Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti (türk. Güney-Batı Kafkasya Cumhuriyeti; osman. Cenub-ı Garbi Kafkas Hükümet-i Cumhuriyesi) və ya Qars Demokratik Cümhuriyyəti (türk. Kars Demokratik Cumhuriyeti) — Birinci Dünya Müharibəsi dövründə Rusiya imperiyasının Qars, Batum və İrəvan quberniyalarının ərazisində mövcud olmuş dövlət.
| Tarixi dövlət | |||
| Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti | |||
|---|---|---|---|
| Cenub-ı Garbi Kafkas Hükümet-i Cumhuriyesi | |||
| |||
 xəritəsi | |||
| | |||
| Paytaxt | Qars, Naxçıvan | ||
| Dilləri | türk dili | ||
| Rəsmi dilləri | Osmanlı dili | ||
| Dövlət dini | İslam | ||
| İdarəetmə forması | Parlament respublikası | ||
| Rəhbər | |||
| • 30 noyabr 1918 — 27 mart 1919 | İbrahim bəy Cahangirzadə | ||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Tarixi
Birinci Dünya müharibəsinin sonunda, 30 oktyabr 1918 tarixində imzalanmış Mudros barışığı nəticəsində Osmanlı ordusu Cənubi Qafqazdan çəkilmişdir. Razılaşmaya görə 4 dekabr 1918 tarixində Osmanlı əsgərləri 1877 Rusiya-Osmanlı sərhədlərinədək geri çəkilcəkdi, lakin Osmanlı tərəfi Qarsdan 2 ay gec çəkilmə qərarı almışdı. Bu qərarın səbəbi yerli xalqın hökumət qurmasına vaxt tanımaq idi. Əks halda bölgə Ermənistan tərəfindən işğal təhlükəsi ilə üzləşə bilərdi.
Beləliklə 29 oktyabr 1918-ci ildə Axısqa və Axalkələk ətrafında Axısqa Müvəqqəti Hökuməti, 3 noyabr 1918 tarixində Əmir bəy Nərimanbəyov rəhbərliyində Araz Türk Cümhuriyyəti qurulmuşdur. 5 noyabrda isə Kağızmanlı Əli Rza bəy, Qarslı Sarı Xəliloğlu Nuhlis, Orenburqlu Tevhiddin bəy Mamlıoğlu, Emin ağa Acalov və Fəxrəddin bəy Piroğlu rəhbərliyində Qars İslam Şurası qurulmuşdur. Şura rəhbəri Fəxrəddin bəy Piroğlu seçilmişdir.
14 noyabr 1918-ci ildə Qarsda, indiki Atatürk prospektində yerləşən bələdiyyə binasının altındakı keçmiş Səhiyyə İdarəsinin binasında Birinci Qars Konqresi toplandı. Konqresdə Fəxrəddin bəy Piroğlu başçılığında 8 nəfərlik Müvəqəti Heyət, Emin ağa Acalovun rəhbərliyində isə Milli İslam Şurası Ümumi Mərkəzi qurulmuşdur. Şuranın rəhbər müavinliyinə Fəxrəddin bəy təyin olndu.
30 noyabr 1918-ci ildə Qarsda keçirilən İkinci Qars Qurultayında Qars, Ərdəhan, Batumdan 60 nəfər təmsilçi iştirak etmişdir. Daha sonra müxtəlif bölgələrdən 10 nəfər daha iştirakçı qatılmışdır. Konqresdə Milli İslam Şurası Hökuməti quruldu. Hökumətin başçısı İbrahim bəy Cahangirzadə seçilmişdir. Emin ağa Acalov isə başçının müavini seçilmişdir. Konqresdə Qars, Oltu, Kağızman, Iğdır, Sarıqamış, Ardahan, Axalkələk, Axısqa Batum kimi şəhərlərdə yerli xalq təşkilatlanmışdır. Konqresdə Milli Şura hökumətinə Axısqa Müvəqqəti Hökuməti, Araz Türk Cümhuriyyəti, Batum Milli Şurası da qatılmışdır. Konqres 2 dekabradək davam etmişdir.
