Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bakı Xalq Komissarları Soveti — Cənubi Qafqazda Sovet hakimiyyətinin ilk səlahiyyətli hakimiyyət orqanı.
Tarixi
Stepan Şaumyanın başçılığı ilə erməni-daşnak quldur dəstələrinin türk-müsəlman əhaliyə qarşı törətdiyi 1918-ci il Mart soyqırımından sonra Bakıda siyasi vəziyyət bolşeviklərin xeyrinə dəyişdi. Soyqırımdan sonra şəhərdə, demək olar ki, azərbaycanlı qalmamışdı. Şəhərin türk-müsəlman əhalisinin bir hissəsi silahlı bolşevik-daşnak dəstələrinin qırğın və talanlarından qurtulmaq üçün Mərkəzi Asiya və İrana qaçmış, qalan hissəsi isə ətraf kəndlərə dağılışmışdı. "Daşnaksutyun" rəhbərləri yüksək vəzifəli erməni "bolşeviklərinin" himayəsi ilə özlərini Bakının əsl sahibi kimi aparırdılar. Bakıda erməni-bolşevik siyasi partiyalarının mətbuat orqanlarından başqa bütün qəzet və jurnallar bağlanmışdı. Yeni yaradılan əmək komissarlığı, ərzaq direktoriyası, bütün nəqliyyat bolşeviklərin sərəncamına keçmişdi. Bütün milli şuraların fəaliyyəti qadağan edilsə də Erməni Milli Şurası fəaliyyətini davam etdirirdi. Aprelin 25-də hakimiyyət orqanı kimi Bakı Xalq Komissarları Soveti yaradıldı.
Tərkibi
BXKS-nin sədri vəzifəsinə S.Şaumyan "seçildi". O, eyni zamanda, xarici işlər komissarı idi. Xalq daxili işlər komissarı P.A.Çaparidze, ədliyyə komissarı A.B.Karinyan, nəqliyyat komissarı Markaryan, fövqəladə komissiyanın sədri Ter-Qabrelyan, Dövlət nəzarəti komissarı A.S.Boqdanov, əmək komissarı Y.D.Zevin seçildilər. BXKS qatı millətçi ermənilərdən və onlarla sıx əməkdaşlıq edən rus bolşeviklərindən ibarət idi. Azərbaycanlı komissarlara, əsasən, təsərrüfatla bağlı sahələr "həvalə" olunmuşdu. Nəriman Nərimanov şəhər təsərrüfatı, Mir Həsən Vəzirov isə torpaq işləri üzrə xalq komissarları idilər. Beləliklə, yerli azərbaycanlı əhalinin nümayəndələri, demək olar ki, hakimiyyətə yaxın buraxılmadı.
Fəaliyyəti
Mart soyqırımından sonra da müsəlman əhaliyə qarşı əvvəlki kimi qəddar düşmənçilik münasibəti bəslənilirdi. S.Şaumyan qarşısına "demokratiya" və "xalq hakimiyyəti" pərdəsi altında Azərbaycanı azərbaycanlılardan təmizləmək, onun yeraltı, yerüstü sərvətlərini çapıb-talamaq, torpaqlarını qəsb edib "Böyük Ermənistan" dövləti yaratmaq xülyasını reallaşdırmaq vəzifəsi qoymuşdu. O, BXKS-nin fəaliyyətini də bu məqsədə yönəltmişdi. BXKS Moskvanın birbaşa göstərişi ilə neft sənayesini milliləşdirdi və Bakı nefti Rusiyaya nəql olunmağa başladı. Bakı Soveti Fətəli xan Xoyskinin başçıllıq etdiyi Bakı şəhər dumasını buraxaraq, Zaqafqaziya seymini əksinqilabi qurum elan etdi. Moskva bütün vasitələrlə BXKS-ni hərbi-siyasi cəhətdən qüvvətləndirməyə çalışırdı. Bakıda isə BXKS ordusunun erməniləşdirilməsi prosesi başa çatdırıldı. BXKS ordusuna komandanlıq edən Z.Avetisyan, N.Qararyan, Hamazasp və b. azərbaycanlılara qarşı ifrat vəhşiliyi ilə ad çıxarmış qaniçənlər idilər. BXKS-ni istər milli tərkibi, istər yerli azərbaycanlılara qarşı yeritdiyi milli düşmənçilik və dözümsüzlük siyasəti Moskvanı tam qane edirdi. Belə ki, Moskva neft Bakısını, bütövlükdə Cənubi Qafqazı öz əlində və nüfuz dairəsində saxlamaq üçün bu antiazərbaycan hakimiyyət rejiminə özünün təsir mexanizmi kimi baxırdı.BXKS-nin qarşısına qoyduğu ən böyük vəzifələrdən biri də Gəncəyə hücum edib Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini devirmək idi. Lakin iyunun 27-si ilə iyulun 1-i arasındakı dörd günlük gərgin vuruşma cəbhənin taleyini həll etdi. Bu döyüşdə xalq könüllüləri, Azərbaycan və türk hərbi hissələrindən ibarət Qafqaz İslam Ordusu BXKS qoşunlarını darmadağın edərək, Bakı istiqamətində hərəkətə başladı. Tezliklə, BXKS Azərbaycan mühitinə yad bir qurum kimi tarix səhnəsindən çıxdı. Bakıda hakimiyyəti zorakı yolla zəbt edən Bakı Soveti dövlət "əmlakını mənimsədiyi üçün Sentrokaspi" hökuməti tərəfindən həbs edildi. Qafqaz İslam Ordusu sentyabrın 15-də Bakını azad edən zaman həbsdə olan Bakı Soveti rəhbərliyi Bakını tərk etməyə cəhd etdi. Eserlər tərəfindən həbs edilən Bakı Soveti rəhbərliyi sentyabrın 20-də Türkmənistanda güllələndi.
