Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
Qaraquyruq gəlincik və ya Qaqum (lat. Mustela erminea) — dələkimilər fəsiləsinə, Gəlincik cinsinə aid və Azərbaycanda nəsli kəsilmək üzrə olan heyvan növü.
| Qaraquyruq gəlincik | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Klad: Qranddəstə: Mirdəstə: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Yarımdəstə: İnfradəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: ???: Qaraquyruq gəlincik | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Təsviri
Ölçüləri xırdadır: erkəklərin çəkisi 104 - 150 qr, dişilərinki 50 - 280 qr, bədənin uzuznluğu uyğun olaraq 20 - 40 və 17 - 27, quyruq 6.5 - 12 və 5.5 - 10.5 qulaq 1.5 - 2.4 və 1.4 - 2.3 sm-dir. Ölçülərində cinsi dimorfizm aşkar görünür. Bədəni uzunsov formalı və qısa ayaqlar üzərindədir. Xarici görünüşcə oxşar olan gəlincikdən daha iri ölçüləri, uzun quyruğu və ucunun qara olması ilə fərqlənir. Baş qısadır, girdə qulaq seyvanları vardır. Qışda xəzi sıxdır və qatı ağ rəngdədir (bəzən qarın hissəsi sarımtıl olur), yayda bəzən bədənin üst hissəsi qəhvəyi alt hissəsi ağ olur. Caynaqlar açıq rəngli və itidir. Qafqazda xırda ölçüləri və yay xəzinin kərpici-qəhvəyi rəngi ilə fərqlənən M. (M.) e. teberdina Kornejev, 1941 yarımnövü yayılmışdır.
Yayılması
Geniş arealı Şimali Amerika, Avrasiya, Qafqaz, Mərkəzi Asiya, Saxalin, Kuril adalarını əhatə edir. Müxtəlif landşaftlarda məskunlaşır, suətrafı biotoplara üstünlük verir. Qafqazda d.s.-dən 3500 m-dək hündürlükdə alp çəmənliklərində yaşayır. Azərbaycanda ilk dəfə dəqiq olaraq İsmayıllı rayonunun Göyçay çayının mənbələrində (d.s.-dən 2760 m hündürlükdən, 41°01’ şimal enliyi, 48°10’ şərq uzunluğunda) tapılmışdır. Bu hündürlükdə alp çəmənləri daşlı-kəsəkli qayalıqlarla qarışır, bunların arasında bir neçə fərd qeydə alınmışdır. Daha sonra 13.08.2008-ci il tarixdə d.s. 3500–3600 m yüksəklikdə Bazaryurd dağının (Bazardüzü dağı ilə üzbəüz) ətəyində, Taxtayaylaq-qırxbulaq deyilən ərazidə daşlı-qayalı sahədə AMEA Zoologiya İnstitutunun əməkdaşları tərəfindən təkrar müşahidə olunmuş və fotoşəkilləri çəkilmişdir.
Həyat tərzi
Sığınacaqlarını gəmiricilərin yuvalarında, ağac kökləri altında, koğuşlarda, qaya çatlarında, çılçırpı komalarında qururlar. Əsasən gecələr və toranlıqda aktivdirlər. Dişi və erkəklər ayrı yaşayırlar. Fərdi sahələri yem ehtiyatından asılı olaraq 10 ha-dan 200 ha-dək dəyişir. Əsasən siçanabənzər gəmiricilər, xırda quşlar, yayda cücülər və giləmeyvələrlə də qidalanır. Yem ehtiyatı toplayır. Poliqamdırlar. Kürsək apreldən avqustadək uzanır. Baladoğma aprel-mayda olur. 1-2 dən 11-18-ə qədər (çox vaxt 6-8) bala doğulur. Dişilər 11-14 aydan sonra cinsi yetkinliyə çatır, amma həyatlarının 17-ci günündən onlarda kürsək başlayır və onlar yetkin erkək tərəfindən basıla bilir (bu məməlilər arasında unikal haldır). Erkəklər isə 1 yaşlarında cinsi yetkinliyə çatır.Sayı məlum deyildir.
Azalma səbəbi
Az tədqiq edildiyinə görə dəqiq məlum deyildir, amma yaylaqların həddindən artıq otarılması nəticəsində dağ ekosistemlərinin deqradasiya etməsi yaşayış yerlərinin və biotoplarının dağıdılmasına səbəb olur.
Tətbiq olunmuş və lazımi mühafizə tədbirləri: məlum olan yaşayış yerləri Şahdağ Milli Parkı hüdudlarında mühafizə olunur, - Yay otlaqlarında normadan artıq mal-qaranın otarılmasını qadağan etmək, - Növün müasir metodlarla genişmiqyaslı tədqiqatını və monitoringini aparmaq.
