Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osman Nuri-Asanoviç Ağçoqraqlı — (krımtat. Osman Nuri-Asan oğlu Aqçoqraqlı; 3 (15) yanvar 1879, Bağçasaray, Tavriya quberniyası[d] və ya Van, Van vilayəti – 17 aprel 1938, Simferopol) — Krım tatarları mədəni dirçəlişinin fəalı, şair, yazıçı, jurnalist, tarixçi-arxeoloq, şərqşünas, dilçi-poliqlot, etnoqraf, ədəbiyyatşünas, müəllim.
| Osman Nuri-Asanoviç Ağçoqraqlı | |
|---|---|
| krımtat. Osman Nuri-Asan oğlu Aqçoqraqlı | |
 | |
| Doğum tarixi | 3 (15) yanvar 1879 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 17 aprel 1938 (59 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| İş yerləri |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
O, 3 yanvar 1878-ci ildə Baxçasarayda mükəmməl ərəbcə yazısı ilə məşhur olan və bacarıqlarını oğluna ötürən xəttat ailəsində anadan olub. İlk təhsilini Baxçasaray Zincirli mədrəsəsində almışdır. 1894–1896-cı illərdə Konstantinopolda "Daud Paşa" gimnaziyasında oxudu. 1908-ci ildə təhsil məqsədilə Qahirəni ziyarət etdi və burada Əl-Əzhər şeyxlərindən, Şərq tarixi, ərəb ədəbiyyatı və arxeologiyasından xüsusi dərslər aldı. Anketlərdə təvazökarlıqla öz təhsilini "natamam orta" olaraq göstərirdi. Lakin bu, universitetlərin onu müəllim kimi dəvət etməsinə mane olmurdu.
Əmək fəaliyyətinə Sankt-Peterburqda başlamışdır. Sankt-Peterburq Universitetinin Şərq dilləri fakültəsində xəttatlıqdan dərs verdi (İqnati Kraçkovski ilə birgə), Sankt-Peterburq və Baxçasaraydakı bəzi məscidləri bəzək əşyaları və Qurandan sitatlarla bəzədi. 1896–1900-cü illərdə müəllimi İlyas Borağanskinin nəşriyyatında korrektor və mətbəəçi işləmişdir. Elə nəşriyyatda Ağçoqraqlı klassik rus ədəbiyyatı əsərlərinin krım tatar dilinə tərcümələrini (A. Puşkinin "Baxçasaray fontanı", N. V. Qoqolun "Evlilik", Krılovun təmsilləri) nəşr etdirdi. 1901–1905-ci illərdə orduda xidmət etmişdir. 1906-cı ildən bəri "Ülfət" (Sankt-Peterburq), "Vaxt" və "Şura" (Orenburq) daxil olmaqla müxtəlif qəzet və jurnallarda işləyir.
Bir elm adamı olaraq krım-tatar maarifçisi İsmayıl Qasprinskidən çox təsirləndi. İlk krım-tatar qəzetinin "Terjiman" ın redaksiyasında (1906 və 1910–1916-cı illərdə), jurnalistikanı məşhur Zincirli mədrəsəsindəki tədrislə birləşdirdi. Baxçasaray qarşılıqlı kredit cəmiyyətinin iki direktorundan biri və Baxçasaray Kitabxana cəmiyyətinin xəzinədarı idi. 1913–1916-cı illərdə Odessadakı A. Kossodo İnstitutunda rus dili üzrə xəttatlıq kursunu tamamladı. Daha sonra 1921-ci ilin yazında onun təşəbbüsü ilə "Terjiman" ın çap olunduğu evdə, özünün birbaşa iştirakı ilə İsmayıl Qasprinskinin ev-muzeyi açıldı.
1917-ci ildə "Qurultay" nümayəndəsi seçildi. Krım Universitetində (1925-ci ildən sonra — Krım Pedaqoji İnstitutu) türk dili və şərq xəttatlığından (sonralar — Krım-tatar folkloru və etnoqrafiyası) dərslər verdi. Kiyev və Xarkov universitetlərində mühazirə oxudu. Mühazirələri ukraynaca oxudu. Pavel Tiçina ilə tanış idi, Aqafangel Krımski ilə dost idi. Krım-tatar Pedaqoji Kollecində müəllim və Baxçasaray xan sarayında Şərq Muzeyinin elmi katibi idi.
