Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Paduspanilər (fars. پادوسبانیان) — Təbəristanın Royan, Rüstəmdar, Nur və Kucur şəhərlərində 665-1598-ci illər arasında hökm sürən məhəlli bir xanədan.
| Paduspanilər | |
|---|---|
 | |
| Banisi | |
| Sonuncu hökmdar | |
| Hazırkı rəhbər | Yoxdur |
| Əsası qoyulub | 665 |
| Soyun kəsilməsi | 1598 |
| Titullar | |
| Məlik | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Xanədanın qurucusu atası Gavbara, Sasani hökmdarı III Yəzdigirdin Təbəristan valisiydi. Əməvi xəlifəsi Muaviyə dövründə Maskala bin Hübəyrə idarəsindəki islam ordusu Təbəristana yürümüş, fəqət müvəffəq ola bilməmişdi. Süleyman bin Əbdülməlik zamanında Yəzid bin Mühəlləb 98-ci ildə (716-17) Təbəristanın "ispəhbəd" unvanlı idarəçisiylə illik xərac və hədiyələr qarşılığında sulh bağladı. 105 (723/24) -cü ildə xanədanın başında II Paduspan vardı. Eyni ailədən Dabivənd xanədanının torpaqlarını da ələ keçirən qırx il hökm sürdü və ölümündən sonra yerinə oğlu Şəhriyar keçdi.
Abbasi xəlifəsi Əbu Cafər əl-Mənsur dövründə Əmir Əbül-Hasib və Ömər bin Ala dağlıq Deyləm bölgəsini istila etdilər (141/758-59). Təbəristanda Abbasilər dövründə ağır vergilər üzündən meydana gələn iki böyük üsyan qısa müddətdə yatırıldı. Daha sonra xanədanın başına Abdullah bin Vəndad Ümmid keçdi. Bu dövrədə Ələviyyə xanədanının qurucusu Dai əl-Kəbir Həsən əl-Ələvi Təbəristanı istila etdi (250/864). Abdullah otuz dörd il hökm sürdükdən sonra öldü və yerini əmizadəsi Əfridun bin Karin aldı. Onun qısa sürən hökmdarlığından sonra xanədanın başına oğlu keçdi.
Səffarilərin qurucusu Yaküb bin Leys Təbəristanı ələ keçirincə (260/873-741, III Paduspanı buraya vali təyin etdi. Ancaq Yaqubun bu əyalətdəki hakimiyəti dörd ay sürdü. Həsən əl-Ələvinin ölümündən sonra xanədanın başına, "dai əs-səğir" ləqəbi ilə məşhur olan qardaşı Məhəmməd keçdi. III Paduspanın ölkə¬ni on səkkiz il idarə etdikdən sonra ölümünə görə oğlu Şəhriyar ona xələf oldu. Samanilər, Məhəmməd bin Zeyd əl-Ələvinin öldürülməsindən 1287/900) sonra Təbəristana hakim oldular, İspəhbəd Şəhriyar da onlara itaət etdi. Şəhriyarın zamanında Məhəmməd bin Zeydin intiqamını almaq istəyən Nasır-Lilhak Həsən əl-Utruş, Təbəristana hakim olan Samaniləri məğlub edərək bölgəni itaət altına aldı (301/914).
Paduspanilərdən Əbü1-Fəzl Məhəmməd ilə Mazandaran hakimi Şəhriyar bin Dara arasındaki anlaşmazlıq savaşla sonuclandı. Məğlub olan Şəhriyar bin Dara bir müddət sonra Büveyhilərin yardımıyla Təbəristanın böyük bir qisminə hakim oldu. Paduspanilər daha sonra Büveyhilərin üstünlüyünü tanıdılar, zaman zaman da Səlcuqlulara tabe oldular. Nasırüddövlə Şərəfəddin Nasr bin Şəhrivəşin zərb etdirdiyi sikkələrdən, onun Səlcuqlu sultanı Məhəmməd Təpər və oğlu Sultan Mahmud bin Məhəmmədə tabe olduğu anlaşılır. Nasırüddövlə, "ostandar" ünvanını işlədən ilk Paduspani hökmdarıdır. Paduspanilərdən diqqəti çəkən hökmdarlardan biri də Şəhrivəş bin Həzarəsb idi. Şəhrivəşin ölümüylə (553/1158] yerinə qardaşı Keykavus (ö. 580/1184 |?]| keçdi. Onunla Bavəndilərdən Şah Qazi arasında anlaşmazlıq çıxdı və şiddətli savaşlar oldu. Keykavusun ölümüylə Royana Həzarəsb bin Şəhrivəş hakim oldu. Həzarəsb Bavəndilərdən Şah Ərdəşirə yenilincə, qardaşıyla bərabər Həmədanda olan İraq Səlcuqlu sultanı Toğrul bəyin yanına sığındı (təxmini 581/1185). Ancaq bir daha ölkəsinə dönməyə müvəffəq ola bilmədən öldü.
