Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ananiya Şiraklı; Şirakasi (erm. Անանիա Շիրակացի; təq. 610, Qonaqqıran, Bizans imperiyası – təq. 685) — erməni coğrafiyaşünası, filosof, riyaziyyatçı, kartoqraf, tarixçi, astronom və kimyaçı, qədim erməni təbiətşünaslığının banisi.
| Ananiya Şiraklı | |
|---|---|
| Անանիա Շիրակացի | |
 | |
| Doğum adı | Անանիա |
| Doğum tarixi | təq. 610 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | təq. 685 |
| Elm sahələri | riyaziyyat, astronomiya, təbiətşünaslıq |
| Tanınır | «Aşxaratsuyts əsərinin müəllifi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bioqrafiya
vilayətində anadan olmuşdur. Bəzən özünü adlı yerin adı ilə Şiravakansi də adlandırıb. Atasının adı Ovannes idi. Ermənistanda ilkin təhsilini alıb, təhsilini davam etdirmək üçün Bizansa yola düşüb. O, Feodosiopol (Karin) şəhərindən keçərək, IV Ermənistan vilayətinə getmiş və orada riyaziyyatçı Kristosaturdan təhsil almışdır. Hesab edilir ki, o, «bütün elmləri oyrənmədi», bir müddətdən sonra Trabzona üz tütdu, hansı ki orada məşhur alim Tixik onun müəllimi olub, Şirakasinin özünün yazdığı kimi, Tixik erməni yazısının bilicisi» idi. Burada Ananiya Şiraklı 8 ilə yaxın təhsil alır. Təhsilini başa vurduqdan sonra Ermənistana qayıdır və orada elmi və pedoqoji fəaliyyətə başlayır, əsasları tədris olunan məktəblər açır.
Əsərləri
Ananiya Şiraklının hesab, salnamə (xronologiya) nəzəriyyəsi, kosmoqrafiya və coğrafiya mövzuları üzrə 20-dən artıq əsəri var. Ən məşhurları aşağıdakılardır:
- «Ananiya Şirakasinin riyaziyyatı — çəki və ölçü haqqında»
- «Məsələlər və həlləri» (hesab məsələləri toplosu)
- Təqvim və kosmoqrafiya üzrə traktat
- «Coğrafiya»
«Məsələlər və həlləri» adlı hesab dərsliyində cədvəllər içində hesab sənəti üzrə materiallar cəmləşib və bu dövrümüzə qədər gəlib çatmış ən qədim dərsliklərdən biridir. Ananiya Şiraklı riyaziyyat üzrə təhsilin inkişafına əhəmiyyətli təkan vermişdir.
Erməni tarixi mənbələrindən məlumduir ki, Ananiya Şiraklı erməni katolikosu Anastasın (662—668) təkidi ilə qaydaya salmışdır. O zamanlar Ermənistanda xətalı günəş təqvimindən istifadə edilirdi, hansı ki bütün illər 365 gündən ibarət idi və uzun illər olmayıb. Elə buna görə də fəsillər və xüsusi tarixlər tədricən ildə yerini dəyişirdi. Şirakasi Roma təqvimi əsasında dəyişməyən təqvim hazırladı. Amma katolikosun ölümündən sonra onun yaratdığı təqvimlə maraqlanan olmadı.
«Aşxaratsuyts»
Şirakasinin tərtib etdiyi «Dünyanın coğrafi xəritəsi» daha çox «Aşxaratsuyts», yaxud «Erməni Coğrafiyası» adı ilə tanınır, hansı ki Ermənistanın tarixi coğrafiyası ilə yanaşı burada Asiya, Avropa ölkələrinə və Liviyaya (Afrika) aid ətraflı coğrafi və kartoqrafik məlumatlar, qədim və orta əsrlər Ermənistanının Böyük Ermənistan və bundan qərbdəki Kiçik Ermənistanın hüdudlarında mövcud olmuş inzibati-siyasi vəziyyət ətraflı təsvir edilir. Daha əvvəl bu iş səhvən Movses Xorenliyə aid edilmişdir. Əsər ilk dəfə 1683-cü ildə Marseldə çap olunub.