1923-cü ildə Tavriya Tarix, Arxeologiya və Etnoqrafiya Cəmiyyətinin üzvü seçildi; 1930–1931 — cəmiyyətin son katibi oldu. 1925-ci ildə, Kapsixor kəndinin köhnə sakini Hüseyin Bodaninski ilə birlikdə Can-Məhəmməd-Əfəndinin "Tuqay-bəy"inin (1648) dastan əlyazmasını — XVII əsrə aid krım-tatar şeir incilərini tapdı. 400-ə yaxın krım-tatar damğası toplanmış, sistemləşdirilmiş və təsvir edilmiş, krım orta əsrlərinə aid çoxsaylı epiqrafik abidələr öyrənilmişdir. 1926-cı ildə Krımda işgüzar səfərdə olan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi Bakıda keçirilən Birinci Türkoloji Qurultayda iştirak etdi.
Repressiyası
1930-cu illərin əvvəllərində "millətçilik" ittihamı ilə təqib edildi. 1934-cü ilin yayında, Krım Pedaqoji İnstitutundan millətçilik ittihamı səbəbi ilə müəllim vəzifəsindən azad edildi. Bir müddət Komsomol məktəbində coğrafiya müəllimliyi etdi, sonra bacısının yanında yaşamaq üçün Bakıya köçdü. 5 aprel 1937-ci ildə NKVD (SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığı) tərəfindən "millətçi əksinqilabi təşkilatda iştirakına", Milli Firqə partiyasının qrup işindəki casusluq və pantürkizmə görə həbs olundu. Məhkəmə, 17 aprel 1938-ci ildə Simferopol şəhərində SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyasının səfər sessiyası tərəfindən idarə olundu. Eyni gündə güllələndi.
Ağçoqraqlının nəşrləri
Ədəbi əsərləri
- "Çora-Batır" (Kazanın İvan Qroznıdan müdafiəsi haqqında operanın librettosu — Həsən Rüfətov ilə həmmüəllif, 1923)
- "Baxçasaray fontanı" (musiqili dram, 1926).
Seçilmiş elmi əsərləri
- Qart muallim ve yazıcılarımızdan İsmayıl Qaspıralı // Oquv İşleri. 1925. No. 2 (июнь). (kr.tat.)
- Krımdakı tatar damğaları // Известия Крымского ПДИ. — 1927. — Т. 1. — С. 32–47.
- XIII – XV əsrlərə aid qədim Krım və Otuz kitabələri // Известия Таврического общества истории, археологии и этнографии . 1 (58). Симферополь. 1927. 5—17.
- Çufutqala tarixi // Tavriya Tarix, Arxeologiya və Etnoqrafiya Cəmiyyətinin materialları . 2 (59). Симферополь. 1928. 158—172.
- Qədim Krım yazıları (1928-ci ildə aparılan qazıntılara görə) // Tavriya Tarix, Arxeologiya və Etnoqrafiya Cəmiyyətinin materialları . 3 (60). Симферополь. 1929. 152—159.
- Çufutqala (1928-29-cu illərdəki qazıntılardan alınan materiallar əsasında.) // Известия Таврического общества истории, археологии и этнографии . 3 (60). Симферополь. 1929. 170—187.
- XV–XIX əsrlərin Tatar sənədləri., Krım ASSR Mərkəzi Arxivində saxlanılır // Бюллетень ЦАУ Крымской АССР. — 1931. — № 3 (6). — С. 13–19.
- XVI–XIX əsrlərə aid Krım-tatar və türk tarixi sənədləri., yenisi Krım Mərkəzi Arxivinə gəldi // Бюллетень ЦАУ Крымской АССР. — 1932. — № 2 (8). — С. 12–16.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Урсу, Дмитрий Павлович. Новые архивные материалы по истории востоковедения в Крыму // Востоковедный сборник (IV). 2000. 3—19.
- "Акчокраклы Осман Нури Асан-оглу (Осман Асанович, Осман Нури-Асанович) (1879–1938)". Люди и судьбы. Биобиблиографический словарь востоковедов — жертв политического террора в советский период (1917–1991). 2020-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-12-31.
- Заатов І. Акчокракли Осман // Словник художників України (PDF). К.: Видавництво ІМФЕ. голов. ред. Скрипник, Анна Аркадьевна ; НАН України, Институт искусствоведения, фольклористики и этнологии имени М. Ф. Рыльского НАН Украины. 2019. 42. ISBN .
