Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qəhvə (ərəb. قهوة – "ehtiraslandıran içki") — qovrulmuş və üyüdülmüş qəhvə dənəciklərindən hazırlanmış isti içki. Dünyanın bir çox ölkələrində kofe adı ilə məşhurdur. Bu içki tərkibində olan kofein sayəsində stimullaşdırıcı təsirə malikdir.
Tarixi
İlk dəfə qəhvə Həbəşistanın cənub qərbində yerləşən Qaffa bölgəsində aşkar olunmuşdur. Sonralar qəhvə Mərkəzi Ərəbistana gətirilir. Yəmənin cənub qərb hissəsində becərilir. Bu günə kimi də Yəmən dünayada ən böyük qəhvə istehsalçısıdır. Hazırda dünayda 50-dən çox ölkədə qəhvə bitkisi növləri becərilir.
Qəhvənin hazırlanmasının Həbəşistan üsulu ən qədim üsul sayılır. Dənəciklər qovrulduqdan sonra üyüdülür. Üyüdülmüş qəhvə tozu su və qəndlə birlikdə qaynadılır və Yabana adlanan maye hazırlanır. Onu kiçik piyalədə içirlər.
Yohan Volfqanq Göte qəhvə dənəciklərini distilə etmək ideyasını verir. Bu ideyanı həyata keçirən zaman kimyaçı Fridlib Runq kofeini aşkar edir.
Tezliklə qəhvə Fars və Osmanlı İmperiyasına yayılır. 1517-ci ildə Yavuz Sultan Səlimin dövründə türk əsilli Özdəmir paşa Yəməndə içdiyi və çox sevdiyi qəhvəni İstanbula gətirməklə qəhvəni Avropaya ilk gətirən şəxs kimi tarixə düşür. Qahirəyə qəhvə ilk dəfə 1532-ci ildə gətirilimişdir. Paralel olaraq qəhvə Suriya və Kiçik Asiyaya da yayılır. Qəhvənin tətbiqi 1538-ci ildə Yəmənin işğalından sonra daha güclənir. 1554-cü ildə Osmanlı imperiyasında gedən çəkişmələrdən sonra İstanbulda qəhvə evi açılır. Buna baxmayaraq qəhvənin ölkədə rəsmi içki kimi qəbul edilməsi tanzimatın 1839-cu ildə apardığı islahatlara qədər davam etmişdir.
1573-cü ildə Almaniyalı həkim Leonard Rauvolf Aleppoda bu içkinin dadına baxır və 1582-ci ildə onun haqqında yazır.Başqa mənbələrə görə 1592-ci ildə Prospero Alpino tərəfindən qəhvə İtaliyaya gətirilir.
1645-ci ildə Venedihdə, 1650-ci ildə Oksfordda və 1652-ci ildə Londonda qəhvə evləri mövcud idi. Fransada ilk dəfə qəhvə evi 1659-cu ildə tikilir. Vyanada qəhvə evi 1683-cü ildə türklərə qarşı müharibədə ələ keçirilmiş 500 kisə qəhvə qənimətindən sonra açılmışdır. Bu evi türklərin əsiri olmuş polşalı Georg Kolşitçki təşkil etmişdir. Almaniyada qəhvə Fransadan gətirilir və ilk dəfə olaraq 1673-cü ildə Bremendə qəhvə evi təşkil olunur. Az keçməmiş bu bütün Almaniyanı bürüyür və XVII əsrin sonu böyük şəhərlərin əksəriyyətində qəhvə evləri fəaliyyət göstərirdi.
1899-cu ildə isveçrə kimyaçısı Maks Morqentaller qəhvə tozunu düzəldir. Həll olan qəhvə XX əsrin 40-cı illərindən başlayaraq geniş yayılır.
Ümumi məlumat
Qəhvə içkisi hazırlamaq üçün təbii qəhvə dənələrindən, üyüdülmüş təbii qəhvədən, tez hallanan qəhvə konsentratından və müxtəlif qəhvə içkilərindən istifadə olunur.Qəhvə içkiləri 3 əsas qrupa ayrılır:
- Tərkibində 5-35% təbii qəhvə olan içkilər.
- Kasnı bitkisinin kökü əlavə edilmiş içkilər.
- Tərkibində təbii qəhvə və kasnı bitkisi olmayan içkilər.
