Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ordubad mədrəsəsi — Ordubad yerləşən XVIII əsrə aid tarixi mədrəsə binasıdır. Ordubad mədrəsəsi Azərbaycan ərazisində erkən memarlıq xüsusiyyətlərini qoruyaraq dövrümüzə çatmış azsaylı mədrəsə binalarından biridir.
| Ordubad mədrəsəsi | |
|---|---|
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Ordubad |
| Aidiyyatı | Səfəvilər imperiyası |
| Memar | Hacı Saleh |
| Sifarişçi | Zəhir əd-Dövlə |
| Tikilmə tarixi | 1714 |
| Üslubu | Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | fəaliyyət göstərir |
| İstinad nöm. | 413 |
| Kateqoriya | Mədrəsə |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
 Mədrəsənin planı | |
Tarixi
İslamın yayıldığı ərazilərdə mədrəsə binalarının inşasına Abbasilərin hakimiyyəti dövründən başlanılmış və XII əsrdə geniş yayılmışdır. Mədrəsə kompleksləri adətən məscid binaları ilə birlikdə inşa edilir və mədrəsə məscidi əksər hallarda həm də cümə məscidi rolunu oynayırdı. Bəzi hallarda isə mədrəsələr artıq mövcud olan daha qədim cümə məscidlərinin yanında inşa edilir və kompleks yaradırdı. Bu cür komplekslərə misal kimi Gəncə və Şamaxı şəhərlərindəki cümə məscidləri ətrafında yaradılmış kompleksləri göstərmək mümkündür.
Zəmanəsinin məşhur təhsil ocaqlarından olan bu Ordubad mədrəsəsi də, digər İslam ölkələrində olduğu kimi, şəhərin mərkəzində yerləşən böyük Cümə məscidinin yanında təsis olunmuş və fəaliyyət göstərmişdir. Mənsub olduğu məscidin və özünün vəqfləri hesabına maliyyələşən mədrəsə Cümə məscidindən təхminən 100 metr şimalda yerləşir.
Uzun müddət ipəkçilik idarəsi yerləşdiyindən müəyyən qondarma əlavələrə məruz qalmış mədrəsə binası özünün ilkin görkəmini saхlamışdır. Tədqiqatçıların fikrincə bu mədrəsə binası Şimali Azərbaycanda zəmanəmizədək salamat vəziyyətdə gəlib çatmış yeganə klassik mədrəsə nümunəsidir.
Mədrəsənin giriş qapısı üzərində yerləşən kitabədən bəlli olur ki, o, Səfəvi hökmdarı Şah Sultan Hüseynin (1694-1722) dövründə inşa etdirilmiş, onun tikintisi dövlət aparatında mühüm vəzifə tutan adamların başçılığı ilə həyata keçirilmişdir. Mədrəsə Ordubad şəhərinin sosial-siyasi həyatında mühüm rola malik olmuşdur. “Naxçıvan sancağının müfəssəl dəftəri”ndən aydın olur ki, 1727 ildə dəftər tərtib olunarkən mədrəsə şəhərdəki 30 dükanın hərəsindən ayda 15 ağca, Təknə hamamı gəlirinin yarısını (9 min ağca), Ordubadda olan iskələnin gəlirindən nəqd olaraq 4800 ağca vəqf olaraq alırmış. Həmin vaxt mədrəsənin gəlirlərindən müdərris üçün 30 ağca, mütəvəllilik üçün 12 ağca, qapıçı üçün 6 ağca maaş verilirmiş. Həmçinin, dəftərdə mədrəsənin gəlirindən hər tələbə üçün 5 ağca verilməsi də qeyd olunmuşdur. Orta əsrlər zamanı Ordubad şəhərindən çıxmış və “Ordubadi” nisbəsi ilə tanınmış bir sıra görkəmli şəxsiyyətlər bu mədrəsədə təhsil al¬mışlar. Mədrəsə Naxçıvanda Sovet hakimiyyəti qurulanadək fəaliyyat göstərmişdir.
