Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Olimpiya oyunları — Beynəlxalq idman aləminin ən populyar ictimai təşkilatı, 4 ildən bir keçirilən ən böyük beynəlxalq idman müsabiqəsi.
Qədim Yunanıstanda mövcud olmuş Olimpiya oyunlarının bərpa olunması təşəbbüsünü XIX əsrin sonlarında fransız ictimai xadimi Baron Pyer de Kuberten təklif etmişdir . Onun dövründə Yay Olimpiya Oyunları kimi tanınan bu beynəlxalq tədbir 1896-cı ildən etibarən hər 4 ildən bir keçirilir. Bura dünya müharibələrinin baş verdiyi illər daxil deyil.
1924-cü ildə Qış Olimpiya Oyunları təsis edildi. Əvvəllər yay və qış oyunları eyni ildə keçirilirdi, lakin 1994-cü ildə Qış Olimpiya Oyunlarının keçirilməsi yay oyunlarına nəzərən iki il irəli çəkildi.
| Sukan Olimpik Musim Panas | Sukan Olimpik Musim Sejuk | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tahun | Olimpiad ke- | Bandar Tuan Rumah | Negara | № | Bandar Tuan Rumah | Negara | |
| 1896 | I | Athens (1) | Yunani (1) | ||||
| 1900 | II | Paris (1) | Perancis (1) | ||||
| 1904 | III | St. Louis, Missouri(1) (1) | Amerika Syarikat (1) | ||||
| 1906 | Intercalated | Athens | Yunani | ||||
| 1908 | IV | London (1) | United Kingdom (1) | ||||
| 1912 | V | Stockholm (1) | Sweden (1) | ||||
| 1916 | VI (2) | Berlin | Empayar Jerman | ||||
| 1920 | VII | Antwerp (1) | Belgium (1) | ||||
| 1924 | VIII | Paris (2) | Perancis (2) | I | Chamonix (1) | Perancis (1) | |
| 1928 | IX | Amsterdam (1) | Belanda (1) | II | St Moritz (1) | Switzerland (1) | |
| 1932 | X | Los Angeles, California(1) | Amerika Syarikat (2) | III | Lake Placid, New York (1) | Amerika Syarikat (1) | |
| 1936 | XI | Berlin (1) | Jerman (1) | IV | Garmisch-Partenkirchen (1) | Jerman (1) | |
| 1940 | XII (3) | Tokyo→Helsinki | Jepun→ Finland | V (2) | Sapporo→St Moritz→Garmisch-Partenkirchen | Jepun→ Switzerland→ Jerman | |
| 1944 | XIII (3) | London | United Kingdom | V (3) | Cortina d'Ampezzo | Itali | |
| 1948 | XIV | London (2) | United Kingdom (2) | V | St Moritz (2) | Switzerland (2) | |
| 1952 | XV | Helsinki (1) | Finland (1) | VI | Oslo (1) | Norway (1) | |
| 1956 | XVI | Melbourne (1) + Stockholm (2)(4) | Australia (1) + Sweden (2) | VII | Cortina d'Ampezzo (1) | Itali (1) | |
| 1960 | XVII | Rome (1) | Itali (1) | VIII | Squaw Valley, California (1) | Amerika Syarikat (2) | |
| 1964 | XVIII | Tokyo (1) | Jepun (1) | IX | Innsbruck (1) | Austria (1) | |
| 1968 | XIX | Mexico City (1) | Mexico (1) | X | Grenoble (1) | Perancis (2) | |
| 1972 | XX | Munich (1) | Jerman Barat (2) | XI | Sapporo (1) | Jepun (1) | |
| 1976 | XXI | Montreal, Quebec (1) | Kanada (1) | XII | Innsbruck (2) | Austria (2) | |
| 1980 | XXII | Moscow (1) | Kesatuan Soviet (1) | XIII | Lake Placid, New York (2) | Amerika Syarikat (3) | |
| 1984 | XXIII | Los Angeles, California (2) | Amerika Syarikat (3) | XIV | Sarajevo (1) | Yugoslavia (1) | |
| 1988 | XXIV | Seoul (1) | Korea Selatan (1) | XV | Calgary, Alberta (1) | Kanada (1) | |
| 1992 | XXV | Barcelona (1) | Sepanyol (1) | XVI | Albertville (1) | Perancis (3) | |
| 1994 | XVII | Lillehammer (1) | Norway (2) | ||||
| 1996 | XXVI | Atlanta, Georgia (1) | Amerika Syarikat (4) | ||||
| 1998 | XVIII | Nagano (1) | Jepun (2) | ||||
| 2000 | XXVII | Sydney (1) | Australia (2) | ||||
| 2002 | XIX | Salt Lake City, Utah (1) | Amerika Syarikat (4) | ||||
| 2004 | XXVIII | Athens (2) | Yunani (2) | ||||
| 2006 | XX | Turin (Torino) (1) | Itali (2) | ||||
| 2008 | XXIX | Beijing (1) (5) | China (1) | ||||
| 2010 | XXI | Vancouver, British Columbia (1) | Kanada (2) | ||||
| 2012 | XXX | London (3) | United Kingdom (3) | ||||
| 2014 | XXII | Sochi (1) | Rusia (1) | ||||
| 2016 | XXXI | Rio de Janeiro (1) | Brazil (1) | ||||
| 2018 | XXIII | Pyeongchang (1) | Korea Selatan (1) | ||||
| 2021(6) | XXXII | Tokyo (2) | Jepun (2) | ||||
| 2022 | XXIV | Beijing (2) | China (2) | ||||
Mahiyyəti
Olimpiya oyunları dedikdə yalnız idman yarışlarını, idman həyatının insanlara bəxş etdiyi dəyərləri dar mənada yox, geniş, fəlsəfi anlayış kimi qəbul etmək lazımdır. Olimpiya oyunlarının böyüklüyü idmançıların təkcə yarışlarda göstərdikləri idman nəticələri deyil, bu oyunlarda idmançı mənəviyyatı, onun kamil bir insan kimi formalaşması prosesinin reallaşdırılması, onun müqəddəs ideyalara xidmət etməsindən irəli gəlir. Olimpiya hərəkatı sülh və əmin-amanlıqla daim yanaşı durmuş, Olimpiya müharibə ideyası ilə heç vədə bir yerə sığmamışdı.
Qədim Yunanıstanda Olimpiya oyunlarının yaranmasından söz gedərkən oyunların əsası, bir növ, dinə sitayiş, ibadət nəzəriyyəsinə əsaslanırdı. Qədim Yunanıstanda stadion, teatr və məbəd müqəddəs yer sayılmışdır. Burada iki şəhərdə Olimpiya və Delfidə hər 4 ildən bir xoş məramlı oyunlar keçirilirdi.Bu şəhərlərdə keçirilən oyunlardan əlavə, şer, mahnı, ədəbiyyat və incəsənət üzrə istedadlı şəxslər bilik, bacarıq və qabiliyyətlərini nümayiş etdirirdilər.
Olimpiya oyunlarında fiziki bacarıq mənəviyyatla, incəsənətlə vəhdət təşkil edirdi. Olimpiya antik dövrdən başlayaraq uzun, enişli-yoxuşlu yol keçmiş, zəmanəmizə gəlib çatmış və bu yolda müxtəlif maneələrlə rastlaşsa da, öz əzəli mahiyyətini qoruyub saxlamışdır. Olimpiya oyunları ümumbəşəri nüfuz sahibi olmaqla, dünya xalqlarının dərin məhəbbətini də qazanmışdır.
Müasir Olimpiya oyunlarını bərpa edərkən baron Pyer de Kuberten olimpiya ideyalarını dərisinin rəngindən, sosial, siyasi, dini əqidəsindən və idmana dəxli olmayan digər amillərdən asılı olmayaraq, bütün qitələrin atletləri arasında vicdanlı, idman mübarizəsinin simvolu kimi qəbul etmişdir.
Tarixi
Fransız pedaqoqu baron 'de Kubertenə qədər Olimpiya oyunlarının bərpası ilə məşğul olanlar olmuşdur. Məsələn, İtaliyanın görkəmli dövlət xadimi Mateo Palmiyer hələ intibah dövründə antik Olimpiya oyunlarının bərpası ilə məşğul olmuşdur. Sonrakı cəhdi ingilislərdən Robero Dovero və Jilberta Vesta (1703–1756) etmişlər. J.Vesta özünün doktorluq dissertasiyasını bu mövzuya həsr etmişdir.