Qəhvə tozunun hazırlanması
Ev şəraitində qəhvə içkisi hazırlamaq üçün çiy qəhvə dənələri istifadə olunmamalıdır. Ona görə də, qəhvə dənələri əvvəlcə qovrulur, sonra isə elektrik dəyirmanında üyüdülür. Bunun üçün ev şəraitində qəhvə dənələrini tavaya 2-3 sm qalınlığında yayıb tünd qəhvəyi rəng və özünəməxsus ətir kəsb edənə kimi qovururlar.Qovurulduqda qəhvə dənələrinin kütləsi 16-18% azalır, həcmi isə zülali maddələrin şişməsi hesabına artır. Qəhvə dənələri istifadə olunduqca tədricən yüyüdülməlidir, Bu zaman daha keyfiyyətli qəhvə içkisi alınır. Qeyd edək ki, hal-hazırda qəhvə tozu üyüdülmüş, hazır qablarda satışa buraxılır.
Təbii qəhvədən , , , , və digər içkilər hazırlanır.
Qəhvənin hazırlanma üsulları və növləri
- Şərq üsulu kofe - (türk) adlandırılan qabda hazırlanır. Hazırlanmasında tez-tez hill, darçın və başqa ədviyyatlardan istifadə olunur.
- Türk qəhvəsi, yalnız Türklər tərəfindən hazırlanan, özünə xas bişirmə və təqdim etmə şəkli olan qəhvə növüdür. Türk qəhvəsi deyilincə ağla ilk gələnlər köpük, telvə (türklər qəhvənin dibində qalan çöküntüyə telve deyirlər), cezve (qəhvədan) və fincandır.
- French Press hazırlanan. Frenç Press xüsusi kolbadır. Adətən şüşə və ya metal termos formasında olur. Hansında ki, ələklə porşen içkini qəhvə çöküntüsündən ayırır.
- Geyzer tipli qəhvədan (həmçinin neopolitan üsulu qəhvə). Geyzer tipli qəhvədanı, və ya moka, üç hissədən ibarətdir: alta su doldurulur, hansı ki, sonradan 1,5 atm təzyiq altında buxara çevrilir. Buxar sonradan yuxarı dar kanal üzrə qalxır və orta hissəyə tökülmüş üyüdülmüş qəhvədən keçir. Yuxarı hissəyə artıq hazır içki qalxır.
- Espresso - xüsusi espresso maşınının köməyi ilə alınır, hansında ki, üyüdülmüş qəhvə vasitəsilə təzyiq altında 9 atm. isti su temperatur 88-ə qədər qızdırılmış verilir — 91 °C
- Mırra - Türkiyənin Şanlıurfa bölgəsinə məxsus bir qəhvə növüdür. Bu qəhvə bir neçə dəfə dəmlənərək hazırlanır.
- Mocha ( Mokka ) - Yəməndə hazırlanan bir qəhvə növüdür. Bu qəhvə Latte-yə şokolad tozu və şəkər əlavə etməklə hazırlanır.
- Americano ( Amerikano ) - Amerikano Espressonun üzərinə biraz qaynar su əlavə edərək hazırlanır.
- Doppio ( Dopyo ) - Amerikanodan daha da sərt olan bir qəhvə növüdür.
- Cappuccino (Kapuçino) - Espressonun üzərinə qaynar süd və süd köpüyü əlavə edərək hazırlanır.
- Latte - Espressonun üzərinə buxarlandırılmış süt əlavə edilir.
- Macchiato ( Makiyato ) - Espressonun üzərinə qatılaşdırılmış süd və süd köpüyü əlavə etməklə hazırlanır. Bəzi barmenlər bu süt köpüyü üzərində müxtəlif rəsmlər çəkə bilirlər.
- Affoqato - dondurmalı qəhvə
Qəhvə süfrəsi
tutumu 75–100 ml olan qəhvə fincanlarında və yaxud çini qəhvədanda süfrəyə verilir. Əgər verilirsə, onda 200 ml tutumlu fincanlardan istifadə edilir. Fincana 150 ml qəhvə, 50 ml süd və ya qaymaq tökülür.
Qəhvədana qəhvə 2–4 fincanlıq tökülür. Bu zaman qəhvədan əvvəlcə qaynanmış su ilə yaxalanmalıdır. Əgər qəhvə 100–mm-lik fincanda verilirsə, onda nəlbəkiyə qəhvə qaşığı qoyulur. Qəhvə fincanının əltutan yeri sol tərəfdə, qaşıq isə sağ tərəfdə olmalıdır. Bir neçə nəfərə xidmət etdikdə qəhvə fincanları podnosda gətirilir və qonağın sağ tərəfinə yaxınlaşıb ona qəhvə təklif edilir və yaxud qonağın sağ tərəfindən yaxınlaşıb süfrəyə qoyulur. Qəhvə yanında yalnız tikə qənd verilməlidir.
