Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qaraköpəktəpə və ya Taxtı-Tavus — Azərbaycanın Füzuli rayonu ərazisində qədim yaşayış yeri. Yaşayış yeri Köndələnçayın sağ sahilində yerləşir. Abidə konusvari təpə formasındadır. Abidənin üzərindən toplanan yerüstü materiallar Eneolit dövründən başlayaraq Orta əsrlərə qədər uzun bir dövrü əhatə edir. Yaşayış yerində 1967-ci ildən başlayaraq 300 m2 sahədə tədqiqat aparılmışdır.
| Qaraköpəktəpə | |
|---|---|
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Füzuli |
| Yerləşir | Köndələnçayın sağ sahilində yerləşir |
| Aidiyyatı | Son Eneolit, Erkən Tunc, Orta Tunc və Son Tunc |
| Üslubu | |
| İstinad nöm. | 966 |
| Kateqoriya | Yaşayış yeri |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
Tədqiqi
Tarixçi Abbasqulu ağa Bakıxanovun “Gülüstani-İrəm” əsərində bu abidə Qaraköpəktəpə və Taxtı-Tavus adları ilə qeyd olunub. XIX əsr tarixçisi Mirzə Adıgözəl bəyin “Qarabağnamə” əsərində də Qaraköpəktəpənin adı bir neçə dəfə çəkilir və elmi məlumatlar verilir. Daha sonra burada araşdırmanı alman mənşəli həvəskar arxeoloq E.A.Resler, sonra isə Moskva İmperator Arxeoloji Cəmiyyətinin üzvü aparıb. Tədqiqat nəticəsində rus arxeoloqu abidənin ölçüsünü dəqiq müəyyən edib. Amma onların tədqiqatları sistemli olmayıb. Qaraköpəktəpə uzun zaman arxeoloji abidə kimi diqqətdən kənarda qalıb. Bundan başqa, hər iki tədqiqatçı təpəni səhv olaraq kurqan-qəbir abidəsi hesab edib. Məhz bu səbəbdən uzun müddət Qaraköpəktəpə elmi ədəbiyyatda kurqan kimi qeyd olunub.
1964-cü ildə arxeoloq Qüdrət İsmayılzadənin rəhbərliyi altında abidə ətrafında elmi tədqiqatlar başlayıb. Bu araşdırma 1980-ci illərin sonunadək davam etdirildi. Əldə edilən qənaətlər abidə haqqında əvvəlki təsəvvürləri tam şəkildə dəyişdi. Arxeoloji tədqiqatlar abidənin e.ə. V minillikdən b.e.-nın XVIII əsrinə kimi yaşayış yeri olduğunu müəyyən edir. Burada aşkar edilən ən qədim saman qatışıqlı gil qabların Eneolit dövrünə (e.ə. IV-II minilliklər) aid olduğu təsdiqlənib. Tədqiqatçıların fikrincə, tapıntıların bir hissəsi Kür-Araz mədəniyyəti dövrünü əks etdirir. Bundan başqa, təpənin üst qatlarında son tunc, erkən dəmir və antik dövrlərə aid mədəniyyət nümunələri tapılıb.
Qazıntılar zamanı İlk Tunc dövrünə aid 7 m qalınlığında mədəni təbəqənin olduğu müəyyənləşdirilmişdir. Ən qədim məmulatlar Eneolit dövrünə (e.ə.IV-II minilliklər) aid edilir (saman qatışıqlı gil qablar). Tapıntıların bir hissəsi Kür-Araz mədəniyyəti dövrünə aiddir. Qaraköpəktəpənin üst qatlarında Son Tunc,Erkən Dəmir və Antik dövrlərə aid mədəniyyət nümunələri əldə edilib.Azərbaycanda Antik dövrə aid yaşayış yeri ilk dəfə Qaraköpəktəpədə aşkar edilib.
Orta Tunc dövrünün mədəni təbəqəsinin qalınlığı 2,5 m-ə çatır. Bu yaşayış yeri müdafiə divarı ilə əhatə olunmuşdur. Yaşayış yerinin sakinləri oturaq həyat tərzi keçirir, əkinçilik və maldarlıqla məşğul olur, ətrafın otlaq sahələrindən istifadə edirdilər. Yaşayış yerində dulusçuluq, toxuculuq və başqa sənət sahələri inkişaf etmişdi.
