Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Deyləm (ərəb. ديلام, fars. دیلمان) — Xəzər dənizinin qərbindəki dağlıq bölgənin tarixi adı. Şərqindəki Təbəristan (bugünkü Mazandaran) qərbindəki Gilanda geniş anlamla tarixi Deyləm bölgəsini əhatə edir.
Tarixi
Deyləm (Gilan) hakimi Mərzban ibn Məhəmməd axırıncı Saci hökmdarı Deysəmə (Sacilər dövlətində hakimiyyəti ələ keçirən qulam) 941-ci ildə qalib gəlib ölkənin paytaxtı Ərdəbili ələ keçirdi. Mərzban ibn Məhəmməd Salarilər (941-981) sülaləsindən olduğu üçün bu dövlət Azərbaycan tarixində Salarilər dövləti kimi tanınır. Mərzban ibn Məhəmməd çətin mübarizə şəraitində Sacilər dövlətinin hakimiyyəti altında olan Azərbaycan torpaqlarına sahib olaraq öz səltənətini möhkəmləndirməyə çalışırdı. Onun məqsədi Azərbaycanın qədim sərhədlərinin bütövlüyünə nail olmaq idi. Salarilər dövlətinin paytaxtı Ərdəbil şəhəri idi. Salarilər, çox keçmədən, Azərbaycanın şimal-qərb torpaqlarını və Şirvanşahlar dövlətini də özlərindən asılı hala saldılar, Dərbəndi ələ keçirdilər. Salarilərin qoşunu maaşla saxlanlan süvari və piyada dəstələrindən ibarət idi.
Beləliklə, Salarilər dövləti şimalda Dərbənd keçidindən başlayaraq, cənubda Dəclə və Fərat çaylarının yuxarılarına qədər, şərqdə Gilan da daxil olmaqla Xəzər]sahillərindən, qərbdə Ermənistan və Şərqi Gürcüstan da daxil olmaqla geniş əraziləri əhatə edən bir dövlətə çevrildi. Bununla, sacilərdən sonra Salarilər sülaləsinin hakimiyyəti illərində yenidən bütün Azərbaycan torpaqları vahid dövlət daxilində birləşdi. Bu da təbii olaraq, bütün ölkə miqyasında iqtisadi əlaqələrin inkişafına, sənətkarlıq və ticarətin tərəqqisinə, xarici ticarət əlaqələrinin genişlənməsinə müsbət təsir göstərdi.
Salarilərin hakimiyyəti illərində Xəzər dənizində Azərbaycanın ticarət gəmiləri üzməyə başladı. Bütün Yaxın və Orta Şərqdə iqtisadi və hərbi-siyasi rolu daha da artdı, müxtəlif etnik qrupların Azərbaycan xalqı ilə qaynayıb-qarışması prosesi sürətləndi. Bununla belə, Mərzban ibn Məhəmmədin ölümündən sonra onun oğulları ilə qardaşı Vəhsudan arasında hakimiyyət üstündə gedən daxili çəkişmələr mərkəzi hakimiyyətin zəifləməsinə səbəb oldu. Xəzərsahili Azərbaycan vilayətlərinin tez-tez rusların basqınlarına məruz qalması, 944-cü ildə Bərdənin qarət olunması və şəhər əhalisinə dəhşətli divan tutulması Salarilər dövlətinin süqutunu daha da sürətləndirdi.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Deylem ereb ديلام fars دیلمان Xezer denizinin qerbindeki dagliq bolgenin tarixi adi Serqindeki Teberistan bugunku Mazandaran qerbindeki Gilanda genis anlamla tarixi Deylem bolgesini ehate edir TarixiDeylem Gilan hakimi Merzban ibn Mehemmed axirinci Saci hokmdari Deyseme Saciler dovletinde hakimiyyeti ele keciren qulam 941 ci ilde qalib gelib olkenin paytaxti Erdebili ele kecirdi Merzban ibn Mehemmed Salariler 941 981 sulalesinden oldugu ucun bu dovlet Azerbaycan tarixinde Salariler dovleti kimi taninir Merzban ibn Mehemmed cetin mubarize seraitinde Saciler dovletinin hakimiyyeti altinda olan Azerbaycan torpaqlarina sahib olaraq oz seltenetini mohkemlendirmeye calisirdi Onun meqsedi Azerbaycanin qedim serhedlerinin butovluyune nail olmaq idi Salariler dovletinin paytaxti Erdebil seheri idi Salariler cox kecmeden Azerbaycanin simal qerb torpaqlarini ve Sirvansahlar dovletini de ozlerinden asili hala saldilar Derbendi ele kecirdiler Salarilerin qosunu maasla saxlanlan suvari ve piyada destelerinden ibaret idi Belelikle Salariler dovleti simalda Derbend kecidinden baslayaraq cenubda Decle ve Ferat caylarinin yuxarilarina qeder serqde Gilan da daxil olmaqla Xezer sahillerinden qerbde Ermenistan ve Serqi Gurcustan da daxil olmaqla genis erazileri ehate eden bir dovlete cevrildi Bununla sacilerden sonra Salariler sulalesinin hakimiyyeti illerinde yeniden butun Azerbaycan torpaqlari vahid dovlet daxilinde birlesdi Bu da tebii olaraq butun olke miqyasinda iqtisadi elaqelerin inkisafina senetkarliq ve ticaretin tereqqisine xarici ticaret elaqelerinin genislenmesine musbet tesir gosterdi Salarilerin hakimiyyeti illerinde Xezer denizinde Azerbaycanin ticaret gemileri uzmeye basladi Butun Yaxin ve Orta Serqde iqtisadi ve herbi siyasi rolu daha da artdi muxtelif etnik qruplarin Azerbaycan xalqi ile qaynayib qarismasi prosesi suretlendi Bununla bele Merzban ibn Mehemmedin olumunden sonra onun ogullari ile qardasi Vehsudan arasinda hakimiyyet ustunde geden daxili cekismeler merkezi hakimiyyetin zeiflemesine sebeb oldu Xezersahili Azerbaycan vilayetlerinin tez tez ruslarin basqinlarina meruz qalmasi 944 cu ilde Berdenin qaret olunmasi ve seher ehalisine dehsetli divan tutulmasi Salariler dovletinin suqutunu daha da suretlendirdi