3 yanvar 1919-cu ildə Ənvər paşanın dayısı Xəlil Qut Paşa, Qaymakam Halit bəy, Hamşioğlu Rasim və Əbülhindili Cəfər bəyin təşkilatçılığı ilə Birinci Ardahan Konqresi toplandı. Konqres Axısqadan Ardaha geri çəkilən Halit bəyin rəhbərliyində, Doktor Haqqı Cənab, Doktor Abidin, Ağacıqoğlu Doktor Fuad, Filibeli Hilmi, Baytar Qaymakam Arif və Əbülhindili Köseoğlunun daxil olduğu səkkiz nəfərlik heyət tərəfindən həyata keçrilmişdir. 5 yanvar tarixində konqres sona çatmışdır.
7 yanvar 1919-cu ildə isə İkinci Ardahan Konqresi keçirilmişdir. Bu konqresi keçmiş konqresin 8 nəfərlik heyəti ilə yanaşı Milli Şura Hökumətinin 12 təmsilçi nümayəndəsi — Axalkələkdən Mehmed Əli bəy, Çıldıdan Doktor Əsəd bəy, Qarsdan İbrahim bəy Cahangirzadə və Həsən bəy Cahangirov, Oltudan Yusif Ziya bəy, Əhməd bəy Şakiroğlu, Mehmet Ramiz bəy, Rüstəm bəy Hamşioğlu, Kağızmandan Əli Rza, Şörəyeldən Ağbabalı Hacıabbasoğlu və Kərbəlayi Məmməd bəy də qatılmışdır. Konqresdə Cənub-Qərbi Qafqaz Müvəqqəti Milli Hökumətini qurmaq üçün büyük konqres təşkil etmək, erməni-gürcü birləşmələrinə qarşı vuruşma, Batumda yayımlanan "Səda-yi Millət", Trabzondakı "İstiqbal", Ərzurumdakı "Albayraq" qəzetləri vasitəsilə məlumatlandırma və bir neə başqa qərar alınmışdır.
Mütasarrıf Hilmi Uran bəy 9 yanvar 1918-ci ildə Qarsı tərk etmiş, Milli Şura tərəfindən İbrahim bəy Cahangirzadə Qars valisi təyin olunmuşdur. 11 yanvar tarixində xəstələndiyi üçün onun yerinə müvəqqəti olaraq bu vəzifəni Fəxrəddin bəy Piroğlu icra etmişdir.
17 yanvar 1919-cu il tarixində 131 nümayəndənin iştirakı ilə Böyük Qars Konqresi təşkil olundu. Konqres Doktor Əsəd bəyin rəhbərliyində topanmışdır. Konqresə Qars, Ərdəhan, Batum, Naxçıvan, Ordubad, Culfa, Axısqa, Axalkələkdən nümayəndələr gəlmişdir. Konqresdə Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti elan olunmuşdur. 18 yanvar tarixində Batumdan gələn Uçaksa vəkilləri də hökumətə birləşmişdir. 25 mart 1919 tarixində hökumətin adı Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti adını almışdır Həmin vaxtdan Cümhuriyyətin Parlamenti olan "Şura" işə başlamışdır. 27 mart tarixində parlament hökuməti təsdiq etmiş, hökumətin başçısı İbrahim bəy Cahangirzadə seçilmişdir. 10 nazirlik və 4 idarə təşkil olunmuşdur.
Yeni yaranan dövlət ixtisaslı kadrlar və maliyyə baxımından çətinliklərlə üzləşirdi. Azərbaycan Cümhuriyyətinin Batumdakı konsulu məsələ ilə bağlı Bakıya teleqram göndərərək bildirdi ki, Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti əhalisi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ona hərtərəfli yardım edəcəyinə böyük ümidlər bəsləyir. Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti hökuməti 1919-cu il yanvarın 25-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə müraciət edərək, hərbi və maddi yardım istəmişdi. Buna cavab olaraq, Azərbaycan hökuməti Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyətinə hərbi təlim keçmək üçün zabitlər və xeyli qızıl pul göndərdi.
Süqutu
Respublikanın silahlı qüvvələri 15,5 min nəfərdən ibarət idi. ngilislər Cənub-Qərbi Qafqaz və ya Qars Demokratik Cümhuriyyətinin ərazisini Ermənistan və Gürcüstan arasında bölüşdürmək istəyirdilər.
Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti müvəqqəti hökumətinin sədri Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökumətinə 1919-cu il 26 yanvar tarixli notasında bildirirdi ki, Gürcüstan Ərdəhan mahalını və Axalsıx qəzasını işğal etməyə cəhd göstərir. Bütün müsəlman əhalisi buna qarşı ayağa qalxmışdır. Ermənilər də Naxçıvan qəzasına hücumlar edirlər. Gürcülərin Axalsıx və Axalkələk qəzalarına hücumları zamanı 45 min davar aparılmışdı. Ermənilər 1919-cu il aprelin 12-də ingilislərin dəstəyi ilə Qars vilayətinə girdilər. Azərbaycan Cümhuriyyəti Hökuməti ermənilərin Qarsda törətdiyi soyqırımı ilə bağlı Britaniya komandanlığına etirazını bildirdi. Buna baxmayaraq, Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyətinə kömək göstərmək ingilislərin planlarına daxil deyildi. İngilislər Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti hökumətinin 35 üzvünü həbs edərək, zirehli qatarda Gümrüyə, oradan da Batum yolu ilə Malta adasına sürgünə göndərdi. Bununla da, Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti süqut etdi.
Aprelin 14-də ingilis generalı Devinin tövsiyəsilə 6 türk, 1 rus, 1 yunandan ibarət yeni Milli Şura yaradıldı. Aprelin 19-da S. Korqanov Qarsda qubernator kimi fəaliyyətə başladı. Bunun ardınca, erməni qoşunları Qars vilayətinə soxuldular. Yerli müsəlman-türk əhali dəhşətli soyqırımına məruz qaldı. Aprelin 30-da qondarma Milli Şura ləğv edildi. 1920-ci ilin payızınadək Cənub Qərbi Qafqaz Cümhuriyyətinin ərazisi ermənilərin və gürcülərin işğalı altında qaldı.
İbrahim bəy Cahangirzadə başda olmaqla, Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyətinin hökumət üzvləri yalnız 1921-ci il mayın 23-də Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetinin sədri Nəriman Nərimanovun köməyi sayəsində Maltadan əsirlikdən vətənə qayıtdılar.
İdarəetmə
Bu hökumət 18 maddəlik konstitusiya qəbul etmiş, rəsmi bayraq seçmişdir. Həmçinin hökumət 12 üzvlük Nazirlər Şurası və xalqın səsi ilə seçilən 131 (65) nəfərlik parlament də təsis etmişdir. Partiyalar olmadığından, 65 bitərəf deputatdan ibarət parlament yaradıldı. Doktor Əsəd bəy Oktay (Əsəd bəy Hacıyev) parlamentin sədri seçildi.
Cənub-Qərbi Qafqaz Respublikasının başında milli azlıqların: rusların, yunan və öz nümayəndələri daxil edilmiş Milli Şura dururdu. Müvəqqəti hökumət Milli Şura qarşısında məsuliyyət daşıyırdı. Cənub-Qərbi Qafqaz və ya Qars Demokratik Cümhuriyyətinin 18 maddədən ibarət Konstitusiyası qəbul olundu. Dövlət dili olaraq türk dili qəbul olunmuşdu. Üçrəngli (ağ, yaşıl və qara), ay-ulduzlu bayrağı vardı.