Artefaktlar
Ümumilikdə, Qaraköpəktəpədən tapılmış daş alətlər dən daşları, sürtgəc, bülöv daşları, qurama oraq dişləri, obsidian lövhələr və s. maddi-mədəniyyət qalıqlarından ibarətdir. Keramika, başlıca olaraq qara cilalı, müxtəlif formalı qabların parçaları ilə təmsil olunmuşdur. Gil məmulatı arasında ocaq qurğuları, təkər modeli, iy başlıqları və başqa əşyalar da olmuşdur. Gildən hazırlanmış əşyalar içərisində toppuz başı və metalişləmədə işlədilən butə qalıqları diqqəti cəlb edir. Tədqiqat zamanı sümükdən həzırlanmış əmək alətləri də aşkar edilmişdir.
İlk Tunc dövrünə aid təbəqənin alt qatlarında dairəvi formalı iki bina qalığı aşkar olunmuşdur. Bu təbəqədə ocaq qurğularının qalıqlarına, gil qab parçalarına, daş və sümük alətlərə rastlanmışdır. Gil qabların bir qismi yapma və spiralvari qazma ornamentlə naxışlanmışdır. Ornamentlərin bir qrupu dairəvi düyməciklər və batıqlardan ibarətdir. Belə naxışlar I Kültəpə, II Kültəpə, Göytəpə və digər abidələrdən bəllidir.
İkinci qazıntı sahəsində böyük çay daşlarından, həmçinin yonulmamış əhəngdaşı parçalarından tikilərək, gil məhlul ilə bərkidilmiş divar qalıqları ortaya çıxarılmış və bu divarların dördkünc formalı yaşayış binasına aid olduğu müəyyənləşdirilmişdir. Binaların içərisindən təsərrüfat və məişət əşyalarının qalıqları, o cümlədən İlk Tunc dövrü üçün xarakterik olan əmək alətləri, keramika və sümük əşyalar da əldə edilmişdir.
İnşaat qalıqları
İlk Tunc dövrünə aid təbəqənin alt qatlarında dairəvi formalı iki bina qalığı aşkar olunmuşdur. Onlardan birinin əsas hissəsi qazıntı sahəsindən kənarda qalmışdır. İkinci binanın diametri 6,85 m- dir. Binaların tikintisində qaba yonulmuş daş parçaları və çay daşlarından istifadə edilmişdir. Binalarda içərisi çay daşlarından qurulmuş ocaqlar da olmuşdur. Bina divarların salamat qalmış hissəsinin eni 40 sm, hündürlüyü 30- 40 sm- dir.
İkinci binanın içəri tərəfində dördkünc formalı artırma düzəldilmişdir. Binanın divarları da iri qaya parçalarından hörülərək, gil məhlulu ilə bərkidilmişdir. Divarların eni 65 sm, hündürlüyü 80 sm-dir. Binanın yaxınlığında iri daş parçaları döşənmiş sahə və bu sahə boyunca uzunluğu 2,8 m olan divar aşkar olunmuşdur. Daş döşənmiş sahədən bir qədər aralıda iri daş parçalarından və çay daşlarından iki sıra ilə işlənmiş, uzunluğu 4,8 m olan divar qalığı olmuşdur.
Qaraköpəktəpənin üst qatlarında, birinci qazıntı sahəsində böyük, çoxotaqlı evin qalıqları aşkar edilmişdir. Evin divarları iri həcmli əhəngdaşı parçalarından tikilmişdir. Bütün otaqlar dördkünc formalı olub, bir- birindən qalın divarla ayrılmışdır. Divarlar bəzi yerlərdə 1m hündürlüyündə qalmışdır. Otaqların döşəməsi bərk torpaq layından ibarətdir. Burada qızarmış torpaq qatını kül və kömür qalıqları örtmüşdür. Bu yaşayış kompleksinin yaxınlığında daşla döşənmiş sahənin olduğu müəyyən edilmişdir. İkinci qazıntı sahəsində böyük çay daşlarından, həmçinin yonulmamış əhəngdaşı parçalarından tikilərək, gil məhlul ilə bərkidilmiş divar qalıqları ortaya çıxarılmışdır. Bu divarların dördkünc formalı yaşayış binasına aid olduğu müəyyənləşdirilmişdir.
İstinadlar
- Fərəcov, Savalan. "Qaraköpəktəpə, yaxud Taxtı-Tavus abidəsi". Mədəniyyət. 2013.- 25 yanvar.: 12. 2021-10-21 tarixində . İstifadə tarixi: 6 iyul 2017.
- Геннадий Андреевич Кошеленко, Юрий Федорович Буряков, Институт археологии (Академия наук СССР). Древнейшие государства Кавказа и Средней Азии. — «Наука», 1985. — 493 с.
