Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qanlı Dərə döyüşü — 1918-ci ildə Qubanın Digah kəndi yaxınlığında, Şimi Dərəsi adlanan yerdə baş vermiş döyüş. Bu döyüşdən sonra Şimi Dərəsi el arasında Qanlı Dərə olaraq adlanmağa başlamışdır.
| Qanlı Dərə döyüşü | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Şimi Dərəsi döyüşü | |||||
 Hərbi qulluqçuların məşəllərlə “Qanlı Dərə”yə yürüşü. 2018-ci il. | |||||
| Tarix | 1918-ci il, aprelin əvvəli. | ||||
| Yeri | Digah kəndi yaxınlığı. | ||||
| Səbəbi | Etnik təmizləmə | ||||
| Nəticəsi | Milli qüvvələrin və İttihad Partiyasının zəfəri | ||||
| Münaqişə tərəfləri | |||||
| |||||
| Komandan(lar) | |||||
| |||||
| İtkilər | |||||
| |||||
| | |||||
Döyüşdən əvvəl
1918-ci ilin baharında daşnak Stepan Şaumyanın göstərişi ilə toplar və pulemyotlarla silahlanmış qoşun hissələri Qubaya yeridilmiş, qaniçən Hamazaspın ermənilərdən ibarət quldur dəstəsi şəhəri mühasirəyə alaraq əhaliyə amansız divan tutmuşlar. Onlar qadın, uşaq demədən qarşılarına çıxan hər kəsi öldürür, evlərə soxularaq ailələri qırır, südəmər körpələri süngülərə keçirir, müsəlmanların heysiyyətinə toxunaraq məscidlərə od vurur, Quran kitablarını yandırır, yaşayış məntəqələrini darmadağın edirdilər.
Ermənilərə müqavimət göstərmək üçün Quba qəzası ictimaiyyətinin görkəmli xadimləri – Əli bəy Zizikski, Həmdulla əfəndi Əfəndizadə, Əli Abbas bəy Əlibəyov, Şıxlar bəylərindən - Mürsəl bəy və İbrahim bəy, Mushab-Əli Kuzunvi, Hatəm ağa Cağarvi, Bəybala bəy Alpanlı və digərləri xüsusi süvari bölmələr yaratmışdılar.
Döyüşə hazırlıq - Güllü Təpə yığıncağı
İttihad Partiyasının liderlərindən Qarabəyovun, Əhməd əfəndi Tirincin, Əli bəy Zizikskinin, Həmdulla əfəndi Əfəndizadənin, Hatəm ağa Cağarvinin gərgin əməkləri sayəsində qəzanın hər yerindən əli silah tutanlar axışıb gəlirdi. Ümumi qoşuna rəhbərlik Əli bəy Zizikskiyə həvalə olunmuşdu.
Gecə saat 2-də Zizik kəndi yaxınlığındakı Güllü təpədə Qubaya hücum planı müzakirə edildi. Xucbala, Alpan, Alıc, Ərməki, Hacıqayıb, Zizik, İqriq, Nügədi kəndlərinin könüllü döyüşçüləri ilə Əli bəy Zizikski, Hatəm ağa Cağarvi, Mehdi Aydayevin, Mushab-Əli Kuzunvinin dəstələri ilə birləşib Qusar istiqamətindən, Həmdulla əfəndi Əfəndizadə ilə Qaçaq Mayıl isə Rustov istiqamətindən Qubaya daxil olacaqdılar.
Bu müşavirədə Əhməd əfəndi Tirinc, Səbri bəy, Kazım əfəndi, İsmayıl Əli əfəndi, Səttar Əfəndiyev, Həmdulla əfəndi Əfəndizadə, Hatəm ağa Cağarvi, Urvalı Mehdi, Hacıqayıblı Cəfər, İqriqli Həbib, Əbdürrəhim əfəndi Çələbizadə də iştirak etdi.
