Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osip Mandelştam (rus. О́сип Эми́льевич Мандельшта́м; 2 (14) yanvar 1891, Varşava, Polşa çarlığı, Rusiya imperiyası[…] – 27 dekabr 1938[…]) — Rus şairi; cərəyanın banilərindən biri.
| Osip Mandelştam | |
|---|---|
| rus. О́сип Эми́льевич Мандельшта́м | |
 Osip Mandelştam, 1914-cü il. | |
| Doğum adı | Иосиф Эмильевич Мандельштам |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Varşava |
| Vəfat tarixi | (47 yaşında) |
| Vəfat yeri |  SSRİ |
| Vəfat səbəbi | səpmə yatalaq |
| Vətəndaşlığı | SSRİ |
| Həyat yoldaşı | Nadejda Mandelştam |
| Atası | Emili Mandelştam |
| Anası | Faina Verlobskaya |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | şair, yazıçı, tərcüməçi, ədəbiyyat tənqidçisi, esseist, müəllif |
| Əsərlərinin dili | rus dili |
| İstiqamət | Akmeizm |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Osip Mandelştam 3 yanvar 1891-ci ildə Varşavada anadan olmuşdur. Uşaqlıq və gənclik illəri Peterburqda keçib. Atası Emili Mandelştam kommersant, anası Faina Verlobskaya musiqi müəllimi idi.
1900–1907-ci illərdə Tenişov kommersiya peşə məktəbində təhsil alır. Peşə məktəbini bitirdikdən sonra üç dəfə xaricə səfər edir, bir müddət Parisdə yaşayır, sonra bir il Almaniyada Heydelberq Universitetində roman filologiyasını öyrənir. Bir neçə ay Berlin ətrafındakı şəhərciyində yaşayır. Qərbi Avropa onda unudulmaz təsir buraxır, bu təəssüratın izləri sonralar onun şeirlərində, hətta son əsərlərində də görünür.
Anna Axmatova və tanışlıqdan sonra Mandelştamın yaradıcılığında yeni bir dövr başlayır. İlk vaxtlar onlar yola getmir, tez-tez mübahisə edirdilər. Belə ki, üçü də çətin adam idi. Amma getdikcə bir-birlərinə güzəştə getməyi öyrənirlər. Sonralar, Qumilyov güllələndikdən sonra Mandelştam Axmatovaya yazacaqdı ki, Nikolay Stepanoviç onu anlayan yeganə insan idi və o, öz əbədi dostuyla yaradıcılıq söhbətlərini indi də ruhən davam etdirir… Axmatova haqqında suala isə bir cümləylə cavab vermişdi:
 | "Mən Axmatovanın müasiriyəm". |  |
Axmatovanın hökumətin qəzəbinə tuş gəldiyi bir vaxtda belə bir fikir söyləmək, çox cəsarətli addım idi.
Axmatova, Qumilyov, Mandelştam akmeist cərəyanın baniləri idilər. Akmeistlərin dünyaya baxışı fərqli idi. Onlar bir növ dünyanı yenidən kəşf etmək istəyirdilər. Mandelştamın akmeist ruhunda yazdığı ilk kitabı "Daş" adlanırdı. Belə ki, daş sarsılmaz materialdır, əsl ustanın əlində əbədi bir abidəyə çevrilə bilər. Mandelştamın "Daş" kitabı da bu anlamı ifadə edirdi.
1911–17-ci illərdə Mandelştam Peterburq Universitetinin Tarix-filologiya fakültəsinin roman-alman şöbəsində təhsil alır. Onun 1917-ci il inqilabına münasibəti birmənalı deyildi. Ona görə yeni Rusiyada öz yerini tapmaq cəhdləri uğursuzluq və qalmaqalla nəticələnirdi.
1920-ci ilin ikinci yarısı Mandelştam üçün böhran illəri olur. Şair susurdu. Yeni şeirlər yox idi. 5 il ərzində bircə şeir də yazılmamışdı.
