Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Perl Bak, doğum soyadı Saydenstriker (ing. Pearl Sydenstricker Buck; Çin adı çin. 赛珍珠, pinyin: Sài Zhēnzhū, hərfi mənası: "Say Çjençju"; 26 iyun 1892[…], Xilsboro[d], Qərbi Virciniya – 6 mart 1973[…] və ya 1973, Danby[d], Vermont) — amerikalı yazıçı, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1938).
| Perl Bak | |
|---|---|
| ing. Pearl Comfort Sydenstricker Buck Walsh | |
 | |
| Doğum adı | Pearl Comfort Sydenstricker |
| Təxəllüsü | John Sedges |
| Doğum tarixi | 26 iyun 1892[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 6 mart 1973[…](80 yaşında) və ya 1973 |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ağciyər xərçəngi |
| Uşaqları | 8 |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | tərcüməçi, roman yazıçısı, avtobioqraf[d], insan hüquqları fəalı, ssenarist, jurnalist, uşaq ədəbiyyatı yazıçısı, yazıçı, missioner, nasir |
| Fəaliyyət illəri | 1930-cu ildən |
| Əsərlərinin dili | ingilis dili, ərəb dili |
| Janrlar | roman, bioqrafiya |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
XX əsrin 30-cu illərində Amerika müəllifləri üç dəfə Nobel mükafatına layiq görülmüşdülər. Üçüncü mükafatın sahibi qadın yazıçı Perl Komfort (Saydenstriker) Bak olmuşdu. O, Qərbi Virciniyada, missioner fəaliyyəti ilə məşğul olan amerikalı presvetrian din xadiminin ailəsində doğulmuşdu. Atası İncili yunancadan Çin dilinə tərcümə edən sərt, quru və qapalı adam idi. Anası isə ədəbiyyat və sənət bilicisi kimi tanınırdı. Perl üç aylıq olanda atasının missiya başçısı təyin edilməsi ilə əlaqədar ailə Çinin Jenjianq əyalətinə göndərilmişdi.
Nəticədə Perl Çin dilini doğma ingilis dilindən əvvəl öyrənmişdi. Kiçik yaşlarında özünü çinlilərdən qətiyyən fərqləndirmirdi. 1899-cu ildə Çindəki xristian missionerlərinə qarşı Bokser üsyanı başlayanda və imperatriçə "ağ adamları" edam etmək əmri verəndə Saydenstiker ailəsi çinli dostlarının yardımı ilə Şanxaya qaçmış, 1901-ci ildə isə San-Fransiskoya qayıtmışdı. Yalnız nisbi sakitlik yaranandan sonra yenidən geriyə dönə bilmişdilər.
Perl Bakın ilk təhsili ilə anası və Konfutsi rahibi məşğul olmuşdu. 15 yaşında onu Şanxaya, pansiona göndərmişdilər. 1910-cu ildə Perl ABŞ-yə qayıdıb Virciniya ştatındakı Randolf-Manson qadın kollecində psixoligiya üzrə təhsil almışdı. 1914-cü ildə o, artıq yenidən Çində idi və presvetrian missiyasında müəllimlik edirdi. 25 yaşı olanda Perl missiyada aqronom vəzifəsində çalışan Con Lossinq Baka ərə getmiş və Nobel laureatı kimi də ərinin soyadı ilə məşhurlaşmışdı.
Əvvəlcə kiçik Çin kəndlərindən birində yaşayan Bak ailəsi 1921-ci ildə Nankin şəhərinə göçmüşdü. Perl burada yerli kollecdə ingilis-amerikan ədəbiyyatından, əri isə kənd təsərrüfatı ixtisasından dərs deyirdilər.
Perl Bak yazmağa erkən başlamışdı. Yeniyetmə və gənclik dövrünün yazıları ingiliscə çıxan "Şanxay Merkuri" jurnalında çap olunmuşdu. 20-ci illərin əvvəllərində o, artıq özünün ilk romanı üzərində işləyir və ABŞ mətbuatı üçün Çin mövzusunda məqalələr yazırdı. Amerikada yaşadıqları dövrdə Perl Bak Kornell universitetindən humanitar elmlər üzrə magistr dərəcəsi almışdı. Yeganə qızları əqli cəhətdən qüsurlu olduğundan Jenis adlı yetim bir qızı övladlığa götürmüşdülər.
Bak ailəsi 1927-ci ildə yenidən Çinə qayıdanda burada vətəndaş müharibəsi tüğyan edirdi. Onların evləri dağıdılmış, özləri bir neçə gün labüd ölüm təhlükəsi altında yaşamışdılar. Perlin ilk romanının əlyazması həmişəlik məhv olmuşdu. Təhlükəsizlik məqsədi ilə amerikan missiyasının üzvlərini əvvəlcə Şanxaya, sonra isə Yaponiyaya köçürmüşdülər. Gəmidə ikən Perl Bak "Şərq küləyi, qərb küləyi" adlı ikinci romanını yazmağa başlamışdı. Ənənəvi məhəbbət mövzusundan bəhs edən əsər 1930-cu ildə ABŞ-də çap olundu.
