Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki və ya bölmədəki məlumatlar köhnədir. |
Qoşa minarəli mədrəsə və ya Xatuniyyə mədrəsəsi (türk. Çifte Minareli Medrese və ya Hatuniye Medresesi) — Türkiyənin Ərzurum ilində yerləşən Səlcuqilər dövrünə aid mədrəsə.
| İslam | |
| Qoşa minarəli mədrəsə | |
|---|---|
| türk. ifte Minareli Medrese | |
 | |
 | |
| Din | |
| Statusu | mövcud |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Türkiyə |
| Şəhər | Ərzurum |
| Memarlıq | |
| İnşa tarixi | 1253 – 1291 |
| Üslubu | Böyük Səlcuq memarlığı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Abidə hazırkı dövrədək mövcudluğunu qoruyub və şəhərin simvoluna çevrilmişdir. Hər il minlərlə yerli və xarici turist tərəfindən ziyarət olunur. Hazırda (Türkiyədə UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin müvəqqəti siyahısındadır).
Tarixi
Rum sultanı I Əlaəddin Keyqubadın qızı Xüdavənd Xatun göstərişilə Qoşa minarəli mədrəsənin inşasına 1253-cü ildə başlanılmışdır. Onun şərəfinə Xatuniyyə mədrəsəsi də adlandırılan tikili 1291-ci ildə hazır edilmişdir.
Dağıdılması
Mədrəsənin və daxilində yerləşən türbənin giriş qapıları, o cümlədən, mədrəsənin memarlığındakı digər qiymətli parçalar Ərzurumun ruslar tərəfindən işğalı dövründə oğurlanaraq Rusiyaya aparılmışdır. Xüsusən, türbənin yuxarı mərtəbəsinin giriş qapısının yan divarlarının zədələnməsi mədrəsəyə böyük ziyan dəydiyinin göstəricisidir. Bundan əlavə, türbənin yuxarı mərtəbəsində tavandan asılmış sərt mərmər zəncir də çıxarılmışdır. Yalnız yuxarı tavan halqası hələ də yerindədir. Buradan qəsb olunan kaşı və oyma daş motivlər Ermitaj muzeyində nümayiş etdirilir.
Bərpası
Bölgədə mütəmadi baş verən zəlzələr və digər amillər zaman keçdikcə abidədə öz izlərini qoymuşdur.
Mədrəsəni XVII əsrdə Osmanlı sultanı IV Murad geniş şəkildə təmir etdirmişdir. Daha sonralar baş vermiş torpaq sürüşmələri və səth eroziyaları ilə bağlı olaraq 2011-ci ildə Türkiyə Cümhuriyyəti tərəfindən dövlət ianələri ilə başlayan bərpa işləri 2015-ci ildən davam edir.
Yerləşməsi
Mədrəsə Ərzurumun mərkəzində, Ərzurum Ulu Məscidinin yanındakı sahədə, və Saat qülləsi ilə üzbəüz yerləşir.
Memarlığı
Mədrəsə 1824 m² (38x48 m) ərazidə inşa edilmişdir. Abidənin adı hər birinin hündürlüyü 26 metr olan və rəngli kaşılarla bəzədilmiş qoşa minarəsi ilə bağlıdır. Həyəti, 2 mərtəbəsi, 4 eyvanı, 37 otağı və məscidi var. Anadoluda açıq həyəti olan mədrəsələrin ən böyük nümunəsidir. Həmçinin Ərzurumdakı ən böyük türbə də mədrəsənin daxilindədir.
Mədrəsənin memarlığında həndəsi ornamentlərə geniş yer verilib. Onlara daha çox həyətdəki sütun millərində, tələbə otaqlarının qapı qəliblərində, eyvanların ön fasadlarında rast gəlinir.