Kütləvi sürətdə qəhvə hazırladıqda süd və şəkər birbaşa içkiyə qatılır. Süd və qaymaqla qəhvə tutumu 200 ml olan stəkanlarda da verilə bilər. isə hazırlandığı xüsusi qazançada süfrəyə verilir və süzülmədən fincanlara tökülür.
Qara qəhvə yanında soyuq qaynadılmış su da verilir. Qəhvə yanında konyak və likor verilə bilər.
Bəzən qəhvə stoluna süfrə salınmır. Hər qonağın qabağına kiçik rəngli dəsmal qoyulur, onun üstünə qəhvə fincanı, sol tərəfə desert boşqab və qəhvə dəsti qoyulur. Fincanın arxasına konyak və ya likor üçün qədəh qoyulur. Stolun ortasında vazada tort, pirojna, qovrulmuş fındıq və ya badam qoyulur.
Zərərləri
Qəhvə faydalı olmaqla yanaşı aludəçilik yaradır və müəyyən zərərləri var. Ona görə də bəzi insanlar qəhvədən istifadə edərkən ehtiyatlı olmalıdırlar.
Qəhvənin çox istifadə olunması ürəyə zərər göstərir. Qəhvənin tərkibindəki kafein ürək döyüntülərində qeyri tarazlıqlar yaradır, ürəyin tez-tez döyünməsinə səbəb olur. Məhz buna görə də ürək xəstələri qəhvədən az istifadə etməlidir.
Yüksək təzyiq
Aparılan təcrübələr göstərmişdir ki, həddindən artıq qəhvə içmək qan təzyiqinin yüksəlməsinə səbəb olur.
Mədədə problemlər
Qəhvə, mədə xorası və qastrit kimi xəstəliklər törədir. Bu cür xəstələrin qəhvədən çox istifadə etməsi narahatlıqların daha da artmasına və pisləşməsinə səbəb olur. Çünki, qəhvə mədəni qıcıqlandırır və mədə turşu ifraz etməyə başlayır.
Miqren
Miqren və qəhvə tamamilə bir-birinə ziddir. Qəhvənin tərkibindəki qarışıqlar beyində olan hüceyrələrə təsir edir və migren ağrıları yaradır.
Mineral və vitanmin
Qəhvənin tərkibindəki kafein orqanizmin dəmiri saxlamasına imkan vermir və kalsiumun bədəndən sidik yolu ilə çıxmasına səbəb olur. Bütün bunlar sümük əriməsi riskini çoxaldır.
Doğuş
Qəhvənin tərkibində olan kafein səbəbilə gündə 3 stəkandan çox qəhvə içən xanımlarda doğuş faizi aşağı düşür. Qəhvə kişilərə tamamilə əks təsir göstərir və spermaları gücləndirir.
Hamiləlik dövründə qəhvə içmək
Qəhvədəki kafein ana bətnindıki körpəyə zərərlidir. Buna görə hamilə qadınlar qəhvədən istifadə edərkən ehtiyatlı olmalıdır
Mənbə
- Çay və Qəhvənin zərərləri 2010-10-10 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qehve ereb قهوة ehtiraslandiran icki qovrulmus ve uyudulmus qehve deneciklerinden hazirlanmis isti icki Dunyanin bir cox olkelerinde kofe adi ile meshurdur Bu icki terkibinde olan kofein sayesinde stimullasdirici tesire malikdir Bir piyale qehveTarixiFelestinde qehvexana 1900 Ilk defe qehve Hebesistanin cenub qerbinde yerlesen Qaffa bolgesinde askar olunmusdur Sonralar qehve Merkezi Erebistana getirilir Yemenin cenub qerb hissesinde becerilir Bu gune kimi de Yemen dunayada en boyuk qehve istehsalcisidir Hazirda dunayda 50 den cox olkede qehve bitkisi novleri becerilir Qehvenin hazirlanmasinin Hebesistan usulu en qedim usul sayilir Denecikler qovrulduqdan sonra uyudulur Uyudulmus qehve tozu su ve qendle birlikde qaynadilir ve Yabana adlanan maye hazirlanir Onu kicik piyalede icirler Yohan Volfqanq Gote qehve deneciklerini distile etmek ideyasini verir Bu ideyani heyata keciren zaman kimyaci Fridlib Runq kofeini askar edir Tezlikle qehve Fars ve Osmanli Imperiyasina yayilir 1517 ci ilde Yavuz Sultan Selimin dovrunde turk esilli Ozdemir pasa Yemende icdiyi ve cox sevdiyi qehveni Istanbula getirmekle qehveni Avropaya ilk getiren sexs kimi tarixe dusur Qahireye qehve ilk defe 1532 ci ilde getirilimisdir Paralel olaraq