Döyüşün başlanması və gedişi
10 gün Qubada qan tökən Hamazaps sübh tezdən Qusar istiqamətində hücuma keçdi. Lakin könüllü döyüşçülərin əks hücumu onu geri çəkilməyə məcbur etdilər. Xucbala kəndi ilə Qusar arasındakı dərədə daşnak ordusunun əsas hissələri darmadağın edilsə də bu kəndlər arasındakı dərədə mühasirəyə düşən Qusar ləzgilərindən ibarət olan dəstənin taleyi daha faciəli olmuşdu – onları burada qanlarına qəltan etdilər. Bu döyüşlərdən sonra həmin yer “Qanlı dərə” adı aldı.
Düşmən silah-sursat sarıdan nə qədər güclü olsalar da yerli əhali, əsrlərlə bir yerdə dostluq və qardaşlıq şəraitində yaşamış Azərbaycan türkləri, ləzgilər, qrızlar, buduqlar, ceklər, tatlar və digərləri birləşərək onların qarşısını almağa çalışır və bu yolda son nəfəslərinədək müqavimət göstərərək şəhid olurdular.
Döyüşün sonu - Həlledici zərbə
Könüllü döyüşçülərin əks hücumu düşməndə psixoloji sarsıntı yaratdı. Həmdulla əfəndi Əfəndizadənin 1500 nəfərlik qoşunu Qaçaq Mayılın dəstələri ilə birləşib Qubaya daxil olmuşdular. Şəmsəddin və Əmri əfəndilər (Həmdulla əfəndinin qardaşları), İsmayıl Əli əfəndi, Səbri bəy, Kazım əfəndi, Qubalı Səttar Əfəndiyev, Arif əfəndi Şıxzadə döyüşdə xüsusi şücaət göstərirdilər. İttihad Partiyasının döyüşçüləri alınlarına yaşıl parça bağlamışdılar. Döyüş meydanından tez- tez Həmdulla əfəndinin:
"Kafirə ölüm! İgidlərim, irəli!"
- nərələri eşidilirdi. Xəncər, yaba, çomaq, dəryaz və bərdənkələrlə silahlanmış könüllü döyüşçülərin boyunlarına kəfən bağlayıb xəncərlə döyüşə atılmaları erməniləri dəhşətə gətirmişdi. Həmdulla əfəndi Əfəndizadənin hərbi məharəti və cəsarəti sayəsində qəzada 122 kəndi yandırıb xarabalığa çevirən Hamazaps məğlubiyyətə uğrayaraq döyüş meydanından qaçdı. Döyüş milli qüvvələrin qələbəsi ilə başa çatdı.
Xatirəsi
1998-ci il oktyabrın 3-də Ümummilli Lider Heydər Əliyev prezident seçkiləri ərəfəsində Quba və Qusar rayonlarının ictimaiyyət nümayəndələri ilə görüşündə böyük iftixar hissi ilə qeyd edib ki, “Qanlı Dərə”də 1918-ci ildə qubalılar və qusarlılar Azərbaycan xalqına təcavüz edən erməni millətçilərinin qarşısını alıb, onları darmadağın ediblər.
Qusarda “Qanlı Dərə”də erməni silahlı dəstələri üzərində qələbə çalmış Qusar və Quba qəhrəmanlarının şərəfinə möhtəşəm abidə ucaldılıb. 2009-cu il sentyabrın 18-də Prezident İlham Əliyev abidənin açılışında iştirak edib.
İstinadlar
- Dünyamalı, Kərim. Bir Soyun taleyi (az.). Bakı: Mütərcim. 2003. 137.
- "Hərbi qulluqçular məşəllərlə "Qanlı dərə"yə yürüş ediblər".
- Tərtib edəni: Tarix elmləri doktoru, professor RÜSTƏMOVA - TOHİDİ, SOLMAz. Quba. Aprel-May 1918-ci il. Müsəlman qırğınları sənədlərdə., Fəsil I (az.). Bakı. 2013. 78–79.
