Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qarapiri bəy Qacar — mənşəcə Azərbaycan türklərindən olan böyük sərkərdə və dövlət xadimi.
| Qarapiri bəy Qacar | |
|---|---|
| Toz qoparan | |
  | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Gəncə |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Xorasan, Səfəvilər dövləti |
| Dəfn yeri | |
| Hərbi xidmət | |
| Xidmət illəri | 1501-1513 |
| Rütbəsi | general |
Qarapiri bəy Qacar Şah İsmayıl Səfəvinin ən bacarıqlı sərkərdələrindən biri idi. Hünərinə, çeviklik və qətiyyətinə görə, o "Toz qoparan" ləqəbini qazanmışdı. Qarapiri bəy Səfəvilər dövlətinin tarixində əhəmiyyətli rol oynamışdır. I Şah İsmayılın atası Şeyx Heydərin üç oğlu vardı – Sultanəli, İbrahim və İsmayıl özü. Qarapiri bəyin bütün həyatı bu üç qardaşın yanında keçib. Əvvəlcə o, onları himayə və tərbiyə etmiş, sonra isə onların qulluğunda durmuşdur.
Tarixi
XV əsrdə Azərbaycanda Teymurun varisləri ilə Ağqoyunlu və Qaraqoyunlu padşahları arasında hakimiyyət uğrunda gərgin mübarizə gedirdi. Tədricən Ağqoyunluların ən görkəmli hökmdarı Uzun Həsən öz mübarizəsində Ərdəbil hökmdarı və Səfəvi hərbi-sufi təriqətlərindən səfəviyyənin başçısı Şeyx Cüneydə arxalanmaq istəyir. Əvvəlcə öz bacısı Xədicə bəyimi ona verir, sonra isə qızı Teodora-Aləmşahbəyimi (Trapezund imperatoru Komnenin nəvəsini) Şeyx Cüneydin oğlu şeyx Heydərə verir.
Şeyx Heydərin Şirvan üzərinə yürüş zamanı ölmündən sonra Uzun Həsənin varisi Səfəvilərin get-gedə artan nüfuzu və hərbi gücü qarşısında qorxuya düşərək, Ərdəbili tutur və Şeyx Heydərin azyaşlı oğlanlarını əsir götürür. 1490-cı ildə hakimiyyətə Uzun Həsənin digər oğlu gəlsə də bircə il sonra əmisi oğlu tərəfindən devrilir. qızlarından birinə evlənmiş Baysunqur onun yanına qaçır. Rüstəm Şeyx Heydərin oğlanlarını azad edir və Ərdəbili onlara qaytarır. Səfəviyyə şeyxi olan Sultanəlidən isə Baysunqur və onu himayə edən şirvanşahla mübarizəsində ona kömək göstərməsini xahiş edir.
Sultanəli yürüşdə iştirak etməyə söz verir və ilk dəfə Qarapiri bəyin adı Rüstəmlə Baysunqurun apardığı döyüşlə əlaqədar bir sərkərdə kimi tarixdə xatırlanır. Ağqoyunlu Rüstəm Sultanəlinin dəstələrini öz qoşununa qatır və bu dəstələrdən birinə Qarapiri bəy Qacar başçılıq edir. Sultanəli və onun dəstələri görünməmiş igidlik və cəsarət nümunələri göstərirlər. Baysunqur məğlubiyuətə uğrayır və Sultanəli bu döyüşdə iti ağıl, mərdlik və sərkərdəlik hünəri nümayiş etdirməklə özü özünün qətlinə fərman vermiş olur. 1494-cü ildə Sultanəli öz müttəfiqinin igidliyindən təşvişə düşüb onu rəqib gözündə görən və qoşunlarını onun üzərinə yeridən Ağqoyunlu Rüstəmin dəstələri ilə döyüşdə həlak olur, ancaq ölümündən azca əvvəl kiçik qardaşı İsmayılı səfəviyyə təriqətinin şeyxi təyin etməyə imkan tapır.