1929-cu ildə şair nəsrə müraciət edir və "Dördüncü nəsr" əsərini yazır. Kitab həcmcə böyük deyildi, amma Mandelştamın yerə-görə sığmayan hislərini yaxşı ifadə edirdi. Çılğın, qılıqsız, tez özündən çıxan yazıçı asanlıqla düşmən qazanırdı, belə ki, öz münasibətini, fikirlərini, mühakimələrini gizləmirdi.
Müəllif "Dördüncü nəsr" kitabında yazırdı:
"Dünya ədəbiyyatı nümunələrini mən iki hissəyə bölürəm: İcazəli yazılanlar və icazəsiz yazılanlar. Əvvəlcədən icazə verilmiş şeylər barədə yazanların üzünə tüpürmək, başlarına dəyənəklə vurmaq istəyirəm. Belə yazıçılara mən nikaha girməyi və dünyaya uşaq gətirməyi qadağan edərdim. Axı uşaqlarımız bizim macal tapıb edə bilmədiklərimizi həyata keçirməlidirlər".
Beləcə, Mandelştam ikiqat nifrət qazanırdı. Özünün rədd etdiyi və onu rədd edənlərin nifrətini…
İnqilabdan sonrakı həyatı
İnqilabdan sonrakı həyatı gərgin və dözülməz idi. Ömrü gözləmələrdə keçən bu adam ölümünü də gözləyərək yaşayırdı. O, 1933-cü ilin noyabrında belə bir kiçik şeir yazır:
Dəmirçi necə nal düzəldirsə,
bu da eləcə fərmanları düzür ard-arda,
Zərbələri birinin qasığına, o birinin alnına,
digərinin qaşqasına, ta o birinin isə gözünə tuş gəlir.
Onun kəsdiyi başa sorğu-sual yoxdur.
Odur ki, geniş sinəsini qabardıb gəzir bu osetin.
Nadejda Mandelştam bu şeirlə bağlı ona verilən suala belə cavab vermişdir:
— Mandelştam bu şeiri yazanda, sizcə anlayırdımı, bu, ona həyatı bahasına başa gələcək?
— Əlbəttə! O hətta elə bilirdi ki, onu dərhal güllələyəcəklər.
Mandelştam Stalinlə bağlı yumoristik şeiri 1933-cü ilin noyabrında yazır. Dostlarına, o cümlədən Boris Pasternaka oxuyur. Dostunun taleyi üçün narahat olan Pasternak "Bu şeirin poeziyaya, ədəbiyyata qətiyyən dəxli yoxdur", — deyir. Pasternak bilirdi ki, bütün bunların sonu yaxşı qurtarmayacaq. Pasternakın gözündə bu şeir intihara cəhd idi və o, bu aktın iştirakçısı olmaq istəmirdi: "Elə hesab edək ki, nə siz mənə bu şeiri oxudunuz, nə də ki, mən dinlədim. Xahiş edirəm, bu şeiri daha heç kimə oxumayasız", — Pasternak deyir. Amma Mandelştamın susmaq fikri yox idi. Həyatı ciddi qəbul etməyən bu adam heç olmasa öz həqiqətini xilas etmək istəyirdi. Lakin Mandelştamın həqiqəti ona baha başa gəlir. Onu Perm vilayətinə sürgün edirlər. Şair orda ruhu sarsıntı keçirir və intihara cəhd edir. Həyat yoldaşı Nadejda Yakovlevna tanışlara, dostlara, bütün instansiyalara məktub yazıb kömək istəyir. Buxarin Stalindən xahiş edərək deyir:
"Şairlər həmişə haqlıdır. Tarix onların tərəfindədir".
Bu dəfə Mandelştama və həyat yoldaşına təklif edilir ki, sürgün yerini özləri seçsinlər. Onlar Voroneji seçirlər. Orada Nadejdanın qohumları yaşayırdı. Amma ağır günlər yenə bir-birini əvəz edir. Dolanmaq üçün vəsait yoxdur. Onunla nəinki görüşməkdən, üz-üzə gəlməkdən belə qaçırlar.