- Dünyamalı, Kərim. Bir soyun taleyi (az.). Bakı: Mütərcim. 2003. 140.
- Tərtib edəni: Tarix elmləri doktoru, professor RÜSTƏMOVA - TOHİDİ, SOLMAZ. Quba-Aprel-May 1918-ci il-Müsəlman qırğınları sənədlərdə., Fəsil I (az.). Bakı. 2013. 79.
- Dünyamalı, Kərim. Bir soyun taleyi (az.). Bakı: Mütərcim. 2003. 141.
- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsi, PREZİDENT KİTABXANASI. Azərbaycanlıların soyqırımı və deportasiyası (az.). 165.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qanli Dere doyusu 1918 ci ilde Qubanin Digah kendi yaxinliginda Simi Deresi adlanan yerde bas vermis doyus Bu doyusden sonra Simi Deresi el arasinda Qanli Dere olaraq adlanmaga baslamisdir Qanli Dere doyusuSimi Deresi doyusuHerbi qulluqcularin mesellerle Qanli Dere ye yurusu 2018 ci il Tarix 1918 ci il aprelin evveli Yeri Digah kendi yaxinligi Sebebi Etnik temizlemeNeticesi Milli quvvelerin ve Ittihad Partiyasinin zeferiMunaqise terefleriMilli quvveler ve Ittihad Partiyasi Baki Xalq Komissarlari SovetiKomandan lar Eli bey Zizikski Hemdulla efendi helledici zerbe Amazasp SrvantsyanSettar efendiyev Hatem aga Mohubeli efendi Qacaq Mayil Hamazapsin komekcisi Nikolay ve komissar VeluntsItkilerCox boyuk Son nefere kimiDoyusden evvel1918 ci ilin baharinda dasnak Stepan Saumyanin gosterisi ile toplar ve pulemyotlarla silahlanmis qosun hisseleri Qubaya yeridilmis qanicen Hamazaspin ermenilerden ibaret quldur destesi seheri muhasireye alaraq ehaliye amansiz divan tutmuslar Onlar qadin usaq demeden qarsilarina cixan her kesi oldurur evlere soxularaq aileleri qirir sudemer korpeleri sungulere kecirir muselmanlarin heysiyyetine toxunaraq mescidlere od vurur Quran kitablarini yandirir yasayis menteqelerini darmadagin edirdiler Ermenilere muqavimet gostermek ucun Quba qezasi ictimaiyyetinin gorkemli xadimleri Eli bey Zizikski Hemdulla efendi Efendizade Eli Abbas bey Elibeyov Sixlar beylerinden Mursel bey ve Ibrahim bey Mushab Eli Kuzunvi Hatem aga Cagarvi Beybala bey Alpanli ve digerleri xususi suvari bolmeler yaratmisdilar Doyuse hazirliq Gullu Tepe yigincagiIttihad Partiyasinin liderlerinden Qarabeyovun Ehmed efendi Tirincin Eli bey Zizikskinin Hemdulla efendi Efendizadenin Hatem aga Cagarvinin gergin emekleri sayesinde qezanin her yerinden eli silah tutanlar axisib gelirdi Umumi qosuna rehberlik Eli bey Zizikskiye hevale olunmusdu Gece saat 2 de Zizik kendi yaxinligindaki Gullu tepede Qubaya hucum plani muzakire edildi Xucbala Alpan Alic Ermeki Haciqayib Zizik Iqriq Nugedi kendlerinin konullu doyusculeri ile Eli bey Zizikski Hatem aga Cagarvi Mehdi Aydayevin Mushab Eli Kuzunvinin desteleri ile birlesib Qusar istiqametinden Hemdulla efendi Efendizade ile Qacaq Mayil ise Rustov istiqametinden Qubaya daxil olacaqdilar Bu musavirede Ehmed efendi Tirinc Sebri bey Kazim efendi Ismayil Eli efendi Settar Efendiyev Hemdulla efendi Efendizade Hatem aga Cagarvi Urvali Mehdi Haciqayibli Cefer Iqriqli Hebib Ebdurrehim efendi Celebizade de istirak