Xronika
Anonim VII əsr xronikası da bəzən Ananiya Şirakasiyə aid edilir. Burada müəllif İran, Babil, Roma, Bizans və digər ölkələrin tarixi ilə əlaqəlidir, Xorenatsinin, Sebeosun və digərlərinin yazdıqlarından istifadə edir. «Xronika» Adəmin dövründən başlayır və 685-ci ildə – xəzərlərin Ermənistana, Gürcüstana və Albaniyaya hücumları vaxtında bitir.
«Kosmoqrafiya və təqvim»
Şirakasi həm də astronomiya, meteorologiya и fiziki coğrafiya məsələlərindən bəhs olunan 48 fəsillik «Kosmoqrafiya və təqvim» əsrinin müəllifidir. Şirakasi dünyanın strukturunu yumurtaya bənzədirdi (Yer — yumurtanın sarısı, atmosfer — yumurtanın ağı, göy qübbəsi — yumurtanın qabığı) və Günəş ilə Aya qədər olan məsafəni müəyyənləşdirməyə cəhd edib. Bununla yanaşı o, haqlı olaraq hesab edib ki, Kəhkəşan ulduzlar topasıdır, Ay isə işıq saçmır – yalnız Günəş işığını əks etdirir. O, Yerin kürəşəkilli olduğunu yazıb.
Qeydlər
- Orta əsrlərdə dəqiq elmlərin ümumi adı.
İstinadlar
- (unspecified title).
- Oxford Dictionary of Late Antiquity. / red. O. Nicholson Oxford University Press. S. 68.
- Erməni Sovet Ensiklopediyası (erm.). / red. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 325.
- История всемирной литературы. 2. М.: Наука. 1984. 296–299.
- Анания Ширакаци // Православная энциклопедия . 2. М.. 2000. 224.
- Michael E. Stone. Adam and Eve in the Armenian Traditions, Fifth through Seventeenth Centuries. Early Judaism and its literature, 38. Society of Biblical Lit. 2013. 684.
- Р. Хьюсен, «Science in Seventh-Century Armenia: Ananias of Širak[ölü keçid]», Isis, vol. 59, No. 1, (Spring, 1968), p. 34—35
- Ananiya Şiraklı // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] (3-е изд.). М.: Советская энциклопедия. гл. ред.: А. М. Прохоров. 1969–1978.
- Wayne Orchiston, David A. Green, Richard Strom. New Insights From Recent Studies in Historical Astronomy: Following in the Footsteps of F. Richard Stephenson: A Meeting to Honor F. Richard Stephenson on His 70th Birthday. Astrophysics and Space Science Proceedings. 43. Springer. 2014. 106–107.Orijinal mətn (ing.)
Generally, though perhaps unsurprisingly, less is known about the lives of the Georgian and Armenian astronomers than about their works. Without question, the most famous name of these is Anania Shirakatsi (Anania of Shirak), the seventh century Armenian astronomer and mathematician (see Fig. 3). Approximately two dozen of his works are extant. Anania wrote on a variety of astronomical, mathematical, geographical and calendrical topics, and is well known for his work on Armenian chronology.
- . Российская педагогическая энциклопедия. Под ред. В. Г. Панова. 1993..
- «Армянская География VII века по Р. Х (приписывавшаяся Моисею Хоренскому)». Пер. с др.-арм. и коммент. К. П. Патканова. СПб. 1877.
- Philip Wood. History and Identity in the Late Antique Near East. Oxford University Press. 2013. 32.
- В. М. Варданян. Анания Ширакаци – символ духовной и политической самостоятельности армян (PDF) // Вестник общественных наук (erməni). № 3. Ереван. 2013. 16.
