Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbu'l Fəth Pir budaq və ya daha çox tanındığı adı ilə Pirbudaq (Bağdad – 1466, Bağdad) — Cahanşahın 4-cü oğlu Qaraqoyunlular dövlətinin Şiraz Valisi (1456–1460) Bağdad Valisi (1460–1466) . Hakim olduqları şəhərlərdə siyasi və iqtisadi sabitlik qurmuş, buna görə də öz dövründə məşhurlaşmışdır. O, incəsənətə aid kitabxana qurdurmağı, mədəniyyətə hamilik etməsi, Bağdadı incəsənətin mərkəzinə çevirməsi ilə tanınmışdır. O, bu kitablarda incəsənətin ən böyük hamisi olan türkman kimi təsvir edilmişdir.
| Əbu'l Fəth Pir Budaq Mirzə | |
|---|---|
 Pir Budaq, Şiraz 1455-1460 (İran) | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1466 |
| Vəfat yeri | |
| Milliyyəti | Baranlı oymağı |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, mesenat[d] |
| Atası | Cahanşah |
| Ailəsi | Qaraqoyunlular |
| Dini | şiəlik |
| Hərbi xidmət | |
| Döyüşlər | Lavər keçidi döyüşü |
Həyatı
Pirbudaq güclü bir ailədə doğulmuşdu. Öz dövrünün ən güclü türk ailələrindən biri olan və Qaraqoyunluların hakim sülaləsi olan ailədə dünyaya gələn Pirbudaq Cahanşahın ən böyük oğlu idi. Onun ailəsi monqol işğalları zamanı Orta Asiyadan İran və Azərbaycan coğrafiyasına gəlmiş, 1300-cü illərdə artıq bölgədə hakim qüvvəyə çevrilmişdirlər. Onun əmisi Şah Məhəmməd 1411-1433-cü illərdə Bağdadın hakimi olmuşdur. Onun babası Qara Yusif 1410-cu ildən Azərbaycanın hakimi olmuş, 1439-cu ildə Pirbudağın atası Cahanşah Qaraqoyunlu taxtına çıxmışdır. Bundan bir il əvvəl isə Cahanşah Teymuri hökmdarı Şahruxu dəstəkləməsinin mükafatı olaraq Təbriz hakimi təyin edilmişdi. Bundan sonra o, Təbrizi öz imperiyasının paytaxtına çevirdi və 1467-ci ildəki ölümünə qədər özünə tabe olan torpaqları buradan idarə etdi. 1447-ci ildə Teymuri Şahruxun ölümündən sonra Cahanşah şah və sultan titullarına iddia etməyə başladı. Bu tarixdən etibarən onun imperiyaya olan iddiası daha güclü və aşkar şəkil aldı. 1447-1458-ci illər ərzində o və oğulları Mərkəzi Asiyaya qədər geniş bölgələri ələ keçirməyi bacardılar. 1453-cü ildə Cahanşahın oğulları arasında ən cəsuru kimi tanınan Pirbudaq Qumu, Cahanşahın özü Farsı, İsfahanı və Şirazı ələ keçirdi.
1454-cü ildə Pirbudaq ordusu ilə irəliləyərək Kirman və Yəzdi ələ keçirdi. 1457-ci ildə İranın şərqi, Xorasan da daxil olmaqla Cahanşahın əlinə keçdi və o, 1458-ci ildə Herata daxil olaraq taxta iddiasını dilə gətirdi. 1460-cı illər boyunca onun imperiyasının sərhədləri Anadolunun şərqindən Orta Asiya sərhədlərinə qədər uzandı. Buraya hər iki İraq, Kirman və İran körfəzinin sahilləri də daxil idi.
Bu yürüşlərin bir çoxunda Pirbudaq atası ilə birlikdə hərəkət etmişdir. Məsələn, o, 1452-1453-cü illərdə İsfahanı, Şirazı və Abarquhu ələ keçirmişdi.Cahanşah , Teymuri Dövlətinin zəiflədiyini gördükdə İraqı ələ keçirməyə meyilləndi . Bu məqsəd ilə Mirzə Pir Budağı, Türkmən əmirlərinin bir neçəsiylə bərabər İraq torpaqlarına göndərdi . Bu müddət ərzində Teymuri Mirzə Babur Şiraz şəhərində idi . Pir Budaq Teymuriləri məğlub edərək Savə Qum Cərdəbəkən və Hənsər şəhərini mühasirə edərək fəth etdi və İsfahan şəhərinə doğru getdi , İsfahanlılar Türkmənlərin tərəfinə keçdilər. Mirzə Babür İsfahanı qorumaları üçün Şirazdan əmirlərini göndərdi isə daha sonra özü İsfahan yaxınlarına gəldi . Lakin , Teymuri qoşunlarının bir çoxu Qaraqoyunlu Türkmənləri tərəfinə keçdilər və bununlada Teymuri ordusu qaçmağa başladı . Türkmənlər gələrək gecə Mirzə Babura hücum etdilər və məğlub olan Mirzə Babur qaçdı . Bundan sonra Pirbudaq Şiraz şəhərinə yürüdü və Teymurilərin önəmli şəhərlərindən biri olan Şirazı fəth etdi , Cahanşah İsfahanın hakimliyini oğlu Mirzə Məhəmmədə verdi.