Romandakı hadisələr XIX əsrin sonlarında, Çində cərəyan edirdi. Naşirlər əvvəlcə mövzunun amerikan oxucusunda maraq doğurmayacağını əsas gətirərək kitabın çapından boyun qaçırırdılar. Lakin ilk nəşr o qədər böyük uğur qazandı ki, eyni kitabı bir il ərzində üç dəfə çap etməli oldular. Bestsellerə çevrilən "Torpaq" romanı (1931) isə elə həmi il Pulitser mükafatı aldı. Perl Bak yaxşı bələd olduğu Çin mövzusunu davam etdirərək "Oğullar" (1932) və "Bölünmüş ev" (1935) adlı daha iki roman yazdı. Trilogiyada əski Çin ədəbi ənənələrindən də istifadə olunmuşdu.
Yaradıcılığının intensiv dövrü olan 30-cu illərdə Perl Bak "Ana" (1934), "Qovulma" (1936), "Vuruşan mələk" (1936), "Məğrur ürək" (1938) romanlarını da yazmışdı. İlk üç əsər daha çox avtobioqrafik səciyyə daşıyır, müəllifin uşaqlıq və gənclik həyatını işıqlandırırdı. Eyni dövrdə Perl Bak Çin klassik ədəbiyyatının diqqətəlayiq nümunəsini — iki cildlik "Şuy-xu-Xuan" romanını ingilis dilinə çevirib, "Bütün insanlar qardaşdır" adı altında ABŞ-də çap etdirmişdi.
1938-ci ildə Perl Bak Amerika qitəsində Nobel alan ilk qadın oldu. Mükafat ona "Çin kəndlilərinin həyatının çoxtərəfli, həqiqi epik təsvirinə və yaratdığı bioqrafik şedevrlərə" görə verilmişdi. İsveç Akademiyası Çin haqqında yazan amerikalı müəllifin əsərlərini xalqlar arasındakı dil və mədəniyyət maneələrini aradan qaldırdığına, insanların qarşılıqlı ünsiyyətinə yol açdığına və ümumbəşəri idealın təntənəsinə xidmət etdiyinə görə də yüksək qiymətləndirmişdi.
"Bu mükafat təkcə məni deyil, bütün amerikan yazıçılarını ruhlandıracaqdır. Bizim ölkədə qadının Nobel mükafatı almasının son dərəcə böyük önəmi var" – deyə Perl Bak cavab nitqində yaradıcılığına verilən yüksək qiymətə görə İsveç Akademiyasına, əsərlərinin qəhrəmanı kimi isə Çin insanlarına dərin təşəkkür və minnətdarlığını bildirmişdi.
Bir sıra laureatlar kimi Perl Bakın Nobel mükafatına layiq görülməsi də ədəbi dairələrdə birmənalı qarşılanmamışdı. Əleyhdarları onun istedadlı yazıçı olması faktını inkar etmirdilər. Lakin sentimentalizm və didaktika ünsürləri ilə zəngin yaradıcılığının əhəmiyyət və miqyas baxımından bu qədər yüksək qiymətə layiq görmürdülər. Belə düşünənlərin iradəsindən asılı olmayaraq Perl Bakı oxuyurdular, o isə yorulmaq bilmədən yazırdı. Yazıçı qadın təxminən 40 illik yaradıcılığı dövründə müxtəlif janrlarda 80-dən çox əsər çap etdirmişdi.
1933-cü ildə Perl Bak həmişəlik ABŞ-yə qayıtmışdı. 1935-ci ildə isə birinci ərindən ayrılıb naşiri Riçard Uolsla ailə qurmuşdu. Onlar Şərq-Qərb Assosasiyasının qurucuları və fəal üzvləri idilər. Xeyriyyəçilik işləri ilə məşğul olur, Asiya-Afrika mənşəli uşaqları övladlığa götürmək istəyənlərə yardım göstərirdilər. Özləri də bir neçə çinli uşağı övlad kimi ailələrinə qəbul etmişdilər.
Perl Bak bir sıra Amerika universitetlərinin fəxri doktoru idi. 1951-ci ildə isə Amerika Elm və İncəsənət Akademiyasının üzvü seçilmişdi.
İstinadlar
- Краткая литературная энциклопедия (rus.). Москва: Советская энциклопедия, 1962. Т. 1.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Pearl S. Buck // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Our hidden heritage : Pennsylvania women in history. American Association of University Women, 1983. S. 313.