- В. М. Варданян. Анания Ширакаци – символ духовной и политической самостоятельности армян (PDF) // Вестник общественных наук (erməni). № 3. Ереван. 2013. 17.
- Р. Хьюсен, «Science in Seventh-Century Armenia: Ananias of Širak[ölü keçid]», Isis, vol. 59, No. 1, (Spring, 1968), p. 40—41.
- Ravi Agarwal, Syamal Sen. Creators of Mathematical and Computational Sciences. Springer. 2014. 103.. (современный научный консенсус атрибутирует это открытие древнегреческим учёным VI века до н. э.)Orijinal mətn (ing.)
His greatest claim to fame is his discovery of the fact that the Earth is round and that there was more to the heavens and world than the standard Aristotelian belief purported at the time.
Ədəbiyyat
- Анания Ширакаци. Космография. Пер., пред. и комм. К. С. Тер-Давтян и С. С. Аревшатяна.erevan1962.
- Абраамян А. Г. Научные труды ученого VII в. Анании Ширакаци. Ереван, 1944.
- Абраамян А. Г. Таблицы лунного круга Анании Ширакаци. Ереван, 1965.
- Абрамян А. Г., Петросян Г. Б. Анания Ширакаци. Ереван, Из-во ЕрГУ, 176 с. 1970.
- Орбели И. А. Вопросы и решения вардапета Анания Ширакца, армянского математика VII века. В кн.: Орбели И. А. Избранные труды. Ереван, 1963, с. 512—531.
- Колчинский И.Г., Корсунь А.А., Родригес М.Г. Астрономы: Биографический справочник. — 2-е изд., перераб. и доп. Киев: Наукова думка. 1986.
Linklər
- Роберт Хьюсен, «Science in Seventh-Century Armenia: Ananias of Širak», Isis, vol. 59, No. 1, (Spring, 1968), pp. 32–45. (ing.)
- Еремян, Сурен Тигранович, Восстановленная версия карты Центральной Азии по Анании Ширакаци
- «Армянская География VII века по Р. Х (приписывавшаяся Моисею Хоренскому)». Пер. с др.-арм. и коммент. К. П. Патканова. СПб. 1877..
- д/ф «По следам тайны. Когда на Земле правили боги» (РТР, 2015), с 17 мин.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ananiya Sirakli Sirakasi erm Անանիա Շիրակացի teq 610 Qonaqqiran Bizans imperiyasi teq 685 ermeni cografiyasunasi filosof riyaziyyatci kartoqraf tarixci astronom ve kimyaci qedim ermeni tebietsunasliginin banisi Ananiya SirakliԱնանիա ՇիրակացիDogum adi ԱնանիաDogum tarixi teq 610Dogum yeri Qonaqqiran Bizans imperiyasiVefat tarixi teq 685Elm saheleri riyaziyyat astronomiya tebietsunasliqTaninir Asxaratsuyts eserinin muellifi Vikianbarda elaqeli mediafayllarBioqrafiyavilayetinde anadan olmusdur Bezen ozunu adli yerin adi ile Siravakansi de adlandirib Atasinin adi Ovannes idi Ermenistanda ilkin tehsilini alib tehsilini davam etdirmek ucun Bizansa yola dusub O Feodosiopol Karin seherinden kecerek IV Ermenistan vilayetine getmis ve orada riyaziyyatci Kristosaturdan tehsil almisdir Hesab edilir ki o butun elmleri oyrenmedi bir muddetden sonra Trabzona uz tutdu hansi ki orada meshur alim Tixik onun muellimi olub Sirakasinin ozunun yazdigi kimi Tixik ermeni yazisinin bilicisi idi Burada Ananiya Sirakli 8 ile yaxin tehsil alir Tehsilini basa vurduqdan sonra Ermenistana qayidir ve orada elmi ve pedoqoji fealiyyete baslayir esaslari tedris olunan mektebler acir EserleriAnaniya Siraklinin hesab salname xronologiya nezeriyyesi kosmoqrafiya ve cografiya