İstinadlar
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. I cild. Bakı 2004. s. 204
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. I cild. Bakı 2004. s. 205
Ədəbiyyat
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. I cild. Bakı 2004
- Azərbaycan tarixi, 7 cilddə, c. 5, B., 2001;
- Насиров Т., Борьба за власть большевиков Азербайджана, Б., 1983.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Baki Xalq Komissarlari Soveti Cenubi Qafqazda Sovet hakimiyyetinin ilk selahiyyetli hakimiyyet orqani TarixiStepan Saumyanin basciligi ile ermeni dasnak quldur destelerinin turk muselman ehaliye qarsi toretdiyi 1918 ci il Mart soyqirimindan sonra Bakida siyasi veziyyet bolseviklerin xeyrine deyisdi Soyqirimdan sonra seherde demek olar ki azerbaycanli qalmamisdi Seherin turk muselman ehalisinin bir hissesi silahli bolsevik dasnak destelerinin qirgin ve talanlarindan qurtulmaq ucun Merkezi Asiya ve Irana qacmis qalan hissesi ise etraf kendlere dagilismisdi Dasnaksutyun rehberleri yuksek vezifeli ermeni bolseviklerinin himayesi ile ozlerini Bakinin esl sahibi kimi aparirdilar Bakida ermeni bolsevik siyasi partiyalarinin metbuat orqanlarindan basqa butun qezet ve jurnallar baglanmisdi Yeni yaradilan emek komissarligi erzaq direktoriyasi butun neqliyyat bolseviklerin serencamina kecmisdi Butun milli suralarin fealiyyeti qadagan edilse de Ermeni Milli Surasi fealiyyetini davam etdirirdi Aprelin 25 de hakimiyyet orqani kimi Baki Xalq Komissarlari Soveti yaradildi TerkibiBXKS nin sedri vezifesine S Saumyan secildi O eyni zamanda xarici isler komissari idi Xalq daxili isler komissari P A Caparidze edliyye komissari A B Karinyan neqliyyat komissari Markaryan fovqelade komissiyanin sedri Ter Qabrelyan Dovlet nezareti komissari A S Boqdanov emek komissari Y D Zevin secildiler BXKS qati milletci ermenilerden ve onlarla six emekdasliq eden rus bolseviklerinden ibaret idi Azerbaycanli komissarlara esasen teserrufatla bagli saheler hevale olunmusdu Neriman Nerimanov seher teserrufati Mir Hesen Vezirov ise torpaq isleri uzre xalq komissarlari idiler Belelikle yerli azerbaycanli ehalinin numayendeleri demek olar ki hakimiyyete yaxin buraxilmadi FealiyyetiMart soyqirimindan sonra da muselman ehaliye qarsi evvelki kimi qeddar dusmencilik munasibeti beslenilirdi S Saumyan qarsisina demokratiya ve xalq hakimiyyeti perdesi altinda Azerbaycani azerbaycanlilardan temizlemek onun yeralti yerustu servetlerini capib talamaq torpaqlarini qesb edib Boyuk Ermenistan dovleti yaratmaq xulyasini reallasdirmaq vezifesi qoymusdu O BXKS nin fealiyyetini de bu meqsede yoneltmisdi BXKS Moskvanin birbasa gosterisi ile neft senayesini millilesdirdi ve Baki nefti Rusiyaya neql olunmaga basladi Baki Soveti Feteli xan Xoyskinin bascilliq etdiyi Baki seher dumasini buraxaraq Zaqafqaziya seymini eksinqilabi qurum elan etdi Moskva butun vasitelerle BXKS ni herbi siyasi cehetden quvvetlendirmeye calisirdi Bakida ise BXKS ordusunun ermenilesdirilmesi prosesi basa catdirildi BXKS ordusuna komandanliq eden Z Avetisyan N Qararyan Hamazasp ve b azerbaycanlilara qarsi ifrat vehsiliyi ile ad cixarmis qanicenler idiler BXKS ni ister milli terkibi ister yerli azerbaycanlilara qarsi yeritdiyi milli dusmencilik ve dozumsuzluk siyaseti Moskvani tam qane edirdi Bele ki Moskva neft Bakisini butovlukde Cenubi Qafqazi oz elinde ve nufuz dairesinde saxlamaq ucun bu antiazerbaycan hakimiyyet rejimine ozunun tesir mexanizmi kimi baxirdi BXKS nin qarsisina qoydugu en boyuk vezifelerden biri de Genceye hucum edib Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetini devirmek idi Lakin iyunun 27 si ile iyulun 1 i arasindaki dord gunluk gergin vurusma cebhenin taleyini hell etdi Bu doyusde xalq konulluleri Azerbaycan ve turk herbi hisselerinden ibaret Qafqaz Islam Ordusu BXKS qosunlarini darmadagin ederek Baki istiqametinde herekete basladi Tezlikle BXKS Azerbaycan muhitine yad bir qurum kimi tarix sehnesinden cixdi Bakida hakimiyyeti zoraki yolla zebt eden Baki Soveti dovlet emlakini menimsediyi ucun Sentrokaspi hokumeti terefinden hebs edildi Qafqaz Islam Ordusu sentyabrin 15 de Bakini azad eden zaman hebsde olan Baki Soveti rehberliyi Bakini terk etmeye cehd etdi Eserler terefinden hebs edilen Baki Soveti rehberliyi sentyabrin 20 de Turkmenistanda gullelendi IstinadlarAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Baki 2004 s 204 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Baki 2004 s 205EdebiyyatAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Baki 2004 Azerbaycan tarixi 7 cildde c 5 B 2001 Nasirov T Borba za vlast bolshevikov Azerbajdzhana B 1983