Kitabəsi
Mədrəsənin giriş qapısı üzərində yerləşən kitabə ilk dəfə t.e.d, AMEA-nın müхbir üzvü H. Səfərli , ondan sonra AMEA-nın müxbir üzvü M. Nemət oхumuşdur. Zaman keçdikcə təbii qüvvələrin təsirindən müəyyən hissəsi qopub düşərək məhv olmuş kitabə tünd göy rəngli kaşı üzərində sarı rənglə, gözəl nəstəliq xətti ilə yazılmışdır:
 | ... ədalətli Həsən, Hüseyn. Müqəddəs tikintinin хərci cəsarət tələb etdiyinə görə, yüksək vəzifəli, hörmətli, Şah dövlətinin köməkçisi (Zəhir əd-Dövlə), rəhbərliyin müdrikliyi Məhəmməd İbrahim, ali ideya (plan) üzrə, sədaqətli məqsədlə, Allaha inam, elmin, mədəniyyətin, təhsilin və ordunun gücləndirilməsindən ötrü Ordubadda dərhal mədrəsə binasını yaratdı. Bu möhkəm binanın və ali məkanın tariхinin saхlanması üçün müdrik dedi: Abad olsun! 1126. Bu kitabəni Məhəmməd İsmayıl Əbd ən-Nəsiri yazdı. Bu uğurlu binanın tikintisi Hacı Salehin sərkarlığı (tikintinin rəisi) və hökmdarın dəvatdarı (katibi) Abidin oğlu Hacı Məhəmmədin köməyilə başa çatdı. |  |
Memarlıq xüsusiyyətləri
Mədrəsə binalarının planı onların təyinatına əsasən həyata keçirilirdi. Qapalı dördbucaqlı həyətin hər tərəfində hücrələr yerləşdirilmişdir. Həyətin yeganə girişi əsas – şimal fasadında yerləşir. Mədrəsənin həmin dövr üçün ənənəvi olan memarlıq təfsiri kifayıt qədər güclü təsir bağışlayır. Binanın fasadında ard-arda düzülmüş oxvari tağlar bir-birindən qabarıq çıxıntılarla ayrılmışdır. Fasadın mərkəzində sadə dizaynlı böyük portal yerləşir.
Fasadın memarlığında əsas kompozisiya vasitəsi kimi qismən kiçik tağ nişləri və portalın böyük ölçülərinin kontrastından istifadə olunmuşdur. Fasadın dizaynında hansısa dekorativ vasitələrdən istifadə edilməmişdir. Fasadın bu cür dizaynı həm də tikilinin daxili strukturunun dizaynına uyğundur. Fasadda yerləşdirilmiş hər bir oxvari niş daxili həyətdə yerləşən hücrələrə müvafiqdir.
Mədrəsənin iki mərtəbəli hissəsinin memarlığında XVII-XVIII əsr Azərbaycan memarlığı üçün xarakterik olan əsas xüsusiyyətlər izlənilməkdədir. Yaşayış hücrələri qarşısında oxvari eyvanların yerləşdirilməsi iki yaruslu qalereya formalaşdırılmasına gətirib çıxarmışdır. Ə. Salamzadə bu cür memarlıq dizaynının həmin dövrlərdə Azərbaycanda geniş yayılmış karvansara memarlığı ilə oxşarlığını qeyd edir. N. Bağırbəyova isə bu cür ikiyaruslu qalereyanın həm də İçərişəhərdəki ikimərtəbəli karvansarayda müşahidə edildiyini qeyd edir.
Ə. Salamzadə qeyd edir ki, mədrəsə hücrələrinin yerləşməsi və ölçülərinə əsasən onların təyinatı haqqında fikir söyləmək lmümkündür. Giriş qapısı tərəfdə və üzbəüz iki mərtəbəli tərəfdə yerləşən kiçik otaqlar – tullablarda ehtimal ki, məktəbdə təhsil almaq üçün uzaqdan gələn tələbələr yaşayırdılar. Girişdən sağda və solda yerləşən daha böyük hücrələr isə dərs otaqları kimi istifadə olunurdu. Bina daxilində məscid kimi istifadə edilə bilinəcək böyük otaq və ya məscid yeri yoxdur.
Məşhur tələbələri
İstinadlar
- Саламзаде, 1964. səh. 32
- Саламзаде, 1964. səh. 33
- Усейнов М, Бретаницкий Л, Саламзаде А. История архитектуры Азербайджана. Москва: Госстройиздат. 1963. səh. 396.
- Səfərli, F. Naxçıvanda sosial-siaysi və ideoloji mərkəzlər. Bakı: Nurlan. 2003. səh. 392.
- Сафаров Ф. Арабо-персоязычные надписи Нахичеванской АССР (ХVI-ХIХ вв) как историко-культурные памятники. Диссертация на сосискание ученой степени канд. ист. наук. Баку, 1987, 179 с. НАИИ НАН Азербайджана. Инв.№ 8383. с. 15-16
- Неймат, М. Корпус эпиграфических памятников Азербайджана. Том III. Баку: ХХI–Йени няшрляр еви. 2001. səh. 216.
