Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
az-əbcəd. قوچقاریشان | |
 | |
| Daxil olan dövrlər | Paqtıqan |
| Keçirilən mərasimlər |
|
| Əvvəlki dövr | Elqovan |
| Digər adları |
|
| Müddəti | payızın əvvəli |
| Qidalar | |
Qoçqarışan (az-əbcəd. قوچقاریشان) və ya Qoç boranı – Azərbaycan xalq təqviminə görə payızın əvvəlinə verilən ad.
Müddəti
Azərbaycanda köçəri maldarlar payızın əvvəlini "qoçqarışan" adlandırır. Bu ayda əvvəlcədən yetişdirilmiş qoçlar sürüyə buraxılır və döllənmənin qışın son ayına (boz ay) düşməsi nəzərə alınır. Payızın ilk 5–10 günü ərzində qoç sürüyə buraxılır. Bu zaman hava soyuyur, güclü yağış və külək olur. Belə vaxtda dağlara düşən qar "boranlı qar" adlandırılır. Ona görə də qoçqarışana "qoç boranı" da deyirlər.
Tarixən qoçqarışan ayı yüksək səviyyədə qeyd edilmişdir. Bu zaman sürülərə baxış keçirilir, xəstə, qocalmış və doğuş üçün yararsız qoyunlar sürüdən çıxarılır. Çobanlar qoçların sürüyə buraxılacağı tarixi təyin edirlər. Adətə görə, bu gün cümə günü (adına günü) olmalıdır.
Sürüyə buraxılacaq qoçlara baxış mərasimi keçirilir. Alnına xına sürtülmüş cavan qoçlar bir-biri ilə döyüşdürülür. Ən yaxşı qoç sahiblərinə hədiyyə təqdim edilir. Seçilmiş qoçlar çobanların yanına aparılır. Çobanlar qonaqları qarşılayıb, yemək olaraq fətir verirlər. Yaxşı rəqs edənlər yallı oynayır. Sonra isə qoçlar sürüyə buraxılır.
Qoçların cütləşməsinə çobanlar nəzarət edir. Sürüyə qoç buraxılarkən qoçun yanına ağ qoyun gələrsə, qışın soyuq və qarlı keçəcəyinə inanılır. Əgər ala qoyun gələrsə, qış soyuq keçməyəcək. Qara qoyun gələrsə, mülayim qış olacaq. Qoçlar payızın son ayına qədər sürülərdə qalır.
İğdır azərbaycanlılarında "Qoç qatımı" mərasimi ənənə halını almışdır. Payızın sonlarında bir neçə, yaxşı yetişdirilmiş qoç sürüyə buraxılır. Bu qoçlar əvvəlcədən bəzədilir, yerli bitkilərdən əldə edilmiş kök boyası və ya xına ilə boyanır, üstünə şəkər, muncuq, alma asılır. Qoyunun həm dişi, həm erkək bala verməsi üçün qoçun üstünə qız və oğlan uşağı çıxardılır. Qoçun buynuzlarına alma və ya nar asılmasının əkiz quzuların doğulmasına səbəb olacağına inanılır. Bundan başqa sürü sahibləri əhaliyə halva və qayısı qovurması paylayırlar.
Kəsişən dövrlər
- Payız gecə-gündüz bərabərliyi (Paqtıqan). Azərbaycan xalq inancında Ay və Günəş sevgilidir. Onların sevgisi əbədidir, amma heç vaxt birləşə bilməzlər, lakin gecə ilə gündüzün bərabər olduğu gündə bir-birinin üzünü görə bilirlər. Buna baxmayaraq, onlar yenə də görüşə bilmədən bir-birlərini itirirlər. Azərbaycan kəndlərində bu gecə müxtəlif oyunlar oynayırlar.
İstinadlar
- Azərbaycan etnoqrafiyası, III cild, 2007. səh. 435
- ELİF COŞKUN. "IĞDIR'DA YAŞAYAN AZERBAYCAN TÜRKLERİNİN YAŞAM TARZININ KÜLTÜREL COĞRAFYA AÇISINDAN İNCELENMESİ (2020)" (türk). ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ. (sayfa 250)
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd. Türkiyə, 2011. (türk.)