Şah Ərdəşir daha sonra Keykavusun nəvəsi Zərrinkəmər bin Cüstanı Royana hökmdar təyin etdi. Onun ölümü (12131 üzərinə yerinə oğlu Bisütun keçdi. Ona da uşaq yaşdakı oğlu Fəxrüddövlə Namavər xələf oldu (1223). Xarəzmşah Məhəmməd dövründə (1200-1220) Mazandaran və Təbəristan bölgələri Xarəzmşahlara bağlandı. Fəxrüddövlə Namavər (ö. 640/1242-43) Cəlaləddin Xarəzmşahın xidmətində oldu. Ölkəsinə dönüncə Royan və Deyləmanı hakimiyəti altına aldı. Paduspanilərdən Səhrakim bin Namavər (ö. 671 /1272-73), Hülaku xan ilə Abaqa xanın İrandakı istila hərəkətına qatıldı. Ancaq daha sonra Monqol ordusunu tərk edərək ölkəsinə çəkildi. Abaqa xan onun cəzalandırılması üçün Qazan Bahaduru göndərdi. Şəhrakim öncə qaçmağı düşündüysə də, sonra Qazan Bahadurdan üzr dilədi. Qazan Bahadur da hökmdarlığının davamı üçün Monqol xanından yarlıq aldı. Şəhrakimin yerinə keçən oğlu Fəxrüddövlə Şah Qazi adil və dindar bir hökmdardı, 701-ci (1302-ci) ildə ölüncə yerinə qardaşı Keyxosrov keçdi (1302-1313).
Paduspanilərdən Cəlalüddövlə İskəndər bin Ziyar dövründə Rüstəmdar, Gilan və Mazandaran bölgələrindəki xalqın çoxu Cəlalüddöviəyə tabe oldu. Cəlalüddövlə Kucur qəsəbəsini paytaxt olaraq qurdu. Buraya Qəzvindən gətirtdiyi bir çox adamla Rey və Səhriyardan məşhur Türk və Monqol tayfalarını qəsəbənin müxtəlif yerlərinə əyləşdirdi. Bir əyləncə sırasında mühafizlərdən biri tərəfindən öldürülüncə (761/1359-60) yerinə qardaşı Fəxrüddövlə Şah Qazi, onun ölümündən (781 /1379) sonra da oğlu Adudüddövlə Qubad keçdi. Ancaq Adudüddövlənin hökmdarlığı qısa sürdü və 1381-ci ildəki bir savaşda öldürüldü. Daha sonra Paduspani taxtına Sadüddövlə Tus bin Ziyar keçdi. Əmir Teymur Təbəristana hakim olunca (1393) Paduspanilərdən Kəyumərs bin Bisütunu Nur qalasını idarəsiylə vəzifəyləndirdi. Ancaq bir müddət sonra Teymurlularla anlaşmazlığa düşdüysə də, nəticədə Şahrux mirzəyə elçilər göndərərək itaət ərz etdi və əlli il səltənətdən sonra 857-ci (1453-cü) ildə öldü. Onun ölümündən sonra oğullan Məlik Müzəffər, Məlik Kavus və Məlik İskəndər arasındakı mübarizə Qaraqoyunlu hökmdarı Sultan Cahanşahın müdaxiləsiylə sona çatdı və ölkə torpaqlan bərabər olaraq bölündü.
Məlik Kavusun 871-ci (1467-ci) ildə ölümünə görə yerinə böyük oğlu Məlik Cahangir keçdi. Xanədanın mənsubları arasındaki mübarizə bu dövrdə də davam etdi. İskəndər 801-ci (1476-cı) ildə öldü. Paduspanilər bundan sonra da Kucur və Nurda iki əmirliyə bölünmüş olaraq varlıqlarını davam etdirdilər. Səfəvi hökmdarı I Şah Abbas dövründə hər iki qolun hakimiyətinə son verildi (1598).
Paduspan hökmdarları
- 655-694 :
- 694-723 :
- 723-762 :
- 762-791 :
- 791-822 :
- 822-855 :
- 855-??? :
- ???-??? :
- ???-??? :
- 887-899 :
- 899-938 :
- 938-965 :
- 965-??? :
- ????-???? :
- ????-1117 :
- 1117-1168 :
- 1168-1184 :
- 1184-1190 :
- 1190-1209 : Bavəndilər sülaləsi işğalı
- 1209-1213 :
- 1213 -1223 :
- 1223-1242/1243 :
- Mort en 1242 :
- 1242- ???? :
- 1242-1272 :
- 1272-1301 :
- 1301-1311 :
- 1311-1317 :
- 1317-1324 :
- 1324-1333 :
- 1333-1359 :
- 1359-1378 :
- 1378-1379 :
- 1379-1391 : Mərəşilər sülaləsinin işğalı
- 1391-1394 :
- 1394- :
- 1399-1453 :
- 1453 :
Nur qolu
- 1453-1467 :
- 1467-1499 :
- 1499-1507 :
- 1507-1550 :
- 1550-1576 :
- 1582-1586 :
- 1586-1593/1594 :
Kocur qolu
- 1453-1476 :
- 1476-1491 :
- 1491-1507 :
- 1507-1543 :
- 1543-1555 :
- 1555-1567 :
- 1568-1590 :
- 1590-1598 :
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Təbəristan qacarlardan öncə, "Soy" dərgisi, 2011. səh.42-46.