- Baxşəliyev, Vəli. Azərbaycan arxeologiyası, I cild. Bakı: Elm. 2007. səh. 84-85. (#accessdate_missing_url)
- Академия наук Азербайджанской ССР. Известия: Серия истории, философии и права. — «Элм», 1979.
Были выявлены предметы материальной культуры средней бронзы, которая в Азербайджане, судя по докладу, начинается со второй половины III тысячелетия.
- "Qarabağın böyük tarixi abidəsi - Qaraköpəktəpə". Azadlıq qəzeti. İstifadə tarixi: 6 iyul 2017.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qarakopektepe ve ya Taxti Tavus Azerbaycanin Fuzuli rayonu erazisinde qedim yasayis yeri Yasayis yeri Kondelencayin sag sahilinde yerlesir Abide konusvari tepe formasindadir Abidenin uzerinden toplanan yerustu materiallar Eneolit dovrunden baslayaraq Orta esrlere qeder uzun bir dovru ehate edir Yasayis yerinde 1967 ci ilden baslayaraq 300 m2 sahede tedqiqat aparilmisdir Qarakopektepe39 36 42 sm e 47 09 09 s u Olke AzerbaycanSeher FuzuliYerlesir Kondelencayin sag sahilinde yerlesirAidiyyati Son Eneolit Erken Tunc Orta Tunc ve Son TuncUslubuAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 966KateqoriyaYasayis yeriEhemiyyetiOlke ehemiyyetliQarakopektepeTedqiqiTarixci Abbasqulu aga Bakixanovun Gulustani Irem eserinde bu abide Qarakopektepe ve Taxti Tavus adlari ile qeyd olunub XIX esr tarixcisi Mirze Adigozel beyin Qarabagname eserinde de Qarakopektepenin adi bir nece defe cekilir ve elmi melumatlar verilir Daha sonra burada arasdirmani alman menseli heveskar arxeoloq E A Resler sonra ise Moskva Imperator Arxeoloji Cemiyyetinin uzvu aparib Tedqiqat neticesinde rus arxeoloqu abidenin olcusunu deqiq mueyyen edib Amma onlarin tedqiqatlari sistemli olmayib Qarakopektepe uzun zaman arxeoloji abide kimi diqqetden kenarda qalib Bundan basqa her iki tedqiqatci tepeni sehv olaraq kurqan qebir abidesi hesab edib Mehz bu sebebden uzun muddet Qarakopektepe elmi edebiyyatda kurqan kimi qeyd olunub 1964 cu ilde arxeoloq Qudret Ismayilzadenin rehberliyi altinda abide etrafinda elmi tedqiqatlar baslayib Bu arasdirma 1980 ci illerin sonunadek davam etdirildi Elde edilen qenaetler abide haqqinda evvelki tesevvurleri tam sekilde deyisdi Arxeoloji tedqiqatlar abidenin e e V minillikden b e nin XVIII esrine kimi yasayis yeri oldugunu mueyyen edir Burada askar edilen en qedim saman qatisiqli gil qablarin Eneolit dovrune e e IV II minillikler aid oldugu tesdiqlenib Tedqiqatcilarin fikrince tapintilarin bir hissesi Kur Araz medeniyyeti dovrunu eks etdirir Bundan basqa tepenin ust qatlarinda son tunc erken demir ve antik dovrlere aid medeniyyet numuneleri tapilib Qazintilar zamani Ilk Tunc dovrune aid 7 m qalinliginda medeni tebeqenin oldugu mueyyenlesdirilmisdir En qedim memulatlar Eneolit dovrune e e IV II minillikler aid edilir saman qatisiqli gil qablar Tapintilarin bir hissesi Kur Araz medeniyyeti dovrune aiddir Qarakopektepenin ust qatlarinda Son Tunc Erken Demir ve Antik dovrlere aid medeniyyet numuneleri elde edilib Azerbaycanda Antik dovre aid yasayis yeri ilk defe Qarakopektepede askar edilib Orta Tunc dovrunun medeni tebeqesinin qalinligi 2 5 m e catir Bu yasayis yeri mudafie divari ile ehate olunmusdur Yasayis yerinin sakinleri oturaq heyat terzi kecirir ekincilik ve maldarliqla mesgul olur etrafin otlaq sahelerinden istifade edirdiler Yasayis yerinde dulusculuq toxuculuq ve basqa senet saheleri inkisaf etmisdi ArtefaktlarUmumilikde Qarakopektepeden tapilmis das aletler den daslari surtgec bulov daslari qurama oraq disleri obsidian lovheler ve s maddi medeniyyet qaliqlarindan ibaretdir Keramika baslica