1779-cu ildə Şimali Amerika konqresmeni U.Drayton yunan Olimp oyunlarının bərpası ilə bayramların keçirilməsini təklif etmişdir. XIX əsrin ortalarında tədqiqatçı doktor U.Bruksom beşnövçülük üzrə oyun keçirmişdir. 1793-cü ildə alman bədən tərbiyəsi nəzəriyyəsi üzrə mütəxəssis İohan Kristof, Fridrik Quts-Muts cəhdlər göstərmişlər. Yunanıstanda 1832-ci və 1858-ci illərdə də belə cəhdlər göstərilmişdir. Yunan ordusunun mayoru böyük enerjiyə malik E.Tsappas (1800–1859) Olimpiya oyunlarının bərpası ideyasını yunan Kralına təklif edir. O öz hesabına "Olimpiya" fondu yaradır. Kralın qərarı ilə təşkilat komitəsi yaradılır və 1859-cu ildə Afinada "Panellin Olimpiadası keçirilir. Olimpiya ideyalarının təbliğatçılarından A.Kuper, arxeoloq Ernest Kursius, alman B.Bazedov, K.Zaltsman, Q.Spenser, Q.Fitt, F.Yan, ingilis C.Lokk, Q.Kinqls, T.Arnold, fransiz J.J.Russo, D.Amoros, Q.Domen, isveç P.Linq, çex mütəxəssisi M.Tırş və başqaları bu sahədə böyük iş aparmışlar.
XIX əsrin axırlarında fransızlar gənclərin fiziki tərbiyəsi təcrübəsinin öyrənilməsinin qərara almışlar. Məhz bu işi 1889-cu ildə P.Kubertenə tapşırırlar. O, bütün ölkələri gəzir, universitetlərdə, kolleclərdə, liseylərdə olur və xarici ölkələrdəki həmkarlarına məktublar yazır. O, əsasən, yunanların 1859–1889-cu illərdə keçirdikləri oyunları dərindən öyrənir. 1892-ci il noyabrın 25-də Fransaya qayıdır və Sorbon Universitetində özünün məşhur "Olimpiya renessans" adlı mühazirəsini oxuyur.
Yalnız XIX əsrin sonunda müasir Olimpiya hərəkatı salnaməsinə ilk sətirlər yazıldı. Bir çox ölkələrdə idman təşkilatları və klublar, beynəlxalq idman birlikləri yaradılması Fransanın ictimai xadimi Pyer dö Kubertenə Olimpiya oyunlarını canlandırmaq ideyasını həyata keçirməyə imkan verdi.
1894-cü ilin iyun ayında Sorbon Universitetinin akt salonunda Pyer de Kuberten 13 ölkənin 79 nümayəndəsi qarşısında Olimpiya oyunlarının təşkili və Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin (BOK) yaradılması layihəsi ilə çıxış etdi. Təsis konqresi Kubertenin təklifini bəyəndi. Olimpiya hərəkatına rəhbərlik və oyunların təşkili üçün iyunun 23-də Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi yaradıldı. Onun tərkibinə konqresdə iştirak edən ölkələrin (13 ölkənin) nümayəndələrindən fransız, yunan, ingilis, rus, isveç, amerikan, ispan və macarlar BOK-un yaradılmasına səs verdilər.
Təsis konqresi Kubertenin Olimpiya oyunlarının əsas prinsipləri, qayda və müddəalarının xartiyasını bəyəndi. Konqres Olimpiya oyunlarını antik ənənələr üzrə — dörd ildə bir dəfə keçirməyi qərara aldı. Kuberten müasir dövrün birinci Olimpiya oyunlarını 1900-cü ildə Parisdə keçirməyi təklif etdi. Hamı buna səs verdi. Lakin Yunanıstan nümayəndəsi, məşhur şair və tərcüməçi Demetrios Vikelas Olimpiadanı altı il gözləməyərək ilk oyunları 1896-cı ildə keçirməyi təklif etdi."Qoy Paris oyunları 1900-cü ildə keçirsin. Məgər ellinlər torpağı, antik Olimpiadalar beşiyi Olimpiya oyunlarını bundan dörd il əvvəl keçirməyə layiq deyildirmi?" Təklif qəbul olundu. BOK-un ilk prezidenti D.Vikelas, baş katib isə Pyer de Kuberten seçildi. O, həm də 1896-cı ildən 1925-ci ilədək Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin prezidenti olmuşdur.
Beləliklə, I Olimpiya Xartiyası təsdiq olundu və I Olimpiya oyunlarının müddəti və keçirilmə yeri müəyyən edildi: 1896-cı il, Yunanıstanın paytaxtı Afina şəhəri.
23 iyun 1896-cı ildə konqresin axırıncı iş günü BOK-un II sessiyasında nümayəndələrə təqdim olundu ki, BOK-un I prezidenti, məşhur yunan şairi və ictimai xadimi Demetrios Vikelos öz səlahiyyətlərini bütünlüklə Olimpiya hərəkatının bərpasında daha böyük xidmətləri olan P.Kubertenə verir.
Qədim olimpiya oyunlarının yaranması
Olimp Yunanıstanda ən yüksək dağ massivi olub, Egey dənizi sahilində yerləşir. Hündürlüyü 2911 m-ə qədərdir. Əhəngdaşı və kristallik yamacları dar dərələrlə kəsişmişdir. Bu dağın həmişə yaşıl kolları, enliyarpaqlı şam meşələri var. Qədim yunan mifologiyasında Olimp müqəddəs dağ, Zevs başda olmaqla tanrıların məkanı hesab olunurdu. Tanrıların burada keçirilən məclisi də Olimp adlanırdı.
Bundan əlavə, bir sıra bədii özfəaliyyət kollektivlərinin xalq yaradıcılığı və müsabiqələri, məktəblilər arasında hər hansı bilik sahəsində konkret tapşırıqları daha yaxşı yerinə yetirmək üzrə keçirilən yarışlar (məsələn, riyaziyyat, fizika, kimya, biologiya, fiziologiya və s. fənlər üzrə) da Olimpiada adlanır. Olimpiya oyunları Qədim Yunanıstanda Olimpiya şəhərində ilk dəfə e. ə. 776-cı ildə Zevsin şərəfinə yarışlar keçirilməyə başladı. Olimpiya oyunları 5 gün ərzində keçirilir, 1-ci və 5-ci günlər təntənəli mərasimlərə, qalan günlər isə idman yarışlarına həsr edilirdi. Digər rəvayətə görə, Ellada hökmdarı İfıt Sparta hökmdarı Likurqla müqavilə bağlayır və bu şərəfə dostluq bayramı keçirməyi qərara alırlar.
Müəyyən müddət keçdikdən sonra Ellada torpağında bütün hərbi əməliyyatlar dayandırılır. Oyunların keçirilməsi mərasimi əmək, məişət və sülh rəmzinə çevrilir.
Klassik dövr (e.ə. 5–4 əsrlər) Olimpiya oyunlarının proqramına ikitəkərli arabalarda yürüş, yumruq döyüşü, beşnövçülük (qaçmaq, nizə və disk tullamaq, uzununa tullanmaq, güləşmə), həmçinin incəsənət müsabiqələri və s. daxil idi.
Fəlsəfəsi
Əsrlər keçməsinə baxmayaraq Olimpiya oyunları öz tərbiyəvi əhəmiyyətini itirməmişdir. Zevsin heykəlində qeyd edilmişdir: "Olimpiada qələbəsini pulla yox, ayaqların sürəti və bədənin möhkəmliyi ilə qazanmaq olar". Bu yarışlara ölkənin azad və ən layiqli vətəndaşları buraxılırdı. Hakimlər atletləri bu sözlərlə yarışa çıxarırdılar: "Əgər sən məşq etmisənsə və bu böyük yarışlarda iştirak etməyə layiqsənsə, onda mübarizəyə cəsarətlə başla, yox, əgər özünü buna layiq bilmirsənsə, onda dəhşətli biabırçılıqdan yaxa qurtarmaq üçün yarışa girmə və istədiyin tərəfə çıx get"
Bu fəlsəfi ideya insanları cəsarətə, qüdrətli olmağa, bədən tərbiyəsi və idmanla məşğul olmağa çağırmışdır. Öz şəxsi mənafeyi, varlanmağı naminə yarışlarda iştirak edənlər ifşa olunur, onları qorxaq və bədbəxt adamlar adlandırırdılar. Yarışlar zamanı rəqiblə kobud rəftar etmək, bilərəkdən və ya təsadüfən onu öldürmək qəti qadağan idi, hakimləri ələ almaq istəyənləri isə ölüm gözləyirdi.