Pirbudaq hərbi bacarıqlarına görə 1458-ci ildə atası tərəfindən Herat yürüşündə köməkçi olaraq təyin edilmişdi. Güman edilir ki, məhz bu yürüş zamanı Pirbudaq qədim əlyazmalarla tanış olmuş və incəsənətə maraq salmışdır. Pirbudaq 1456-cı ildə atası tərəfindən Şirazın hakimi təyin edildi. Onnu bir digər qardaşı Yusif isə 1458-ci ildə Kirman hakimi olaraq təyin edildi.
Cahanşah və oğulları arasında münasibətlər heç bir zaman yaxşı olmamışdı. Cahanşahın xeyli hərbi uğur qazanmasına baxmayaraq, hakimiyyət illəri bitmək bilməyən üsyanlarla xarakterizə edilir. Üsyançılar arasına oğulları Pirbudaq və Həsənəli, eləcə də yarım-müstəqil Qaraqoyunlu əmirləri daxil idi. 1459-cu ildə Həsən Əli Cahanşahın Teymurilər Əbu Səidlə döyüşdüyü bir vaxtda Azərbaycanda köçəri feodalların üsyanına başçılıq etdi. Xəyanətinə görə Həsən Əli həbs edildi.
Hökmdar olma iddiasını edə bilmək üçün özündə haqq görən Pirbudaq Şirazı müstəqilləşdirmək üçün üsyan başlatdı və bu atasının qəzəbinə səbəb oldu. Cahanşahın sarayından göndərilmiş xeyli sayda elçi ondan üsyanı bitirməyi və qılıncını yerı endirməyi istədi. Lakin Pirbudağın bu məsləhətlərə qulaq asmayacağı bəlli olanda Cahanşah Şiraza hücum edib yenidən öz hakimiyyətini bərqərar etdi. Bu yerdən sonra Pirbudağın anası məsələyə müdaxilə edib, barışıq şərtləri üzrə danışıqlar apardı. Nəticədə o, öldürülmədi və Şirazdan sürgün edildi, yerinə isə qardaşı Yusif təyin edildi.
Sürgün olaraq Pirbudaq Bağdad hakimi olaraq oraya göndərildi. Cahanşah Bağdadın Təbrizə yaxın olduğunu bilirdi və oğlunun yenidən üsyan qaldıracağı halda ona yaxın olmaq, eyni zamanda da onu belə əməldən çəkindirməyi düşünürdü.
Pirbudaq Bağdadda yenidən üsyana başladı. Cavab olaraq atası şəhəri mühasirəyə aldı və 18 aylıq mühasirədən sonra üsyançı qüvvələr təslim olmağa məcbur oldular. 1465 və ya 1466-cı ildə Cahanşah bir digər oğlu olan Məhəmmədiyə Bağdada hücum etməyi və Pirbudağı öldürməyi əmr etdi. Pirbudağın öldürülməsindən sonra onun atasının imperiyası da çox yaşamadı. Cahanşah 1467-ci ildə rəqib Ağqoyunlu Uzun Həsən tərəfindən öldürüldü və onun dövləti süqut etdi.
İncəsənətə himayədarlığı
Pirbudağın atası olan Cahanşah digər Qaraqoyunlu hökmdarlarından fərqli olaraq incəsənətlə maraqlanırdı. Onun maliyyəsi ilə imperiyasının bir çox şəhərlərində incəsənət və memarlıq nümunələri tikdirilmişdi. Bunlardan ən məşhuru Təbriz şəhərində yerləşən Göy Məsciddir. Eyni zamanda bacarıqlı şair olan Cahanşah Həqiqi ləqəbi ilə Azərbaycan türkcəsində şeirlər də yazırdı. Cahanşahın həm farsca, həm də türkcə yazdığı şeirlər daha çox təsəffüf motivli şeirlər idi. Pirbudaq da atası kimi şeirlər yazmaqda idi. O, şeirlərindən birini də atası üçün yazmışdı və atasını dünyadan silməklə hədələyirdi:
Taleyim də, mən də gəncik,
İki gənc ilədöyüşməyə çalışmayın,
Səni elə yuxarı və aşağı çırpacağım ki,
Səndən, ya da adından heç bir işarə qalmayacaq.
Şirazda hakim olarkən o, bir çox əlyazmanın hazırlanması üçün pul ayırmış və yüksək keyfiyyətlə hazırlanmış kitablardan ibarət kitabxana tikdirmişdir. Onun himayədarlığı altında incəsənət sahəsi çiçəklənməyə başlamışdı.
