Pal Erdöş mac Erdős Pál 26 mart 1913 Budapeşt 20 sentyabr 1996 Varşava XX əsrin ən görkəmli riyaziyyatçılarından biridir

Pal Erdöş (mac. Erdős Pál; 26 mart 1913, Budapeşt — 20 sentyabr 1996, Varşava) — XX əsrin ən görkəmli riyaziyyatçılarından biridir. Müasir riyaziyyatın müxtəlif sahələrində: kombinatorika, qraflar nəzəriyyəsi, ədədlər nəzəriyyəsi, riyazi analiz, yaxınlaşmalar nəzəriyyəsi, çoxluqlar nəzəriyyəsi və ehtimal nəzəriyyəsidə işləmişdir. Bir çox riyazi mükafatlarla elecə də, Volf mükafatı ilə təltif olunmuşdur.

Pal Erdöş
Pál Erdős

Doğum tarixi	26 mart 1913
Doğum yeri	Budapeşt,
Vəfat tarixi	20 sentyabr 1996 (83 yaşında)
Vəfat yeri	Varşava, Polşa
Vəfat səbəbi	ürək tutması
Dəfn yeri	Kozma küçəsindəki yəhudi qəbiristanlığı^[d]
Vətəndaşlığı	Macarıstan
Elm sahəsi	Riyaziyyat
Elmi dərəcəsi	Doktor
İş yerləri	Ali Araşdırmalar İnstitutu^[d] (1938–1940), Perdyu Universiteti (1943–1945), Texnion – İsrail Texnoloji İnstitutu (1954–1996)
Alma-mater	Budapeşt Universiteti
Təhsili	Eötvöş Lorand Universiteti (1930–1934)
Elmi rəhbəri	Lipot Fejer
Tanınmış yetirmələri	Terens Tao
Tanınır	Kombinatorika,Qraflar nəzəriyyəsi,Ədədlər nəzəriyyəsindəki nailiyyətlərinə görə
Üzvlüyü	London Kral Cəmiyyəti, Macarıstan Elmlər Akademiyası, Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyası, ABŞ Milli Elmlər Akademiyası (1980–), Polşa Elmlər Akademiyası^[d]
Mükafatları	Volf mükafatı (1983/84) Kol mükafatı (AMS Cole Prize, 1951)
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Pal Erdöş martın 6-sı, 1913-cü ildə Budapeştdə (o dövrdə Avstriya-Macarıstan)doğulmuşdur. O, ziyalı yəhudi mənşəli ailənin (Anna və Lajos Erdöşun) sağ qalan yeganə övladı olmuşdu. Onun hər iki valideyni ixtisasca riyaziyyatçı idi və bir müddət aliməktəb müəllimi olaraq işləmişdilər. Onun riyazi qabilliyəti çox erkən yaşında özünü göstərmiş, belə ki hələ dörd yaşı olarkən o beynində dört tərtibli rəqəmlər üzərində vurma əməliyyatı aparırdı. O uşaq yaşlarından valideynlərindən riyaziyyat haqda çox şey öyrənmişdir. Erdöş öz valideynlərini həmişə böyük sevgi ilə xatırlayardı.

16 yaşında atası ona ən sevdiyi iki bölmə ilə-sonsuz sıralar və çoxluqlar nəzəriyyəsi ilə tanış edir. Universitet illərində o hər ay çıxan KöMal jurnalanda müxtəlif riyazi problemləri həll edirdi.

Erdöş sonralar müstəvi həndəsəsinə aid müxtəlif məqalələr yazır. 1934-cü ildə, 21 yaşında riyaziyyat sahəsində doktorluq dərərcəsi alır.