etdi Doyusun baslanmasi ve gedisi10 gun Qubada qan token Hamazaps subh tezden Qusar istiqametinde hucuma kecdi Lakin konullu doyusculerin eks hucumu onu geri cekilmeye mecbur etdiler Xucbala kendi ile Qusar arasindaki derede dasnak ordusunun esas hisseleri darmadagin edilse de bu kendler arasindaki derede muhasireye dusen Qusar lezgilerinden ibaret olan destenin taleyi daha facieli olmusdu onlari burada qanlarina qeltan etdiler Bu doyuslerden sonra hemin yer Qanli dere adi aldi Dusmen silah sursat saridan ne qeder guclu olsalar da yerli ehali esrlerle bir yerde dostluq ve qardasliq seraitinde yasamis Azerbaycan turkleri lezgiler qrizlar buduqlar cekler tatlar ve digerleri birleserek onlarin qarsisini almaga calisir ve bu yolda son nefeslerinedek muqavimet gostererek sehid olurdular Doyusun sonu Helledici zerbeKonullu doyusculerin eks hucumu dusmende psixoloji sarsinti yaratdi Hemdulla efendi Efendizadenin 1500 neferlik qosunu Qacaq Mayilin desteleri ile birlesib Qubaya daxil olmusdular Semseddin ve Emri efendiler Hemdulla efendinin qardaslari Ismayil Eli efendi Sebri bey Kazim efendi Qubali Settar Efendiyev Arif efendi Sixzade doyusde xususi sucaet gosterirdiler Ittihad Partiyasinin doyusculeri alinlarina yasil parca baglamisdilar Doyus meydanindan tez tez Hemdulla efendinin Kafire olum Igidlerim ireli nereleri esidilirdi Xencer yaba comaq deryaz ve berdenkelerle silahlanmis konullu doyusculerin boyunlarina kefen baglayib xencerle doyuse atilmalari ermenileri dehsete getirmisdi Hemdulla efendi Efendizadenin herbi mehareti ve cesareti sayesinde qezada 122 kendi yandirib xarabaliga ceviren Hamazaps meglubiyyete ugrayaraq doyus meydanindan qacdi Doyus milli quvvelerin qelebesi ile basa catdi Xatiresi1998 ci il oktyabrin 3 de Umummilli Lider Heyder Eliyev prezident seckileri erefesinde Quba ve Qusar rayonlarinin ictimaiyyet numayendeleri ile gorusunde boyuk iftixar hissi ile qeyd edib ki Qanli Dere de 1918 ci ilde qubalilar ve qusarlilar Azerbaycan xalqina tecavuz eden ermeni milletcilerinin qarsisini alib onlari darmadagin edibler Qusarda Qanli Dere de ermeni silahli desteleri uzerinde qelebe calmis Qusar ve Quba qehremanlarinin serefine mohtesem abide ucaldilib 2009 cu il sentyabrin 18 de Prezident Ilham Eliyev abidenin acilisinda istirak edib IstinadlarDunyamali Kerim Bir Soyun taleyi az Baki Mutercim 2003 137 Herbi qulluqcular mesellerle Qanli dere ye yurus edibler Tertib edeni Tarix elmleri doktoru professor RUSTEMOVA TOHIDI SOLMAz Quba Aprel May 1918 ci il Muselman qirginlari senedlerde Fesil I az Baki 2013 78 79 Dunyamali Kerim Bir soyun taleyi az Baki Mutercim 2003 140 Tertib edeni Tarix elmleri doktoru professor RUSTEMOVA TOHIDI SOLMAZ Quba Aprel May 1918 ci il Muselman qirginlari senedlerde Fesil I az Baki 2013 79 Dunyamali Kerim Bir soyun taleyi az Baki Mutercim 2003 141 Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Isler Idaresi PREZIDENT KITABXANASI Azerbaycanlilarin soyqirimi ve deportasiyasi az 165