Şimal fasaddakı portalın qarşısında fəvvarə taxçaları və iki yarımdairəvi dayaq vardır. Portalı əhatə edən qalın qəliblənmiş panellərin içərisində “əjdaha”, “həyat ağacı” və “qartal” motivləri də əks olunmuşdur. Portalın hər iki tərəfində dörd relyef vardır. Sağda ikibaşlı qartal paneli var. Həyat ağacı və qartal motivlərinin tək Rum sultanlığının gerbini deyil, həmçinin Orta Asiya və Türk inancları çərçivəsində güc və ölümsüzlüyü ifadə etdiyi düşünülür. Portalda, həyət sütunlarını birləşdirən tağların səthlərində, günbəzin daxili hissəsində bitki naxışları vardır.
Portalın hər iki tərəfindən yüksələn 16 yivli, silindrik minarələr kərpic və firuzəyi rəngli mozaik kirəmitlərlə bəzədilib. Minarələrdə “Allah”, “Məhəmməd” və “ilk dörd böyük xəlifənin” adları da həkk olunmuşdur.
Portaldan həyətə daxil olunur. Dörd tərəfdən eyvanla əhatə olunmuş həyətin ölçüləri 26x10 m-dir.
Girişin qərbində yerləşən kvadrat formasındakı yer bir vaxtlar məscid kimi istifadə olunub.
İkimərtəbəli mədrəsənin birinci mərtəbəsində 19, ikinci mərtəbədə 18 otaq var. Birinci mərtəbənin eyvanları qalın sütunlar üzərində oturur. Sütunların əksəriyyəti silindrik, dördü isə səkkizguşəli gövdəyə malikdir. Otaqlar çəlləkşəkilli tağlarla örtülmüşdür. Mədrəsənin ikinci mərtəbəsi dörd eyvan arasında dörd müstəqil qrup şəklində tərtib edilmişdir; Birinci mərtəbəyə enmədən başqa bölməyə keçmək mümkün deyil. İkinci mərtəbədəki hücrələr (otaqlar) aşağı mərtəbədəkilər kimi düzbucaqlıdır. Onlar çınqıl daşlardan düzəldilib, çəllək formalı tağlarla örtülmüşdür. Aşağı mərtəbədəki qapıların yuxarı hissələrindəki müxtəlif formalar yuxarı mərtəbədəki qapılarda yoxdur.
İstinadlar
- "Tentative Lists". UNESCO - World Heritage Convention. 15-04-2021.
- Türkiye Gazetesi Rehber Ansiklopedi (türk). 5. 199.
- "Medreseler". T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. 2019.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki ve ya bolmedeki melumatlar kohnedir Sehifeye yenilenmis melumatlar elave etmekle Vikipediyani zenginlesdirmeye komek ede bilersiniz Qosa minareli medrese ve ya Xatuniyye medresesi turk Cifte Minareli Medrese ve ya Hatuniye Medresesi Turkiyenin Erzurum ilinde yerlesen Selcuqiler dovrune aid medrese IslamQosa minareli medreseturk ifte Minareli MedreseDinStatusu movcudYerlesmesiOlke TurkiyeSeher ErzurumMemarliqInsa tarixi 1253 1291Uslubu Boyuk Selcuq memarligi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Abide hazirki dovredek movcudlugunu qoruyub ve seherin simvoluna cevrilmisdir Her il minlerle yerli ve xarici turist terefinden ziyaret olunur Hazirda Turkiyede UNESCO nun Umumdunya irsi obyektlerinin muveqqeti siyahisindadir TarixiRum sultani I Elaeddin Keyqubadin qizi Xudavend Xatun gosterisile Qosa minareli medresenin insasina 1253 cu ilde baslanilmisdir Onun serefine Xatuniyye medresesi de adlandirilan tikili 1291 ci ilde hazir edilmisdir Dagidilmasi Medresenin ve daxilinde yerlesen turbenin giris qapilari o cumleden medresenin memarligindaki diger qiymetli parcalar Erzurumun ruslar terefinden isgali dovrunde ogurlanaraq Rusiyaya aparilmisdir Xususen turbenin yuxari mertebesinin giris