Erdöş ədədi

Erdöş ədədi hər hansı alimin həmmüəlliflik baxımından Pal Erdöşə nə qədər yaxın olduğunu göstərir. Pal Erdöş digər tanınmış alimlərlə ən çox əməkdaşlıq etmiş riyaziyyatçı sayılir. Onunla həmmüəllif olmuş alimlərin sayı 511-dir. Bu alimlərin Erdöş ədədi tərifə görə 1-ə bərabər götürülür. Erdöş ədədi 1-ə bərabər olan alimlə həmmüəllif olmuş digər alimin Erdöş ədədi 2-yə bərabərdir və s. Amerikanın Oakland Universitetinin The Erdős Number Project layihəsinin nəticələrinə görə tanınmış riyaziyyatçıların Erdöş ədədi kifayət qədər kiçikdir. Məsələn, Fields medalına layiq görülmüş riyaziyyatçıların Erdöş ədədi orta hesabla 3-ə bərabərdir. Qeyd etmək lazımdır ki, Oakland Universitetinin "The Erdős Number Project" layihəsində bütün məşhur mükafatçıların (Nobel, Fields, Wolf, Abel, Steele və s.) Erdöş ədədləri ayrıca siyahılar şəklində göstərilib. Bu layihədə həmçinin indiyə qədər bütün dünya alimləri arasında Erdöş ədədi 2-ni aşmayan alimlərin siyahısı müəyyənləşdirilmişdir. Hər bir riyaziyyatçı öz Erdöş ədədini Amerika Riyaziyyat Cəmiyyətinin Mathematical Reviews^{[ölü keçid]} bazasının Collaboration Distance səhifəsində Use Erdős duyməsini basmaqla hesablaya bilər.

Sənədli film

N bir ədəddir

İstinadlar

Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
https://www.ias.edu/scholars/paul-erd%C3%B6s.
http://www.ams.org/notices/199801/comm-erdos.pdf. S. 69.
http://www.ams.org/notices/199801/comm-erdos.pdf. S. 70.
Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
NNDB (ing.). 2002.
http://www.nasonline.org/member-directory/deceased-members/46715.html.
Find a Grave (ing.). 1996.
The Erdős Number Project 2022-04-01 at the Wayback Machine, Oakland University
"Erdős number, Wikipedia". 2022-09-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-10.
"Erdös numbers of some famous scientists". 2022-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-10.
List of all people with Erdos number less than or equal to 2 Arxivləşdirilib 2012-08-05 at Archive.today, The Erdős Number Project, Oakland University

Xarici keçidlər

Paul Erdös, Wikipedia
Erdős's Google Scholar profile
Searchable collection of (almost) all papers of Erdős
Jerry Grossman at Oakland University. The Erdös Number Project
The Man Who Loved Only Numbers 2005-04-19 at the Wayback Machine - Royal Society Public Lecture by Paul Hoffman (video)
Radiolab: Numbers, with a story on Paul Erdős 2009-09-28 at the Wayback Machine
Fan Chung, "Open problems of Paul Erdős in graph theory"

[_adba2b7d9b9cb93f-1] Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.

[_20e1c311b1b36a11-2] ttps://www.ias.edu/scholars/paul-erd%C3%B6s.

[_5d337fa487bef7a7-3] ttp://www.ams.org/notices/199801/comm-erdos.pdf. S. 69.

[_cf0df22170ccd859-4] ttp://www.ams.org/notices/199801/comm-erdos.pdf. S. 70.

[_02fd23635b0118da-5] Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.

[_cc1562206f9ea94f-6] NNDB (ing.). 2002.

[_0a2306e6bcdbee47-7] ttp://www.nasonline.org/member-directory/deceased-members/46715.html.

[_749c9ef805b2cb05-8] Find a Grave (ing.). 1996.

[9] The Erdős Number Project 2022-04-01 at the Wayback Machine, Oakland University

[10] "Erdős number, Wikipedia". 2022-09-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-10.

[11] "Erdös numbers of some famous scientists". 2022-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-10.

[12] List of all people with Erdos number less than or equal to 2 Arxivləşdirilib 2012-08-05 at Archive.today, The Erdős Number Project, Oakland University