Həmçinin bax
 | Monarx, sülalə və ya onların nümayəndələri ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Paduspaniler fars پادوسبانیان Teberistanin Royan Rustemdar Nur ve Kucur seherlerinde 665 1598 ci iller arasinda hokm suren mehelli bir xanedan PaduspanilerTeberistan 665 1598 ci iller arasindaBanisiSonuncu hokmdarHazirki rehber YoxdurEsasi qoyulub 665Soyun kesilmesi 1598TitullarMelik Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiXanedanin qurucusu atasi Gavbara Sasani hokmdari III Yezdigirdin Teberistan valisiydi Emevi xelifesi Muaviye dovrunde Maskala bin Hubeyre idaresindeki islam ordusu Teberistana yurumus feqet muveffeq ola bilmemisdi Suleyman bin Ebdulmelik zamaninda Yezid bin Muhelleb 98 ci ilde 716 17 Teberistanin ispehbed unvanli idarecisiyle illik xerac ve hediyeler qarsiliginda sulh bagladi 105 723 24 cu ilde xanedanin basinda II Paduspan vardi Eyni aileden Dabivend xanedaninin torpaqlarini da ele keciren qirx il hokm surdu ve olumunden sonra yerine oglu Sehriyar kecdi Abbasi xelifesi Ebu Cafer el Mensur dovrunde Emir Ebul Hasib ve Omer bin Ala dagliq Deylem bolgesini istila etdiler 141 758 59 Teberistanda Abbasiler dovrunde agir vergiler uzunden meydana gelen iki boyuk usyan qisa muddetde yatirildi Daha sonra xanedanin basina Abdullah bin Vendad Ummid kecdi Bu dovrede Eleviyye xanedaninin qurucusu Dai el Kebir Hesen el Elevi Teberistani istila etdi 250 864 Abdullah otuz dord il hokm surdukden sonra oldu ve yerini emizadesi Efridun bin Karin aldi Onun qisa suren hokmdarligindan sonra xanedanin basina oglu kecdi Seffarilerin qurucusu Yakub bin Leys Teberistani ele kecirince 260 873 741 III Paduspani buraya vali teyin etdi Ancaq Yaqubun bu eyaletdeki hakimiyeti dord ay surdu Hesen el Elevinin olumunden sonra xanedanin basina dai es segir leqebi ile meshur olan qardasi Mehemmed kecdi III Paduspanin olke ni on sekkiz il idare etdikden sonra olumune gore oglu Sehriyar ona xelef oldu Samaniler Mehemmed bin Zeyd el Elevinin oldurulmesinden 1287 900 sonra Teberistana hakim oldular Ispehbed Sehriyar da onlara itaet etdi Sehriyarin zamaninda Mehemmed bin Zeydin intiqamini almaq isteyen Nasir Lilhak Hesen el Utrus Teberistana hakim olan Samanileri meglub ederek bolgeni itaet altina aldi 301 914 Paduspanilerden Ebu1 Fezl Mehemmed ile Mazandaran hakimi Sehriyar bin Dara arasindaki anlasmazliq savasla sonuclandi Meglub olan Sehriyar bin Dara bir muddet sonra Buveyhilerin yardimiyla Teberistanin boyuk bir qismine hakim oldu Paduspaniler daha sonra Buveyhilerin ustunluyunu tanidilar zaman zaman da Selcuqlulara tabe oldular Nasiruddovle Serefeddin Nasr bin Sehrivesin zerb etdirdiyi sikkelerden onun Selcuqlu sultani Mehemmed Teper ve oglu Sultan Mahmud bin Mehemmede tabe oldugu anlasilir Nasiruddovle ostandar unvanini isleden ilk Paduspani hokmdaridir Paduspanilerden diqqeti ceken hokmdarlardan biri de Sehrives bin Hezaresb idi Sehrivesin olumuyle 553 1158 yerine qardasi Keykavus o 580 1184 kecdi Onunla Bavendilerden Sah Qazi arasinda anlasmazliq cixdi ve siddetli savaslar oldu Keykavusun olumuyle Royana Hezaresb bin Sehrives hakim oldu Hezaresb Bavendilerden Sah Erdesire yenilince qardasiyla beraber Hemedanda olan Iraq Selcuqlu sultani Togrul beyin yanina sigindi texmini 581 1185 Ancaq bir daha olkesine donmeye muveffeq ola