Pirbudaq Şirazda olduğu dövrdə onun üçün bir sıra əlyazmalar hazırlansa da, bunların heç biri təsvir olunmamışdır. 1458-ci ildə onun da rəhbərlərdən biri olduğu uğurlu bitdikdən sonra Nizaminin məşhur Xəmsə əsərinin əlyazması tapılmışdı. Heratın artıq devrilmiş hökmdarına məxsus olan bu əlyazma Pirbudaq tərəfindən qənimət olaraq götürülmüşdü.
Alimlər hesab edirlər ki, Pirbudaq Bağdada göndərilərkən bir sıra ən yaxşı miniatür və xəttatları özü ilə aparıb. Bağdada gəlməmişdən əvvəl qeyri-müəyyən iqtisadi və siyasi mühit səbəbindən əlyazmaların Bağdaddakı yerli istehsalı azalmışdı. Bununla belə, Pirbudaq istedadlı xəttat, miniatür ustası və şairlərdən istifadə edərək Bağdadda sənəti yenidən canlandırdı.
Demək olar ki, Bağdada çatan kimi o, təsvirli əlyazmalara açıq maraq göstərdi. Onun üstünlük verdiyi şeirlər toplusu idi. Pir Budaqın Bağdad dövründə istehsal olunmuş əlyazmalarda “lapis lazuli və qızıldan təmtəraqlı istifadə” nümayiş etdirilir. 1458-ci ildən sonra toplanmış əsərlər Herat rəssamlığının güclü təsirini nümayiş etdirir.
Onun himayəsi altında Bağdad bölgənin hər yerindən xəttatları və illüstratorları cəlb edən mühüm incəsənət mərkəzinə çevrildi.[34] Pir Budaq türkmən sənətinin ən erkən himayədarlarından biri kimi təsvir edilmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Minorsky, 1954. səh. 271-297
- Rubin, 2015. səh. 499
- The David Museum, 2023
- Gray, 1961. səh. 99
- Konukçu, 1993
- Liberman, 2014. səh. 31-32
- The Editors of Encyclopaedia Britannica, 1998
- Potts, 2014. səh. 216
- Browne, 2013. səh. 401-403
- Lambton, 1990. səh. 322-339
- Shahmoradi və başqaları, 2013. səh. 95-103
- Minorsky, 1955. səh. 50–73
- Browne, 2013. səh. 402
- Ray, 1953. səh. 248-251
- Wilber, 1975. səh. 59
- Van Donzel, 1994. səh. 353
- Soudovar, 1992. səh. 130
- Muhsin Behramnejad, Akkoyunlu Karakoyunlu s.51
- Roxburgh, 2014. səh. 182
- Brend, 2013. səh. 104
- Roxburgh, 2005. səh. 158
- Bloom və Blair, 2009. səh. 232
- Savory, 1964. səh. 114-128
- Browne, 1924. səh. 403
- Britannica Educational Publishing, 2010. səh. 99
- Marozzi, 2014. səh. n.p
- Zardabli, 2018. səh. 252
- Aslanov, 2011. səh. 168-172
- Browne, 1969. səh. 402
- Savory, 1987. səh. 49
- Atil, 1984. səh. 159-171
- Hasanzade, 2016. səh. 39
- The New Encyclopaedia Britannica, 1998. səh. 471
- Fisher, 1993. səh. 173
- Bayne-Fisher və başqaları, 1986. səh. 163-165
- Binbas, 2016. səh. 72
- Lingwood, 2013. səh. 41
- Soudavar, 2002. səh. 89-120
- Roxburgh, 2005. səh. 251
- Golombek, 1988. səh. 39
- Tanundi, 1979. səh. 24
- Esposito, 1999. səh. 248
- Bloom və Blair, 1995. səh. 68
- Newman, 2003. səh. 237
- Necipogulu və Roxburgh, 2000. səh. 83
- Tanundi, 1979. səh. 25
- Roxburgh, 2014. səh. 179
- Roxburgh, 2014. səh. 184
- Cagman və Tanundi, 1979. səh. 25-26
- Fisher, 1993. səh. 862
Mənbə
- Barry Rubin. The Middle East: A Guide to Politics, Economics, Society and Culture. Routledge. 2015.
- Vladimir Minorsky. Jihān-shāh Qara-qoyunlu and his Poetry. Bulletin of the School of Oriental and African Studies. vol. 16, no. 2. 1954. 271–297.
- The David Museum (Denmark). The Timurids and the Turkmen: Central Asia, Afghanistan and Iran, 1370- c. 1500. 2023.
- Basil Gray. Treasures of Asia: Persian Painting. Cleveland: Skira. 1961.
- Enver Konukçu. CİHAN ŞAH. İslam Ensiklopedisyası. 1993.