- Саламзаде, 1964. səh. 34
- Багирбекова, Н. Двухэтажный карван-сарай в крепости Баку (Исскуство Азербайджана, т V). Баку.
- İsmayılova, Nərgiz. "Dünənin məktəbi bu günün abidəsidir". Şərq qapısı qəzeti. 03.02.2017. 2017-03-08 tarixində . İstifadə tarixi: 20 oktyabr 2018.
Ədəbiyyat
- Саламзаде, А. В. Архитектура Азербайдана XVI-XIX вв. Баку: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1964.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ordubad medresesi Ordubad yerlesen XVIII esre aid tarixi medrese binasidir Ordubad medresesi Azerbaycan erazisinde erken memarliq xususiyyetlerini qoruyaraq dovrumuze catmis azsayli medrese binalarindan biridir Ordubad medresesiOlke AzerbaycanSeher OrdubadAidiyyati Sefeviler imperiyasiMemar Haci SalehSifarisci Zehir ed DovleTikilme tarixi 1714Uslubu Naxcivan Maraga memarliq mektebiVeziyyeti fealiyyet gosterirAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 413KateqoriyaMedreseEhemiyyetiOlke ehemiyyetliMedresenin planiTarixiIslamin yayildigi erazilerde medrese binalarinin insasina Abbasilerin hakimiyyeti dovrunden baslanilmis ve XII esrde genis yayilmisdir Medrese kompleksleri adeten mescid binalari ile birlikde insa edilir ve medrese mescidi ekser hallarda hem de cume mescidi rolunu oynayirdi Bezi hallarda ise medreseler artiq movcud olan daha qedim cume mescidlerinin yaninda insa edilir ve kompleks yaradirdi Bu cur komplekslere misal kimi Gence ve Samaxi seherlerindeki cume mescidleri etrafinda yaradilmis kompleksleri gostermek mumkundur Zemanesinin meshur tehsil ocaqlarindan olan bu Ordubad medresesi de diger Islam olkelerinde oldugu kimi seherin merkezinde yerlesen boyuk Cume mescidinin yaninda tesis olunmus ve fealiyyet gostermisdir Mensub oldugu mescidin ve ozunun veqfleri hesabina maliyyelesen medrese Cume mescidinden tehminen 100 metr simalda yerlesir Uzun muddet ipekcilik idaresi yerlesdiyinden mueyyen qondarma elavelere meruz qalmis medrese binasi ozunun ilkin gorkemini sahlamisdir Tedqiqatcilarin fikrince bu medrese binasi Simali Azerbaycanda zemanemizedek salamat veziyyetde gelib catmis yegane klassik medrese numunesidir Medresenin giris qapisi uzerinde yerlesen kitabeden belli olur ki o Sefevi hokmdari Sah Sultan Huseynin 1694 1722 dovrunde insa etdirilmis onun tikintisi dovlet aparatinda muhum vezife tutan adamlarin basciligi ile heyata kecirilmisdir Medrese Ordubad seherinin sosial siyasi heyatinda muhum rola malik olmusdur Naxcivan sancaginin mufessel defteri nden aydin olur ki 1727 ilde defter tertib olunarken medrese seherdeki 30 dukanin heresinden ayda 15 agca Tekne hamami gelirinin yarisini 9 min agca Ordubadda olan iskelenin gelirinden neqd olaraq 4800 agca veqf olaraq alirmis Hemin vaxt medresenin gelirlerinden muderris ucun 30 agca mutevellilik ucun 12 agca qapici ucun 6 agca maas verilirmis Hemcinin defterde medresenin gelirinden her telebe ucun 5 agca verilmesi de qeyd olunmusdur Orta esrler zamani Ordubad seherinden cixmis ve Ordubadi nisbesi ile taninmis bir sira gorkemli sexsiyyetler bu medresede tehsil al mislar Medrese Naxcivanda Sovet hakimiyyeti qurulanadek fealiyyat gostermisdir Kitabesi Medresenin giris qapisi uzerinde yerlesen kitabe ilk defe t e d AMEA nin muhbir uzvu H Seferli ondan sonra AMEA nin muxbir uzvu M Nemet ohumusdur Zaman kecdikce tebii quvvelerin tesirinden mueyyen hissesi qopub duserek mehv olmus kitabe tund goy rengli kasi uzerinde sari rengle gozel nesteliq xetti ile yazilmisdir edaletli Hesen