Parlament respublikanın xarici və daxili siyasətinin aşağıdakı istiqamətlərini müəyyənləşdirdi:
- Cənub-Qərbi Qafqaz və ya Qars Demokratik Cümhuriyyəti bütün qonşuları ilə, xüsusən yeni yaradılmış Qafqaz dövlətləri ilə mehriban qonşuluq əlaqələri qurmaq niyyətindədir;
- Cənub-Qərbi Qafqaz və ya Qars Demokratik Cümhuriyyəti neytral dövlətdir;
- Cənub-Qərbi Qafqaz və ya Qars Demokratik Cümhuriyyətinin vətəndaşları milliyyətindən, dinindən, sosial mənşəyindən, siyasi əqidəsindən asılı olmayaraq, bərabər hüquqlara malikdirlər. 17 yanvar tarixində təşkil olunan kabinet:
| Vəzifə | Vəzifəli şəxs | Başlama | Bitmə |
|---|---|---|---|
| Hökumət | |||
| Məclis sədri | Çıldırlı Doktor Əsəd Oktay | ||
| Məclis Rəyasət Heyətinin sədri | Oltulu Hüseyn bəy Hafiz oğlu | ||
| Nazirlər Şurasının sədri | İbrahim bəy Cahangirzadə | ||
| Daxili işlər naziri | Kağzmanlı Əli Rza bəy Ataman | ||
| Ədliyyə naziri | İrəvanlı Abbasəli bəy Ağabababəyoğlu Əlibəyov | ||
| Xarici işlər naziri | Divirğili Fəxrəddin bəy Piroğlu | ||
| Hərbi nazir | Həsən bəy Cahangiroğlu (Aydın) | ||
| Maliyə naziri | Gümrülü Məmməd bəy Xudatbəy oğlu Sultanov | ||
| Molla Bilal | |||
| Maarif naziri | Yunan Mixail Andreynot | ||
| Mehmed bəy Kocaoğlu | |||
| İaşə naziri | Gümrülü Yusif bəy Hümmət ağa oğli Yusifzadə | ||
| İctimai işlər naziri | İrəvanlı mühəndis Mahmud bəy | ||
| Əkinçilik, Meşə və Ticarət naziri | Naxçıvanlı Əliəkbər Nazım bəy | ||
| Ümumi Müdirliklər | |||
| Poçt və Telegraf Ümumi Müdirliyi | Yunan Arlof | ||
| Qarslı Muhlis bəy Mehmed Bəyoğlu (Ataman) | |||
| Dəmiryolları Ümumi Müdirliyi | Qaraçantalı Əhməd bəy Hacı oğlu | ||
| Polis Ümumi Müdirliyi | Orenburqlu, Tevhiddin bəy Mamlioğlu | ||
Həmçinin İrəvanlı Bəhmən bəy Kazımbəyzadə prokuror, Mustafa bəy Pəhlivan iaşə nazirinin müavini, İrəvanlı Taki əfəndi Əhmədoğlu ümumi vəznədar, İğdırlı Mehmed bəy Əlibəyzadə Qars Ümumi Valisi, Talınlı Hüseyn bəy Cahangirov sərhəd komandiri, Əziz bəy Cahangiroğlu və Nazif bəy Atbaşoğlu məhkəmə üzvü, Yeniqazili Əhməd Xeyrullah bəy Qars Bələdiyyə Rəisi, Arslan əfəndi Akifoğlu isə Bələdiyyə Komissarı təyin olunmuşdur.
Ərazisi
40 min km² sahəsi, 1 800 000 nəfər əhalisi olan (onun 4/5-nü türklər təşkil edirdi) bu dövlətin tərkibinə Qafqazın cənub-qərb əraziləri daxil idi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2021-08-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-08-23. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
Mənbə
- Azərbaycan Respublikası MDƏYTA, f. 970, siy. 1, iş 27, v. 14.
- Asif Hacılı. Qafqazda türk cümhuriyyətləri // "Ədəbiyyat qəzeti", 01.04.1991
- Asif Hacılı. Qəribəm bu vətəndə /Axısqa türklərinin etnik mədəniyyəti/. B., "Gənclik", 1992
- Asif Hacılı. Qafqazda türk cümhuriyyətləri// "Ədəbiyyat qəzeti", 01.04.1991
- Asif Hacılı. Axısqa türkləri: Vətən bilgisi. İstanbul, 2009
- . 2012-03-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 iyul 2015..