- Список чинам Таврической губернии на 1914 год // Памятная книжка Таврической губернии. — Симферополь, 1914. — с. 91–92
- Свод памятников истории, архитектуры и культуры крымских татар. Том III. г. Симферополь. — Белгород: "КОНСТАНТА", 2018. — с. 185–193. — 392 с.
- Филимонов, Сергей Борисович. Хранители исторической памяти Крыма: О наследии Таврической учёной архивной комиссии и Таврического общества истории, археологии и этнографии (1887–1931 гг.) (2-е изд., перераб. и доп). Симферополь: ЧерноморПРЕСС. 2004. 17. ISBN .
- "Акчокраклы Осман Нури Асанович (1879)". Открытый список. Мемориал. 2020. 2022-01-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-22.
Ədəbiyyat
- Маркевич А. Успехи краеведения в Крыму // Краеведение. 1926. № 3. С. 109
- Всесоюзный Тюркологический съезд, 1926. С. 7, 53
- Крачковский И. Ю. Отчет о поездке в Крым летом 1929 г. // ДАН СССР. Сер. В. 1929. С. 260–261
- Миллер, 1954. С. 83
- Перченок, 1978. С. 461
- Очерки, 1993. С. 114, 130;
- Урсу Д. П. Осман Акчокраклы // Голос Крыма. 1995. 15 марта
- Формозов, 1998. С. 196
- ДКТК. С. 27–31 (фото)
- Miller M. Archaeology in the USSR. N. Y., 1956. P. 54, 102
- Lazzerini E. Gadidism at the Turn of the Twentieth Century // Cahiers du monde russe et sovietique. 1975. № 2. P. 262.
Xarici keçidlər
- Ağçoqraqlı Nuri Asan oğlu (1879–1938)
- Деякі твори Османа Акчокракли мовою оригіналу (kr.tat.)
- (rus.)
- Повернення з депортації (ukr.)
- (ukr.)
- Web-бібліографія старої України 1240–1800 рр. (ukr.)
- "А я й не знав, що Ви такий!" (ukr.)
- Ağçoqraqlı
- Osman Ağçoqraqlı (1878–1938) — yazıçı, alim, pedaqoq [ölü keçid] (rus.)
- (rus.)
- Osman Aqçoqraqlı. Nenkecan hanum türbesi.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Osman Nuri Asanovic Agcoqraqli krimtat Osman Nuri Asan oglu Aqcoqraqli 3 15 yanvar 1879 Bagcasaray Tavriya quberniyasi d ve ya Van Van vilayeti 17 aprel 1938 Simferopol Krim tatarlari medeni dircelisinin feali sair yazici jurnalist tarixci arxeoloq serqsunas dilci poliqlot etnoqraf edebiyyatsunas muellim Osman Nuri Asanovic Agcoqraqlikrimtat Osman Nuri Asan oglu AqcoqraqliDogum tarixi 3 15 yanvar 1879Dogum yeri Bagcasaray Simferopol qezasi d Tavriya quberniyasi d Rusiya imperiyasi ve yaVan Van vilayeti Osmanli imperiyasiVefat tarixi 17 aprel 1938 1938 04 17 59 yasinda Vefat yeri Simferopol Krim MSSR RSFSR SSRIIs yerleri M V Frunze adina Krim Dovlet Pedaqoji Institutu d 1922 1934 Sankt Peterburq Imperator Universiteti 1899 1901 Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiO 3 yanvar 1878 ci ilde Baxcasarayda mukemmel erebce yazisi ile meshur olan ve bacariqlarini ogluna oturen xettat ailesinde anadan olub Ilk tehsilini Baxcasaray Zincirli medresesinde almisdir 1894 1896 ci illerde Konstantinopolda Daud Pasa gimnaziyasinda oxudu 1908 ci ilde tehsil meqsedile Qahireni ziyaret etdi ve burada El Ezher seyxlerinden Serq tarixi ereb edebiyyati ve arxeologiyasindan xususi dersler aldi Anketlerde tevazokarliqla oz tehsilini natamam orta olaraq gosterirdi Lakin bu universitetlerin onu muellim kimi devet etmesine mane olmurdu Emek fealiyyetine Sankt Peterburqda baslamisdir