Huseyn Muqeddes tikintinin herci cesaret teleb etdiyine gore yuksek vezifeli hormetli Sah dovletinin komekcisi Zehir ed Dovle rehberliyin mudrikliyi Mehemmed Ibrahim ali ideya plan uzre sedaqetli meqsedle Allaha inam elmin medeniyyetin tehsilin ve ordunun guclendirilmesinden otru Ordubadda derhal medrese binasini yaratdi Bu mohkem binanin ve ali mekanin tarihinin sahlanmasi ucun mudrik dedi Abad olsun 1126 Bu kitabeni Mehemmed Ismayil Ebd en Nesiri yazdi Bu ugurlu binanin tikintisi Haci Salehin serkarligi tikintinin reisi ve hokmdarin devatdari katibi Abidin oglu Haci Mehemmedin komeyile basa catdi Memarliq xususiyyetleriMedrese binalarinin plani onlarin teyinatina esasen heyata kecirilirdi Qapali dordbucaqli heyetin her terefinde hucreler yerlesdirilmisdir Heyetin yegane girisi esas simal fasadinda yerlesir Medresenin hemin dovr ucun enenevi olan memarliq tefsiri kifayit qeder guclu tesir bagislayir Binanin fasadinda ard arda duzulmus oxvari taglar bir birinden qabariq cixintilarla ayrilmisdir Fasadin merkezinde sade dizaynli boyuk portal yerlesir Fasadin memarliginda esas kompozisiya vasitesi kimi qismen kicik tag nisleri ve portalin boyuk olculerinin kontrastindan istifade olunmusdur Fasadin dizayninda hansisa dekorativ vasitelerden istifade edilmemisdir Fasadin bu cur dizayni hem de tikilinin daxili strukturunun dizaynina uygundur Fasadda yerlesdirilmis her bir oxvari nis daxili heyetde yerlesen hucrelere muvafiqdir Medresenin iki mertebeli hissesinin memarliginda XVII XVIII esr Azerbaycan memarligi ucun xarakterik olan esas xususiyyetler izlenilmekdedir Yasayis hucreleri qarsisinda oxvari eyvanlarin yerlesdirilmesi iki yaruslu qalereya formalasdirilmasina getirib cixarmisdir E Salamzade bu cur memarliq dizayninin hemin dovrlerde Azerbaycanda genis yayilmis karvansara memarligi ile oxsarligini qeyd edir N Bagirbeyova ise bu cur ikiyaruslu qalereyanin hem de Iceriseherdeki ikimertebeli karvansarayda musahide edildiyini qeyd edir E Salamzade qeyd edir ki medrese hucrelerinin yerlesmesi ve olculerine esasen onlarin teyinati haqqinda fikir soylemek lmumkundur Giris qapisi terefde ve uzbeuz iki mertebeli terefde yerlesen kicik otaqlar tullablarda ehtimal ki mektebde tehsil almaq ucun uzaqdan gelen telebeler yasayirdilar Girisden sagda ve solda yerlesen daha boyuk hucreler ise ders otaqlari kimi istifade olunurdu Bina daxilinde mescid kimi istifade edile bilinecek boyuk otaq ve ya mescid yeri yoxdur Meshur telebeleriMemmed Seid Ordubadi Mehemmed Tagi SidqiIstinadlarSalamzade 1964 seh 32 Salamzade 1964 seh 33 Usejnov M Bretanickij L Salamzade A Istoriya arhitektury Azerbajdzhana Moskva Gosstrojizdat 1963 seh 396 Seferli F Naxcivanda sosial siaysi ve ideoloji merkezler Baki Nurlan 2003 seh 392 Safarov F Arabo persoyazychnye nadpisi Nahichevanskoj ASSR HVI HIH vv kak istoriko kulturnye pamyatniki Dissertaciya na sosiskanie uchenoj stepeni kand ist nauk Baku 1987 179 s NAII NAN Azerbajdzhana Inv 8383 s 15 16 Nejmat M Korpus epigraficheskih pamyatnikov Azerbajdzhana Tom III Baku HHI Jeni nyashrlyar evi 2001 seh 216 Salamzade 1964 seh 34 Bagirbekova N Dvuhetazhnyj karvan saraj v kreposti Baku Isskustvo Azerbajdzhana t V Baku Ismayilova Nergiz Dunenin mektebi bu gunun abidesidir Serq qapisi qezeti 03 02 2017 2017 03 08 tarixinde Istifade tarixi 20 oktyabr 2018 EdebiyyatSalamzade A V Arhitektura Azerbajdana XVI XIX vv Baku Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1964 Hemcinin baxGence medresesi