İsmayıl həddi büluğa çatana qədər Rüstəm şahdan gizlənməli olur. Bu işdə ona öz hamiləri və tərəfdarları kömək edirlər. Qarapiri bəy isə daim onun yanında olur. İsmayıl 13 yaşına çatanda fəal hərəkətlərə keçir. Qarapiri bəy də, başqa lələləri də onun qərarını müdafiə edirlər. Qoşun toplanışı və mütqəfiqlər axtarışına başlanılır. İlk yürüşü Şirvana, Fərrux Yasarın üzərinə təyin edirlər. İsmayılın babası və atası Şirvan uğrunda həlak olduqlarından cavan şeyx ilk qələbəsini məhz burada qazanmaq istəyir. 1500-cü ilin sonlarında Gülüstan qalası yaxınlığında İsmayılın və gələcək Səfəvi dövlətinin taleyini həll edən məşhur döyüş baş verir. Bu döyüşdə öz ömür-günlərini İsmayılla bağlamış və ona sədaqətinə görə "Dövlətin sütunları" adını almış qızılbaş tayfa başçılarının hamısı iştirak edirlər. İsmayılın layiqli hərbçi və hökmdar kimi yetişməsində böyük rol oynamış Qarapiri bəy digər "sütunlar" kimi bu döyüşdən qalibiyyətlə çıxmaq üçün ciddi səylər göstərir. Şirvanşahın yetərincə güclü və sayca çoxluq təşkil edən qoşunu hələ 14 yaşı tamam olmamış cavan bir sərkərdənin qarşısında dayana bilmir. Salamat qalan şirvanlılar Gülüstan qalası (Şamaxı)nda gizlənirlər. İsmayıl Bakı üzərinə uğurlu yürüşündən sonra Gülüstan qalasının mühasirəsini davam etdirir. Bu zaman o, Təbrizdən narahatlıq doğuran xəbərlər alır və buna görə də "sütunları" yanına çağırıb soruşur: "Siz nəyə üstünlük verirsiniz, Azərbaycan taxt-tacına, yoxsa Gülüstan qalasına?" Onlar da bir səslə Azərbaycanı istədiklərini bildirirlər. Təbriz mütləq Ağqoyunlu hakimiyyətindən qurtulmalıdır.
Elə bu zaman Azərbaycan hakimi Ağqoyunlu Əlvənd Mirzə İsmayılın qarşısına çıxmaq üçün Naxçıvana gəlir. Qarapiri bəy Qacar qızılbaş qoşunlarının Kürdən keçməsini təmin edir. O, həm də İlyas bəy Halvaçı oğlu ilə Naxçıvana girən İsmayılın qoşunlarının ön cinahında dayanır. Onlar qızılbaşların qarşısını almaqdan ötrü göndərilmiş dəstələri darmadağın edərək, Naxçıvana yolu açırlar.
Əlvənd Mirzə 1501-ci ildə 30 minlik ordusu ilə Şərur düzündə İsmayılın 7 minlik qoşununa hücum çəkir. İsmayıl qoşunun ortasında qərar tutur. Qarapiri bəy cinahlardan birində dayanır. Qazanılan parlaq qələbədən sonra İsmayıl Təbrizə girərək, tac qoyur və şah taxtına əyləşir.
Elə həmin il İsmayıl öz ordusunu İraq üzərinə göndərir. İsmayılın və İraq sultanı Muradın qoşunları 1503-cü ilin 21 iyununda Həmədan yaxınlıqında qarşılaşırlar. Qarapiri bəy 1500 süvari ilə ehtiyatda qalır. Sultan Muradın ön cinahında qərar tutan Qum hakimi İslamiş bəy qızılbaşların hücumunu dəf edərək qoşunun içərilərinə doğru soxulmağa cəhd göstərir. O, Şah İsmayılın qoşunun içərilərində olduğunu bildiyindən bu cəhdlərini artırırdı. Şah İsmayılın da, döyüşün də taleyi təhlükə altına düşür. Elə bu zaman Qarapiri bəy gizləndiyi yerdən çıxaraq, döyüşə qoşulur. İslamiş bəyin qoşunu tamamilə darmadağın olunur, onun özü isə əsir düşür. Sultan Muradın bu hücumdan sonra düşgün bir mənəvi duruma gətirilmiş qoşunu dağılır və I Şah İsmayıl və Farsa sahib olur.