qapisinin yan divarlarinin zedelenmesi medreseye boyuk ziyan deydiyinin gostericisidir Bundan elave turbenin yuxari mertebesinde tavandan asilmis sert mermer zencir de cixarilmisdir Yalniz yuxari tavan halqasi hele de yerindedir Buradan qesb olunan kasi ve oyma das motivler Ermitaj muzeyinde numayis etdirilir Berpasi Bolgede mutemadi bas veren zelzeler ve diger amiller zaman kecdikce abidede oz izlerini qoymusdur Medreseni XVII esrde Osmanli sultani IV Murad genis sekilde temir etdirmisdir Daha sonralar bas vermis torpaq surusmeleri ve seth eroziyalari ile bagli olaraq 2011 ci ilde Turkiye Cumhuriyyeti terefinden dovlet ianeleri ile baslayan berpa isleri 2015 ci ilden davam edir YerlesmesiMedrese Erzurumun merkezinde Erzurum Ulu Mescidinin yanindaki sahede ve Saat qullesi ile uzbeuz yerlesir MemarligiMedrese 1824 m 38x48 m erazide insa edilmisdir Abidenin adi her birinin hundurluyu 26 metr olan ve rengli kasilarla bezedilmis qosa minaresi ile baglidir Heyeti 2 mertebesi 4 eyvani 37 otagi ve mescidi var Anadoluda aciq heyeti olan medreselerin en boyuk numunesidir Hemcinin Erzurumdaki en boyuk turbe de medresenin daxilindedir Medresenin memarliginda hendesi ornamentlere genis yer verilib Onlara daha cox heyetdeki sutun millerinde telebe otaqlarinin qapi qeliblerinde eyvanlarin on fasadlarinda rast gelinir Simal fasaddaki portalin qarsisinda fevvare taxcalari ve iki yarimdairevi dayaq vardir Portali ehate eden qalin qeliblenmis panellerin icerisinde ejdaha heyat agaci ve qartal motivleri de eks olunmusdur Portalin her iki terefinde dord relyef vardir Sagda ikibasli qartal paneli var Heyat agaci ve qartal motivlerinin tek Rum sultanliginin gerbini deyil hemcinin Orta Asiya ve Turk inanclari cercivesinde guc ve olumsuzluyu ifade etdiyi dusunulur Portalda heyet sutunlarini birlesdiren taglarin sethlerinde gunbezin daxili hissesinde bitki naxislari vardir Portalin her iki terefinden yukselen 16 yivli silindrik minareler kerpic ve firuzeyi rengli mozaik kiremitlerle bezedilib Minarelerde Allah Mehemmed ve ilk dord boyuk xelifenin adlari da hekk olunmusdur Portaldan heyete daxil olunur Dord terefden eyvanla ehate olunmus heyetin olculeri 26x10 m dir Girisin qerbinde yerlesen kvadrat formasindaki yer bir vaxtlar mescid kimi istifade olunub Ikimertebeli medresenin birinci mertebesinde 19 ikinci mertebede 18 otaq var Birinci mertebenin eyvanlari qalin sutunlar uzerinde oturur Sutunlarin ekseriyyeti silindrik dordu ise sekkizguseli govdeye malikdir Otaqlar celleksekilli taglarla ortulmusdur Medresenin ikinci mertebesi dord eyvan arasinda dord musteqil qrup seklinde tertib edilmisdir Birinci mertebeye enmeden basqa bolmeye kecmek mumkun deyil Ikinci mertebedeki hucreler otaqlar asagi mertebedekiler kimi duzbucaqlidir Onlar cinqil daslardan duzeldilib cellek formali taglarla ortulmusdur Asagi mertebedeki qapilarin yuxari hisselerindeki muxtelif formalar yuxari mertebedeki qapilarda yoxdur Istinadlar Tentative Lists UNESCO World Heritage Convention 15 04 2021 Turkiye Gazetesi Rehber Ansiklopedi turk 5 199 Medreseler T C Kultur ve Turizm Bakanligi Erzurum Il Kultur ve Turizm Mudurlugu 2019