Sankt Peterburq Universitetinin Serq dilleri fakultesinde xettatliqdan ders verdi Iqnati Krackovski ile birge Sankt Peterburq ve Baxcasaraydaki bezi mescidleri bezek esyalari ve Qurandan sitatlarla bezedi 1896 1900 cu illerde muellimi Ilyas Boraganskinin nesriyyatinda korrektor ve metbeeci islemisdir Ele nesriyyatda Agcoqraqli klassik rus edebiyyati eserlerinin krim tatar diline tercumelerini A Puskinin Baxcasaray fontani N V Qoqolun Evlilik Krilovun temsilleri nesr etdirdi 1901 1905 ci illerde orduda xidmet etmisdir 1906 ci ilden beri Ulfet Sankt Peterburq Vaxt ve Sura Orenburq daxil olmaqla muxtelif qezet ve jurnallarda isleyir Bir elm adami olaraq krim tatar maarifcisi Ismayil Qasprinskiden cox tesirlendi Ilk krim tatar qezetinin Terjiman in redaksiyasinda 1906 ve 1910 1916 ci illerde jurnalistikani meshur Zincirli medresesindeki tedrisle birlesdirdi Baxcasaray qarsiliqli kredit cemiyyetinin iki direktorundan biri ve Baxcasaray Kitabxana cemiyyetinin xezinedari idi 1913 1916 ci illerde Odessadaki A Kossodo Institutunda rus dili uzre xettatliq kursunu tamamladi Daha sonra 1921 ci ilin yazinda onun tesebbusu ile Terjiman in cap olundugu evde ozunun birbasa istiraki ile Ismayil Qasprinskinin ev muzeyi acildi 1917 ci ilde Qurultay numayendesi secildi Krim Universitetinde 1925 ci ilden sonra Krim Pedaqoji Institutu turk dili ve serq xettatligindan sonralar Krim tatar folkloru ve etnoqrafiyasi dersler verdi Kiyev ve Xarkov universitetlerinde muhazire oxudu Muhazireleri ukraynaca oxudu Pavel Ticina ile tanis idi Aqafangel Krimski ile dost idi Krim tatar Pedaqoji Kollecinde muellim ve Baxcasaray xan sarayinda Serq Muzeyinin elmi katibi idi 1923 cu ilde Tavriya Tarix Arxeologiya ve Etnoqrafiya Cemiyyetinin uzvu secildi 1930 1931 cemiyyetin son katibi oldu 1925 ci ilde Kapsixor kendinin kohne sakini Huseyin Bodaninski ile birlikde Can Mehemmed Efendinin Tuqay bey inin 1648 dastan elyazmasini XVII esre aid krim tatar seir incilerini tapdi 400 e yaxin krim tatar damgasi toplanmis sistemlesdirilmis ve tesvir edilmis krim orta esrlerine aid coxsayli epiqrafik abideler oyrenilmisdir 1926 ci ilde Krimda isguzar seferde olan Merkezi Icraiyye Komitesi Bakida kecirilen Birinci Turkoloji Qurultayda istirak etdi Repressiyasi 1930 cu illerin evvellerinde milletcilik ittihami ile teqib edildi 1934 cu ilin yayinda Krim Pedaqoji Institutundan milletcilik ittihami sebebi ile muellim vezifesinden azad edildi Bir muddet Komsomol mektebinde cografiya muellimliyi etdi sonra bacisinin yaninda yasamaq ucun Bakiya kocdu 5 aprel 1937 ci ilde NKVD SSRI Xalq Daxili Isler Komissarligi terefinden milletci eksinqilabi teskilatda istirakina Milli Firqe partiyasinin qrup isindeki casusluq ve panturkizme gore hebs olundu Mehkeme 17 aprel 1938 ci ilde Simferopol seherinde SSRI Ali Mehkemesinin Herbi Kollegiyasinin sefer sessiyasi terefinden idare olundu Eyni gunde gullelendi Agcoqraqlinin nesrleriEdebi eserleri Cora Batir Kazanin Ivan Qroznidan mudafiesi haqqinda operanin librettosu Hesen Rufetov ile hemmuellif 1923 Baxcasaray fontani musiqili dram 1926 Secilmis elmi eserleri Qart muallim ve