- Sherri Liberman. A Historical Atlas of Azerbaijan. Oxford University Press. 2014.
- The Editors of Encyclopaedia Britannica. Kara Koyunlu. Encyclopedia Britannica. 1998.
- D.T. Potts. Nomadism in Iran: From Antiquity to the Modern Era. Oxford University Press. 2014. ISBN .
- E.G. Browne. A History of Persian Literature under Tartar Dominion (AD 1265-1502). Cambridge University Press. 1920.
- A.K.S. Lambton. Qum: The Evolution of a Medieval City. Journal of the Royal Asiatic Society, vol. 122, no. 2. 1990.
- Shahmoradi, S.M., Moradian1, M.P., and Montazerolghaem, A. The Religion of the Kara Koyunlu Dynasty: An Analysis. Asian Culture and History Vol. 5, No. 2. 2013.
- Vladimir MinorskyThe Qara-qoyunlu and the Qutb-shāhs (Turkmenica, 10) — V. Minorsky — Vol. 17, No. 1 (1955), pp. 50–73. The Qara-qoyunlu and the Qutb-shāhs. Bulletin of the School of Oriental and African Studies Vol. 17, No. 1. 1955. 50–73.
- Bey Zardabli. The History of Azerbaijan: From Ancient Times to the Present Day. 2014.
- S. Ray. Ancestry and Early Life of Bairam Khan. Proceedings of the Indian History Congress, Vol. 16. 1953. 248–251.
- Donald Newton Wilber. Iran: Past and Present. Princeton University Press. 1975. ISBN .
- E. J. van Donzel. Islamic Desk Reference. BRILL. 1994.
- Abolala Soudavar. Art of the Persian Courts: Selections from the Art and History Trust Collection. Houston, Texas: Random House. 1992.
- D.J. Roxburgh. Many a Wish Had Turned to Dust: Pir Budaq and the Formation of the Turkmen Arts of the Book. Brill. Chapter 9 in: David J. Roxburgh (ed.)., Envisioning Islamic Art and Architecture: Essays in Honor of Renata Holod. 2014.
- Barbara Brend. Perspectives on Persian Painting: Illustrations to Amir Khusrau's Khamsah. Routledge. 2013.
- David J. Roxburgh. The Persian Album, 1400-1600: From Dispersal to Collection. Yale University Press. 2005. 392. ISBN .
- J. Bloom and S. Blair. Grove Encyclopedia of Islamic Art & Architecture. Oxford University Press. 2009.
- R.M. Savory. Some Notes on the Provincial Administration of the Early Safawid Empire. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, vol. 27, no. 1. 1964.
- E.G. Browne. A History of Persian Literature in Modern Times (A.D. 1500-1924). Cambridge University Press. 1924.
- Britannica Educational Publishing. Iraq. 2010.
- Justin Marozzi. Baghdad: City of Peace, City of Blood. UK: Penguin Books. 512. ISBN .
- A. Aslanov. The Caucasus in the 15th Century. The Caucasus and Globalisation, Vol. 5, No. 1-2. 2011. 168–172.
- E.G. Browne, A Literary History of Persia, Vol. 3, Cambridge University Press, 1969, p. 402. A Literary History of Persia. Vol. 3. Cambridge University Press. 1969.
- Roger Savory, Studies on the History of Ṣafawid Iran, Variorum Reprints,1987. Studies on the History of Ṣafawid Iran. Variorum Reprints. 1987.
- E. Atil. Mamluk Painting in the Late Fifteenth Century. Muqarnas, Vol. 2. in The Art of the Mamluks. 1984. 159–171.
- Jamila Hasanzade. History of the East in Tabriz Miniatures (PDF). IRS Art. 2016.
- The New Encyclopaedia Britannica. 6. 1998., , Cambridge University Press, 1993, p. 173
- W.B. Fisher. The Cambridge History of Iran: The Timurid and Safavid Periods. Cambridge University Press. 1993.
- Bayne-Fisher, W., Jackson, P., Avery, P., Lockhart, L., Boyle, J.A. Gershevitch, I. and Frye, R.N. The Cambridge History of Iran. 6. Cambridge University Press. 1986.
- I.E. Binbas. Intellectual Networks in Timurid Iran: Sharaf al-Dīn ‘Alī Yazdī and the Islamicate Republic of Letters. Cambridge University Press. 2016.
- Chad Lingwood. Politics, Poetry, and Sufism in Medieval Iran: New Perspectives on Jāmī’s alāmān va Absāl. BRILL. 2013.
- A. Soudavar. The Early Safavids and their Cultural Interactions with Surrounding States. Seattle: University of Washington Press. in: N. Keddie and R. Mathee, Iran and the Surrounding World. 2002. 89–120.
- Lisa Golombek. The Timurid Architecture of Iran and Turan. Princeton University Press. 1988.
- E.C. Tanundi. Islamic Miniature Painting: Topkapı Saray Museum. 1. Tercuman Art and Cultural Publications. 1979.
- D.J. Roxburgh. Turks: A Journey of a Thousand Years, 600-1600. London: Royal Academy of Arts. 2005.
- John E. Esposito, The Oxford History of Islam, Oxford University Press, 1999. The Oxford History of Islam. Oxford University Press. 1999.
- Blair, S. and Bloom. The Art and Architecture of Islam 1250-1800. Yale University Press. 1995.
- Newman, A.J. Society and Culture in the Early Modern Middle East: Studies on Iran in the Safavid Period. Brill. 2003.
- Necipogulu, F. and Roxburgh. D.J. Muqarnas: An Annual on the Visual Culture of the Islamic World. BRILL. 2000.
- Cagman, F. and Tanundi. Islamic Miniature Painting: Topkapı Saray Museum. Tercuman Art and Cultural Publications. 1979.
Əlavə ədəbiyyat
- W. M. Thackston,, Cambridge, Harvard and MIT, 1989. A Century of Princes, Sources on Timurid History and Art. Cambridge: Harvard and MIT Press. 1989.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Pirbudaq ile sehv salmayin Ebu l Feth Pir budaq ve ya daha cox tanindigi adi ile Pirbudaq Bagdad 1466 Bagdad Cahansahin 4 cu oglu Qaraqoyunlular dovletinin Siraz Valisi 1456 1460 Bagdad Valisi 1460 1466 Hakim olduqlari seherlerde siyasi ve iqtisadi sabitlik qurmus buna gore de oz dovrunde meshurlasmisdir O incesenete aid kitabxana qurdurmagi medeniyyete hamilik etmesi Bagdadi incesenetin merkezine cevirmesi ile taninmisdir O bu kitablarda incesenetin en boyuk hamisi olan turkman kimi tesvir edilmisdir Ebu l Feth Pir Budaq MirzePir Budaq Siraz 1455 1460 Iran Bagdad HakimiSexsi melumatlarDogum yeri BagdadVefat tarixi 1466Vefat yeri BagdadMilliyyeti Baranli oymagiFealiyyeti siyasetci mesenat d Atasi CahansahAilesi QaraqoyunlularDini sielikHerbi xidmetDoyusler Laver kecidi doyusuHeyatiPirbudaq guclu bir ailede dogulmusdu Oz dovrunun en guclu turk ailelerinden biri olan ve Qaraqoyunlularin hakim sulalesi olan ailede dunyaya gelen Pirbudaq Cahansahin en boyuk oglu idi Onun ailesi monqol isgallari zamani Orta Asiyadan Iran ve Azerbaycan cografiyasina gelmis 1300 cu illerde artiq bolgede hakim quvveye cevrilmisdirler Onun emisi Sah Mehemmed 1411 1433 cu illerde Bagdadin hakimi olmusdur Onun babasi Qara Yusif 1410 cu ilden Azerbaycanin hakimi olmus 1439 cu ilde Pirbudagin atasi Cahansah Qaraqoyunlu taxtina cixmisdir Bundan bir il evvel ise Cahansah Teymuri hokmdari Sahruxu desteklemesinin mukafati olaraq Tebriz hakimi teyin edilmisdi Bundan sonra o Tebrizi oz imperiyasinin paytaxtina cevirdi ve 1467 ci ildeki olumune qeder ozune tabe olan torpaqlari buradan idare etdi 1447 ci ilde Teymuri Sahruxun olumunden sonra Cahansah sah ve sultan titullarina iddia etmeye basladi Bu tarixden etibaren onun imperiyaya olan iddiasi daha guclu ve askar sekil aldi 1447 1458 ci iller erzinde o ve ogullari Merkezi Asiyaya qeder genis bolgeleri ele kecirmeyi bacardilar 1453 cu ilde Cahansahin ogullari arasinda en cesuru kimi taninan Pirbudaq Qumu Cahansahin ozu Farsi Isfahani ve Sirazi ele kecirdi 1454 cu ilde Pirbudaq ordusu ile irelileyerek Kirman ve Yezdi ele kecirdi 1457 ci ilde Iranin serqi Xorasan da daxil olmaqla Cahansahin eline kecdi ve o 1458 ci ilde Herata daxil olaraq taxta iddiasini dile getirdi 1460 ci iller boyunca onun imperiyasinin serhedleri Anadolunun serqinden Orta Asiya serhedlerine qeder uzandi Buraya her iki Iraq Kirman ve Iran korfezinin sahilleri de daxil idi Bu yuruslerin bir coxunda Pirbudaq atasi ile birlikde hereket etmisdir Meselen o 1452 1453 cu illerde Isfahani Sirazi ve Abarquhu ele kecirmisdi Cahansah Teymuri Dovletinin zeiflediyini gordukde Iraqi ele kecirmeye meyillendi Bu meqsed ile Mirze Pir Budagi Turkmen emirlerinin bir necesiyle beraber Iraq torpaqlarina gonderdi Bu muddet erzinde