- Blain V., Grundy I., Clements P. The Feminist Companion to Literature in English (ing.): Women Writers from the Middle Ages to the Present. 1990. P. 154.
- Бак Перл // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Yazıçının çin adı ingiliscə adına tam uyğun gəlir: "Say" — Saydenstriker soyadının transkripsiyasıdır. Çin dilində soyad əvvəlcə yazılır. "Çjençju" çincədən tərcümədə "mirvari" mənası verir.
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Perl Bak dogum soyadi Saydenstriker ing Pearl Sydenstricker Buck Cin adi cin 赛珍珠 pinyin Sai Zhenzhu herfi menasi Say Cjencju 26 iyun 1892 Xilsboro d Qerbi Virciniya 6 mart 1973 ve ya 1973 Danby d Vermont amerikali yazici Edebiyyat uzre Nobel mukafati laureati 1938 Perl Baking Pearl Comfort Sydenstricker Buck WalshDogum adi Pearl Comfort SydenstrickerTexellusu John SedgesDogum tarixi 26 iyun 1892 1892 06 26 Dogum yeri Xilsboro d Qerbi Virciniya ABSVefat tarixi 6 mart 1973 1973 03 06 80 yasinda ve ya 1973Vefat yeri Danby d Vermont ABSVefat sebebi agciyer xercengiUsaqlari 8Tehsili Kornell UniversitetiFealiyyeti tercumeci roman yazicisi avtobioqraf d insan huquqlari feali ssenarist jurnalist usaq edebiyyati yazicisi yazici missioner nasirFealiyyet illeri 1930 cu ildenEserlerinin dili ingilis dili ereb diliJanrlar roman bioqrafiyaUzvluyu Amerika Incesenet ve Edebiyyat Akademiyasi d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiXX esrin 30 cu illerinde Amerika muellifleri uc defe Nobel mukafatina layiq gorulmusduler Ucuncu mukafatin sahibi qadin yazici Perl Komfort Saydenstriker Bak olmusdu O Qerbi Virciniyada missioner fealiyyeti ile mesgul olan amerikali presvetrian din xadiminin ailesinde dogulmusdu Atasi Incili yunancadan Cin diline tercume eden sert quru ve qapali adam idi Anasi ise edebiyyat ve senet bilicisi kimi taninirdi Perl uc ayliq olanda atasinin missiya bascisi teyin edilmesi ile elaqedar aile Cinin Jenjianq eyaletine gonderilmisdi Neticede Perl Cin dilini dogma ingilis dilinden evvel oyrenmisdi Kicik yaslarinda ozunu cinlilerden qetiyyen ferqlendirmirdi 1899 cu ilde Cindeki xristian missionerlerine qarsi Bokser usyani baslayanda ve imperatrice ag adamlari edam etmek emri verende Saydenstiker ailesi cinli dostlarinin yardimi ile Sanxaya qacmis 1901 ci ilde ise San Fransiskoya qayitmisdi Yalniz nisbi sakitlik yaranandan sonra yeniden geriye done bilmisdiler Perl Bakin ilk tehsili ile anasi ve Konfutsi rahibi mesgul olmusdu 15 yasinda onu Sanxaya pansiona gondermisdiler 1910 cu ilde Perl ABS ye qayidib Virciniya statindaki Randolf Manson qadin kollecinde psixoligiya uzre tehsil almisdi 1914 cu ilde o artiq yeniden Cinde idi ve presvetrian missiyasinda muellimlik edirdi 25 yasi olanda Perl missiyada aqronom vezifesinde calisan Con Lossinq Baka ere getmis ve Nobel laureati kimi de erinin soyadi ile meshurlasmisdi Evvelce kicik Cin kendlerinden birinde yasayan Bak ailesi 1921 ci ilde Nankin seherine gocmusdu Perl burada yerli kollecde ingilis amerikan edebiyyatindan eri ise kend teserrufati ixtisasindan ders deyirdiler Perl Bak yazmaga erken baslamisdi Yeniyetme ve genclik dovrunun yazilari ingilisce cixan Sanxay Merkuri jurnalinda cap olunmusdu 20 ci illerin evvellerinde o artiq ozunun ilk romani uzerinde isleyir ve ABS metbuati ucun Cin movzusunda meqaleler yazirdi Amerikada yasadiqlari dovrde Perl Bak Kornell universitetinden humanitar elmler uzre magistr derecesi almisdi Yegane qizlari eqli cehetden qusurlu oldugundan Jenis adli yetim bir qizi ovladliga goturmusduler Bak ailesi 1927 ci ilde yeniden Cine qayidanda burada vetendas muharibesi tugyan edirdi Onlarin evleri dagidilmis ozleri bir nece gun labud olum tehlukesi altinda yasamisdilar Perlin ilk romaninin elyazmasi hemiselik mehv olmusdu Tehlukesizlik meqsedi ile amerikan missiyasinin