Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nikkolo (1230 — 1294) və Maffeo (1230 — 1309) Polo — Marko Polonun, müvafiq olaraq, atası və əmisi, venesiyalı tacir və səyyahlar.
Fəaliyyətləri
XIII əsrin sonlarında yazılan "Marko Polonun səyahəti" və yaxud "Dünyanın rəngarəngliyi barədə kitab" dünya tarixində əsas yazılı mənbələrdən biri sayılır. Bu əsər Böyük coğrafi səyahətlərin ilham mənbəyi sayılırdı. Deyilənə görə, hətta Xristofor Kolumb Hindistana yeni dəniz yolu axtararkən gəmisində bu kitabı saxlayırmış. Lakin bu dəfə alimlər italyan səyyahı yalanda ittiham etdilər.
XIII əsrin ikinci yarısında Markonun vətəni Venesiya Avropanın ən inkişaf etmiş, ən zəngin və ən mədəni şəhəri idi. Markonun dünyaya gəlməsindən yarım əsir öncə, 1204-cü ildə Venesiya Respublikasının qəddar və hiyləgər doju Enriko Dandolo səlibçilərin əli ilə öz rəqibi – Bizansı məğlub etmiş və Şərqə yeni ticarət marşrutları açmışdı. Bu zaman iki tacir qardaş Nikkolo və Maffeo Pololar Konstantinopola yollanır və bir müddət burada qalırlar. Lakin 1261-ci ildə pravoslav bizanslılar birləşərək öz paytaxtlarını işğalçı katoliklərin əlindən qurtardılar və Polo qardaşları Qızıl Ordaya, oradan isə Orta Asiya vasitəsilə Çinə yola düşdülər.
Monqol xanı Qubilay xanın sarayına səfir kimi gələn qardaşlar xan tərəfindən hörmətlə qarşılanırlar. Xan Avropa səfirlərindən xahiş edir ki, Roma papası Çinə xristian missionerləri göndərsin. 1269-cu ildə vətənə dönən Polo qardaşları monqol xanının istəklərini papaya çatdıra bilmirlər – papa artıq bir il idi ki, vəfat etmişdi, onun xələfini isə hələ seçməmişdilər. Vatikan tarixində papa taxtı məhz bu zaman ən uzun müddətə boş qalmışdı. Yeni papanı 2 ildən sonra seçirlər, daha 2 ildən sonra isə onu taxt-taca təqdis edirlər.
Lakin katolik dünyasının yeni rəhbərinin təyin olunmasını gözləyə bilməyən Polo qardaşları yenidən Şərqə üz tuturlar. Bu dəfə onlar Qüdsə, oradan İraqa, İrana, Orta Asiyaya, Monqolustana və Çinə yola düşürlər. Bu səfərə Nikkolo Polo öz yeniyetmə oğlu Markonu da götürür. Bu səyahət 24 il davam edir. 20 min kilometrlik məsafəni qət edən Marko Venesiyaya zəngin, təcrübəli və bilikli bir səyyah kimi dönür.
Həmin dövrdə Venesiya Respublikası ilə Genuya Respublikası müharibəyə başlayırlar. Təqribən 40 yaşlı Marko Polo müharibəyə qatılaraq gəmi kapitanı olur. Lakin venesiyalılar məğlub olur və genuyalılar tərəfindən əsir götürülürlər. Bir ilə yaxın əsirlikdə qalan Marko öz məşhur "Dünyanın rəngarəngliyi barədə kitab"ını yazır. Bu tarixçə dünya tarixinin əsas yazılı mənbələrindən birinin ərsəyə gəlməsinin rəsmi versiyasıdır.
Tənqid
Məlum faktdır ki, kitabı Marko özü yazmayıb, çünki onun savadı buna imkan vermirdi. Gənc yaşlarından səyahət edən Markonun təhsil almağa fürsəti olmayıb. Ona görə də, adıçəkilən kitabı Rustikello adlı əsirliyə düşmüş bir yazıçı yazmışdı. Hazırda bəzi tədqiqatçılar Rustikellonu sadəcə olaraq kitabın redaktoru hesab edirlər. Bəzi mütəxəssislər isə düşünürlər ki, Rustikello Markonun sərgüzəştlərini eşidib ilham alıb və məşhur kitabı özü yazıb.
Hələ iki əsr öncə əsərdəki bəzi ziddiyətlər tədqiqatçıların diqqətini çəkmişdi. Belə ki, bütün bu ziddiyyətləri bir yerə toplayıb araşdıran Britaniya kitabxanasının Çin kolleksiyasının kuratoru Frensis Vud 1995-ci ildə "Marko Polo Çində olubmu?" adlı kitabında iddia edir ki, Marko Polo Qara dənizdən o tərəfə keçməyib, onun Orta Asiya, Çin və Monqolustan barədə yazdıqları isə iranlı tacirlərin məlumat kitabçalarından götürülüb.
Vudun bildirdiyinə görə, Markonun göstərdiyi tarixi və coğrafi məlumatlar həqiqətə uyğun deyil. Məsələn, Xanbalıq (indiki Pekin) körpüsünü səhv təsvir edən səyyah Böyük Çin səddindən ümumiyyətlə söz açmır. Həmçinin o, Monqolustan və Çinə məxsus xüsusi adları fars tələffüzü və dilində qeydə alır. Təəccüb doğuran digər məqam ondadır ki, Marko avropalılar üçün qeyri-adi sayılan heroqlif yazıları, çini və çay barədə heç bir şey xatırlamır. Marko nə monqol, nə Çin saraylarındakı sistem barədə söz açmır, hərçənd iddia edir ki, həmin saraylarda hörmətli səfirlərdən və hökmdarlara yaxın şəxslərdən biri olub.
Lakin Vudun fikirləri dərhal tənqid atəşinə tutuldu. Birncisi, tarixi və coğrafi məlumatlarda qeyri-dəqiqlik onunla izah olunur ki, Marko bütün bu hadisələri Çin və Monqolustanda olmasından 10 il sonra qeydə alıb. İkincisi, xüsusi adların fars dilində istifadə olunması onunla bağlıdır ki, fars dili Monqolustan və Çində lingua franca olub. Bəzi yerlərdə Marko şişirtmələrə yol verərək tarixi hadisələrdə öz xüsusi rolunu göstərmək istəyib, lakin alimlər bu şişirtmələri həqiqətdən ayırmağı bacarırlar. Həmçinin, onun yazdıqları məşhur həmədanlı tarixçi, elxanilərin vəziri Fəzlullah Rəşidəddinin yazdıqları ilə üst-üstə düşür.
Hər halda dünyada əsas tarixi mənbələr kimi qəbul olunan bir çox əsərlərin həqiqətə uyğunluğu şübhə doğurur. Nəinki Marko Polo, "tarixin atası" sayılan Herodotun özü də uzaq ölkələr barədə danışarkən ağlasığmaz "faktlar" gətirir. Lakin bütün bunlar tarixin qeyri-dəqiq mənbələr əsasında yazılmasına mane olmur.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nikkolo 1230 1294 ve Maffeo 1230 1309 Polo Marko Polonun muvafiq olaraq atasi ve emisi venesiyali tacir ve seyyahlar FealiyyetleriXIII esrin sonlarinda yazilan Marko Polonun seyaheti ve yaxud Dunyanin rengarengliyi barede kitab dunya tarixinde esas yazili menbelerden biri sayilir Bu eser Boyuk cografi seyahetlerin ilham menbeyi sayilirdi Deyilene gore hetta Xristofor Kolumb Hindistana yeni deniz yolu axtararken gemisinde bu kitabi saxlayirmis Lakin bu defe alimler italyan seyyahi yalanda ittiham etdiler XIII esrin ikinci yarisinda Markonun veteni Venesiya Avropanin en inkisaf etmis en zengin ve en medeni seheri idi Markonun dunyaya gelmesinden yarim esir once 1204 cu ilde Venesiya Respublikasinin qeddar ve hiyleger doju Enriko Dandolo selibcilerin eli ile oz reqibi Bizansi meglub etmis ve Serqe yeni ticaret marsrutlari acmisdi Bu zaman iki tacir qardas Nikkolo ve Maffeo Pololar Konstantinopola yollanir ve bir muddet burada qalirlar Lakin 1261 ci ilde pravoslav bizanslilar birleserek oz paytaxtlarini isgalci katoliklerin elinden qurtardilar ve Polo qardaslari Qizil Ordaya oradan ise Orta Asiya vasitesile Cine yola dusduler Monqol xani Qubilay xanin sarayina sefir kimi gelen qardaslar xan terefinden hormetle qarsilanirlar Xan Avropa sefirlerinden xahis edir ki Roma papasi Cine xristian missionerleri gondersin 1269 cu ilde vetene donen Polo qardaslari monqol xaninin isteklerini papaya catdira bilmirler papa artiq bir il idi ki vefat etmisdi onun xelefini ise hele secmemisdiler Vatikan tarixinde papa taxti mehz bu zaman en uzun muddete bos qalmisdi Yeni papani 2 ilden sonra secirler daha 2 ilden sonra ise onu taxt taca teqdis edirler Lakin katolik dunyasinin yeni rehberinin teyin olunmasini gozleye bilmeyen Polo qardaslari yeniden Serqe uz tuturlar Bu defe onlar Qudse oradan Iraqa Irana Orta Asiyaya Monqolustana ve Cine yola dusurler Bu sefere Nikkolo Polo oz yeniyetme oglu Markonu da goturur Bu seyahet 24 il davam edir 20 min kilometrlik mesafeni qet eden Marko Venesiyaya zengin tecrubeli ve bilikli bir seyyah kimi donur Hemin dovrde Venesiya Respublikasi ile Genuya Respublikasi muharibeye baslayirlar Teqriben 40 yasli Marko Polo muharibeye qatilaraq gemi kapitani olur Lakin venesiyalilar meglub olur ve genuyalilar terefinden esir goturulurler Bir ile yaxin esirlikde qalan Marko oz meshur Dunyanin rengarengliyi barede kitab ini yazir Bu tarixce dunya tarixinin esas yazili menbelerinden birinin erseye gelmesinin resmi versiyasidir TenqidMelum faktdir ki kitabi Marko ozu yazmayib cunki onun savadi buna imkan vermirdi Genc yaslarindan seyahet eden Markonun tehsil almaga furseti olmayib Ona gore de adicekilen kitabi Rustikello adli esirliye dusmus bir yazici yazmisdi Hazirda bezi tedqiqatcilar Rustikellonu sadece olaraq kitabin redaktoru hesab edirler Bezi mutexessisler ise dusunurler ki Rustikello Markonun serguzestlerini esidib ilham alib ve meshur kitabi ozu yazib Hele iki esr once eserdeki bezi ziddiyetler tedqiqatcilarin diqqetini cekmisdi Bele ki butun bu ziddiyyetleri bir yere toplayib arasdiran Britaniya kitabxanasinin Cin kolleksiyasinin kuratoru Frensis Vud 1995 ci ilde Marko Polo Cinde olubmu adli kitabinda iddia edir ki Marko Polo Qara denizden o terefe kecmeyib onun Orta Asiya Cin ve Monqolustan barede yazdiqlari ise iranli tacirlerin melumat kitabcalarindan goturulub Vudun bildirdiyine gore Markonun gosterdiyi tarixi ve cografi melumatlar heqiqete uygun deyil Meselen Xanbaliq indiki Pekin korpusunu sehv tesvir eden seyyah Boyuk Cin seddinden umumiyyetle soz acmir Hemcinin o Monqolustan ve Cine mexsus xususi adlari fars teleffuzu ve dilinde qeyde alir Teeccub doguran diger meqam ondadir ki Marko avropalilar ucun qeyri adi sayilan heroqlif yazilari cini ve cay barede hec bir sey xatirlamir Marko ne monqol ne Cin saraylarindaki sistem barede soz acmir hercend iddia edir ki hemin saraylarda hormetli sefirlerden ve hokmdarlara yaxin sexslerden biri olub Lakin Vudun fikirleri derhal tenqid atesine tutuldu Birncisi tarixi ve cografi melumatlarda qeyri deqiqlik onunla izah olunur ki Marko butun bu hadiseleri Cin ve Monqolustanda olmasindan 10 il sonra qeyde alib Ikincisi xususi adlarin fars dilinde istifade olunmasi onunla baglidir ki fars dili Monqolustan ve Cinde lingua franca olub Bezi yerlerde Marko sisirtmelere yol vererek tarixi hadiselerde oz xususi rolunu gostermek isteyib lakin alimler bu sisirtmeleri heqiqetden ayirmagi bacarirlar Hemcinin onun yazdiqlari meshur hemedanli tarixci elxanilerin veziri Fezlullah Resideddinin yazdiqlari ile ust uste dusur Her halda dunyada esas tarixi menbeler kimi qebul olunan bir cox eserlerin heqiqete uygunlugu subhe dogurur Neinki Marko Polo tarixin atasi sayilan Herodotun ozu de uzaq olkeler barede danisarken aglasigmaz faktlar getirir Lakin butun bunlar tarixin qeyri deqiq menbeler esasinda yazilmasina mane olmur Istinadlar