"Tozqoparan" ləqəbli sərkərdə və döyüşçü Qarapiri bəy Qacar haqqındakı bu qısa məlumatlar da onun müstəsna bacarıq və qabiliyyətlərindən, I Şah İsmayılın həyatında və Səfəvilər dövlətinin yaranmasında əvəzsiz xidmətlər göstərməsindən xəbər verir.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qarapiri bey Qacar mensece Azerbaycan turklerinden olan boyuk serkerde ve dovlet xadimi Qarapiri bey QacarToz qoparanDovlet xadimiSexsi melumatlarDogum tarixi 1463Dogum yeri GenceVefat tarixi 1513Vefat yeri Xorasan Sefeviler dovletiDefn yeri GenceHerbi xidmetXidmet illeri 1501 1513Rutbesi general Qarapiri bey Qacar Sah Ismayil Sefevinin en bacariqli serkerdelerinden biri idi Hunerine ceviklik ve qetiyyetine gore o Toz qoparan leqebini qazanmisdi Qarapiri bey Sefeviler dovletinin tarixinde ehemiyyetli rol oynamisdir I Sah Ismayilin atasi Seyx Heyderin uc oglu vardi Sultaneli Ibrahim ve Ismayil ozu Qarapiri beyin butun heyati bu uc qardasin yaninda kecib Evvelce o onlari himaye ve terbiye etmis sonra ise onlarin qullugunda durmusdur TarixiXV esrde Azerbaycanda Teymurun varisleri ile Agqoyunlu ve Qaraqoyunlu padsahlari arasinda hakimiyyet ugrunda gergin mubarize gedirdi Tedricen Agqoyunlularin en gorkemli hokmdari Uzun Hesen oz mubarizesinde Erdebil hokmdari ve Sefevi herbi sufi teriqetlerinden sefeviyyenin bascisi Seyx Cuneyde arxalanmaq isteyir Evvelce oz bacisi Xedice beyimi ona verir sonra ise qizi Teodora Alemsahbeyimi Trapezund imperatoru Komnenin nevesini Seyx Cuneydin oglu seyx Heydere verir Seyx Heyderin Sirvan uzerine yurus zamani olmunden sonra Uzun Hesenin varisi Sefevilerin get gede artan nufuzu ve herbi gucu qarsisinda qorxuya duserek Erdebili tutur ve Seyx Heyderin azyasli oglanlarini esir goturur 1490 ci ilde hakimiyyete Uzun Hesenin diger oglu gelse de birce il sonra emisi oglu terefinden devrilir qizlarindan birine evlenmis Baysunqur onun yanina qacir Rustem Seyx Heyderin oglanlarini azad edir ve Erdebili onlara qaytarir Sefeviyye seyxi olan Sultaneliden ise Baysunqur ve onu himaye eden sirvansahla mubarizesinde ona komek gostermesini xahis edir Sultaneli yurusde istirak etmeye soz verir ve ilk defe Qarapiri beyin adi Rustemle Baysunqurun apardigi doyusle elaqedar bir serkerde kimi tarixde xatirlanir Agqoyunlu Rustem Sultanelinin destelerini oz qosununa qatir ve bu destelerden birine Qarapiri bey Qacar basciliq edir Sultaneli ve onun desteleri gorunmemis igidlik ve cesaret numuneleri gosterirler Baysunqur meglubiyuete ugrayir ve Sultaneli bu doyusde iti agil merdlik ve serkerdelik huneri numayis etdirmekle ozu ozunun qetline ferman vermis olur 1494 cu ilde Sultaneli oz muttefiqinin igidliyinden tesvise dusub onu reqib gozunde goren ve qosunlarini onun uzerine yeriden Agqoyunlu Rustemin desteleri ile doyusde helak olur ancaq olumunden azca evvel kicik qardasi Ismayili sefeviyye teriqetinin seyxi teyin etmeye imkan tapir Ismayil heddi buluga catana qeder Rustem sahdan gizlenmeli olur Bu isde ona oz hamileri ve terefdarlari komek edirler Qarapiri bey ise daim onun yaninda olur Ismayil 13 