movzulari uzre 20 den artiq eseri var En meshurlari asagidakilardir Ananiya Sirakasinin riyaziyyati ceki ve olcu haqqinda Meseleler ve helleri hesab meseleleri toplosu Teqvim ve kosmoqrafiya uzre traktat Cografiya Ananiya Siraklinin hesab dersliyinin sehifesi 1283 cu il Meseleler ve helleri adli hesab dersliyinde cedveller icinde hesab seneti uzre materiallar cemlesib ve bu dovrumuze qeder gelib catmis en qedim dersliklerden biridir Ananiya Sirakli riyaziyyat uzre tehsilin inkisafina ehemiyyetli tekan vermisdir Ermeni tarixi menbelerinden melumduir ki Ananiya Sirakli ermeni katolikosu Anastasin 662 668 tekidi ile qaydaya salmisdir O zamanlar Ermenistanda xetali gunes teqviminden istifade edilirdi hansi ki butun iller 365 gunden ibaret idi ve uzun iller olmayib Ele buna gore de fesiller ve xususi tarixler tedricen ilde yerini deyisirdi Sirakasi Roma teqvimi esasinda deyismeyen teqvim hazirladi Amma katolikosun olumunden sonra onun yaratdigi teqvimle maraqlanan olmadi Asxaratsuyts Esas meqale Asxaratsuyts Sirakasinin tertib etdiyi Dunyanin cografi xeritesi daha cox Asxaratsuyts yaxud Ermeni Cografiyasi adi ile taninir hansi ki Ermenistanin tarixi cografiyasi ile yanasi burada Asiya Avropa olkelerine ve Liviyaya Afrika aid etrafli cografi ve kartoqrafik melumatlar qedim ve orta esrler Ermenistaninin Boyuk Ermenistan ve bundan qerbdeki Kicik Ermenistanin hududlarinda movcud olmus inzibati siyasi veziyyet etrafli tesvir edilir Daha evvel bu is sehven Movses Xorenliye aid edilmisdir Eser ilk defe 1683 cu ilde Marselde cap olunub Xronika Anonim VII esr xronikasi da bezen Ananiya Sirakasiye aid edilir Burada muellif Iran Babil Roma Bizans ve diger olkelerin tarixi ile elaqelidir Xorenatsinin Sebeosun ve digerlerinin yazdiqlarindan istifade edir Xronika Ademin dovrunden baslayir ve 685 ci ilde xezerlerin Ermenistana Gurcustana ve Albaniyaya hucumlari vaxtinda bitir Kosmoqrafiya ve teqvim Sirakasi hem de astronomiya meteorologiya i fiziki cografiya meselelerinden behs olunan 48 fesillik Kosmoqrafiya ve teqvim esrinin muellifidir Sirakasi dunyanin strukturunu yumurtaya benzedirdi Yer yumurtanin sarisi atmosfer yumurtanin agi goy qubbesi yumurtanin qabigi ve Gunes ile Aya qeder olan mesafeni mueyyenlesdirmeye cehd edib Bununla yanasi o haqli olaraq hesab edib ki Kehkesan ulduzlar topasidir Ay ise isiq sacmir yalniz Gunes isigini eks etdirir O Yerin kuresekilli oldugunu yazib QeydlerOrta esrlerde deqiq elmlerin umumi adi Istinadlar unspecified title ISBN 978 2 7089 6874 5 Oxford Dictionary of Late Antiquity red O Nicholson Oxford University Press S 68 Ermeni Sovet Ensiklopediyasi erm red Վ Համբարձումյան Կ Խուդավերդյան Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն 1974 Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә I ҹild A Balzak Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1976 S 325 Istoriya vsemirnoj literatury 2 M Nauka 1984 296 299 Ananiya Shirakaci Pravoslavnaya enciklopediya 2 M 2000 224 Michael E Stone Adam and Eve in the Armenian Traditions Fifth through Seventeenth Centuries Early Judaism and its literature 