qehve Suriya ve Kicik Asiyaya da yayilir Qehvenin tetbiqi 1538 ci ilde Yemenin isgalindan sonra daha guclenir 1554 cu ilde Osmanli imperiyasinda geden cekismelerden sonra Istanbulda qehve evi acilir Buna baxmayaraq qehvenin olkede resmi icki kimi qebul edilmesi tanzimatin 1839 cu ilde apardigi islahatlara qeder davam etmisdir 1573 cu ilde Almaniyali hekim Leonard Rauvolf Aleppoda bu ickinin dadina baxir ve 1582 ci ilde onun haqqinda yazir Basqa menbelere gore 1592 ci ilde Prospero Alpino terefinden qehve Italiyaya getirilir 1645 ci ilde Venedihde 1650 ci ilde Oksfordda ve 1652 ci ilde Londonda qehve evleri movcud idi Fransada ilk defe qehve evi 1659 cu ilde tikilir Vyanada qehve evi 1683 cu ilde turklere qarsi muharibede ele kecirilmis 500 kise qehve qenimetinden sonra acilmisdir Bu evi turklerin esiri olmus polsali Georg Kolsitcki teskil etmisdir Almaniyada qehve Fransadan getirilir ve ilk defe olaraq 1673 cu ilde Bremende qehve evi teskil olunur Az kecmemis bu butun Almaniyani buruyur ve XVII esrin sonu boyuk seherlerin ekseriyyetinde qehve evleri fealiyyet gosterirdi 1899 cu ilde isvecre kimyacisi Maks Morqentaller qehve tozunu duzeldir Hell olan qehve XX esrin 40 ci illerinden baslayaraq genis yayilir Umumi melumatQehve ickisi hazirlamaq ucun tebii qehve denelerinden uyudulmus tebii qehveden tez hallanan qehve konsentratindan ve muxtelif qehve ickilerinden istifade olunur Qehve ickileri 3 esas qrupa ayrilir Terkibinde 5 35 tebii qehve olan ickiler Kasni bitkisinin koku elave edilmis ickiler Terkibinde tebii qehve ve kasni bitkisi olmayan ickiler Qehve tozunun hazirlanmasiEv seraitinde qehve ickisi hazirlamaq ucun ciy qehve deneleri istifade olunmamalidir Ona gore de qehve deneleri evvelce qovrulur sonra ise elektrik deyirmaninda uyudulur Bunun ucun ev seraitinde qehve denelerini tavaya 2 3 sm qalinliginda yayib tund qehveyi reng ve ozunemexsus etir kesb edene kimi qovururlar Qovurulduqda qehve denelerinin kutlesi 16 18 azalir hecmi ise zulali maddelerin sismesi hesabina artir Qehve deneleri istifade olunduqca tedricen yuyudulmelidir Bu zaman daha keyfiyyetli qehve ickisi alinir Qeyd edek ki hal hazirda qehve tozu uyudulmus hazir qablarda satisa buraxilir Tebii qehveden ve diger ickiler hazirlanir Qehvenin hazirlanma usullari ve novleriSerq usulu kofe turk adlandirilan qabda hazirlanir Hazirlanmasinda tez tez hill darcin ve basqa edviyyatlardan istifade olunur Turk qehvesi yalniz Turkler terefinden hazirlanan ozune xas bisirme ve teqdim etme sekli olan qehve novudur Turk qehvesi deyilince agla ilk gelenler kopuk telve turkler qehvenin dibinde qalan cokuntuye telve deyirler cezve qehvedan ve fincandir French Press hazirlanan Frenc Press xususi kolbadir Adeten suse ve ya metal termos formasinda olur Hansinda ki elekle porsen ickini qehve cokuntusunden ayirir Geyzer tipli qehvedan hemcinin neopolitan usulu qehve Geyzer tipli qehvedani ve ya moka uc hisseden ibaretdir alta su doldurulur hansi ki sonradan 1 5 atm tezyiq altinda buxara cevrilir Buxar sonradan yuxari dar kanal uzre qalxir ve orta hisseye tokulmus uyudulmus qehveden kecir Yuxari hisseye artiq hazir icki qalxir Espresso xususi espresso masininin komeyi ile alinir hansinda ki uyudulmus qehve vasitesile tezyiq altinda 9 atm isti su temperatur 88 e qeder qizdirilmis verilir 91 C Mirra Turkiyenin Sanliurfa bolgesine mexsus bir qehve novudur Bu qehve bir nece defe demlenerek