bilmeden oldu Sah Erdesir daha sonra Keykavusun nevesi Zerrinkemer bin Custani Royana hokmdar teyin etdi Onun olumu 12131 uzerine yerine oglu Bisutun kecdi Ona da usaq yasdaki oglu Fexruddovle Namaver xelef oldu 1223 Xarezmsah Mehemmed dovrunde 1200 1220 Mazandaran ve Teberistan bolgeleri Xarezmsahlara baglandi Fexruddovle Namaver o 640 1242 43 Celaleddin Xarezmsahin xidmetinde oldu Olkesine donunce Royan ve Deylemani hakimiyeti altina aldi Paduspanilerden Sehrakim bin Namaver o 671 1272 73 Hulaku xan ile Abaqa xanin Irandaki istila hereketina qatildi Ancaq daha sonra Monqol ordusunu terk ederek olkesine cekildi Abaqa xan onun cezalandirilmasi ucun Qazan Bahaduru gonderdi Sehrakim once qacmagi dusunduyse de sonra Qazan Bahadurdan uzr diledi Qazan Bahadur da hokmdarliginin davami ucun Monqol xanindan yarliq aldi Sehrakimin yerine kecen oglu Fexruddovle Sah Qazi adil ve dindar bir hokmdardi 701 ci 1302 ci ilde olunce yerine qardasi Keyxosrov kecdi 1302 1313 Paduspanilerden Celaluddovle Iskender bin Ziyar dovrunde Rustemdar Gilan ve Mazandaran bolgelerindeki xalqin coxu Celaluddovieye tabe oldu Celaluddovle Kucur qesebesini paytaxt olaraq qurdu Buraya Qezvinden getirtdiyi bir cox adamla Rey ve Sehriyardan meshur Turk ve Monqol tayfalarini qesebenin muxtelif yerlerine eylesdirdi Bir eylence sirasinda muhafizlerden biri terefinden oldurulunce 761 1359 60 yerine qardasi Fexruddovle Sah Qazi onun olumunden 781 1379 sonra da oglu Adududdovle Qubad kecdi Ancaq Adududdovlenin hokmdarligi qisa surdu ve 1381 ci ildeki bir savasda olduruldu Daha sonra Paduspani taxtina Saduddovle Tus bin Ziyar kecdi Emir Teymur Teberistana hakim olunca 1393 Paduspanilerden Keyumers bin Bisutunu Nur qalasini idaresiyle vezifeylendirdi Ancaq bir muddet sonra Teymurlularla anlasmazliga dusduyse de neticede Sahrux mirzeye elciler gondererek itaet erz etdi ve elli il seltenetden sonra 857 ci 1453 cu ilde oldu Onun olumunden sonra ogullan Melik Muzeffer Melik Kavus ve Melik Iskender arasindaki mubarize Qaraqoyunlu hokmdari Sultan Cahansahin mudaxilesiyle sona catdi ve olke torpaqlan beraber olaraq bolundu Melik Kavusun 871 ci 1467 ci ilde olumune gore yerine boyuk oglu Melik Cahangir kecdi Xanedanin mensublari arasindaki mubarize bu dovrde de davam etdi Iskender 801 ci 1476 ci ilde oldu Paduspaniler bundan sonra da Kucur ve Nurda iki emirliye bolunmus olaraq varliqlarini davam etdirdiler Sefevi hokmdari I Sah Abbas dovrunde her iki qolun hakimiyetine son verildi 1598 Paduspan hokmdarlari655 694 694 723 723 762 762 791 791 822 822 855 855 887 899 899 938 938 965 965 1117 1117 1168 1168 1184 1184 1190 1190 1209 Bavendiler sulalesi isgali 1209 1213 1213 1223 1223 1242 1243 Mort en 1242 1242 1242 1272 1272 1301 1301 1311 1311 1317 1317 1324 1324 1333 1333 1359 1359 1378 1378 1379 1379 1391 Meresiler sulalesinin isgali 1391 1394 1394 1399 1453 1453 Nur qolu 1453 1467 1467 1499 1499 1507 1507 1550 1550 1576 1582 1586 1586 1593 1594 Kocur qolu 1453 1476 1476 1491 1491 1507 1507 1543 1543 1555 1555 1567 1568 1590 1590 1598 MenbeEnver Cingizoglu Teberistan qacarlardan once Soy dergisi 2011 seh 42 46 Hemcinin baxBavendiler sulalesi Ziyariler xanedani Eleviler Teberistan Meresiler Teberistan Monarx sulale ve ya onlarin numayendeleri ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin