Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osetiya memarlığı — əsrlər boyu yaradılan Osetiya xalqının bənzərsiz maddi mədəniyyətinin sübutları.
Osetinlərin məskunlaşdığı ərazidə çoxlu sayda memarlıq abidələri var ki, bunlardan ən diqqət çəkəni dağlıq zonada geniş yayılmış orta əsr qalaları və qüllələridir. Osetinlərin müdafiə məqsədi daşıyan tikililəri döyüş ("mæsıq") və yarı döyüş yaşayış qüllələri ("qænax"), qalalar ("qaluan"), qaya və mağara qalaları və çəpər divarları növlərinə bölünür. Bu tip abidələrin hər biri müəyyən tikinti üsulu, xüsusi planlaşdırma və konkret məqsədlə xarakterizə olunur. müxtəlif dərəcədə qorunmuş üç yüzdən çox qüllə qeydə alınıb ki, onlardan ən yaxşı qorunub saxlanılan döyüş qüllələridir, tarixi yaşayış binaları isə daha pis vəziyyətdədir. General İvan Abxazovun 1830-cu ildəki cəza ekspedisiyası zamanı çoxlu qüllələr və digər istehkamlar dağıldı və ya zərər gördü. Rəsmi sənədlərdə Darvaqs kəndindəki Şanaevlər qülləsi, Karsanovlar qülləsi, kəndindəki üç qüllə və , Lats, Xidikus, Ualasıx kəndlərində bəzi binaların dağılması barədə məlumatlar qeyd olunub, bundan başqa sənədlərdə 10 yaşayış məntəqəsinin yandırılaraq dağılması da qeyd olunur. Ayrıca, Osetiya qüllələri və qalaları Cənubi Osetiyaya edilən müxtəlif cəza yürüşləri zamanı kütləvi şəkildə dağıdılırdı.
Kosta Xetaqurov "Osoba" (1894) etnoqrafik oçerkində Osetiya qüllələrinin ardıcıl olaraq dağıdılmasından bəhs edir:
 | İndiki zamanda , eləcə də bütöv Osetiyada bir dənə də olsun salamat qala qalmayıb; onların hamısı rus hökümətinin sərəncamı ilə ötən əsrin qırxıncı və əllinci illərində dağıdılmışdı. |  |
Sərdabalar
Memarlıq abidələri arasında dəfn sərdabalarını ("zapadzı") də qeyd etmək lazımdır, hər soyun, ailənin öz sərdabaları, mavzoleyləri var idi.
Darvaqs kəndindən bir qədər aralıda, Raminıraq dağının yamacında, bütöv "Ölülər şəhəri"ni (IX-XVIII əsrlər) təşkil edən Qafqazın ən böyük nekropolu yerləşir. Nekropolun memarlıq ansamblı üç əsas növə bölünən 97 fərqli quruluşdan ibarətdir: piramida şəkilli damı olan yerüstü sərdabalar, damı qoşaçatılı formada olan yerüstü sərdabalar və bir tərəfdən yamaca açılan daha kiçik ölçülü yeraltı sərdabalar. Sərdabaların hündürlüyü üç yarusa (içərisində taxta çatıları olan) qədər olurdu, plan üzərində onlar kvadrat şəklindədir.
Qalalar
Qala ("qaluan") hündür divarlarla qorunan hərbi, yaşayış, təsərrüfat binalardan ibarət möhkəmləndirilmiş kompleksdir. Bu cür qalalarda, bir qayda olaraq, böyük feodallar və böyük patriarxal ailələr yaşayırdı. Qalalar ya əlçatmaz qayalar üzərində, yada dağ dərəsinə açılan yaxşı görünüş sahəsinə sahib yüksəkliklərdə inşa olunurdu. Döyüş qüllələri ilə birlikdə ərazi müdafiəsinin əhəmiyyətli bir hissəsini təşkil edən belə əzəmətli tikili ətraf ərazilər üzərində hökm edirdi. Çox vaxt qüllə və qala yaxınlığında kəndlər tikilirdi ki, sakinləri təhlükə yarandığı zaman binaya sığınsınlar. Bu cür komplekslərin inşasında ən çox fəallıq orta əsrlərdə başlamışdır.
Kriptlər
Memarlıq abidələri arasında yerləşən dəfn kriptləri (“zapadzi”) hər ailənin üzvləri üçün tikdirdiyi məqbərələrdir.
Darqavs kəndindən çox da uzaq olmayan Raminıraq dağının yamacında Qafqazın ən böyük nekropolu yerləşir və bütün kriptlər “ölülər şəhəri”ni (IX - XVIII əsrlər) təşkil edir. “Ölülər şəhəri”nin inşası dəhşətli bir vəba epidemiyası ilə əlaqələndirilir, Osetiya əhalisi o vaxt 200.000 -dən 16 min nəfərə düşür. Nekropolun memarlıq ansamblı üç əsas növə bölünə bilən 97 fərqli tikilidən ibarətdir: piramida formasında damı olan yerüstü kriptlər, üçbucaq formasında damı olan yerüstü kriptlər və bir tərəfi maili və çox daha kiçik olan yarım yeraltı kriptlər. Kriptlər kvadrat planlı olub üç mərtəbə hündürlüyünə qədər tikilmişdirlər.
Osetiyalıların demək olar ki, hər bir dağ yaşayış məntəqəsinin yaxınlığında bəzən nekropol təşkil edən bir neçə kript inşa edilmişdir. Bir qayda olaraq kənar məhəllələrdə, bir-birindən çox da uzaqda olmayan məsafələrdə tikilmişdirlər, lakin çox vaxt yaşayış massivi boyunca yayılmış demək olar ki, hər bir evə bitişik formada inşa edilmişdirlər. İçəridə, kript növündən asılı olaraq, taxta döşəmə ilə bir neçə mərtəbəyə bölünmüşdür. Hər mərtəbəyə kiçik bir kvadrat formasında olan keçidlə daxil olmaq mümkün idi. Osetiyada səyahət edilə bilən çaylar olmasa da, ölülərin Qafqazın heç bir yerində olmadığı kimi bəzən avarla təchiz olunmuş kiçik gəmilərə yerləşdirilməsi təəccüblüdür. Bu, osetinlər arasında dəfn edilməsinə dair çox az öyrənilmiş qədim bir kultun olması ilə izah olunur. Kriptlər çox uzun bir müddət ərzində istifadə edilmiş və bütün dağlı nəsilləri üçün son sığınacaq olmuşdur.
İstinadlar
- "ПАМЯТНИКИ КУРТАТИНСКОГО УЩЕЛЬЯ". www.darial-online.ru (rus). 2005-01-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-01.
- "Осетины — Аликов (Алыккаты) Хазби". ossetians.com. 2016-01-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-01.
- "Коцты Бега " Кавказ". kvkz.ru (rus). 2008-04-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-01.
- "Город мертвых". www.osetia.su. 2019-04-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-01.
- "ОСОБА (Этнографический очерк) — Коста Хетагуров". hetagurov.ru (rus). 2011-11-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-01.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Osetiya memarligi esrler boyu yaradilan Osetiya xalqinin benzersiz maddi medeniyyetinin subutlari Qedim uzerinde yerlesen Xalqon adlanan erazide yerlesen Tsaqarayevler ve Qabisler sulalesine mexsus qulleler Osetinlerin meskunlasdigi erazide coxlu sayda memarliq abideleri var ki bunlardan en diqqet cekeni dagliq zonada genis yayilmis orta esr qalalari ve qulleleridir Osetinlerin mudafie meqsedi dasiyan tikilileri doyus maesiq ve yari doyus yasayis qulleleri qaenax qalalar qaluan qaya ve magara qalalari ve ceper divarlari novlerine bolunur Bu tip abidelerin her biri mueyyen tikinti usulu xususi planlasdirma ve konkret meqsedle xarakterize olunur muxtelif derecede qorunmus uc yuzden cox qulle qeyde alinib ki onlardan en yaxsi qorunub saxlanilan doyus qulleleridir tarixi yasayis binalari ise daha pis veziyyetdedir General Ivan Abxazovun 1830 cu ildeki ceza ekspedisiyasi zamani coxlu qulleler ve diger istehkamlar dagildi ve ya zerer gordu Resmi senedlerde Darvaqs kendindeki Sanaevler qullesi Karsanovlar qullesi kendindeki uc qulle ve Lats Xidikus Ualasix kendlerinde bezi binalarin dagilmasi barede melumatlar qeyd olunub bundan basqa senedlerde 10 yasayis menteqesinin yandirilaraq dagilmasi da qeyd olunur Ayrica Osetiya qulleleri ve qalalari Cenubi Osetiyaya edilen muxtelif ceza yurusleri zamani kutlevi sekilde dagidilirdi Simali Qafqazda yerlesen en boyuk bele abidedir Kosta Xetaqurov Osoba 1894 etnoqrafik ocerkinde Osetiya qullelerinin ardicil olaraq dagidilmasindan behs edir Indiki zamanda elece de butov Osetiyada bir dene de olsun salamat qala qalmayib onlarin hamisi rus hokumetinin serencami ile oten esrin qirxinci ve ellinci illerinde dagidilmisdi SerdabalarMemarliq abideleri arasinda defn serdabalarini zapadzi de qeyd etmek lazimdir her soyun ailenin oz serdabalari mavzoleyleri var idi Darvaqs kendinden bir qeder aralida Raminiraq daginin yamacinda butov Oluler seheri ni IX XVIII esrler teskil eden Qafqazin en boyuk nekropolu yerlesir Nekropolun memarliq ansambli uc esas nove bolunen 97 ferqli qurulusdan ibaretdir piramida sekilli dami olan yerustu serdabalar dami qosacatili formada olan yerustu serdabalar ve bir terefden yamaca acilan daha kicik olculu yeralti serdabalar Serdabalarin hundurluyu uc yarusa icerisinde taxta catilari olan qeder olurdu plan uzerinde onlar kvadrat seklindedir QalalarQala qaluan hundur divarlarla qorunan herbi yasayis teserrufat binalardan ibaret mohkemlendirilmis kompleksdir Bu cur qalalarda bir qayda olaraq boyuk feodallar ve boyuk patriarxal aileler yasayirdi Qalalar ya elcatmaz qayalar uzerinde yada dag deresine acilan yaxsi gorunus sahesine sahib yuksekliklerde insa olunurdu Doyus qulleleri ile birlikde erazi mudafiesinin ehemiyyetli bir hissesini teskil eden bele ezemetli tikili etraf eraziler uzerinde hokm edirdi Cox vaxt qulle ve qala yaxinliginda kendler tikilirdi ki sakinleri tehluke yarandigi zaman binaya siginsinlar Bu cur komplekslerin insasinda en cox fealliq orta esrlerde baslamisdir KriptlerMemarliq abideleri arasinda yerlesen defn kriptleri zapadzi her ailenin uzvleri ucun tikdirdiyi meqberelerdir Darqavs kendinden cox da uzaq olmayan Raminiraq daginin yamacinda Qafqazin en boyuk nekropolu yerlesir ve butun kriptler oluler seheri ni IX XVIII esrler teskil edir Oluler seheri nin insasi dehsetli bir veba epidemiyasi ile elaqelendirilir Osetiya ehalisi o vaxt 200 000 den 16 min nefere dusur Nekropolun memarliq ansambli uc esas nove bolune bilen 97 ferqli tikiliden ibaretdir piramida formasinda dami olan yerustu kriptler ucbucaq formasinda dami olan yerustu kriptler ve bir terefi maili ve cox daha kicik olan yarim yeralti kriptler Kriptler kvadrat planli olub uc mertebe hundurluyune qeder tikilmisdirler Osetiyalilarin demek olar ki her bir dag yasayis menteqesinin yaxinliginda bezen nekropol teskil eden bir nece kript insa edilmisdir Bir qayda olaraq kenar mehellelerde bir birinden cox da uzaqda olmayan mesafelerde tikilmisdirler lakin cox vaxt yasayis massivi boyunca yayilmis demek olar ki her bir eve bitisik formada insa edilmisdirler Iceride kript novunden asili olaraq taxta doseme ile bir nece mertebeye bolunmusdur Her mertebeye kicik bir kvadrat formasinda olan kecidle daxil olmaq mumkun idi Osetiyada seyahet edile bilen caylar olmasa da olulerin Qafqazin hec bir yerinde olmadigi kimi bezen avarla techiz olunmus kicik gemilere yerlesdirilmesi teeccubludur Bu osetinler arasinda defn edilmesine dair cox az oyrenilmis qedim bir kultun olmasi ile izah olunur Kriptler cox uzun bir muddet erzinde istifade edilmis ve butun dagli nesilleri ucun son siginacaq olmusdur Istinadlar PAMYaTNIKI KURTATINSKOGO UShELYa www darial online ru rus 2005 01 18 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 01 Osetiny Alikov Alykkaty Hazbi ossetians com 2016 01 03 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 01 Kocty Bega Kavkaz kvkz ru rus 2008 04 21 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 01 Gorod mertvyh www osetia su 2019 04 05 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 01 OSOBA Etnograficheskij ocherk Kosta Hetagurov hetagurov ru rus 2011 11 11 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 01