Teymuri Mirze Babur Siraz seherinde idi Pir Budaq Teymurileri meglub ederek Save Qum Cerdebeken ve Henser seherini muhasire ederek feth etdi ve Isfahan seherine dogru getdi Isfahanlilar Turkmenlerin terefine kecdiler Mirze Babur Isfahani qorumalari ucun Sirazdan emirlerini gonderdi ise daha sonra ozu Isfahan yaxinlarina geldi Lakin Teymuri qosunlarinin bir coxu Qaraqoyunlu Turkmenleri terefine kecdiler ve bununlada Teymuri ordusu qacmaga basladi Turkmenler gelerek gece Mirze Babura hucum etdiler ve meglub olan Mirze Babur qacdi Bundan sonra Pirbudaq Siraz seherine yurudu ve Teymurilerin onemli seherlerinden biri olan Sirazi feth etdi Cahansah Isfahanin hakimliyini oglu Mirze Mehemmede verdi Pirbudaq herbi bacariqlarina gore 1458 ci ilde atasi terefinden Herat yurusunde komekci olaraq teyin edilmisdi Guman edilir ki mehz bu yurus zamani Pirbudaq qedim elyazmalarla tanis olmus ve incesenete maraq salmisdir Pirbudaq 1456 ci ilde atasi terefinden Sirazin hakimi teyin edildi Onnu bir diger qardasi Yusif ise 1458 ci ilde Kirman hakimi olaraq teyin edildi Cahansah ve ogullari arasinda munasibetler hec bir zaman yaxsi olmamisdi Cahansahin xeyli herbi ugur qazanmasina baxmayaraq hakimiyyet illeri bitmek bilmeyen usyanlarla xarakterize edilir Usyancilar arasina ogullari Pirbudaq ve Heseneli elece de yarim musteqil Qaraqoyunlu emirleri daxil idi 1459 cu ilde Hesen Eli Cahansahin Teymuriler Ebu Seidle doyusduyu bir vaxtda Azerbaycanda koceri feodallarin usyanina basciliq etdi Xeyanetine gore Hesen Eli hebs edildi Hokmdar olma iddiasini ede bilmek ucun ozunde haqq goren Pirbudaq Sirazi musteqillesdirmek ucun usyan baslatdi ve bu atasinin qezebine sebeb oldu Cahansahin sarayindan gonderilmis xeyli sayda elci ondan usyani bitirmeyi ve qilincini yeri endirmeyi istedi Lakin Pirbudagin bu meslehetlere qulaq asmayacagi belli olanda Cahansah Siraza hucum edib yeniden oz hakimiyyetini berqerar etdi Bu yerden sonra Pirbudagin anasi meseleye mudaxile edib barisiq sertleri uzre danisiqlar apardi Neticede o oldurulmedi ve Sirazdan surgun edildi yerine ise qardasi Yusif teyin edildi Surgun olaraq Pirbudaq Bagdad hakimi olaraq oraya gonderildi Cahansah Bagdadin Tebrize yaxin oldugunu bilirdi ve oglunun yeniden usyan qaldiracagi halda ona yaxin olmaq eyni zamanda da onu bele emelden cekindirmeyi dusunurdu Pirbudaq Bagdadda yeniden usyana basladi Cavab olaraq atasi seheri muhasireye aldi ve 18 ayliq muhasireden sonra usyanci quvveler teslim olmaga mecbur oldular 1465 ve ya 1466 ci ilde Cahansah bir diger oglu olan Mehemmediye Bagdada hucum etmeyi ve Pirbudagi oldurmeyi emr etdi Pirbudagin oldurulmesinden sonra onun atasinin imperiyasi da cox yasamadi Cahansah 1467 ci ilde reqib Agqoyunlu Uzun Hesen terefinden olduruldu ve onun dovleti suqut etdi Incesenete himayedarligiPirbudagin atasi olan Cahansah diger Qaraqoyunlu hokmdarlarindan ferqli olaraq incesenetle maraqlanirdi Onun maliyyesi ile imperiyasinin bir cox seherlerinde incesenet ve memarliq numuneleri tikdirilmisdi Bunlardan en meshuru Tebriz seherinde yerlesen Goy Mesciddir Eyni zamanda bacariqli sair olan Cahansah Heqiqi leqebi ile Azerbaycan turkcesinde seirler de yazirdi Cahansahin hem farsca hem de turkce yazdigi seirler daha cox teseffuf motivli seirler idi Pirbudaq da atasi kimi seirler yazmaqda idi O seirlerinden birini de atasi ucun yazmisdi ve atasini dunyadan silmekle hedeleyirdi Taleyim de men de gencik Iki genc iledoyusmeye calismayin Seni ele yuxari ve asagi cirpacagim ki Senden ya da adindan hec bir isare qalmayacaq Sirazda hakim olarken o bir cox elyazmanin hazirlanmasi ucun pul ayirmis ve yuksek keyfiyyetle hazirlanmis kitablardan ibaret kitabxana tikdirmisdir Onun himayedarligi altinda incesenet sahesi ciceklenmeye baslamisdi Pirbudaq Sirazda oldugu dovrde