Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Partav, Firuzabad və ya Qədim Bərdə — Qafqaz Albaniyasının və Ərməniyyənin paytaxtı. Rusların hücumları nəticəsində zəifləyib və monqol işğalı dövründə şəhər dağıdılıb.
Tarixi
460-cı illərdə Qafqaz Albaniyası hökmdarı II Vaçe tərəfindən əsası qoyulub və Albaniyanın paytaxtı olaraq Kabalakanı əvəz edib. VII əsr atlası Aşxaratsuyts onu Utik vilayətinin tərkibində göstərir. 552-ci ildə Partav Alban Həvari Kilsəsinin mərkəzinə çevrilir. Bərdə X əsrdə Nestorian kilsəsinin Arran yepiskopluğunun mərkəzi olmuşdur.
Musa Kalankatlı Cavanşir tərəfindən Bərdə yaxınlığında inşa etdirilmiş monastırlar haqqında da məlumat verir: “Katolikos və bütün əyalətlərin yepiskoplarını yanına alaraq o, Firuzabaddan yola çıxdı, iki əyalət arasında öz rahatlığı üçün inşa etdirdiyi monastırda dua etdi....” Bu məlumatda Cavanşirin Bərdə-Girdman yolunda, paytaxtdan bir günlük məsafədə, qışlaq ərazisində inşa etdirdiyi başqa bir monastır da xatırlanır.
944-cü il basqını
görə 944-cü ildə ali liderləri I İqor olan ruslar Salarilər dövlətinin hökmdarı Mərzban ibn Məhəmmədi məğlub etdikdən sonra və Aranın paytaxtı Bərdəni ələ keçirdilər. Ruslar hakimiyyətlərinin tanınması qarşılığında yerli camaata öz dinlərində qalmağa imkan verdilər; mümkündür ki, ruslar burda daimi qalmaq istəyirdilər.İbn Miskəveyhə görə yerli insanlar ruslara daş ataraq və onlarla pis davranaraq sülhü pozdular. Ruslar sakinlərdən şəhəri tərk etmələrini tələb etdi. Bu ultimatum rədd edildi və ruslar insanları öldürməyə və fidyə üçün çoxunu əllərində saxlamağa başladılar. Bu qırğın danışıqlar üçün qısa da olsa dayandırıldı. Ancaq danışıqlar da pozuldu. Ruslar Bərdə də bir neçə ay qaldılar və şəhəri qonşu əraziləri talan etmək və əhəmiyyətli dərəcədə qənimət toplamaq üçün mərkəz olaraq istifadə etdilər. Ruslar arasında xəstəliyin yayılmasına görə Bərdə şəhəri xilas oldu.İbn Miskəveyh yazır ki, ruslar "həddindən artıq burada bir çox növü olan meyvəyə mübtəla olmuşdular. Bu onlar arasında epidemiyaya səbəb oldu . . . və beləcə onların sayı azalmağa başladı." Ruslar arasında yayılan epidemiyadan ürəklənən müsəlmanlar şəhərə yaxınlaşdılar. Başçıları uzunqulaq sürən ruslar uğursuz həmlə etdilər. 700 döyüşçülərini itirdikdən sonra ruslar mühasirəyə düşməkdən qorxdular və Bərdə qalasına sığındılar. Burada onlar müsəlmanlar tərəfindən mühasirəyə alındılar. Xəstəlikdən və mühasirədən yorulan ruslar "öz məhəllərini qurduqları qalanı gecə vaxtı tərk etdilər, götürə biləcəkləri qədər xəzinə, daş-qaş və gözəl paltarları öz arxalarında daşıdılar, istədikləri oğlanları və qızları götürdülər və Kür çayına doğru hərəkət etdilər. Burada öz ekipajları ilə hazır şəkildə onları evlərindən bura qədər gətirən gəmilər və onların qənimətin bir hissəsini verdikləri 300 rus gözləyirdi." Bundan sonra müsəlmanlar rusların qəbirlərindən basdırılarkən yanlarında olan silahları çıxaltdılar.
Ədəbiyyatda
Nizaminin İsgəndərnamə əsərində Nüşabə Bərdə hökmdarıdır. V. Ömərov qeyd edir ki, “Kursi Rufun məlumatına görə, İsgəndər amazonkaların hökmdarəsi Falestrislə görüşmüşdü. Falestris Qafqaz dağından tutmuş Fazis (Rioni) çayına qədərki ərazidə hökmranlıq edirmiş. Ola bilsin ki, Nizami Gəncəvinin "İsgəndərnamə" poemasındakı Bərdə hökmdarəsi Nüşabə surəti bu tarixi məlumatın təsiri altında yaradılmışdır.” Qulak rusların Bərdəyə hücumu epizodu üzərində dayanaraq qeyd edir ki, XII əsrdə yaşamış Nizami özündən əvvəl olan bu rəvayəti çox asanlıqla eşidə bilərdi.
-
![image]()
Həbibullah ibn Əli ibn Hüsam - İsgəndərin Nüşabənin Bərdədəki sarayında, 1563, Uolters Sənət Muzeyi, Baltimor. -
![image]()
İsgəndərin Nüşabə ilə onun sarayında görüşməsi, XVI əsr, Uolters Sənət Muzeyi -
![image]()
İsgəndərin rus döyüşçüsünü məğlub etməsi
Həmçinin bax
İstinadlar
- "The earlier capital of Albania seems to have lain north of this river (Kur), whereas the later capital Perozapat (Partav, Barda'a) was built by the Albanian Vach'e only under the Sasanian king Peroz (457-84)": , A History of Sharvan and Darband in the 10th-11th Centuries. Cambridge: Heffer and Sons, 1958.
- (erm.) Ulubabyan, Bagrat. «Պարտավ». . Yerevan: Armenian Academy of Sciences, 1983, vol. 9, p. 210.
- Anania Shirakatsi (1992). The Geography of Ananias of Širak: Ašxarhacʻoycʻ, the Long and the Short Recensions. Trans. . Wiesbaden: Reichert, p. 66.
- . Armenia in the Period of Justinian: The Political Conditions Based on the Naxarar System. Trans. and rev. Nina G. Garsoïan. Lisbon: Calouste Gulbenkian Foundation. 1970. səh. 125*. In the long recension of the Ashkharats'uyts', this section, in , reads: "Ուտի առ մտից կայ Երասխայ ընդ մէջ Արցախայ և Կուռ գետոյ. ունի գաւառս զոր Աղուանք ունին՝...Ուտի առանձնակ՝ յորում Պարտաւ քաղաք."
- Каганкатваци, 1861. səh. 150-151
- Каганкатваци, 1861. səh. 150-153
- "Bardha'a". Encyclopaedia of Islam
- Tarix. — Azərbaycan 7–ci əsrin ortaları – 13–cü əsrin əvvəllərində, səhifə 201. // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. 25 cilddə. Məsul katib akademik T. M. Nağıyev. "Azərbaycan" cildi. Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi, 2007, 884 səhifə. Orijinal mətn (az.)
Mərzbanın hakimiyyətinin başlanğıcında, 943/44 ildə yenidən Azərbaycana hücum edən ruslar, bu dəfə Kür çayı vasitəsiylə Bərdəyə yetişdilər. Salari qoşunu ilə baş verən bu və sonrakı döyüşlərdə əldə etdikləri uğurlar rusların uzun müddət Bərdədə möhkəmlənməsinə səbəb oldu.
- Logan (1992), pp. 201–202; "Rus". Encyclopaedia of Islam
- Logan (1992), pp. 201–202
- According to , they stayed for a whole year. "Bardha'a". Encyclopaedia of Islam
- Vernadsky (1959), p. 269
- Logan (1992), p. 202
- V. Ömərov -Qədim Azərbaycan Atropatena dövlətinin yaranması və süqutu 2022-03-31 at the Wayback Machine, Səs.- 2012.- 17 avqust.- S. 15.
- Н. И. Гулак - О знаменитом персидском поэте Низами Гянджинском и его поема «Поход русов против Барда», Сб.: «Материалов для описания местностей и племен Кавказа», вып. 26, Тифлис, 1899, стр. 116-127
Ədəbiyyat
- Moisey Kalankatlı. История агван Моисея Каганкатваци, писателя X века (trans. and ed. by ). St. Petersburg, 1861.
- Logan, Donald F. (1992). The Vikings in History 2nd ed. Routledge.
- Vernadsky, George (1959). The Origins of Russia. Oxford, Clarendon Press.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Partav Firuzabad ve ya Qedim Berde Qafqaz Albaniyasinin ve Ermeniyyenin paytaxti Ruslarin hucumlari neticesinde zeifleyib ve monqol isgali dovrunde seher dagidilib Terter cayi uzerinde qedim korpuEreb Xilafetine aid pulBerdeden askarlanmis sirli qabTarixi460 ci illerde Qafqaz Albaniyasi hokmdari II Vace terefinden esasi qoyulub ve Albaniyanin paytaxti olaraq Kabalakani evez edib VII esr atlasi Asxaratsuyts onu Utik vilayetinin terkibinde gosterir 552 ci ilde Partav Alban Hevari Kilsesinin merkezine cevrilir Berde X esrde Nestorian kilsesinin Arran yepiskoplugunun merkezi olmusdur Musa Kalankatli Cavansir terefinden Berde yaxinliginda insa etdirilmis monastirlar haqqinda da melumat verir Katolikos ve butun eyaletlerin yepiskoplarini yanina alaraq o Firuzabaddan yola cixdi iki eyalet arasinda oz rahatligi ucun insa etdirdiyi monastirda dua etdi Bu melumatda Cavansirin Berde Girdman yolunda paytaxtdan bir gunluk mesafede qislaq erazisinde insa etdirdiyi basqa bir monastir da xatirlanir 944 cu il basqini 943 944 cu illerde Berde seherinin alinmasi N M Kocerqin 1947 ci il gore 944 cu ilde ali liderleri I Iqor olan ruslar Salariler dovletinin hokmdari Merzban ibn Mehemmedi meglub etdikden sonra ve Aranin paytaxti Berdeni ele kecirdiler Ruslar hakimiyyetlerinin taninmasi qarsiliginda yerli camaata oz dinlerinde qalmaga imkan verdiler mumkundur ki ruslar burda daimi qalmaq isteyirdiler Ibn Miskeveyhe gore yerli insanlar ruslara das ataraq ve onlarla pis davranaraq sulhu pozdular Ruslar sakinlerden seheri terk etmelerini teleb etdi Bu ultimatum redd edildi ve ruslar insanlari oldurmeye ve fidye ucun coxunu ellerinde saxlamaga basladilar Bu qirgin danisiqlar ucun qisa da olsa dayandirildi Ancaq danisiqlar da pozuldu Ruslar Berde de bir nece ay qaldilar ve seheri qonsu erazileri talan etmek ve ehemiyyetli derecede qenimet toplamaq ucun merkez olaraq istifade etdiler Ruslar arasinda xesteliyin yayilmasina gore Berde seheri xilas oldu Ibn Miskeveyh yazir ki ruslar heddinden artiq burada bir cox novu olan meyveye mubtela olmusdular Bu onlar arasinda epidemiyaya sebeb oldu ve belece onlarin sayi azalmaga basladi Ruslar arasinda yayilan epidemiyadan ureklenen muselmanlar sehere yaxinlasdilar Bascilari uzunqulaq suren ruslar ugursuz hemle etdiler 700 doyusculerini itirdikden sonra ruslar muhasireye dusmekden qorxdular ve Berde qalasina sigindilar Burada onlar muselmanlar terefinden muhasireye alindilar Xestelikden ve muhasireden yorulan ruslar oz mehellerini qurduqlari qalani gece vaxti terk etdiler goture bilecekleri qeder xezine das qas ve gozel paltarlari oz arxalarinda dasidilar istedikleri oglanlari ve qizlari goturduler ve Kur cayina dogru hereket etdiler Burada oz ekipajlari ile hazir sekilde onlari evlerinden bura qeder getiren gemiler ve onlarin qenimetin bir hissesini verdikleri 300 rus gozleyirdi Bundan sonra muselmanlar ruslarin qebirlerinden basdirilarken yanlarinda olan silahlari cixaltdilar EdebiyyatdaNizaminin Isgendername eserinde Nusabe Berde hokmdaridir V Omerov qeyd edir ki Kursi Rufun melumatina gore Isgender amazonkalarin hokmdaresi Falestrisle gorusmusdu Falestris Qafqaz dagindan tutmus Fazis Rioni cayina qederki erazide hokmranliq edirmis Ola bilsin ki Nizami Gencevinin Isgendername poemasindaki Berde hokmdaresi Nusabe sureti bu tarixi melumatin tesiri altinda yaradilmisdir Qulak ruslarin Berdeye hucumu epizodu uzerinde dayanaraq qeyd edir ki XII esrde yasamis Nizami ozunden evvel olan bu revayeti cox asanliqla eside bilerdi Hebibullah ibn Eli ibn Husam Isgenderin Nusabenin Berdedeki sarayinda 1563 Uolters Senet Muzeyi Baltimor Isgenderin Nusabe ile onun sarayinda gorusmesi XVI esr Uolters Senet Muzeyi Isgenderin rus doyuscusunu meglub etmesiHemcinin baxBerde Berde qalasiIstinadlar The earlier capital of Albania seems to have lain north of this river Kur whereas the later capital Perozapat Partav Barda a was built by the Albanian Vach e only under the Sasanian king Peroz 457 84 A History of Sharvan and Darband in the 10th 11th Centuries Cambridge Heffer and Sons 1958 erm Ulubabyan Bagrat Պարտավ Yerevan Armenian Academy of Sciences 1983 vol 9 p 210 Anania Shirakatsi 1992 The Geography of Ananias of Sirak Asxarhacʻoycʻ the Long and the Short Recensions Trans Wiesbaden Reichert p 66 Armenia in the Period of Justinian The Political Conditions Based on the Naxarar System Trans and rev Nina G Garsoian Lisbon Calouste Gulbenkian Foundation 1970 seh 125 In the long recension of the Ashkharats uyts this section in reads Ուտի առ մտից կայ Երասխայ ընդ մէջ Արցախայ և Կուռ գետոյ ունի գաւառս զոր Աղուանք ունին Ուտի առանձնակ յորում Պարտաւ քաղաք Kagankatvaci 1861 seh 150 151 Kagankatvaci 1861 seh 150 153 Bardha a Encyclopaedia of Islam Tarix Azerbaycan 7 ci esrin ortalari 13 cu esrin evvellerinde sehife 201 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde Mesul katib akademik T M Nagiyev Azerbaycan cildi Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2007 884 sehife ISBN 9789952441017Orijinal metn az Merzbanin hakimiyyetinin baslangicinda 943 44 ilde yeniden Azerbaycana hucum eden ruslar bu defe Kur cayi vasitesiyle Berdeye yetisdiler Salari qosunu ile bas veren bu ve sonraki doyuslerde elde etdikleri ugurlar ruslarin uzun muddet Berdede mohkemlenmesine sebeb oldu Logan 1992 pp 201 202 Rus Encyclopaedia of Islam Logan 1992 pp 201 202 According to they stayed for a whole year Bardha a Encyclopaedia of Islam Vernadsky 1959 p 269 Logan 1992 p 202 V Omerov Qedim Azerbaycan Atropatena dovletinin yaranmasi ve suqutu 2022 03 31 at the Wayback Machine Ses 2012 17 avqust S 15 N I Gulak O znamenitom persidskom poete Nizami Gyandzhinskom i ego poema Pohod rusov protiv Barda Sb Materialov dlya opisaniya mestnostej i plemen Kavkaza vyp 26 Tiflis 1899 str 116 127EdebiyyatMoisey Kalankatli Istoriya agvan Moiseya Kagankatvaci pisatelya X veka trans and ed by St Petersburg 1861 Logan Donald F 1992 The Vikings in History 2nd ed Routledge ISBN 0 415 08396 6 Vernadsky George 1959 The Origins of Russia Oxford Clarendon Press