Yalnız poeziya yeganə çıxış yolu idi. O, yazırdı, şeirlər isə oxunmağa, eşidilməyə "can atırdı". Bir dəfə Mandelştam telefona sarı qaçır və dəstəyi götürüb müstəntiqə (telefon xətti daim ona bağlı idi) şeir oxumağa başlayr:
"Yox, xahiş edirəm, siz mənə qulaq asmalısınız! Axı mənim şeir oxumağa heç kimim yoxdur!"
Mandelştamın əsəbləri son həddə idi; o, şeir demirdi, içindəki ağrı-acıları sözlərlə təsəlli edirdi.
1937-ci ilin mayında Voronej sürgününün müddəti başa çatır. Şair bundan sonra bir il Moskvada yaşayır, paytaxta gələ bilmək üçün icazə almağa cəhd edir. Səfalətdə yaşayan Mandelştamın çətin günləri davam edirdi. O, pulsuz-parasız və kimsəsiz idi. Jurnal redaktorları şeirlərini çap etməkdən çəkinirdilər. Az-çox Pasternak, Şklovski, Katayev, Renburq və başqaları kömək edirdi. Axmatova 1938-ci ildə yazırdı:
"Bəla arxamızca gəzir. Mandelştamların vəziyyəti ağırdır. Üstəlik, Osip xəstəhaldır, mən onu sonuncu dəfə görəndə, o, çətinliklə nəfəs alırdı."
Vəfatı
1938-ci ilin mayında Mandelştam yenidən həbs olunur. Onu 5 illik katorqaya, Qərbi Sibirə göndərirlər. Artıq Mandelştam geri qayıtmayacaqdı. O, elə həmin ilin 27 dekabr tarixində vəfat edir.
Mandelştamın son məktubundan:
"Bədənim zəifləyib, taqətdən düşmüşəm, elə arıqlamışam ki, tanınmalı halım qalmayıb. Bilmirəm, əyin-baş, pul, ərzaq göndərməyə ehtiyac varmı… Yenə də cəhd edin"
Şəkillər
-
![image]()
100 illiyi münasibətilə buraxılmış SSRİ poçt markası. -
![image]()
100 illiyi münasibətilə buraxılmış zərf. -
![image]()
Mənbə
- Günel Natiq. Stalinlə məzələnən dahi 2015-08-08 at the Wayback Machine. kulis.lent.az, 05.08.2015 (az.)
İstinadlar
- Морозов А. Мандельштам // Краткая литературная энциклопедия (rus.). Москва: Советская энциклопедия, 1962. Т. 4. С. 568–570.
- Тарасенков А. Мандельштам // Литературная энциклопедия (rus.). Коммунистическая академия, Большая российская энциклопедия, Художественная литература, 1929. Т. 6.
- https://szukajwarchiwach.pl/72/200/0/-/153/skan/full/4tU7herNt3Ia-i1Xoweoug.
- Freidin G. Osip Emilyevich Mandelshtam // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Stalin və Pasternak arasında telefon söhbətinin sirri 2016-03-04 at the Wayback Machine. azadliqradiosu.az, 24.02.2014 (az.)
- Надежда Хазина-Мандельштам вскоре после замужества в марте 1922 года 2017-05-15 at the Wayback Machine. coollib.com (rus.)
- Nadejda Mandelştamla müsahibədən, 1977-ci il
Xarici keçidlər
- Poetry Foundation. Poems and biography. Accessed 2010–09-11
- Finding aid to the Osip Mandel'shtam Papers at the Princeton University Library 2010-07-14 at the Wayback Machine. Accessed 2010–09-11
- Academy of American Poets, Biography of Mandelstam. Accessed 2010–09-11
- Osip Mandelstam: New Translations (e-chapbook from Ugly Duckling Presse)
- Songs on poetry by Osip Mandelshtam — YouTube, Poems "How on Kama the river" and "Life fell" dedicated to wife of poet Nadezhda Mandelstam; music and performance by Larisa Novoseltseva.