Qadınlar bu oyunlara nəinki iştirakçı, hətta tamaşaçı kimi də buraxılmırdı. Rəvayətə görə, tamaşaçılar arasında öz həyat yoldaşının paltarlarını geymiş Kallirpateria oğlu Olimpiya çempionu olduqda həyəcanını gizlədə bilməyərək stadiona atılmış və oğlunu qucaqlamışdır. Qadın həyəcandan yerişini və geydiyi paltarı unudur, başından papağı düşür, uzun hörükləri sallanır. Hakimlər və tamaşaçılar bunu görüb onun ölümünü tələb edirlər. Lakin Kallipaterianın atası Diaqor və oğlu müxtəlif vaxtlarda Olimpiya oyunlarının qalibləri olduqlarına görə onu bağışlamışdılar. Sonrakı illərdə elə qərar qəbul etmişdilər ki, idmançılar, məşqçilər və xidmətçilər yarış yerinə çılpaq gəlməli və mandatdan keçməli olmuşlar.
İlk vaxtlar Olimpiya oyunlarında idmançılar yalnız stadionun uzunluğuna bərabər olan 192, 27 m (stadiya) məsafə qət etmək üzrə yarışırdılar. Sonralar proqrama ağır hərbi alətlərlə silahlanmış piyadaların qaçışı, güləşmə, uzununa tullanma, nizə və disk atmaq, iri təkərli arabalarda yürüşlər daxil edildi. Hətta ilk vaxtlarda Oyunlarda yalnız yuxarı yaşlı, hərbi çağırışlı yunanlar da iştirak edə bilirdilər. 37-ci Olimpiya oyunlarından sonra uşaqların də iştirakı üçün xüsusi gün ayrıldı.
Maraqlıdır ki, yarışlarda iştirak etmək istəyən hər bir idmançı mütləq bütün növlərdə çıxış etməli idi. Hərtərəfli inkişaf etmiş ən güclü, ən çevik idmançı qalib gələ bilirdi. Oyunların məzmunu və qaydaları iqtisadi və sosial hadisələrin təsiri, həm də quldarlıq dövrünün aramsız müharibələri nəticəsində tez-tez dəyişirdi. Amma bütün bunlara baxmayaraq Olimpiadalar sülhün rəmzi ifadəçisi kimi qalmaqda idi. Olimpiya oyunları zamanı Yunanıstanda müharibələr dayandırılır.
Oyunlar keçirilən günlərdə incəsənət müsabiqələri keçirilir, mahnılar ifa olunurdu. Məşhur tarixçi Herodot, filosof Sokrat, natiq Demosfen, yazıçı Lukian, riyaziyyatçı Pifaqor və digər görkəmli şəxslər belə tədbirlərdə həvəslə iştirak etmişlər. Məşhur şəxsiyyətlərdən Makedoniyalı Filipp at çapmaq üzrə, Platon İstmya, Pifiya oyunlarında və Pifaqor Olimpiya oyunlarında iştirak etməklə yanaşı, həm də yumruq döyüşündə yarışların qalibi adını almışdtlar.
Eramızdan əvvəl V əsrdə Olimpiya oyunları daha geniş şəkil alaraq 5 gün uzadılmışdı. Bu oyunlar Peloponnes əyalətinin Kronos dağı ətəyində yerləşən Olimpiya vadisində 4 ildən bir Olimpiya oyunları adı altında keçirilmişdir. İndi də bura yunanlar üçün müqəddəs yer sayılır. Yunanların qədim ənənəsi əsasında bizə məlum olmuşdur ki, ilk Olimpiya çempionlarının adları Alfey çayının sahili boyunca ucaldılmış mərmər sütunlarda həkk edilmişdir. O vaxt Olimpiya oyunlarında iştirak etmək istəyən adamların adları xüsusi siyahıya qeyd edilirdi. Yarışda iştirak edəcək atlet 10 ay ərzində öz hesabına xüsusi məktəblərdə yarışlara hazırlaşırdı. Qədim Olimpiya oyunlarında təkcə idman, hərbi hazırlıq deyil, həm də mənfəət gətirən təmtəraqlı incəsənət müsabiqələri və yarmarkalar da fəaliyyət göstərirdi.
Qədim Yunanıstanda Olimpiya oyunlarının keçirildiyi yerdə indi fəaliyyət göstərir. Burada saxlanılan 1435 kq ağırlığında nəhəng qaya daşı tamaşaçıların diqqətini cəlb edir. Qayanın üzərində qədim yunan dilində yazılmışdır: Milon məni bir əli ilə başı üzərinə qaldırdı. Eramızdan əvvəl VI əsrdə yaşamış Milon adlı atlet həqiqətən, görkəmli rekord əldə etmişdi. Milonun müasiri pəhləvan Yevimast 480 kq ağırlığı olan qaya parçasını yerdən qaldırmışdır.
Qədim mərmər pillələrin birində yunan atleti Failin Olimpiya oyunları zamanı 16 metr uzununa tullandığı yazılmışdır. Bu müasir atletika nailiyyətindən iki dəfə artıqdır. Olimpiadanın digər iştirakçısı Flegey lövhəni 50 metr uzağa atmışdır. Qeyd edək ki, qədim lövhələrin çəkisi indikilərdən bir yarım dəfə artıq olmuşdur. E.ə. V əsrdə yaşamış atlet Polidam əlləri ilə şiri boğmuşdur. Lakin tarixçilər həmin atletin 93-cü Olimpiya oyunlarındakı qələbəsini bundan daha yüksək nailiyyət hesab etmişlər.
Polidam ən ağır yarış növü olan pankration (güləşmə ilə yumruq vuruşu elementlərini özündə birləşdirir) üzrə Olimpiya çələngini qazanmışdır. O, çoxsaylı rəqiblərinə qalib gəlmiş, təkcə bir zərbə almışdır. Altı Olimpiya oyunlarında qalib gəlmiş Milon Kroton e. ə. 536-cı ildə ilk dəfə gənclər arasında mübarizədə qalib gəlmiş və sonuncu çələngini 20 il keçəndən sonra almışdı.
Oyunlar 1170 il davam etmişdir. Roma imperatoru I Feodosinin (eramızın 394-cü ilində) olimpiadaları ləğv etmək əmrinə qədər qədim Yunanıstanda 293 belə olimpiya oyunu keçirilmişdir. 32 il sonra (426-cı ildə) idman şənliklərini insanların yaddaşından silmək üçün Roma imperatoru I Feodosi Olimpiya şəhərini yandırmağı əmr etmişdi. Həmin yanğından sonra Yunanıstanda memarlıq və mədəniyyət mərkəzi olan Olimpin salamat qalmış bəzi tikililəri də 511 və 522-ci illərdə baş vermiş dəhşətli zəlzələlər zamanı tamamilə dağılmışdı. Tarixçilər və mütəxəssislər uzun illər boyu idmançıların yarışlarda iştirakını təkcə təbii güc və sağlamlıq ilə deyil, həm də gərgin məşq etmələri ilə əlaqələndirirlər. Milon gəncliyində bir illik dananı çiyinlərinə qaldıraraq hər gün şəhər ətrafında gəzdirməyə başlamışdır. Dörd ildən sonra isə o, dörd yaşlı öküzü çiyinlərində Olimpiya stadionuna gətirdiyi zaman hamını heyran etmişdir. XII əsrdə yaşamış Nizami Gəncəvinin "Fitnə" personajı bu səpgidə qələmə alınmışdır. Yunanıstanın şəhərlərində ümumyunan Olimp oyunları ilə yanaşı kiçik oyunlar da keçirilirdi. Bu oyunların da quldarlıq dövlətlərinin ictimai-siyasi həyatında böyük əhəmiyyəti var idi. "Istmiy", "panafiney", "pifiy", "hemey" və s. adlı oyunlar olmuşdur. Bu oyunların məqsədi bu və ya digər şəhər dövlətinin daxilində quldarlıq dövlətinin hərbi qüdrətini nümayiş etdirmək və hərbi birliyə nail olmaq idi. Ümumyunan və regional oyunları keçirmək üçün Yunanıstanın Olimp, Delf, Pirey, Milet və digər rayonlarında böyük miqdarda stadionlar inşa olunmuşdu ki,onların xarabalıqları bizim dövrədək qalmışdır.
On beş əsr keçəndən sonra Olimpiya oyunlarının yenidən keçirilməsi məsələsi meydana gəlir. 1829-cu ildə Yunanıstan istiqlaliyyət qazandıqdarı sonra idman bayramlarını bərpa etmək üçün səylər göstərildi. Yalnız 1824-cü ildə ingilis arxeoloqu lord Stanxof Alfey sahillərində qazıntı işlərinə başladı. Məhz o, antik dövrlər Olimpiadası stadionunun planını müəyyənləşdirə bildi.
1859-cu ildə yunan ordusunun mayoru böyük vəsaitə malik olan Evangelis Sappas "Panellin Olimpiada"sını təşkil etdi. Burada başqa ölkələrin idmançıları iştirak etmirdilər. Yarışlar Afina meydanlarının birində keçirilirdi. Bu yarışı 22 min yunan izləmişdir. Qalibləri zeytun budağından hazırlanmış çələng ilə mükafatlandırırdılar. 1889-cu ildə yenidən qədim Elladada keçirilən oyunları bərpa etmək üçün iki dəfə cəhd göstərilmişdir.
Olimpiya xartiyası
Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin Olimpiya hərəkatı məsələləri üzrə nizamnamə və sənədlər toplusu (əsas məqsədləri, prinsipləri, əsasnaməsi, Olimpiya oyunlarının təşkili və keçirilməsi qaydaları və s.) Pyer de Kuberten tərəfindən təklif olunmuş, Olimpiya xartiyasının əsasları 1894-cü ilin iyununda Parisdə keçirilmiş Beynəlxalq İdman Konqresində təsdiq edilmiş və müasir Olimpiya oyunlarının təşkili və Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin yaradılması haqqında qərar qəbul olunmuşdur. Sonralar Olimpiya xartiyasına bir sıra əlavələr edilmiş, izahlar və təlimatlar tərtib olunmuşdur, lakin Kubertenin işləyib hazırladığı Əsasnamədə bu günə qədər əsaslı dəyişiklik edilməmişdir.
Olimpiya xartiyası 5 bölmədən ibarətdir.
- Olimpiya xartiyasının birinci bölməsi Olimpiya hərəkatının əsas prinsiplərinə həsr olunmuşdur. Bu prinsiplər həvəskarlar idmanının əsası sayılan fiziki və mənəvi keyfiyyətlərin inkişafına təsir göstərməyə, gəncləri idman vasitəsilə qarşılıqlı anlaşma və dostluq ruhunda tərbiyə etməyə, sülh yaratmağa kömək edir. Bütün dünyada xalqların xeyirxah iradəsini stimullaşdıran Olimpiya prinsipləri gəncləri böyük idman bayramlarında Olimpiya oyunlarında birləşdirməkdir. Olimpiya oyunları bütün ölkələrin həvəskar idmançılarını — vicdanlı və bərabər hüquqlu insanları yarışlarda birləşdirir. Bu ölkələr və ya ərazilər arasında deyil, Olimpiya oyunlarında həmin ölkənin və ya ərazinin idmançılarının iştirak etmək hüququnu ölkələrdə mövcud olan və Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi tərəfindən tanınmış Milli Olimpiya Komitəsi müəyyənləşdirilir. Ölkələrə və ya ayrı-ayrı şəxslərə qarşı irqi və dini ayrı-seçkiliyə və ya siyasi motivlərə yol verilmir. BOK Olimpiya oyunlarını keçirmək şərəfinə ölkəni və ya ərazini deyil, böyük şəhəri layiq görür. Olimpiya oyunlarını keçirməyə dair məsuliyyəti ölkənin seçilmiş şəhərinin Milli Olimpiya Komitəsi daşıyır.
- Qış Olimpiya oyunları ayrıca təşkil edilir. O, Yay Olimpiya oyunlarından 2 il sonra keçirildi. Oyunlardan gələn gəlir yalnız Olimpiya hərəkatının və həvəskarlar idmanının inkişafına sərf olunur.
Həmin bölmədə Olimpiya bayrağı, Olimpiya rəmzinin təsviri və nizamnaməsi verilmişdir. Bunlar BOK-un müstəsna dərəcədə şəxsi malı hesab olunur. Burada Olimpiya məşəli və Olimpiya emblemi barədə əsasnamə də verilmişdir. Ikinci bölmədə Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi, onun hüquqi statusu, məqsədi, BOK-un hüquqları, onun təşkili və quruluş prinsipləri, bu komitəyə üzv olma, icraiyyə komitəsi iclasları və sessiyaları təsvir olunmuş, habelə BOK-un vəsaiti göstərilmişdir.
- Üçüncü bölmədə "Milli Olimpiya Komitələri" (MOK) haqqında məlumat vardır. Milli Olimpiya Komitələrinin yaradılmasını xarakterizə edən qaydalar, habelə MOK-un və onun üzvlərinin hüquq və vəzifələri haqqında məlumat verilmişdir.
- Dördüncü bölmə "Olimpiya oyunları" adlanır. Bura daxildir: idmançıların Olimpiya oyunlarına buraxılması kodeksi (həvəskar idmançı statusunun müəyyən edilməsi), tibbi kodeks (Olimpiya oyunları iştirakçılarının tibbi nəzarəti haqqında, dopinqin qadağan edilməsi haqqında və i. a.), idmançıların milli Olimpiya Komitəsi tərəfindən iştirakı şərtləri haqqında, BOK tərəfindən beynəlxalq idman federasiyalarının tanınması siyahısı, məzmun haqqında əsasnamə, Olimpiya oyunları proqramının müəyyən edilməsi və ona yenidən baxılması, bu proqrama idman növləri və ayrı-ayrı idman növlərinin daxil edilməsi, milli-mədəni proqram haqqında, Olimpiya oyunlarında komandaların (idmançıların) iştirakı haqqında sifarişlərin və digər sənədlərin tərtibi haqqında, habelə hakimiyyət və xidməti şəxslərin tərkibi haqqında, onların Olimpiya kəndində və ondan kənarda yerləşdirilməsi haqqında, Olimpiya stadionunda və digər idman qurğularında rəsmi şəxslərin, jurnalistlərin və i. a. yerləşdirilməsi qaydaları. Bu bölməyə, həmçinin Olimpiya mükafatları haqqında əsasnamə, habelə Olimpiya oyunlarını kütləvi informasiya vasitələrilə işıqlandırmaq qaydaları daxildir.
- Beşinci bölmə "Olimpiya oyunları protokolu" adlanır. Burada milli Olimpiya komitəsinin olimpiya oyunlarına hazırlıq və keçirmək haqqında səlahiyyətini Olimpiya oyunları Təşkilat Komitəsinə vermək haqqında əsasnamə (burada sonuncunun statusunun, hüquqlarının və vəzifələrinin müəyyən edilməsi haqqında), Olimpiyadanın qaydası, Olimpiya oyunlarının keçirilməsi müddətləri və davam etməsi qaydaları (Olimpiya şəhəri haqqında, Olimpiya oyunlarına hazırlıq və onu keçirmək haqqında), təntənəli açılışı, oyunların bağlı elan olunması, mükafatçıların təltif edilməsi öz əksini tapır. Siyasi, dini və ya irqi xarakterli təbliğat tədbirlərinin, habelə kommersiya reklamlarının keçirilməsi haqqında qadağalar və s. göstərilir.
Yay Olimpiya oyunlarının Komanda halında qalibləri
Qış Olimpiya oyunlarının komanda halında qalibləri
| № | il | 1-ci yer | 2-ci yer | 3-cü yer |
|---|---|---|---|---|
| I | 1924 | Norveç | Finlandiya | Avstriya |
| II | 1928 | Norveç | ABŞ | İsveç |
| III | 1932 | ABŞ | Norveç | İsveç |
| 1936 | Norveç | Almaniya | İsveç | |
| 1940 | 2-ci Dünya müharibəsi səbəbiylə keçirilmədi | |||
| 1944 | 2-ci Dünya müharibəsi səbəbiylə keçirilmədi | |||
| V | 1948 | Norveç | İsveç | İsveçrə |
| VI | 1952 | Norveç | ABŞ | Finlandiya |
| VII | 1956 | SSRİ | Avstriya | Finlandiya |
| VIII | 1960 | SSRİ | Almaniya | ABŞ |
| IX | 1964 | SSRİ | Avstriya | Norveç |
| X | 1968 | Norveç | SSRİ | France |
| XI | 1972 | SSRİ | GDR | İsveçrə |
| XII | 1976 | SSRİ | GDR | ABŞ |
| XIII | 1980 | SSRİ | GDR | ABŞ |
| XIV | 1984 | GDR | SSRİ | ABŞ |
| XV | 1988 | SSRİ | GDR | İsveçrə |
| XVI | 1992 | Almaniya | Amerika Birləşmiş Ştatları | Norveç |
| XVII | 1994 | Rusiya | Norveç | Almaniya |
| XVIII | 1998 | Almaniya | Norveç | Rusiya |
| XIX | 2002 | Norveç | Almaniya | ABŞ |
| XX | 2006 | Almaniya | ABŞ | Avstriya |
| XXI | 2010 | Kanada | Almaniya | ABŞ |
| XXII | 2014 | Rusiya | Norveç | Kanada |
Mənbə
- . 2011-03-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-12-06.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Olimpiyalar bura istiqametlendirir Diger istifade formalari ucun Olimpiya deqiqlesdirme sehifesine baxin Olimpiya oyunlari Beynelxalq idman aleminin en populyar ictimai teskilati 4 ilden bir kecirilen en boyuk beynelxalq idman musabiqesi Baron Pyer de Kuberten Qedim Yunanistanda movcud olmus Olimpiya oyunlarinin berpa olunmasi tesebbusunu XIX esrin sonlarinda fransiz ictimai xadimi Baron Pyer de Kuberten teklif etmisdir Onun dovrunde Yay Olimpiya Oyunlari kimi taninan bu beynelxalq tedbir 1896 ci ilden etibaren her 4 ilden bir kecirilir Bura dunya muharibelerinin bas verdiyi iller daxil deyil 1924 cu ilde Qis Olimpiya Oyunlari tesis edildi Evveller yay ve qis oyunlari eyni ilde kecirilirdi lakin 1994 cu ilde Qis Olimpiya Oyunlarinin kecirilmesi yay oyunlarina nezeren iki il ireli cekildi Bandar tuan rumah Sukan Olimpik Sukan Olimpik Musim Panas Sukan Olimpik Musim SejukTahun Olimpiad ke Bandar Tuan Rumah Negara Bandar Tuan Rumah Negara1896 I Athens 1 Yunani 1 1900 II Paris 1 Perancis 1 1904 III St Louis Missouri 1 1 Amerika Syarikat 1 1906 Intercalated Athens Yunani1908 IV London 1 United Kingdom 1 1912 V Stockholm 1 Sweden 1 1916 VI 2 Berlin Empayar Jerman1920 VII Antwerp 1 Belgium 1 1924 VIII Paris 2 Perancis 2 I Chamonix 1 Perancis 1 1928 IX Amsterdam 1 Belanda 1 II St Moritz 1 Switzerland 1 1932 X Los Angeles California 1 Amerika Syarikat 2 III Lake Placid New York 1 Amerika Syarikat 1 1936 XI Berlin 1 Jerman 1 IV Garmisch Partenkirchen 1 Jerman 1 1940 XII 3 Tokyo Helsinki Jepun Finland V 2 Sapporo St Moritz Garmisch Partenkirchen Jepun Switzerland Jerman1944 XIII 3 London United Kingdom V 3 Cortina d Ampezzo Itali1948 XIV London 2 United Kingdom 2 V St Moritz 2 Switzerland 2 1952 XV Helsinki 1 Finland 1 VI Oslo 1 Norway 1 1956 XVI Melbourne 1 Stockholm 2 4 Australia 1 Sweden 2 VII Cortina d Ampezzo 1 Itali 1 1960 XVII Rome 1 Itali 1 VIII Squaw Valley California 1 Amerika Syarikat 2 1964 XVIII Tokyo 1 Jepun 1 IX Innsbruck 1 Austria 1 1968 XIX Mexico City 1 Mexico 1 X Grenoble 1 Perancis 2 1972 XX Munich 1 Jerman Barat 2 XI Sapporo 1 Jepun 1 1976 XXI Montreal Quebec 1 Kanada 1 XII Innsbruck 2 Austria 2 1980 XXII Moscow 1 Kesatuan Soviet 1 XIII Lake Placid New York 2 Amerika Syarikat 3 1984 XXIII Los Angeles California 2 Amerika Syarikat 3 XIV Sarajevo 1 Yugoslavia 1 1988 XXIV Seoul 1 Korea Selatan 1 XV Calgary Alberta 1 Kanada 1 1992 XXV Barcelona 1 Sepanyol 1 XVI Albertville 1 Perancis 3 1994 XVII Lillehammer 1 Norway 2 1996 XXVI Atlanta Georgia 1 Amerika Syarikat 4 1998 XVIII Nagano 1 Jepun 2 2000 XXVII Sydney 1 Australia 2 2002 XIX Salt Lake City Utah 1 Amerika Syarikat 4 2004 XXVIII Athens 2 Yunani 2 2006 XX Turin Torino 1 Itali 2 2008 XXIX Beijing 1 5 China 1 2010 XXI Vancouver British Columbia 1 Kanada 2 2012 XXX London 3 United Kingdom 3 2014 XXII Sochi 1 Rusia 1 2016 XXXI Rio de Janeiro 1 Brazil 1 2018 XXIII Pyeongchang 1 Korea Selatan 1 2021 6 XXXII Tokyo 2 Jepun 2 2022 XXIV Beijing 2 China 2 MahiyyetiOlimpiya oyunlari dedikde yalniz idman yarislarini idman heyatinin insanlara bexs etdiyi deyerleri dar menada yox genis felsefi anlayis kimi qebul etmek lazimdir Olimpiya oyunlarinin boyukluyu idmancilarin tekce yarislarda gosterdikleri idman neticeleri deyil bu oyunlarda idmanci meneviyyati onun kamil bir insan kimi formalasmasi prosesinin reallasdirilmasi onun muqeddes ideyalara xidmet etmesinden ireli gelir Olimpiya herekati sulh ve emin amanliqla daim yanasi durmus Olimpiya muharibe ideyasi ile hec vede bir yere sigmamisdi Qedim Yunanistanda Olimpiya oyunlarinin yaranmasindan soz gederken oyunlarin esasi bir nov dine sitayis ibadet nezeriyyesine esaslanirdi Qedim Yunanistanda stadion teatr ve mebed muqeddes yer sayilmisdir Burada iki seherde Olimpiya ve Delfide her 4 ilden bir xos meramli oyunlar kecirilirdi Bu seherlerde kecirilen oyunlardan elave ser mahni edebiyyat ve incesenet uzre istedadli sexsler bilik bacariq ve qabiliyyetlerini numayis etdirirdiler Olimpiya oyunlarinda fiziki bacariq meneviyyatla incesenetle vehdet teskil edirdi Olimpiya antik dovrden baslayaraq uzun enisli yoxuslu yol kecmis zemanemize gelib catmis ve bu yolda muxtelif maneelerle rastlassa da oz ezeli mahiyyetini qoruyub saxlamisdir Olimpiya oyunlari umumbeseri nufuz sahibi olmaqla dunya xalqlarinin derin mehebbetini de qazanmisdir Muasir Olimpiya oyunlarini berpa ederken baron Pyer de Kuberten olimpiya ideyalarini derisinin renginden sosial siyasi dini eqidesinden ve idmana dexli olmayan diger amillerden asili olmayaraq butun qitelerin atletleri arasinda vicdanli idman mubarizesinin simvolu kimi qebul etmisdir TarixiFransiz pedaqoqu baron de Kubertene qeder Olimpiya oyunlarinin berpasi ile mesgul olanlar olmusdur Meselen Italiyanin gorkemli dovlet xadimi Mateo Palmiyer hele intibah dovrunde antik Olimpiya oyunlarinin berpasi ile mesgul olmusdur Sonraki cehdi ingilislerden Robero Dovero ve Jilberta Vesta 1703 1756 etmisler J Vesta ozunun doktorluq dissertasiyasini bu movzuya hesr etmisdir 1779 cu ilde Simali Amerika konqresmeni U Drayton yunan Olimp oyunlarinin berpasi ile bayramlarin kecirilmesini teklif etmisdir XIX esrin ortalarinda tedqiqatci doktor U Bruksom besnovculuk uzre oyun kecirmisdir 1793 cu ilde alman beden terbiyesi nezeriyyesi uzre mutexessis Iohan Kristof Fridrik Quts Muts cehdler gostermisler Yunanistanda 1832 ci ve 1858 ci illerde de bele cehdler gosterilmisdir Yunan ordusunun mayoru boyuk enerjiye malik E Tsappas 1800 1859 Olimpiya oyunlarinin berpasi ideyasini yunan Kralina teklif edir O oz hesabina Olimpiya fondu yaradir Kralin qerari ile teskilat komitesi yaradilir ve 1859 cu ilde Afinada Panellin Olimpiadasi kecirilir Olimpiya ideyalarinin tebligatcilarindan A Kuper arxeoloq Ernest Kursius alman B Bazedov K Zaltsman Q Spenser Q Fitt F Yan ingilis C Lokk Q Kinqls T Arnold fransiz J J Russo D Amoros Q Domen isvec P Linq cex mutexessisi M Tirs ve basqalari bu sahede boyuk is aparmislar XIX esrin axirlarinda fransizlar genclerin fiziki terbiyesi tecrubesinin oyrenilmesinin qerara almislar Mehz bu isi 1889 cu ilde P Kubertene tapsirirlar O butun olkeleri gezir universitetlerde kolleclerde liseylerde olur ve xarici olkelerdeki hemkarlarina mektublar yazir O esasen yunanlarin 1859 1889 cu illerde kecirdikleri oyunlari derinden oyrenir 1892 ci il noyabrin 25 de Fransaya qayidir ve Sorbon Universitetinde ozunun meshur Olimpiya renessans adli muhaziresini oxuyur Yalniz XIX esrin sonunda muasir Olimpiya herekati salnamesine ilk setirler yazildi Bir cox olkelerde idman teskilatlari ve klublar beynelxalq idman birlikleri yaradilmasi Fransanin ictimai xadimi Pyer do Kubertene Olimpiya oyunlarini canlandirmaq ideyasini heyata kecirmeye imkan verdi 1894 cu ilin iyun ayinda Sorbon Universitetinin akt salonunda Pyer de Kuberten 13 olkenin 79 numayendesi qarsisinda Olimpiya oyunlarinin teskili ve Beynelxalq Olimpiya Komitesinin BOK yaradilmasi layihesi ile cixis etdi Tesis konqresi Kubertenin teklifini beyendi Olimpiya herekatina rehberlik ve oyunlarin teskili ucun iyunun 23 de Beynelxalq Olimpiya Komitesi yaradildi Onun terkibine konqresde istirak eden olkelerin 13 olkenin numayendelerinden fransiz yunan ingilis rus isvec amerikan ispan ve macarlar BOK un yaradilmasina ses verdiler Tesis konqresi Kubertenin Olimpiya oyunlarinin esas prinsipleri qayda ve muddealarinin xartiyasini beyendi Konqres Olimpiya oyunlarini antik eneneler uzre dord ilde bir defe kecirmeyi qerara aldi Kuberten muasir dovrun birinci Olimpiya oyunlarini 1900 cu ilde Parisde kecirmeyi teklif etdi Hami buna ses verdi Lakin Yunanistan numayendesi meshur sair ve tercumeci Demetrios Vikelas Olimpiadani alti il gozlemeyerek ilk oyunlari 1896 ci ilde kecirmeyi teklif etdi Qoy Paris oyunlari 1900 cu ilde kecirsin Meger ellinler torpagi antik Olimpiadalar besiyi Olimpiya oyunlarini bundan dord il evvel kecirmeye layiq deyildirmi Teklif qebul olundu BOK un ilk prezidenti D Vikelas bas katib ise Pyer de Kuberten secildi O hem de 1896 ci ilden 1925 ci iledek Beynelxalq Olimpiya Komitesinin prezidenti olmusdur Belelikle I Olimpiya Xartiyasi tesdiq olundu ve I Olimpiya oyunlarinin muddeti ve kecirilme yeri mueyyen edildi 1896 ci il Yunanistanin paytaxti Afina seheri 23 iyun 1896 ci ilde konqresin axirinci is gunu BOK un II sessiyasinda numayendelere teqdim olundu ki BOK un I prezidenti meshur yunan sairi ve ictimai xadimi Demetrios Vikelos oz selahiyyetlerini butunlukle Olimpiya herekatinin berpasinda daha boyuk xidmetleri olan P Kubertene verir Qedim olimpiya oyunlarinin yaranmasi Esas meqale Qedim Olimpiya oyunlari Olimp Yunanistanda en yuksek dag massivi olub Egey denizi sahilinde yerlesir Hundurluyu 2911 m e qederdir Ehengdasi ve kristallik yamaclari dar derelerle kesismisdir Bu dagin hemise yasil kollari enliyarpaqli sam meseleri var Qedim yunan mifologiyasinda Olimp muqeddes dag Zevs basda olmaqla tanrilarin mekani hesab olunurdu Tanrilarin burada kecirilen meclisi de Olimp adlanirdi Bundan elave bir sira bedii ozfealiyyet kollektivlerinin xalq yaradiciligi ve musabiqeleri mektebliler arasinda her hansi bilik sahesinde konkret tapsiriqlari daha yaxsi yerine yetirmek uzre kecirilen yarislar meselen riyaziyyat fizika kimya biologiya fiziologiya ve s fenler uzre da Olimpiada adlanir Olimpiya oyunlari Qedim Yunanistanda Olimpiya seherinde ilk defe e e 776 ci ilde Zevsin serefine yarislar kecirilmeye basladi Olimpiya oyunlari 5 gun erzinde kecirilir 1 ci ve 5 ci gunler tenteneli merasimlere qalan gunler ise idman yarislarina hesr edilirdi Diger revayete gore Ellada hokmdari Ifit Sparta hokmdari Likurqla muqavile baglayir ve bu serefe dostluq bayrami kecirmeyi qerara alirlar Mueyyen muddet kecdikden sonra Ellada torpaginda butun herbi emeliyyatlar dayandirilir Oyunlarin kecirilmesi merasimi emek meiset ve sulh remzine cevrilir Klassik dovr e e 5 4 esrler Olimpiya oyunlarinin proqramina ikitekerli arabalarda yurus yumruq doyusu besnovculuk qacmaq nize ve disk tullamaq uzununa tullanmaq gulesme hemcinin incesenet musabiqeleri ve s daxil idi FelsefesiEsrler kecmesine baxmayaraq Olimpiya oyunlari oz terbiyevi ehemiyyetini itirmemisdir Zevsin heykelinde qeyd edilmisdir Olimpiada qelebesini pulla yox ayaqlarin sureti ve bedenin mohkemliyi ile qazanmaq olar Bu yarislara olkenin azad ve en layiqli vetendaslari buraxilirdi Hakimler atletleri bu sozlerle yarisa cixarirdilar Eger sen mesq etmisense ve bu boyuk yarislarda istirak etmeye layiqsense onda mubarizeye cesaretle basla yox eger ozunu buna layiq bilmirsense onda dehsetli biabirciliqdan yaxa qurtarmaq ucun yarisa girme ve istediyin terefe cix get Bu felsefi ideya insanlari cesarete qudretli olmaga beden terbiyesi ve idmanla mesgul olmaga cagirmisdir Oz sexsi menafeyi varlanmagi namine yarislarda istirak edenler ifsa olunur onlari qorxaq ve bedbext adamlar adlandirirdilar Yarislar zamani reqible kobud reftar etmek bilerekden ve ya tesadufen onu oldurmek qeti qadagan idi hakimleri ele almaq isteyenleri ise olum gozleyirdi Qadinlar bu oyunlara neinki istirakci hetta tamasaci kimi de buraxilmirdi Revayete gore tamasacilar arasinda oz heyat yoldasinin paltarlarini geymis Kallirpateria oglu Olimpiya cempionu olduqda heyecanini gizlede bilmeyerek stadiona atilmis ve oglunu qucaqlamisdir Qadin heyecandan yerisini ve geydiyi paltari unudur basindan papagi dusur uzun horukleri sallanir Hakimler ve tamasacilar bunu gorub onun olumunu teleb edirler Lakin Kallipaterianin atasi Diaqor ve oglu muxtelif vaxtlarda Olimpiya oyunlarinin qalibleri olduqlarina gore onu bagislamisdilar Sonraki illerde ele qerar qebul etmisdiler ki idmancilar mesqciler ve xidmetciler yaris yerine cilpaq gelmeli ve mandatdan kecmeli olmuslar Ilk vaxtlar Olimpiya oyunlarinda idmancilar yalniz stadionun uzunluguna beraber olan 192 27 m stadiya mesafe qet etmek uzre yarisirdilar Sonralar proqrama agir herbi aletlerle silahlanmis piyadalarin qacisi gulesme uzununa tullanma nize ve disk atmaq iri tekerli arabalarda yurusler daxil edildi Hetta ilk vaxtlarda Oyunlarda yalniz yuxari yasli herbi cagirisli yunanlar da istirak ede bilirdiler 37 ci Olimpiya oyunlarindan sonra usaqlarin de istiraki ucun xususi gun ayrildi Maraqlidir ki yarislarda istirak etmek isteyen her bir idmanci mutleq butun novlerde cixis etmeli idi Herterefli inkisaf etmis en guclu en cevik idmanci qalib gele bilirdi Oyunlarin mezmunu ve qaydalari iqtisadi ve sosial hadiselerin tesiri hem de quldarliq dovrunun aramsiz muharibeleri neticesinde tez tez deyisirdi Amma butun bunlara baxmayaraq Olimpiadalar sulhun remzi ifadecisi kimi qalmaqda idi Olimpiya oyunlari zamani Yunanistanda muharibeler dayandirilir Oyunlar kecirilen gunlerde incesenet musabiqeleri kecirilir mahnilar ifa olunurdu Meshur tarixci Herodot filosof Sokrat natiq Demosfen yazici Lukian riyaziyyatci Pifaqor ve diger gorkemli sexsler bele tedbirlerde hevesle istirak etmisler Meshur sexsiyyetlerden Makedoniyali Filipp at capmaq uzre Platon Istmya Pifiya oyunlarinda ve Pifaqor Olimpiya oyunlarinda istirak etmekle yanasi hem de yumruq doyusunde yarislarin qalibi adini almisdtlar Eramizdan evvel V esrde Olimpiya oyunlari daha genis sekil alaraq 5 gun uzadilmisdi Bu oyunlar Peloponnes eyaletinin Kronos dagi eteyinde yerlesen Olimpiya vadisinde 4 ilden bir Olimpiya oyunlari adi altinda kecirilmisdir Indi de bura yunanlar ucun muqeddes yer sayilir Yunanlarin qedim enenesi esasinda bize melum olmusdur ki ilk Olimpiya cempionlarinin adlari Alfey cayinin sahili boyunca ucaldilmis mermer sutunlarda hekk edilmisdir O vaxt Olimpiya oyunlarinda istirak etmek isteyen adamlarin adlari xususi siyahiya qeyd edilirdi Yarisda istirak edecek atlet 10 ay erzinde oz hesabina xususi mekteblerde yarislara hazirlasirdi Qedim Olimpiya oyunlarinda tekce idman herbi hazirliq deyil hem de menfeet getiren temteraqli incesenet musabiqeleri ve yarmarkalar da fealiyyet gosterirdi Qedim Yunanistanda Olimpiya oyunlarinin kecirildiyi yerde indi fealiyyet gosterir Burada saxlanilan 1435 kq agirliginda neheng qaya dasi tamasacilarin diqqetini celb edir Qayanin uzerinde qedim yunan dilinde yazilmisdir Milon meni bir eli ile basi uzerine qaldirdi Eramizdan evvel VI esrde yasamis Milon adli atlet heqiqeten gorkemli rekord elde etmisdi Milonun muasiri pehlevan Yevimast 480 kq agirligi olan qaya parcasini yerden qaldirmisdir Qedim mermer pillelerin birinde yunan atleti Failin Olimpiya oyunlari zamani 16 metr uzununa tullandigi yazilmisdir Bu muasir atletika nailiyyetinden iki defe artiqdir Olimpiadanin diger istirakcisi Flegey lovheni 50 metr uzaga atmisdir Qeyd edek ki qedim lovhelerin cekisi indikilerden bir yarim defe artiq olmusdur E e V esrde yasamis atlet Polidam elleri ile siri bogmusdur Lakin tarixciler hemin atletin 93 cu Olimpiya oyunlarindaki qelebesini bundan daha yuksek nailiyyet hesab etmisler Polidam en agir yaris novu olan pankration gulesme ile yumruq vurusu elementlerini ozunde birlesdirir uzre Olimpiya celengini qazanmisdir O coxsayli reqiblerine qalib gelmis tekce bir zerbe almisdir Alti Olimpiya oyunlarinda qalib gelmis Milon Kroton e e 536 ci ilde ilk defe gencler arasinda mubarizede qalib gelmis ve sonuncu celengini 20 il kecenden sonra almisdi Oyunlar 1170 il davam etmisdir Roma imperatoru I Feodosinin eramizin 394 cu ilinde olimpiadalari legv etmek emrine qeder qedim Yunanistanda 293 bele olimpiya oyunu kecirilmisdir 32 il sonra 426 ci ilde idman senliklerini insanlarin yaddasindan silmek ucun Roma imperatoru I Feodosi Olimpiya seherini yandirmagi emr etmisdi Hemin yangindan sonra Yunanistanda memarliq ve medeniyyet merkezi olan Olimpin salamat qalmis bezi tikilileri de 511 ve 522 ci illerde bas vermis dehsetli zelzeleler zamani tamamile dagilmisdi Tarixciler ve mutexessisler uzun iller boyu idmancilarin yarislarda istirakini tekce tebii guc ve saglamliq ile deyil hem de gergin mesq etmeleri ile elaqelendirirler Milon gencliyinde bir illik danani ciyinlerine qaldiraraq her gun seher etrafinda gezdirmeye baslamisdir Dord ilden sonra ise o dord yasli okuzu ciyinlerinde Olimpiya stadionuna getirdiyi zaman hamini heyran etmisdir XII esrde yasamis Nizami Gencevinin Fitne personaji bu sepgide qeleme alinmisdir Yunanistanin seherlerinde umumyunan Olimp oyunlari ile yanasi kicik oyunlar da kecirilirdi Bu oyunlarin da quldarliq dovletlerinin ictimai siyasi heyatinda boyuk ehemiyyeti var idi Istmiy panafiney pifiy hemey ve s adli oyunlar olmusdur Bu oyunlarin meqsedi bu ve ya diger seher dovletinin daxilinde quldarliq dovletinin herbi qudretini numayis etdirmek ve herbi birliye nail olmaq idi Umumyunan ve regional oyunlari kecirmek ucun Yunanistanin Olimp Delf Pirey Milet ve diger rayonlarinda boyuk miqdarda stadionlar insa olunmusdu ki onlarin xarabaliqlari bizim dovredek qalmisdir On bes esr kecenden sonra Olimpiya oyunlarinin yeniden kecirilmesi meselesi meydana gelir 1829 cu ilde Yunanistan istiqlaliyyet qazandiqdari sonra idman bayramlarini berpa etmek ucun seyler gosterildi Yalniz 1824 cu ilde ingilis arxeoloqu lord Stanxof Alfey sahillerinde qazinti islerine basladi Mehz o antik dovrler Olimpiadasi stadionunun planini mueyyenlesdire bildi 1859 cu ilde yunan ordusunun mayoru boyuk vesaite malik olan Evangelis Sappas Panellin Olimpiada sini teskil etdi Burada basqa olkelerin idmancilari istirak etmirdiler Yarislar Afina meydanlarinin birinde kecirilirdi Bu yarisi 22 min yunan izlemisdir Qalibleri zeytun budagindan hazirlanmis celeng ile mukafatlandirirdilar 1889 cu ilde yeniden qedim Elladada kecirilen oyunlari berpa etmek ucun iki defe cehd gosterilmisdir Olimpiya xartiyasiBeynelxalq Olimpiya Komitesinin Olimpiya herekati meseleleri uzre nizamname ve senedler toplusu esas meqsedleri prinsipleri esasnamesi Olimpiya