Ədəbiyyat
- Azərbaycan etnoqrafiyası, Üç cilddə III cild. (2007), Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu, Bakı: Şərq-Qərb.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qocqarisan az ebced قوچقاریشان Daxil olan dovrler PaqtiqanKecirilen merasimler Qoc doyusu YalliEvvelki dovr ElqovanDiger adlari Qoc borani Qoc qatimi Igdir azerbaycanlilarinda Muddeti payizin evveliQidalar fetir halva ve qayisi qovurmasi Igdir azerbaycanlilarinda Qocqarisan az ebced قوچقاریشان ve ya Qoc borani Azerbaycan xalq teqvimine gore payizin evveline verilen ad MuddetiAzerbaycanda koceri maldarlar payizin evvelini qocqarisan adlandirir Bu ayda evvelceden yetisdirilmis qoclar suruye buraxilir ve dollenmenin qisin son ayina boz ay dusmesi nezere alinir Payizin ilk 5 10 gunu erzinde qoc suruye buraxilir Bu zaman hava soyuyur guclu yagis ve kulek olur Bele vaxtda daglara dusen qar boranli qar adlandirilir Ona gore de qocqarisana qoc borani da deyirler Tarixen qocqarisan ayi yuksek seviyyede qeyd edilmisdir Bu zaman surulere baxis kecirilir xeste qocalmis ve dogus ucun yararsiz qoyunlar suruden cixarilir Cobanlar qoclarin suruye buraxilacagi tarixi teyin edirler Adete gore bu gun cume gunu adina gunu olmalidir Suruye buraxilacaq qoclara baxis merasimi kecirilir Alnina xina surtulmus cavan qoclar bir biri ile doyusdurulur En yaxsi qoc sahiblerine hediyye teqdim edilir Secilmis qoclar cobanlarin yanina aparilir Cobanlar qonaqlari qarsilayib yemek olaraq fetir verirler Yaxsi reqs edenler yalli oynayir Sonra ise qoclar suruye buraxilir Qoclarin cutlesmesine cobanlar nezaret edir Suruye qoc buraxilarken qocun yanina ag qoyun gelerse qisin soyuq ve qarli kececeyine inanilir Eger ala qoyun gelerse qis soyuq kecmeyecek Qara qoyun gelerse mulayim qis olacaq Qoclar payizin son ayina qeder surulerde qalir Igdir azerbaycanlilarinda Qoc qatimi merasimi enene halini almisdir Payizin sonlarinda bir nece yaxsi yetisdirilmis qoc suruye buraxilir Bu qoclar evvelceden bezedilir yerli bitkilerden elde edilmis kok boyasi ve ya xina ile boyanir ustune seker muncuq alma asilir Qoyunun hem disi hem erkek bala vermesi ucun qocun ustune qiz ve oglan usagi cixardilir Qocun buynuzlarina alma ve ya nar asilmasinin ekiz quzularin dogulmasina sebeb olacagina inanilir Bundan basqa suru sahibleri ehaliye halva ve qayisi qovurmasi paylayirlar Kesisen dovrlerPayiz gece gunduz beraberliyi Paqtiqan Azerbaycan xalq inancinda Ay ve Gunes sevgilidir Onlarin sevgisi ebedidir amma hec vaxt birlese bilmezler lakin gece ile gunduzun beraber oldugu gunde bir birinin uzunu gore bilirler Buna baxmayaraq onlar yene de goruse bilmeden bir birlerini itirirler Azerbaycan kendlerinde bu gece muxtelif oyunlar oynayirlar IstinadlarAzerbaycan etnoqrafiyasi III cild 2007 seh 435 ELIF COSKUN IGDIR DA YASAYAN AZERBAYCAN TURKLERININ YASAM TARZININ KULTUREL COGRAFYA ACISINDAN INCELENMESI 2020 turk ATATURK UNIVERSITESI SOSYAL BILIMLER ENSTITUSU sayfa 250 Turk Efsane Sozluyu Deniz Qaraqurd Turkiye 2011 turk EdebiyyatAzerbaycan etnoqrafiyasi Uc cildde III cild 2007 Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutu Baki Serq Qerb