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyeti turk Guney Bati Kafkasya Cumhuriyeti osman Cenub i Garbi Kafkas Hukumet i Cumhuriyesi ve ya Qars Demokratik Cumhuriyyeti turk Kars Demokratik Cumhuriyeti Birinci Dunya Muharibesi dovrunde Rusiya imperiyasinin Qars Batum ve Irevan quberniyalarinin erazisinde movcud olmus dovlet Tarixi dovletCenub Qerbi Qafqaz CumhuriyyetiCenub i Garbi Kafkas Hukumet i CumhuriyesiBayraqxeritesi 1918 1919Paytaxt Qars NaxcivanDilleri turk diliResmi dilleri Osmanli diliDovlet dini IslamIdareetme formasi Parlament respublikasiRehber 30 noyabr 1918 27 mart 1919 Ibrahim bey Cahangirzade Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiBirinci Dunya muharibesinin sonunda 30 oktyabr 1918 tarixinde imzalanmis Mudros barisigi neticesinde Osmanli ordusu Cenubi Qafqazdan cekilmisdir Razilasmaya gore 4 dekabr 1918 tarixinde Osmanli esgerleri 1877 Rusiya Osmanli serhedlerinedek geri cekilcekdi lakin Osmanli terefi Qarsdan 2 ay gec cekilme qerari almisdi Bu qerarin sebebi yerli xalqin hokumet qurmasina vaxt tanimaq idi Eks halda bolge Ermenistan terefinden isgal tehlukesi ile uzlese bilerdi Elviye i Selase heyeti Istanbulda Belelikle 29 oktyabr 1918 ci ilde Axisqa ve Axalkelek etrafinda Axisqa Muveqqeti Hokumeti 3 noyabr 1918 tarixinde Emir bey Nerimanbeyov rehberliyinde Araz Turk Cumhuriyyeti qurulmusdur 5 noyabrda ise Kagizmanli Eli Rza bey Qarsli Sari Xeliloglu Nuhlis Orenburqlu Tevhiddin bey Mamlioglu Emin aga Acalov ve Fexreddin bey Piroglu rehberliyinde Qars Islam Surasi qurulmusdur Sura rehberi Fexreddin bey Piroglu secilmisdir 14 noyabr 1918 ci ilde Qarsda indiki Ataturk prospektinde yerlesen belediyye binasinin altindaki kecmis Sehiyye Idaresinin binasinda Birinci Qars Konqresi toplandi Konqresde Fexreddin bey Piroglu basciliginda 8 neferlik Muveqeti Heyet Emin aga Acalovun rehberliyinde ise Milli Islam Surasi Umumi Merkezi qurulmusdur Suranin rehber muavinliyine Fexreddin bey teyin olndu 30 noyabr 1918 ci ilde Qarsda kecirilen Ikinci Qars Qurultayinda Qars Erdehan Batumdan 60 nefer temsilci istirak etmisdir Daha sonra muxtelif bolgelerden 10 nefer daha istirakci qatilmisdir Konqresde Milli Islam Surasi Hokumeti quruldu Hokumetin bascisi Ibrahim bey Cahangirzade secilmisdir Emin aga Acalov ise bascinin muavini secilmisdir Konqresde Qars Oltu Kagizman Igdir Sariqamis Ardahan Axalkelek Axisqa Batum kimi seherlerde yerli xalq teskilatlanmisdir Konqresde Milli Sura hokumetine Axisqa Muveqqeti Hokumeti Araz Turk Cumhuriyyeti Batum Milli Surasi da qatilmisdir Konqres 2 dekabradek davam etmisdir 3 yanvar 1919 cu ilde Enver pasanin dayisi Xelil Qut Pasa Qaymakam Halit bey Hamsioglu Rasim ve Ebulhindili Cefer beyin teskilatciligi ile Birinci Ardahan Konqresi toplandi Konqres Axisqadan Ardaha geri cekilen Halit beyin rehberliyinde Doktor Haqqi Cenab Doktor Abidin Agaciqoglu Doktor Fuad Filibeli Hilmi Baytar Qaymakam Arif ve Ebulhindili Koseoglunun daxil oldugu sekkiz neferlik heyet terefinden heyata kecrilmisdir 5 yanvar tarixinde konqres sona catmisdir 7 yanvar 1919 cu ilde ise Ikinci Ardahan Konqresi kecirilmisdir Bu konqresi kecmis konqresin 8 neferlik heyeti ile yanasi Milli Sura Hokumetinin 12 temsilci numayendesi Axalkelekden Mehmed Eli bey Cildidan Doktor Esed bey Qarsdan Ibrahim bey Cahangirzade ve Hesen bey Cahangirov Oltudan Yusif Ziya bey Ehmed bey Sakiroglu Mehmet Ramiz bey Rustem bey Hamsioglu Kagizmandan Eli Rza Soreyelden Agbabali Haciabbasoglu ve Kerbelayi Memmed bey de qatilmisdir Konqresde Cenub Qerbi Qafqaz Muveqqeti Milli Hokumetini qurmaq ucun buyuk konqres teskil etmek ermeni gurcu