- The Poems of Osip Mandelstam (ebook of poems in translation, mostly from the 1930s)
- English translation of Osip Mandelstam's longest and only free verse poem, "He Who Had Found a Horseshoe," in the New England Review
- English translation of Osip Mandelstam's poems "Menagerie" (1915) and "The Sky is Pregnant with the Future" (1923, 1929) in the Colorado Review
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Osip Mandelstam rus O sip Emi levich Mandelshta m 2 14 yanvar 1891 Varsava Polsa carligi Rusiya imperiyasi 27 dekabr 1938 Rus sairi cereyanin banilerinden biri Osip Mandelstamrus O sip Emi levich Mandelshta mOsip Mandelstam 1914 cu il Dogum adi Iosif Emilevich MandelshtamDogum tarixi 3 yanvar 1891Dogum yeri VarsavaVefat tarixi 27 dekabr 1938 47 yasinda Vefat yeri SSRIVefat sebebi sepme yatalaqVetendasligi SSRIHeyat yoldasi Nadejda MandelstamAtasi Emili MandelstamAnasi Faina VerlobskayaTehsili Heydelberq Universiteti Sankt Peterburq Dovlet UniversitetiFealiyyeti sair yazici tercumeci edebiyyat tenqidcisi esseist muellifEserlerinin dili rus diliIstiqamet Akmeizm Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiOsip Mandelstam 3 yanvar 1891 ci ilde Varsavada anadan olmusdur Usaqliq ve genclik illeri Peterburqda kecib Atasi Emili Mandelstam kommersant anasi Faina Verlobskaya musiqi muellimi idi 1900 1907 ci illerde Tenisov kommersiya pese mektebinde tehsil alir Pese mektebini bitirdikden sonra uc defe xarice sefer edir bir muddet Parisde yasayir sonra bir il Almaniyada Heydelberq Universitetinde roman filologiyasini oyrenir Bir nece ay Berlin etrafindaki seherciyinde yasayir Qerbi Avropa onda unudulmaz tesir buraxir bu teessuratin izleri sonralar onun seirlerinde hetta son eserlerinde de gorunur Anna Axmatova ve tanisliqdan sonra Mandelstamin yaradiciliginda yeni bir dovr baslayir Ilk vaxtlar onlar yola getmir tez tez mubahise edirdiler Bele ki ucu de cetin adam idi Amma getdikce bir birlerine guzeste getmeyi oyrenirler Sonralar Qumilyov gullelendikden sonra Mandelstam Axmatovaya yazacaqdi ki Nikolay Stepanovic onu anlayan yegane insan idi ve o oz ebedi dostuyla yaradiciliq sohbetlerini indi de ruhen davam etdirir Axmatova haqqinda suala ise bir cumleyle cavab vermisdi Men Axmatovanin muasiriyem Axmatovanin hokumetin qezebine tus geldiyi bir vaxtda bele bir fikir soylemek cox cesaretli addim idi Das kitabi 1916 Axmatova Qumilyov Mandelstam akmeist cereyanin banileri idiler Akmeistlerin dunyaya baxisi ferqli idi Onlar bir nov dunyani yeniden kesf etmek isteyirdiler Mandelstamin akmeist ruhunda yazdigi ilk kitabi Das adlanirdi Bele ki das sarsilmaz materialdir esl ustanin elinde ebedi bir abideye cevrile biler Mandelstamin Das kitabi da bu anlami ifade edirdi 1911 17 ci illerde Mandelstam Peterburq Universitetinin Tarix filologiya fakultesinin roman alman sobesinde tehsil alir Onun 1917 ci il inqilabina munasibeti birmenali deyildi Ona gore yeni Rusiyada oz yerini tapmaq cehdleri ugursuzluq ve qalmaqalla neticelenirdi 1920 ci ilin ikinci yarisi Mandelstam ucun bohran