yasina catanda feal hereketlere kecir Qarapiri bey de basqa leleleri de onun qerarini mudafie edirler Qosun toplanisi ve mutqefiqler axtarisina baslanilir Ilk yurusu Sirvana Ferrux Yasarin uzerine teyin edirler Ismayilin babasi ve atasi Sirvan ugrunda helak olduqlarindan cavan seyx ilk qelebesini mehz burada qazanmaq isteyir 1500 cu ilin sonlarinda Gulustan qalasi yaxinliginda Ismayilin ve gelecek Sefevi dovletinin taleyini hell eden meshur doyus bas verir Bu doyusde oz omur gunlerini Ismayilla baglamis ve ona sedaqetine gore Dovletin sutunlari adini almis qizilbas tayfa bascilarinin hamisi istirak edirler Ismayilin layiqli herbci ve hokmdar kimi yetismesinde boyuk rol oynamis Qarapiri bey diger sutunlar kimi bu doyusden qalibiyyetle cixmaq ucun ciddi seyler gosterir Sirvansahin yeterince guclu ve sayca coxluq teskil eden qosunu hele 14 yasi tamam olmamis cavan bir serkerdenin qarsisinda dayana bilmir Salamat qalan sirvanlilar Gulustan qalasi Samaxi nda gizlenirler Ismayil Baki uzerine ugurlu yurusunden sonra Gulustan qalasinin muhasiresini davam etdirir Bu zaman o Tebrizden narahatliq doguran xeberler alir ve buna gore de sutunlari yanina cagirib sorusur Siz neye ustunluk verirsiniz Azerbaycan taxt tacina yoxsa Gulustan qalasina Onlar da bir sesle Azerbaycani istediklerini bildirirler Tebriz mutleq Agqoyunlu hakimiyyetinden qurtulmalidir Ele bu zaman Azerbaycan hakimi Agqoyunlu Elvend Mirze Ismayilin qarsisina cixmaq ucun Naxcivana gelir Qarapiri bey Qacar qizilbas qosunlarinin Kurden kecmesini temin edir O hem de Ilyas bey Halvaci oglu ile Naxcivana giren Ismayilin qosunlarinin on cinahinda dayanir Onlar qizilbaslarin qarsisini almaqdan otru gonderilmis desteleri darmadagin ederek Naxcivana yolu acirlar Elvend Mirze 1501 ci ilde 30 minlik ordusu ile Serur duzunde Ismayilin 7 minlik qosununa hucum cekir Ismayil qosunun ortasinda qerar tutur Qarapiri bey cinahlardan birinde dayanir Qazanilan parlaq qelebeden sonra Ismayil Tebrize girerek tac qoyur ve sah taxtina eylesir Ele hemin il Ismayil oz ordusunu Iraq uzerine gonderir Ismayilin ve Iraq sultani Muradin qosunlari 1503 cu ilin 21 iyununda Hemedan yaxinliqinda qarsilasirlar Qarapiri bey 1500 suvari ile ehtiyatda qalir Sultan Muradin on cinahinda qerar tutan Qum hakimi Islamis bey qizilbaslarin hucumunu def ederek qosunun icerilerine dogru soxulmaga cehd gosterir O Sah Ismayilin qosunun icerilerinde oldugunu bildiyinden bu cehdlerini artirirdi Sah Ismayilin da doyusun de taleyi tehluke altina dusur Ele bu zaman Qarapiri bey gizlendiyi yerden cixaraq doyuse qosulur Islamis beyin qosunu tamamile darmadagin olunur onun ozu ise esir dusur Sultan Muradin bu hucumdan sonra dusgun bir menevi duruma getirilmis qosunu dagilir ve I Sah Ismayil ve Farsa sahib olur Tozqoparan leqebli serkerde ve doyuscu Qarapiri bey Qacar haqqindaki bu qisa melumatlar da onun mustesna bacariq ve qabiliyyetlerinden I Sah Ismayilin heyatinda ve Sefeviler dovletinin yaranmasinda evezsiz xidmetler gostermesinden xeber verir Hemcinin baxQacarlar Sefeviler Sah Ismayil Sefevi