onun ucun bir sira elyazmalar hazirlansa da bunlarin hec biri tesvir olunmamisdir 1458 ci ilde onun da rehberlerden biri oldugu ugurlu bitdikden sonra Nizaminin meshur Xemse eserinin elyazmasi tapilmisdi Heratin artiq devrilmis hokmdarina mexsus olan bu elyazma Pirbudaq terefinden qenimet olaraq goturulmusdu Alimler hesab edirler ki Pirbudaq Bagdada gonderilerken bir sira en yaxsi miniatur ve xettatlari ozu ile aparib Bagdada gelmemisden evvel qeyri mueyyen iqtisadi ve siyasi muhit sebebinden elyazmalarin Bagdaddaki yerli istehsali azalmisdi Bununla bele Pirbudaq istedadli xettat miniatur ustasi ve sairlerden istifade ederek Bagdadda seneti yeniden canlandirdi Demek olar ki Bagdada catan kimi o tesvirli elyazmalara aciq maraq gosterdi Onun ustunluk verdiyi seirler toplusu idi Pir Budaqin Bagdad dovrunde istehsal olunmus elyazmalarda lapis lazuli ve qizildan temteraqli istifade numayis etdirilir 1458 ci ilden sonra toplanmis eserler Herat ressamliginin guclu tesirini numayis etdirir Onun himayesi altinda Bagdad bolgenin her yerinden xettatlari ve illustratorlari celb eden muhum incesenet merkezine cevrildi 34 Pir Budaq turkmen senetinin en erken himayedarlarindan biri kimi tesvir edilmisdir Hemcinin baxQaraqoyunlular Baranli oymagiIstinadlarMinorsky 1954 seh 271 297 Rubin 2015 seh 499 The David Museum 2023 Gray 1961 seh 99 Konukcu 1993 Liberman 2014 seh 31 32 The Editors of Encyclopaedia Britannica 1998 Potts 2014 seh 216 Browne 2013 seh 401 403 Lambton 1990 seh 322 339 Shahmoradi ve basqalari 2013 seh 95 103 Minorsky 1955 seh 50 73 Browne 2013 seh 402 Ray 1953 seh 248 251 Wilber 1975 seh 59 Van Donzel 1994 seh 353 Soudovar 1992 seh 130 Muhsin Behramnejad Akkoyunlu Karakoyunlu s 51 Roxburgh 2014 seh 182 Brend 2013 seh 104 Roxburgh 2005 seh 158 Bloom ve Blair 2009 seh 232 Savory 1964 seh 114 128 Browne 1924 seh 403 Britannica Educational Publishing 2010 seh 99 Marozzi 2014 seh n p Zardabli 2018 seh 252 Aslanov 2011 seh 168 172 Browne 1969 seh 402 Savory 1987 seh 49 Atil 1984 seh 159 171 Hasanzade 2016 seh 39 The New Encyclopaedia Britannica 1998 seh 471 Fisher 1993 seh 173 Bayne Fisher ve basqalari 1986 seh 163 165 Binbas 2016 seh 72 Lingwood 2013 seh 41 Soudavar 2002 seh 89 120 Roxburgh 2005 seh 251 Golombek 1988 seh 39 Tanundi 1979 seh 24 Esposito 1999 seh 248 Bloom ve Blair 1995 seh 68 Newman 2003 seh 237 Necipogulu ve Roxburgh 2000 seh 83 Tanundi 1979 seh 25 Roxburgh 2014 seh 179 Roxburgh 2014 seh 184 Cagman ve Tanundi 1979 seh 25 26 Fisher 1993 seh 862MenbeBarry Rubin The Middle East A Guide to Politics Economics Society and Culture Routledge 2015 Vladimir Minorsky Jihan shah Qara qoyunlu and his Poetry Bulletin of the School of Oriental and African Studies vol 16 no 2 1954 271 297 The David Museum Denmark The Timurids and the Turkmen Central Asia Afghanistan and Iran 1370 c 1500 2023 Basil Gray Treasures of Asia Persian Painting Cleveland Skira 1961 Enver Konukcu CIHAN SAH Islam Ensiklopedisyasi 1993 Sherri Liberman A Historical Atlas of Azerbaijan Oxford University Press 2014 The Editors of Encyclopaedia Britannica Kara Koyunlu Encyclopedia Britannica 1998 D T Potts Nomadism in Iran From Antiquity to the Modern Era Oxford University Press 2014 ISBN 9780199330799 E G Browne A History of Persian Literature under Tartar Dominion AD 1265 1502 Cambridge University Press 1920 A K S Lambton Qum The Evolution of a Medieval City Journal of the Royal Asiatic Society vol 122 no 2 1990 Shahmoradi S M Moradian1 M P and Montazerolghaem A The Religion of the Kara Koyunlu Dynasty An Analysis Asian Culture and History Vol 5 No 2 2013 Vladimir MinorskyThe Qara qoyunlu and the Qutb shahs Turkmenica 10 V Minorsky Vol 17 No 1 1955 pp 50 73 The Qara qoyunlu and the Qutb shahs Bulletin of the School of Oriental and African