Mənbə
- AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QIRMIZI KİTABI FAUNA, II NƏŞR. 208səh, Qaraquyruq gəlincik. (2013)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleye hansisa kateqoriya elave edilmemisdir Meqaleye kateqoriyalar elave ederek tohfe vere bilersiz Qaraquyruq gelincik ve ya Qaqum lat Mustela erminea delekimiler fesilesine Gelincik cinsine aid ve Azerbaycanda nesli kesilmek uzre olan heyvan novu Qaraquyruq gelincikElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu LavrazioterilerKlad Qranddeste Mirdeste FeraeKlad Klad Klad YirticikimilerDeste YirticilarYarimdeste ItkimilerInfradeste Fesileustu Fesile DelelerYarimfesile DelelerCins Gelincik Qaraquyruq gelincikBeynelxalq elmi adiMustela erminea L 1758 Sekil axtarisiITIS 180555NCBI 36723EOL 328587FW 48848TesviriOlculeri xirdadir erkeklerin cekisi 104 150 qr disilerinki 50 280 qr bedenin uzuznlugu uygun olaraq 20 40 ve 17 27 quyruq 6 5 12 ve 5 5 10 5 qulaq 1 5 2 4 ve 1 4 2 3 sm dir Olculerinde cinsi dimorfizm askar gorunur Bedeni uzunsov formali ve qisa ayaqlar uzerindedir Xarici gorunusce oxsar olan gelincikden daha iri olculeri uzun quyrugu ve ucunun qara olmasi ile ferqlenir Bas qisadir girde qulaq seyvanlari vardir Qisda xezi sixdir ve qati ag rengdedir bezen qarin hissesi sarimtil olur yayda bezen bedenin ust hissesi qehveyi alt hissesi ag olur Caynaqlar aciq rengli ve itidir Qafqazda xirda olculeri ve yay xezinin kerpici qehveyi rengi ile ferqlenen M M e teberdina Kornejev 1941 yarimnovu yayilmisdir YayilmasiGenis areali Simali Amerika Avrasiya Qafqaz Merkezi Asiya Saxalin Kuril adalarini ehate edir Muxtelif landsaftlarda meskunlasir suetrafi biotoplara ustunluk verir Qafqazda d s den 3500 m dek hundurlukde alp cemenliklerinde yasayir Azerbaycanda ilk defe deqiq olaraq Ismayilli rayonunun Goycay cayinin menbelerinde d s den 2760 m hundurlukden 41 01 simal enliyi 48 10 serq uzunlugunda tapilmisdir Bu hundurlukde alp cemenleri dasli kesekli qayaliqlarla qarisir bunlarin arasinda bir nece ferd qeyde alinmisdir Daha sonra 13 08 2008 ci il tarixde d s 3500 3600 m yukseklikde Bazaryurd daginin Bazarduzu dagi ile uzbeuz eteyinde Taxtayaylaq qirxbulaq deyilen erazide dasli qayali sahede AMEA Zoologiya Institutunun emekdaslari terefinden tekrar musahide olunmus ve fotosekilleri cekilmisdir Heyat terziSiginacaqlarini gemiricilerin yuvalarinda agac kokleri altinda koguslarda qaya catlarinda cilcirpi komalarinda qururlar Esasen geceler ve toranliqda aktivdirler Disi ve erkekler ayri yasayirlar Ferdi saheleri yem ehtiyatindan asili olaraq 10 ha dan 200 ha dek deyisir Esasen sicanabenzer gemiriciler xirda quslar yayda cuculer ve gilemeyvelerle de qidalanir Yem ehtiyati toplayir Poliqamdirlar Kursek aprelden avqustadek uzanir Baladogma aprel mayda olur 1 2 den 11 18 e qeder cox vaxt 6 8 bala dogulur Disiler 11 14 aydan sonra cinsi yetkinliye catir amma heyatlarinin 17 ci gununden onlarda kursek baslayir ve onlar yetkin erkek terefinden basila bilir bu memeliler arasinda unikal haldir Erkekler ise 1 yaslarinda cinsi yetkinliye catir Sayi melum deyildir Azalma sebebiAz tedqiq edildiyine gore deqiq melum deyildir amma yaylaqlarin heddinden artiq otarilmasi neticesinde dag ekosistemlerinin deqradasiya etmesi yasayis yerlerinin ve biotoplarinin dagidilmasina sebeb olur Tetbiq olunmus ve lazimi muhafize tedbirleri melum olan yasayis yerleri Sahdag Milli Parki hududlarinda muhafize olunur Yay otlaqlarinda normadan artiq mal qaranin otarilmasini qadagan etmek Novun muasir metodlarla genismiqyasli tedqiqatini ve monitoringini aparmaq MenbeAZERBAYCAN RESPUBLIKASININ QIRMIZI KITABI FAUNA II NESR 208seh Qaraquyruq gelincik 2013 Integrated Taxonomic Information System ing 1996 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0