birlesmelerine qarsi vurusma Batumda yayimlanan Seda yi Millet Trabzondaki Istiqbal Erzurumdaki Albayraq qezetleri vasitesile melumatlandirma ve bir nee basqa qerar alinmisdir Mutasarrif Hilmi Uran bey 9 yanvar 1918 ci ilde Qarsi terk etmis Milli Sura terefinden Ibrahim bey Cahangirzade Qars valisi teyin olunmusdur 11 yanvar tarixinde xestelendiyi ucun onun yerine muveqqeti olaraq bu vezifeni Fexreddin bey Piroglu icra etmisdir 17 yanvar 1919 cu il tarixinde 131 numayendenin istiraki ile Boyuk Qars Konqresi teskil olundu Konqres Doktor Esed beyin rehberliyinde topanmisdir Konqrese Qars Erdehan Batum Naxcivan Ordubad Culfa Axisqa Axalkelekden numayendeler gelmisdir Konqresde Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyeti elan olunmusdur 18 yanvar tarixinde Batumdan gelen Ucaksa vekilleri de hokumete birlesmisdir 25 mart 1919 tarixinde hokumetin adi Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyeti adini almisdir Hemin vaxtdan Cumhuriyyetin Parlamenti olan Sura ise baslamisdir 27 mart tarixinde parlament hokumeti tesdiq etmis hokumetin bascisi Ibrahim bey Cahangirzade secilmisdir 10 nazirlik ve 4 idare teskil olunmusdur Yeni yaranan dovlet ixtisasli kadrlar ve maliyye baximindan cetinliklerle uzlesirdi Azerbaycan Cumhuriyyetinin Batumdaki konsulu mesele ile bagli Bakiya teleqram gondererek bildirdi ki Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyeti ehalisi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin ona herterefli yardim edeceyine boyuk umidler besleyir Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyeti hokumeti 1919 cu il yanvarin 25 de Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetine muraciet ederek herbi ve maddi yardim istemisdi Buna cavab olaraq Azerbaycan hokumeti Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyetine herbi telim kecmek ucun zabitler ve xeyli qizil pul gonderdi Suqutu Respublikanin silahli quvveleri 15 5 min neferden ibaret idi ngilisler Cenub Qerbi Qafqaz ve ya Qars Demokratik Cumhuriyyetinin erazisini Ermenistan ve Gurcustan arasinda bolusdurmek isteyirdiler Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyeti muveqqeti hokumetinin sedri Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Hokumetine 1919 cu il 26 yanvar tarixli notasinda bildirirdi ki Gurcustan Erdehan mahalini ve Axalsix qezasini isgal etmeye cehd gosterir Butun muselman ehalisi buna qarsi ayaga qalxmisdir Ermeniler de Naxcivan qezasina hucumlar edirler Gurculerin Axalsix ve Axalkelek qezalarina hucumlari zamani 45 min davar aparilmisdi Ermeniler 1919 cu il aprelin 12 de ingilislerin desteyi ile Qars vilayetine girdiler Azerbaycan Cumhuriyyeti Hokumeti ermenilerin Qarsda toretdiyi soyqirimi ile bagli Britaniya komandanligina etirazini bildirdi Buna baxmayaraq Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyetine komek gostermek ingilislerin planlarina daxil deyildi Ingilisler Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyeti hokumetinin 35 uzvunu hebs ederek zirehli qatarda Gumruye oradan da Batum yolu ile Malta adasina surgune gonderdi Bununla da Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyeti suqut etdi Aprelin 14 de ingilis generali Devinin tovsiyesile 6 turk 1 rus 1 yunandan ibaret yeni Milli Sura yaradildi Aprelin 19 da S Korqanov Qarsda qubernator kimi fealiyyete basladi Bunun ardinca ermeni qosunlari Qars vilayetine soxuldular Yerli muselman turk ehali dehsetli soyqirimina meruz qaldi Aprelin 30 da qondarma Milli Sura legv edildi 1920 ci ilin payizinadek Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyetinin erazisi ermenilerin ve gurculerin