hazirlanir Mocha Mokka Yemende hazirlanan bir qehve novudur Bu qehve Latte ye sokolad tozu ve seker elave etmekle hazirlanir Americano Amerikano Amerikano Espressonun uzerine biraz qaynar su elave ederek hazirlanir Doppio Dopyo Amerikanodan daha da sert olan bir qehve novudur Cappuccino Kapucino Espressonun uzerine qaynar sud ve sud kopuyu elave ederek hazirlanir Latte Espressonun uzerine buxarlandirilmis sut elave edilir Macchiato Makiyato Espressonun uzerine qatilasdirilmis sud ve sud kopuyu elave etmekle hazirlanir Bezi barmenler bu sut kopuyu uzerinde muxtelif resmler ceke bilirler Affoqato dondurmali qehveQehve sufresitutumu 75 100 ml olan qehve fincanlarinda ve yaxud cini qehvedanda sufreye verilir Eger verilirse onda 200 ml tutumlu fincanlardan istifade edilir Fincana 150 ml qehve 50 ml sud ve ya qaymaq tokulur Qehvedana qehve 2 4 fincanliq tokulur Bu zaman qehvedan evvelce qaynanmis su ile yaxalanmalidir Eger qehve 100 mm lik fincanda verilirse onda nelbekiye qehve qasigi qoyulur Qehve fincaninin eltutan yeri sol terefde qasiq ise sag terefde olmalidir Bir nece nefere xidmet etdikde qehve fincanlari podnosda getirilir ve qonagin sag terefine yaxinlasib ona qehve teklif edilir ve yaxud qonagin sag terefinden yaxinlasib sufreye qoyulur Qehve yaninda yalniz tike qend verilmelidir Kutlevi suretde qehve hazirladiqda sud ve seker birbasa ickiye qatilir Sud ve qaymaqla qehve tutumu 200 ml olan stekanlarda da verile biler ise hazirlandigi xususi qazancada sufreye verilir ve suzulmeden fincanlara tokulur Qara qehve yaninda soyuq qaynadilmis su da verilir Qehve yaninda konyak ve likor verile biler Bezen qehve stoluna sufre salinmir Her qonagin qabagina kicik rengli desmal qoyulur onun ustune qehve fincani sol terefe desert bosqab ve qehve desti qoyulur Fincanin arxasina konyak ve ya likor ucun qedeh qoyulur Stolun ortasinda vazada tort pirojna qovrulmus findiq ve ya badam qoyulur ZererleriQehve faydali olmaqla yanasi aludecilik yaradir ve mueyyen zererleri var Ona gore de bezi insanlar qehveden istifade ederken ehtiyatli olmalidirlar Qehvenin cox istifade olunmasi ureye zerer gosterir Qehvenin terkibindeki kafein urek doyuntulerinde qeyri tarazliqlar yaradir ureyin tez tez doyunmesine sebeb olur Mehz buna gore de urek xesteleri qehveden az istifade etmelidir Yuksek tezyiq Aparilan tecrubeler gostermisdir ki heddinden artiq qehve icmek qan tezyiqinin yukselmesine sebeb olur Medede problemler Qehve mede xorasi ve qastrit kimi xestelikler toredir Bu cur xestelerin qehveden cox istifade etmesi narahatliqlarin daha da artmasina ve pislesmesine sebeb olur Cunki qehve medeni qiciqlandirir ve mede tursu ifraz etmeye baslayir Miqren Miqren ve qehve tamamile bir birine ziddir Qehvenin terkibindeki qarisiqlar beyinde olan huceyrelere tesir edir ve migren agrilari yaradir Mineral ve vitanmin Qehvenin terkibindeki kafein orqanizmin demiri saxlamasina imkan vermir ve kalsiumun bedenden sidik yolu ile cixmasina sebeb olur Butun bunlar sumuk erimesi riskini coxaldir Dogus Qehvenin terkibinde olan kafein sebebile gunde 3 stekandan cox qehve icen xanimlarda dogus faizi asagi dusur Qehve kisilere tamamile eks tesir gosterir ve spermalari guclendirir Hamilelik dovrunde qehve icmek Qehvedeki kafein ana betnindiki korpeye zererlidir Buna gore hamile qadinlar qehveden istifade ederken ehtiyatli olmalidirMenbeCay ve Qehvenin zererleri 2010 10 10 at the Wayback Machine