oyunlarinin teskili ve kecirilmesi qaydalari ve s Pyer de Kuberten terefinden teklif olunmus Olimpiya xartiyasinin esaslari 1894 cu ilin iyununda Parisde kecirilmis Beynelxalq Idman Konqresinde tesdiq edilmis ve muasir Olimpiya oyunlarinin teskili ve Beynelxalq Olimpiya Komitesinin yaradilmasi haqqinda qerar qebul olunmusdur Sonralar Olimpiya xartiyasina bir sira elaveler edilmis izahlar ve telimatlar tertib olunmusdur lakin Kubertenin isleyib hazirladigi Esasnamede bu gune qeder esasli deyisiklik edilmemisdir Olimpiya xartiyasi 5 bolmeden ibaretdir Olimpiya xartiyasinin birinci bolmesi Olimpiya herekatinin esas prinsiplerine hesr olunmusdur Bu prinsipler heveskarlar idmaninin esasi sayilan fiziki ve menevi keyfiyyetlerin inkisafina tesir gostermeye gencleri idman vasitesile qarsiliqli anlasma ve dostluq ruhunda terbiye etmeye sulh yaratmaga komek edir Butun dunyada xalqlarin xeyirxah iradesini stimullasdiran Olimpiya prinsipleri gencleri boyuk idman bayramlarinda Olimpiya oyunlarinda birlesdirmekdir Olimpiya oyunlari butun olkelerin heveskar idmancilarini vicdanli ve beraber huquqlu insanlari yarislarda birlesdirir Bu olkeler ve ya eraziler arasinda deyil Olimpiya oyunlarinda hemin olkenin ve ya erazinin idmancilarinin istirak etmek huququnu olkelerde movcud olan ve Beynelxalq Olimpiya Komitesi terefinden taninmis Milli Olimpiya Komitesi mueyyenlesdirilir Olkelere ve ya ayri ayri sexslere qarsi irqi ve dini ayri seckiliye ve ya siyasi motivlere yol verilmir BOK Olimpiya oyunlarini kecirmek serefine olkeni ve ya erazini deyil boyuk seheri layiq gorur Olimpiya oyunlarini kecirmeye dair mesuliyyeti olkenin secilmis seherinin Milli Olimpiya Komitesi dasiyir Qis Olimpiya oyunlari ayrica teskil edilir O Yay Olimpiya oyunlarindan 2 il sonra kecirildi Oyunlardan gelen gelir yalniz Olimpiya herekatinin ve heveskarlar idmaninin inkisafina serf olunur Hemin bolmede Olimpiya bayragi Olimpiya remzinin tesviri ve nizamnamesi verilmisdir Bunlar BOK un mustesna derecede sexsi mali hesab olunur Burada Olimpiya meseli ve Olimpiya emblemi barede esasname de verilmisdir Ikinci bolmede Beynelxalq Olimpiya Komitesi onun huquqi statusu meqsedi BOK un huquqlari onun teskili ve qurulus prinsipleri bu komiteye uzv olma icraiyye komitesi iclaslari ve sessiyalari tesvir olunmus habele BOK un vesaiti gosterilmisdir Ucuncu bolmede Milli Olimpiya Komiteleri MOK haqqinda melumat vardir Milli Olimpiya Komitelerinin yaradilmasini xarakterize eden qaydalar habele MOK un ve onun uzvlerinin huquq ve vezifeleri haqqinda melumat verilmisdir Dorduncu bolme Olimpiya oyunlari adlanir Bura daxildir idmancilarin Olimpiya oyunlarina buraxilmasi kodeksi heveskar idmanci statusunun mueyyen edilmesi tibbi kodeks Olimpiya oyunlari istirakcilarinin tibbi nezareti haqqinda dopinqin qadagan edilmesi haqqinda ve i a idmancilarin milli Olimpiya Komitesi terefinden istiraki sertleri haqqinda BOK terefinden beynelxalq idman federasiyalarinin taninmasi siyahisi mezmun haqqinda esasname Olimpiya oyunlari proqraminin mueyyen edilmesi ve ona yeniden baxilmasi bu proqrama idman novleri ve ayri ayri idman novlerinin daxil edilmesi milli medeni proqram haqqinda Olimpiya oyunlarinda komandalarin idmancilarin istiraki haqqinda sifarislerin ve diger senedlerin tertibi haqqinda habele hakimiyyet ve xidmeti sexslerin terkibi haqqinda onlarin Olimpiya kendinde ve ondan kenarda yerlesdirilmesi haqqinda Olimpiya stadionunda ve diger idman qurgularinda resmi sexslerin jurnalistlerin ve i a yerlesdirilmesi qaydalari Bu bolmeye hemcinin Olimpiya mukafatlari haqqinda esasname habele Olimpiya oyunlarini kutlevi informasiya vasitelerile isiqlandirmaq qaydalari daxildir Besinci bolme Olimpiya oyunlari protokolu adlanir Burada milli Olimpiya komitesinin olimpiya oyunlarina hazirliq ve kecirmek haqqinda selahiyyetini Olimpiya oyunlari Teskilat Komitesine vermek haqqinda esasname burada sonuncunun statusunun huquqlarinin ve vezifelerinin mueyyen edilmesi haqqinda Olimpiyadanin qaydasi Olimpiya oyunlarinin kecirilmesi muddetleri ve davam etmesi qaydalari Olimpiya seheri haqqinda Olimpiya oyunlarina hazirliq ve onu kecirmek haqqinda tenteneli acilisi oyunlarin bagli elan olunmasi mukafatcilarin teltif edilmesi oz eksini tapir Siyasi dini ve ya irqi xarakterli tebligat tedbirlerinin habele kommersiya reklamlarinin kecirilmesi haqqinda qadagalar ve s gosterilir Yay Olimpiya oyunlarinin Komanda halinda qalibleri il 1 ci yer 2 ci yer 3 cu yerI 1896 ABS Yunanistan AlmaniyaII 1900 France Amerika Birlesmis Statlari Birlesmis KralliqIII 1904 ABS Almaniya Kuba1908 Birlesmis Kralliq ABS IsvecV 1912 ABS Isvec Birlesmis KralliqVI 1916 1 ci Dunya muharibesi sebebiyle kecirilmediVII 1920 ABS Isvec Birlesmis KralliqVIII 1924 ABS Finlandiya FranceIX 1928 ABS Almaniya FinlandiyaX 1932 ABS Italiya FransaXI 1936 Almaniya ABS MacaristanXII 1940 2 ci Dunya muharibesi sebebile kecirilmediXIII 1944 2 ci Dunya muharibesi sebebile kecirilmediXIV 1948 ABS Isvec FranceXV 1952 ABS SSRI MacaristanXVI 1956 SSRI ABS AvstraliyaXVII 1960 SSRI ABS ItaliyaXVIII 1964 ABS SSRI JapanXIX 1968 ABS SSRI JapanXX 1972 SSRI ABS GDRXXI 1976 SSRI GDR ABSXXII 1980 SSRI GDR BolqaristanXXIII 1984 ABS Ruminiya AlmaniyaXXIV 1988 SSRI GDR ABSXXV 1992 1992 ci ilde kecmis SSRI dovletleri bir komanda kimi istirak etmisdiler ABS AlmaniyaXXVI 1996 ABS Rusiya AlmaniyaXXVII 2000 ABS Rusiya ChinaXXVIII 2004 ABS China RusiyaXXIX 2008 Cin ABS RusiyaXXX 2012 ABS China Birlesmis KralliqQis Olimpiya oyunlarinin komanda halinda qalibleri il 1 ci yer 2 ci yer 3 cu yerI 1924 Norvec Finlandiya AvstriyaII 1928 Norvec ABS IsvecIII 1932 ABS Norvec Isvec1936 Norvec Almaniya Isvec1940 2 ci Dunya muharibesi sebebiyle kecirilmedi1944 2 ci Dunya muharibesi sebebiyle kecirilmediV 1948 Norvec Isvec IsvecreVI 1952 Norvec ABS FinlandiyaVII 1956 SSRI Avstriya FinlandiyaVIII 1960 SSRI Almaniya ABSIX 1964 SSRI Avstriya NorvecX 1968 Norvec SSRI FranceXI 1972 SSRI GDR IsvecreXII 1976 SSRI GDR ABSXIII 1980 SSRI GDR ABSXIV 1984 GDR SSRI ABSXV 1988 SSRI GDR IsvecreXVI 1992 Almaniya Amerika Birlesmis Statlari NorvecXVII 1994 Rusiya Norvec AlmaniyaXVIII 1998 Almaniya Norvec RusiyaXIX 2002 Norvec Almaniya ABSXX 2006 Almaniya ABS AvstriyaXXI 2010 Kanada Almaniya ABSXXII 2014 Rusiya Norvec KanadaMenbe 2011 03 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 12 06