illeri olur Sair susurdu Yeni seirler yox idi 5 il erzinde birce seir de yazilmamisdi 1929 cu ilde sair nesre muraciet edir ve Dorduncu nesr eserini yazir Kitab hecmce boyuk deyildi amma Mandelstamin yere gore sigmayan hislerini yaxsi ifade edirdi Cilgin qiliqsiz tez ozunden cixan yazici asanliqla dusmen qazanirdi bele ki oz munasibetini fikirlerini muhakimelerini gizlemirdi Muellif Dorduncu nesr kitabinda yazirdi Dunya edebiyyati numunelerini men iki hisseye bolurem Icazeli yazilanlar ve icazesiz yazilanlar Evvelceden icaze verilmis seyler barede yazanlarin uzune tupurmek baslarina deyenekle vurmaq isteyirem Bele yazicilara men nikaha girmeyi ve dunyaya usaq getirmeyi qadagan ederdim Axi usaqlarimiz bizim macal tapib ede bilmediklerimizi heyata kecirmelidirler Belece Mandelstam ikiqat nifret qazanirdi Ozunun redd etdiyi ve onu redd edenlerin nifretini Inqilabdan sonraki heyatiInqilabdan sonraki heyati gergin ve dozulmez idi Omru gozlemelerde kecen bu adam olumunu de gozleyerek yasayirdi O 1933 cu ilin noyabrinda bele bir kicik seir yazir Demirci nece nal duzeldirse bu da elece fermanlari duzur ard arda Zerbeleri birinin qasigina o birinin alnina digerinin qasqasina ta o birinin ise gozune tus gelir Onun kesdiyi basa sorgu sual yoxdur Odur ki genis sinesini qabardib gezir bu osetin Heyat yoldasi Nadejda Mandelstam 1922 ci ilin marti Nadejda Mandelstam bu seirle bagli ona verilen suala bele cavab vermisdir Mandelstam bu seiri yazanda sizce anlayirdimi bu ona heyati bahasina basa gelecek Elbette O hetta ele bilirdi ki onu derhal gulleleyecekler Mandelstam Stalinle bagli yumoristik seiri 1933 cu ilin noyabrinda yazir Dostlarina o cumleden Boris Pasternaka oxuyur Dostunun taleyi ucun narahat olan Pasternak Bu seirin poeziyaya edebiyyata qetiyyen dexli yoxdur deyir Pasternak bilirdi ki butun bunlarin sonu yaxsi qurtarmayacaq Pasternakin gozunde bu seir intihara cehd idi ve o bu aktin istirakcisi olmaq istemirdi Ele hesab edek ki ne siz mene bu seiri oxudunuz ne de ki men dinledim Xahis edirem bu seiri daha hec kime oxumayasiz Pasternak deyir Amma Mandelstamin susmaq fikri yox idi Heyati ciddi qebul etmeyen bu adam hec olmasa oz heqiqetini xilas etmek isteyirdi Lakin Mandelstamin heqiqeti ona baha basa gelir Onu Perm vilayetine surgun edirler Sair orda ruhu sarsinti kecirir ve intihara cehd edir Heyat yoldasi Nadejda Yakovlevna tanislara dostlara butun instansiyalara mektub yazib komek isteyir Buxarin Stalinden xahis ederek deyir Sairler hemise haqlidir Tarix onlarin terefindedir Bu defe Mandelstama ve heyat yoldasina teklif edilir ki surgun yerini ozleri secsinler Onlar Voroneji secirler Orada Nadejdanin qohumlari yasayirdi Amma agir gunler yene bir birini evez edir Dolanmaq ucun vesait yoxdur Onunla neinki gorusmekden uz uze gelmekden bele qacirlar Yalniz poeziya yegane cixis yolu idi O yazirdi seirler ise oxunmaga esidilmeye can atirdi Bir defe Mandelstam telefona sari qacir ve desteyi goturub mustentiqe telefon xetti daim ona bagli idi seir oxumaga baslayr Yox xahis edirem siz