isgali altinda qaldi Ibrahim bey Cahangirzade basda olmaqla Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyetinin hokumet uzvleri yalniz 1921 ci il mayin 23 de Azerbaycan SSR Xalq Komissarlari Sovetinin sedri Neriman Nerimanovun komeyi sayesinde Maltadan esirlikden vetene qayitdilar IdareetmeBu hokumet 18 maddelik konstitusiya qebul etmis resmi bayraq secmisdir Hemcinin hokumet 12 uzvluk Nazirler Surasi ve xalqin sesi ile secilen 131 65 neferlik parlament de tesis etmisdir Partiyalar olmadigindan 65 biteref deputatdan ibaret parlament yaradildi Doktor Esed bey Oktay Esed bey Haciyev parlamentin sedri secildi Cenub Qerbi Qafqaz Respublikasinin basinda milli azliqlarin ruslarin yunan ve oz numayendeleri daxil edilmis Milli Sura dururdu Muveqqeti hokumet Milli Sura qarsisinda mesuliyyet dasiyirdi Cenub Qerbi Qafqaz ve ya Qars Demokratik Cumhuriyyetinin 18 maddeden ibaret Konstitusiyasi qebul olundu Dovlet dili olaraq turk dili qebul olunmusdu Ucrengli ag yasil ve qara ay ulduzlu bayragi vardi Parlament respublikanin xarici ve daxili siyasetinin asagidaki istiqametlerini mueyyenlesdirdi Cenub Qerbi Qafqaz ve ya Qars Demokratik Cumhuriyyeti butun qonsulari ile xususen yeni yaradilmis Qafqaz dovletleri ile mehriban qonsuluq elaqeleri qurmaq niyyetindedir Cenub Qerbi Qafqaz ve ya Qars Demokratik Cumhuriyyeti neytral dovletdir Cenub Qerbi Qafqaz ve ya Qars Demokratik Cumhuriyyetinin vetendaslari milliyyetinden dininden sosial menseyinden siyasi eqidesinden asili olmayaraq beraber huquqlara malikdirler 17 yanvar tarixinde teskil olunan kabinet Vezife Vezifeli sexs Baslama BitmeHokumetMeclis sedri Cildirli Doktor Esed OktayMeclis Reyaset Heyetinin sedri Oltulu Huseyn bey Hafiz ogluNazirler Surasinin sedri Ibrahim bey CahangirzadeDaxili isler naziri Kagzmanli Eli Rza bey AtamanEdliyye naziri Irevanli Abbaseli bey Agabababeyoglu ElibeyovXarici isler naziri Divirgili Fexreddin bey PirogluHerbi nazir Hesen bey Cahangiroglu Aydin Maliye naziri Gumrulu Memmed bey Xudatbey oglu SultanovMolla BilalMaarif naziri Yunan Mixail AndreynotMehmed bey KocaogluIase naziri Gumrulu Yusif bey Hummet aga ogli YusifzadeIctimai isler naziri Irevanli muhendis Mahmud beyEkincilik Mese ve Ticaret naziri Naxcivanli Eliekber Nazim beyUmumi MudirliklerPoct ve Telegraf Umumi Mudirliyi Yunan ArlofQarsli Muhlis bey Mehmed Beyoglu Ataman Demiryollari Umumi Mudirliyi Qaracantali Ehmed bey Haci ogluPolis Umumi Mudirliyi Orenburqlu Tevhiddin bey Mamlioglu Hemcinin Irevanli Behmen bey Kazimbeyzade prokuror Mustafa bey Pehlivan iase nazirinin muavini Irevanli Taki efendi Ehmedoglu umumi veznedar Igdirli Mehmed bey Elibeyzade Qars Umumi Valisi Talinli Huseyn bey Cahangirov serhed komandiri Eziz bey Cahangiroglu ve Nazif bey Atbasoglu mehkeme uzvu Yeniqazili Ehmed Xeyrullah bey Qars Belediyye Reisi Arslan efendi Akifoglu ise Belediyye Komissari teyin olunmusdur Erazisi40 min km sahesi 1 800 000 nefer ehalisi olan onun 4 5 nu turkler teskil edirdi bu dovletin terkibine Qafqazin cenub qerb erazileri daxil idi Hemcinin baxIstinadlar Arxivlenmis suret 2021 08 23 tarixinde Istifade tarixi 2021 08 23 redundant parameters redundant parameters redundant parameters MenbeAzerbaycan Respublikasi MDEYTA f 970 siy 1 is 27 v 14 Asif Hacili Qafqazda turk cumhuriyyetleri Edebiyyat qezeti 01 04 1991 Asif Hacili Qeribem bu vetende Axisqa turklerinin etnik medeniyyeti B Genclik 1992 Asif Hacili Qafqazda turk cumhuriyyetleri Edebiyyat qezeti 01 04 1991 Asif Hacili Axisqa turkleri Veten bilgisi Istanbul 2009 2012 03 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 iyul 2015 Xarici kecidler