Studies Vol 17 No 1 1955 50 73 Bey Zardabli The History of Azerbaijan From Ancient Times to the Present Day 2014 S Ray Ancestry and Early Life of Bairam Khan Proceedings of the Indian History Congress Vol 16 1953 248 251 Donald Newton Wilber Iran Past and Present Princeton University Press 1975 ISBN 9780691642031 E J van Donzel Islamic Desk Reference BRILL 1994 Abolala Soudavar Art of the Persian Courts Selections from the Art and History Trust Collection Houston Texas Random House 1992 D J Roxburgh Many a Wish Had Turned to Dust Pir Budaq and the Formation of the Turkmen Arts of the Book Brill Chapter 9 in David J Roxburgh ed Envisioning Islamic Art and Architecture Essays in Honor of Renata Holod 2014 Barbara Brend Perspectives on Persian Painting Illustrations to Amir Khusrau s Khamsah Routledge 2013 David J Roxburgh The Persian Album 1400 1600 From Dispersal to Collection Yale University Press 2005 392 ISBN 978 0300103250 J Bloom and S Blair Grove Encyclopedia of Islamic Art amp Architecture Oxford University Press 2009 R M Savory Some Notes on the Provincial Administration of the Early Safawid Empire Bulletin of the School of Oriental and African Studies vol 27 no 1 1964 E G Browne A History of Persian Literature in Modern Times A D 1500 1924 Cambridge University Press 1924 Britannica Educational Publishing Iraq 2010 Justin Marozzi Baghdad City of Peace City of Blood UK Penguin Books 512 ISBN 978 0141047102 A Aslanov The Caucasus in the 15th Century The Caucasus and Globalisation Vol 5 No 1 2 2011 168 172 E G Browne A Literary History of Persia Vol 3 Cambridge University Press 1969 p 402 A Literary History of Persia Vol 3 Cambridge University Press 1969 Roger Savory Studies on the History of Ṣafawid Iran Variorum Reprints 1987 Studies on the History of Ṣafawid Iran Variorum Reprints 1987 E Atil Mamluk Painting in the Late Fifteenth Century Muqarnas Vol 2 in The Art of the Mamluks 1984 159 171 Jamila Hasanzade History of the East in Tabriz Miniatures PDF IRS Art 2016 The New Encyclopaedia Britannica 6 1998 Cambridge University Press 1993 p 173 W B Fisher The Cambridge History of Iran The Timurid and Safavid Periods Cambridge University Press 1993 Bayne Fisher W Jackson P Avery P Lockhart L Boyle J A Gershevitch I and Frye R N The Cambridge History of Iran 6 Cambridge University Press 1986 I E Binbas Intellectual Networks in Timurid Iran Sharaf al Din Ali Yazdi and the Islamicate Republic of Letters Cambridge University Press 2016 Chad Lingwood Politics Poetry and Sufism in Medieval Iran New Perspectives on Jami s alaman va Absal BRILL 2013 A Soudavar The Early Safavids and their Cultural Interactions with Surrounding States Seattle University of Washington Press in N Keddie and R Mathee Iran and the Surrounding World 2002 89 120 Lisa Golombek The Timurid Architecture of Iran and Turan Princeton University Press 1988 E C Tanundi Islamic Miniature Painting Topkapi Saray Museum 1 Tercuman Art and Cultural Publications 1979 D J Roxburgh Turks A Journey of a Thousand Years 600 1600 London Royal Academy of Arts 2005 John E Esposito The Oxford History of Islam Oxford University Press 1999 The Oxford History of Islam Oxford University Press 1999 Blair S and Bloom The Art and Architecture of Islam 1250 1800 Yale University Press 1995 Newman A J Society and Culture in the Early Modern Middle East Studies on Iran in the Safavid Period Brill 2003 Necipogulu F and Roxburgh D J Muqarnas An Annual on the Visual Culture of the Islamic World BRILL 2000 Cagman F and Tanundi Islamic Miniature Painting Topkapi Saray Museum Tercuman Art and Cultural Publications 1979 Elave edebiyyatW M Thackston Cambridge Harvard and MIT 1989 A Century of Princes Sources on Timurid History and Art Cambridge Harvard and MIT Press 1989