mene qulaq asmalisiniz Axi menim seir oxumaga hec kimim yoxdur Mandelstamin esebleri son hedde idi o seir demirdi icindeki agri acilari sozlerle teselli edirdi 1937 ci ilin mayinda Voronej surgununun muddeti basa catir Sair bundan sonra bir il Moskvada yasayir paytaxta gele bilmek ucun icaze almaga cehd edir Sefaletde yasayan Mandelstamin cetin gunleri davam edirdi O pulsuz parasiz ve kimsesiz idi Jurnal redaktorlari seirlerini cap etmekden cekinirdiler Az cox Pasternak Sklovski Katayev Renburq ve basqalari komek edirdi Axmatova 1938 ci ilde yazirdi Bela arxamizca gezir Mandelstamlarin veziyyeti agirdir Ustelik Osip xestehaldir men onu sonuncu defe gorende o cetinlikle nefes alirdi VefatiSonuncu hebsi zamani NKVD terefinden cekilmis fotosu 1938 ci il 1938 ci ilin mayinda Mandelstam yeniden hebs olunur Onu 5 illik katorqaya Qerbi Sibire gonderirler Artiq Mandelstam geri qayitmayacaqdi O ele hemin ilin 27 dekabr tarixinde vefat edir Mandelstamin son mektubundan Bedenim zeifleyib taqetden dusmusem ele ariqlamisam ki taninmali halim qalmayib Bilmirem eyin bas pul erzaq gondermeye ehtiyac varmi Yene de cehd edin Sekiller100 illiyi munasibetile buraxilmis SSRI poct markasi 100 illiyi munasibetile buraxilmis zerf Binaya vurulmus lovhe uzerinde Leninqrad seiri Haaqveq 29 Leyden Niderland MenbeGunel Natiq Stalinle mezelenen dahi 2015 08 08 at the Wayback Machine kulis lent az 05 08 2015 az IstinadlarMorozov A Mandelshtam Kratkaya literaturnaya enciklopediya rus Moskva Sovetskaya enciklopediya 1962 T 4 S 568 570 Tarasenkov A Mandelshtam Literaturnaya enciklopediya rus Kommunisticheskaya akademiya Bolshaya rossijskaya enciklopediya Hudozhestvennaya literatura 1929 T 6 https szukajwarchiwach pl 72 200 0 153 skan full 4tU7herNt3Ia i1Xoweoug Freidin G Osip Emilyevich Mandelshtam Encyclopaedia Britannica ing Stalin ve Pasternak arasinda telefon sohbetinin sirri 2016 03 04 at the Wayback Machine azadliqradiosu az 24 02 2014 az Nadezhda Hazina Mandelshtam vskore posle zamuzhestva v marte 1922 goda 2017 05 15 at the Wayback Machine coollib com rus Nadejda Mandelstamla musahibeden 1977 ci ilXarici kecidlerVikianbarda Osip Mandelstam ile elaqeli mediafayllar var Poetry Foundation Poems and biography Accessed 2010 09 11 Finding aid to the Osip Mandel shtam Papers at the Princeton University Library 2010 07 14 at the Wayback Machine Accessed 2010 09 11 Academy of American Poets Biography of Mandelstam Accessed 2010 09 11 Osip Mandelstam New Translations e chapbook from Ugly Duckling Presse Songs on poetry by Osip Mandelshtam YouTube Poems How on Kama the river and Life fell dedicated to wife of poet Nadezhda Mandelstam music and performance by Larisa Novoseltseva The Poems of Osip Mandelstam ebook of poems in translation mostly from the 1930s English translation of Osip Mandelstam s longest and only free verse poem He Who Had Found a Horseshoe in the New England Review English translation of Osip Mandelstam s poems Menagerie 1915 and The Sky is Pregnant with the Future 1923 1929 in the Colorado Review