olaraq qara cilali muxtelif formali qablarin parcalari ile temsil olunmusdur Gil memulati arasinda ocaq qurgulari teker modeli iy basliqlari ve basqa esyalar da olmusdur Gilden hazirlanmis esyalar icerisinde toppuz basi ve metalislemede isledilen bute qaliqlari diqqeti celb edir Tedqiqat zamani sumukden hezirlanmis emek aletleri de askar edilmisdir Ilk Tunc dovrune aid tebeqenin alt qatlarinda dairevi formali iki bina qaligi askar olunmusdur Bu tebeqede ocaq qurgularinin qaliqlarina gil qab parcalarina das ve sumuk aletlere rastlanmisdir Gil qablarin bir qismi yapma ve spiralvari qazma ornamentle naxislanmisdir Ornamentlerin bir qrupu dairevi duymecikler ve batiqlardan ibaretdir Bele naxislar I Kultepe II Kultepe Goytepe ve diger abidelerden bellidir Ikinci qazinti sahesinde boyuk cay daslarindan hemcinin yonulmamis ehengdasi parcalarindan tikilerek gil mehlul ile berkidilmis divar qaliqlari ortaya cixarilmis ve bu divarlarin dordkunc formali yasayis binasina aid oldugu mueyyenlesdirilmisdir Binalarin icerisinden teserrufat ve meiset esyalarinin qaliqlari o cumleden Ilk Tunc dovru ucun xarakterik olan emek aletleri keramika ve sumuk esyalar da elde edilmisdir Insaat qaliqlariIlk Tunc dovrune aid tebeqenin alt qatlarinda dairevi formali iki bina qaligi askar olunmusdur Onlardan birinin esas hissesi qazinti sahesinden kenarda qalmisdir Ikinci binanin diametri 6 85 m dir Binalarin tikintisinde qaba yonulmus das parcalari ve cay daslarindan istifade edilmisdir Binalarda icerisi cay daslarindan qurulmus ocaqlar da olmusdur Bina divarlarin salamat qalmis hissesinin eni 40 sm hundurluyu 30 40 sm dir Ikinci binanin iceri terefinde dordkunc formali artirma duzeldilmisdir Binanin divarlari da iri qaya parcalarindan horulerek gil mehlulu ile berkidilmisdir Divarlarin eni 65 sm hundurluyu 80 sm dir Binanin yaxinliginda iri das parcalari dosenmis sahe ve bu sahe boyunca uzunlugu 2 8 m olan divar askar olunmusdur Das dosenmis saheden bir qeder aralida iri das parcalarindan ve cay daslarindan iki sira ile islenmis uzunlugu 4 8 m olan divar qaligi olmusdur Qarakopektepenin ust qatlarinda birinci qazinti sahesinde boyuk coxotaqli evin qaliqlari askar edilmisdir Evin divarlari iri hecmli ehengdasi parcalarindan tikilmisdir Butun otaqlar dordkunc formali olub bir birinden qalin divarla ayrilmisdir Divarlar bezi yerlerde 1m hundurluyunde qalmisdir Otaqlarin dosemesi berk torpaq layindan ibaretdir Burada qizarmis torpaq qatini kul ve komur qaliqlari ortmusdur Bu yasayis kompleksinin yaxinliginda dasla dosenmis sahenin oldugu mueyyen edilmisdir Ikinci qazinti sahesinde boyuk cay daslarindan hemcinin yonulmamis ehengdasi parcalarindan tikilerek gil mehlul ile berkidilmis divar qaliqlari ortaya cixarilmisdir Bu divarlarin dordkunc formali yasayis binasina aid oldugu mueyyenlesdirilmisdir IstinadlarFerecov Savalan Qarakopektepe yaxud Taxti Tavus abidesi Medeniyyet 2013 25 yanvar 12 2021 10 21 tarixinde Istifade tarixi 6 iyul 2017 Gennadij Andreevich Koshelenko Yurij Fedorovich Buryakov Institut arheologii Akademiya nauk SSSR Drevnejshie gosudarstva Kavkaza i Srednej Azii Nauka 1985 493 s Baxseliyev Veli Azerbaycan arxeologiyasi I cild Baki Elm 2007 seh 84 85 accessdate missing url Akademiya nauk Azerbajdzhanskoj SSR Izvestiya Seriya istorii filosofii i prava Elm 1979 Byli vyyavleny predmety materialnoj kultury srednej bronzy kotoraya v Azerbajdzhane sudya po dokladu nachinaetsya so vtoroj poloviny III tysyacheletiya Qarabagin boyuk tarixi abidesi Qarakopektepe Azadliq qezeti Istifade tarixi 6 iyul 2017 Hemcinin bax