38 Society of Biblical Lit 2013 684 R Hyusen Science in Seventh Century Armenia Ananias of Sirak olu kecid Isis vol 59 No 1 Spring 1968 p 34 35 Ananiya Sirakli Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya gl red A M Prohorov 1969 1978 Wayne Orchiston David A Green Richard Strom New Insights From Recent Studies in Historical Astronomy Following in the Footsteps of F Richard Stephenson A Meeting to Honor F Richard Stephenson on His 70th Birthday Astrophysics and Space Science Proceedings 43 Springer 2014 106 107 Orijinal metn ing Generally though perhaps unsurprisingly less is known about the lives of the Georgian and Armenian astronomers than about their works Without question the most famous name of these is Anania Shirakatsi Anania of Shirak the seventh century Armenian astronomer and mathematician see Fig 3 Approximately two dozen of his works are extant Anania wrote on a variety of astronomical mathematical geographical and calendrical topics and is well known for his work on Armenian chronology Rossijskaya pedagogicheskaya enciklopediya Pod red V G Panova 1993 Armyanskaya Geografiya VII veka po R H pripisyvavshayasya Moiseyu Horenskomu Per s dr arm i komment K P Patkanova SPb 1877 Philip Wood History and Identity in the Late Antique Near East Oxford University Press 2013 32 V M Vardanyan Ananiya Shirakaci simvol duhovnoj i politicheskoj samostoyatelnosti armyan PDF Vestnik obshestvennyh nauk ermeni 3 Erevan 2013 16 V M Vardanyan Ananiya Shirakaci simvol duhovnoj i politicheskoj samostoyatelnosti armyan PDF Vestnik obshestvennyh nauk ermeni 3 Erevan 2013 17 R Hyusen Science in Seventh Century Armenia Ananias of Sirak olu kecid Isis vol 59 No 1 Spring 1968 p 40 41 Ravi Agarwal Syamal Sen Creators of Mathematical and Computational Sciences Springer 2014 103 Orijinal metn ing His greatest claim to fame is his discovery of the fact that the Earth is round and that there was more to the heavens and world than the standard Aristotelian belief purported at the time sovremennyj nauchnyj konsensus atributiruet eto otkrytie drevnegrecheskim uchyonym VI veka do n e EdebiyyatAnaniya Shirakaci Kosmografiya Per pred i komm K S Ter Davtyan i S S Arevshatyana erevan1962 Abraamyan A G Nauchnye trudy uchenogo VII v Ananii Shirakaci Erevan 1944 Abraamyan A G Tablicy lunnogo kruga Ananii Shirakaci Erevan 1965 Abramyan A G Petrosyan G B Ananiya Shirakaci Erevan Iz vo ErGU 176 s 1970 Orbeli I A Voprosy i resheniya vardapeta Ananiya Shirakca armyanskogo matematika VII veka V kn Orbeli I A Izbrannye trudy Erevan 1963 s 512 531 Kolchinskij I G Korsun A A Rodriges M G Astronomy Biograficheskij spravochnik 2 e izd pererab i dop Kiev Naukova dumka 1986 LinklerRobert Hyusen Science in Seventh Century Armenia Ananias of Sirak Isis vol 59 No 1 Spring 1968 pp 32 45 ing Eremyan Suren Tigranovich Vosstanovlennaya versiya karty Centralnoj Azii po Ananii Shirakaci Armyanskaya Geografiya VII veka po R H pripisyvavshayasya Moiseyu Horenskomu Per s dr arm i komment K P Patkanova SPb 1877 d f Po sledam tajny Kogda na Zemle pravili bogi RTR 2015 s 17 min