yazicilarimizdan Ismayil Qaspirali Oquv Isleri 1925 No 2 iyun kr tat Krimdaki tatar damgalari Izvestiya Krymskogo PDI 1927 T 1 S 32 47 XIII XV esrlere aid qedim Krim ve Otuz kitabeleri Izvestiya Tavricheskogo obshestva istorii arheologii i etnografii 1 58 Simferopol 1927 5 17 Cufutqala tarixi Tavriya Tarix Arxeologiya ve Etnoqrafiya Cemiyyetinin materiallari 2 59 Simferopol 1928 158 172 Qedim Krim yazilari 1928 ci ilde aparilan qazintilara gore Tavriya Tarix Arxeologiya ve Etnoqrafiya Cemiyyetinin materiallari 3 60 Simferopol 1929 152 159 Cufutqala 1928 29 cu illerdeki qazintilardan alinan materiallar esasinda Izvestiya Tavricheskogo obshestva istorii arheologii i etnografii 3 60 Simferopol 1929 170 187 XV XIX esrlerin Tatar senedleri Krim ASSR Merkezi Arxivinde saxlanilir Byulleten CAU Krymskoj ASSR 1931 3 6 S 13 19 XVI XIX esrlere aid Krim tatar ve turk tarixi senedleri yenisi Krim Merkezi Arxivine geldi Byulleten CAU Krymskoj ASSR 1932 2 8 S 12 16 Hemcinin baxCufutqala Ismayil QaspiraliIstinadlarUrsu Dmitrij Pavlovich Novye arhivnye materialy po istorii vostokovedeniya v Krymu Vostokovednyj sbornik IV 2000 3 19 Akchokrakly Osman Nuri Asan oglu Osman Asanovich Osman Nuri Asanovich 1879 1938 Lyudi i sudby Biobibliograficheskij slovar vostokovedov zhertv politicheskogo terrora v sovetskij period 1917 1991 2020 02 16 tarixinde Istifade tarixi 2020 12 31 Zaatov I Akchokrakli Osman Slovnik hudozhnikiv Ukrayini PDF K Vidavnictvo IMFE golov red Skripnik Anna Arkadevna NAN Ukrayini Institut iskusstvovedeniya folkloristiki i etnologii imeni M F Rylskogo NAN Ukrainy 2019 42 ISBN 978 966 02 8960 4 Spisok chinam Tavricheskoj gubernii na 1914 god Pamyatnaya knizhka Tavricheskoj gubernii Simferopol 1914 s 91 92 Svod pamyatnikov istorii arhitektury i kultury krymskih tatar Tom III g Simferopol Belgorod KONSTANTA 2018 s 185 193 392 s Filimonov Sergej Borisovich Hraniteli istoricheskoj pamyati Kryma O nasledii Tavricheskoj uchyonoj arhivnoj komissii i Tavricheskogo obshestva istorii arheologii i etnografii 1887 1931 gg 2 e izd pererab i dop Simferopol ChernomorPRESS 2004 17 ISBN 966 572 604 8 Akchokrakly Osman Nuri Asanovich 1879 Otkrytyj spisok Memorial 2020 2022 01 07 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 22 EdebiyyatMarkevich A Uspehi kraevedeniya v Krymu Kraevedenie 1926 3 S 109 Vsesoyuznyj Tyurkologicheskij sezd 1926 S 7 53 Krachkovskij I Yu Otchet o poezdke v Krym letom 1929 g DAN SSSR Ser V 1929 S 260 261 Miller 1954 S 83 Perchenok 1978 S 461 Ocherki 1993 S 114 130 Ursu D P Osman Akchokrakly Golos Kryma 1995 15 marta Formozov 1998 S 196 DKTK S 27 31 foto Miller M Archaeology in the USSR N Y 1956 P 54 102 Lazzerini E Gadidism at the Turn of the Twentieth Century Cahiers du monde russe et sovietique 1975 2 P 262 Xarici kecidlerAgcoqraqli Nuri Asan oglu 1879 1938 Deyaki tvori Osmana Akchokrakli movoyu originalu kr tat rus Povernennya z deportaciyi ukr ukr Web bibliografiya staroyi Ukrayini 1240 1800 rr ukr A ya j ne znav sho Vi takij ukr Agcoqraqli Osman Agcoqraqli 1878 1938 yazici alim pedaqoq olu kecid rus rus Osman Aqcoqraqli Nenkecan hanum turbesi