uzvlerini evvelce Sanxaya sonra ise Yaponiyaya kocurmusduler Gemide iken Perl Bak Serq kuleyi qerb kuleyi adli ikinci romanini yazmaga baslamisdi Enenevi mehebbet movzusundan behs eden eser 1930 cu ilde ABS de cap olundu Romandaki hadiseler XIX esrin sonlarinda Cinde cereyan edirdi Nasirler evvelce movzunun amerikan oxucusunda maraq dogurmayacagini esas getirerek kitabin capindan boyun qacirirdilar Lakin ilk nesr o qeder boyuk ugur qazandi ki eyni kitabi bir il erzinde uc defe cap etmeli oldular Bestsellere cevrilen Torpaq romani 1931 ise ele hemi il Pulitser mukafati aldi Perl Bak yaxsi beled oldugu Cin movzusunu davam etdirerek Ogullar 1932 ve Bolunmus ev 1935 adli daha iki roman yazdi Trilogiyada eski Cin edebi enenelerinden de istifade olunmusdu Yaradiciliginin intensiv dovru olan 30 cu illerde Perl Bak Ana 1934 Qovulma 1936 Vurusan melek 1936 Megrur urek 1938 romanlarini da yazmisdi Ilk uc eser daha cox avtobioqrafik seciyye dasiyir muellifin usaqliq ve genclik heyatini isiqlandirirdi Eyni dovrde Perl Bak Cin klassik edebiyyatinin diqqetelayiq numunesini iki cildlik Suy xu Xuan romanini ingilis diline cevirib Butun insanlar qardasdir adi altinda ABS de cap etdirmisdi 1938 ci ilde Perl Bak Amerika qitesinde Nobel alan ilk qadin oldu Mukafat ona Cin kendlilerinin heyatinin coxterefli heqiqi epik tesvirine ve yaratdigi bioqrafik sedevrlere gore verilmisdi Isvec Akademiyasi Cin haqqinda yazan amerikali muellifin eserlerini xalqlar arasindaki dil ve medeniyyet maneelerini aradan qaldirdigina insanlarin qarsiliqli unsiyyetine yol acdigina ve umumbeseri idealin tentenesine xidmet etdiyine gore de yuksek qiymetlendirmisdi Bu mukafat tekce meni deyil butun amerikan yazicilarini ruhlandiracaqdir Bizim olkede qadinin Nobel mukafati almasinin son derece boyuk onemi var deye Perl Bak cavab nitqinde yaradiciligina verilen yuksek qiymete gore Isvec Akademiyasina eserlerinin qehremani kimi ise Cin insanlarina derin tesekkur ve minnetdarligini bildirmisdi Bir sira laureatlar kimi Perl Bakin Nobel mukafatina layiq gorulmesi de edebi dairelerde birmenali qarsilanmamisdi Eleyhdarlari onun istedadli yazici olmasi faktini inkar etmirdiler Lakin sentimentalizm ve didaktika unsurleri ile zengin yaradiciliginin ehemiyyet ve miqyas baximindan bu qeder yuksek qiymete layiq gormurduler Bele dusunenlerin iradesinden asili olmayaraq Perl Baki oxuyurdular o ise yorulmaq bilmeden yazirdi Yazici qadin texminen 40 illik yaradiciligi dovrunde muxtelif janrlarda 80 den cox eser cap etdirmisdi 1933 cu ilde Perl Bak hemiselik ABS ye qayitmisdi 1935 ci ilde ise birinci erinden ayrilib nasiri Ricard Uolsla aile qurmusdu Onlar Serq Qerb Assosasiyasinin quruculari ve feal uzvleri idiler Xeyriyyecilik isleri ile mesgul olur Asiya Afrika menseli usaqlari ovladliga goturmek isteyenlere yardim gosterirdiler Ozleri de bir nece cinli usagi ovlad kimi ailelerine qebul etmisdiler Perl Bak bir sira Amerika universitetlerinin fexri doktoru idi 1951 ci ilde ise Amerika Elm ve Incesenet Akademiyasinin uzvu secilmisdi IstinadlarKratkaya literaturnaya enciklopediya rus Moskva Sovetskaya enciklopediya 1962 T 1 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Pearl S Buck Encyclopaedia Britannica ing Our hidden heritage Pennsylvania women in history American Association of University Women 1983 S 313 ISBN 0 9611476 0 1 Blain V Grundy I Clements P The Feminist Companion to Literature in English ing Women Writers from the Middle Ages to the Present 1990 P 154 Bak Perl Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Yazicinin cin adi ingilisce adina tam uygun gelir Say Saydenstriker soyadinin transkripsiyasidir Cin dilinde soyad evvelce yazilir Cjencju cinceden tercumede mirvari menasi verir MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerHemcinin bax