesna hallarda bu sexsi de ola bilerdi K M Prjezdetski 1843 Qraflara zati alileri adi ile muraciet edilirdi Qraf sulaleleri necib secere kitablarinin 5 ci hissesine daxil edilirdi 1894 cu ile qeder 310 qraf nesli var idi texminen 70 de kisi seceresi kesisirdi Almaniyada qraflarAlman dilinde Rus dilinde Serh MenseyiMarkgraf Markqraf ve ondan emele gelmis markiz mark sozunden alm mark serhedyani eyalet qraf Sozun ozu Markanin qrafi Pfalzgraf Pfalsqraf hemcinin ingilisce palsgrave pfalz saray sozunden qraf Erken Orta esrlerde monarx sarayda olmadiqda onu idare eden Qraf pfalsi saray idare eden Reichsgraf Reyxsqraf alm Reich sozunden Muqeddes Roma Imperiya qraf Sozun ozu Imperiyanin qrafiLandgraf Landqraf titul land sozunden yer qraf Oz mulklerinde yuksek huquqa malik hersoq ve knyazlara tabe olmayan qraf titulu Qefyusteter landqraf knyazin herbi valisi Freigraf Freyqraf frei azad sozunden qraf Sozun ozu azad qrafGefursteter Graf Qefyursteter qraf alm fyurst sozunden qraf Evvelden knyazin xidmetcisi vali Sozun duzu knyazin qrafi yeni reyxsqrafdan ferqli olaraq birbasa knyaz fyurstun vassali yuxari bax Orta esr feodal zadegan nerdivaninda qraf knyaz ve hersoqdan asagida dururdu Burggraf Burqqraf alm burg sozunden qesr qala erazi qrafRheingraf Reynqraf Rhein Reyn cayi sozunden qraf Reyn eyaletinin qraflarinin adlari Qedim qerbi alman feodal nesillerinden birinin titulu Orta esrlerin sonuna yaxin bu titul yavas yavas yoxa cixmaga baslamisdir Altgraf Altqraf alt kohne sozunden qraf Qedim qerbi alman feodal nesillerinden birinin titulu Orta esrlerin sonuna yaxin bu titul yavas yavas yoxa cixmaga baslamisdir Wildgraf Vildqraf wild sozunden alm vehsi qus vehsi yerler qraf Qedim qerbi alman feodal nesillerinden birinin titulu Trier ve Koln arxeyipiskoplari ve lotaringiya knyazliqlari arasinda davamli mubarize sayesinde orta esrlerin sonuna yaxin bu titul yavas yavas yoxa cixmaga baslamisdir Raugraf Rauqraf rau sozunden el deyilmemis menimsenilmemis yer qrafVizegraf Vikont vize sozunden muavin qrafEdebiyyatQraf titul Brokhauz ve Efronun ensiklopedik lugeti 86 tomda 82 t ve 4 elave SP 1890 1907 IstinadlarGraf titul Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona v 86 t 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 M Fasmer Etimologicheskij slovar russkogo yazyka Pod red O N Trubachyova T I Moskva Progress 1986 S 453 J Grimm W Grimm Deutsches Worterbuch Bd VIII Sp 1698 1712 Arxivlesdirilib 2013 09 27 at the Wayback Machine A Dauzat J Dubois H Mitterand Nouveau dictionnaire etymologique et historique Libraire Larousse Paris 1964 Page 185 Kosmina Yaroslav OlegovichFrejgraf Arxivlesdirilib 2012 11 19 at the Wayback Machine Spisok titulovannogo i netitulovannogo dvoryanstva Svyashennoj Rimskoj imperii Velikobritanii Rusi Skandinavii Yaponii i Kitaya Chernovik Grafstvo Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona v 86 t 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Raugraf Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona v 86 t 82 t i 4 dop SPb 1890 1907