Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Naxçıvan faunası — Naxçıvan Muxtar Respublikasının heyvanlar aləmi.
Haqqında
Naxçıvan Muxtar Respublikasının ərazisinin kiçik olmasına baxmayaraq özünəməxsus iqlim, relyef və digər fiziki coğrafi xüsusiyyətlərə malik olması burada fauna və floranın formalaşması üçün xüsusi ekoloji şərait yaratmışdır. Onun təbii şəraiti burada müxtəlif növ heyvanların, o cümlədən endemik növlərin əmələ gəlməsinə imkan verir. Naxçıvan Muxtar Respublikasında yaşayan 350 növ onurğalı heyvandan yalnız 45 növü, Naxçıvan MR Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən öyrənilərək, adları "Qırmızı kitab"a daxil edilmişdir. 18 növ nadir heyvan, quş və suda-quruda yaşayanların təsnifatı aşağıdakı kimidir;
Qırmızı kitab
- Bəbir (Qaplan) (Felis Pardus) — Pişikkimilər fəsiləsindən olan vəhşi yırtıcı heyvan, əsasən Culfa rayonu ərazilərində Araz boyu qayalıqlarda yaşayaraq dovşan, kəklik və dağ keçisi ilə qidalanır.
- Canavar (Canis lupus) — İtlər fəsiləsindən vəhşi yırtıcı heyvan əsasən Şahbuz, Culfa və Ordubad rayonlarındakı kolluqlarda yaşayır.
- Qonur ayı (Ursus arctos) — Yırtıcı məməli əyripəncə tüklü heyvan Şahbuz rayonundakı Biçənək meşə-kolluqlarında yaşayır.
- Meşə (çöl) donuzu (Sus scrofa) — Qaban fəsiləsindən cüt dırnaq məməli heyvan əsasən Şahbuz rayonundakı Biçənək kəndindəki meşə-kolluqlarda yaşayır.
- Vaşaq (Felis lynx) — Pişikkimilər fəsiləsindən olan məməli heyvandır. Əsasən Şərur, Şahbuz, Ordubad, Culfa rayonlarındakı düzənlik və kolluq ərazilərdə yayılmışlar.
- Dovşan (Leporidae luropalus) — Vəhşi dovşanlar əsasən Muxtar Respublikanın büyün rayonlarında olsa da, Arazboyu yasaqlıqda daha çox yayılmışdır.
- Dağ keçisi (Capra aegagrus) — Buynuzlular fəsiləsindən cüt dırnaqlı heyvanlar Şahbuz, Ordubad və Culfa rayonlarındakı sıldırım qayalıqlarda yaşayırlar.
- Qısaquyruq çöl pişiyi (Felis silvestris) — Pişikkimilər fəsiləsindən olan vəhşi yırtıcı heyvan əsasən Muxtar Respublikanın Arazboyu yasaqlıq və qamışlıqda yayılmışdır.
- Kərkəs (Leş qartalı) (Cal haritdae) — Əsasən yırtıcı quşlar Muxtar Respublikanın Ordubad, Culfa və Şahbuz rayonlarındakı uçurumlarda, o cümlədən də uca ağac və tikililərdə yuva qurub yaşayırlar.
- Berkut (Qartal) (Aquila chrysaetus) — Qırğılar fəsiləsindən olan vəhşi yırtıcı quşlar Muxtar Respublikanın bütün rayonlarında yayılaraq əsasən dağ və düzənliklərdə quş və gəmiricilərlə qidalanırlar.
- Xəzər uları (Tetraogallus) — Qırqovullar fəsiləsindən olan fır kəklikdir. Əsasən Araz çayı sahillərindəki çəmənliklərdəki torpaqda yuva qurub, 4-6 yumurtadan ətcə bala çıxarır.
- Kəklik (Alectoris kakelik) — Qırqovulkimilər fəsiləsindən olan toyuq-quşdur. Ayaqları “xınalı” quşlara Muxtar Respublikanın Ordubad, Culfa vəŞahbuz rayonlarındakı dağ ətəyi çəmən və kolluqlarda rast gəlmək olar.
- Tirəndaz (Oxlu kirpi) (Hystricidae) — Gəmiricilər dəstəsindən olan məməli heyvan fəsiləsinin vətəni Afrika olaraq sonradan Cənubi və Ön Asiyada (Qafqazda) da yayılmışdır. Azərbaycanda yeganə növü olan Hindistan oxlu kirpisi (Hystrix leucura), Talış və Kiçik Qafqazda (Naxçıvan MR-ın Culfa və Ordubad rayonlarındakı dağlıq ərazilərdə) yaşayır. Oxlu kirpi Muxtar Respublika ərazilərində nadir heyvan olsa da, brakonyerlər tərəfindən ovlanaraq ildən-ilə sayı azalır.
- Qara əqrəb (Buthus nigrum) — Hörümçəkkimilər sinfinin onurğasız heyvan dəstəsindəndir. Azərbaycanda əqrəblərin 3 növü (Buthus crassicanda), Naxçıvan Muxtar Respublikasında yayılmışdır. Bundan başqa (Buthus eupeus) və (Buthus cancasicus) növləri də vardır. Muxtar Respublikanın Culfa, Babək, Kəngərli və Şərur rayonları ərazilərindəki köhnə qəbirstanlıqlarda qara zəhərli (Buthus nigrum) növünə rast gəlinir ki, həmin nadir həşərat-heyvanların nəsli kəsilmək üzrədir.
- Xallı qızıl balıq (Forel) (Salmo fario) — Qızılbalıqlar növündən olan "sümüksüz" adlanan xallı qızıl balıqlar Ordubad rayonundakı Gilan və Süzgün çaylarıda, Culfa rayonundakı Əlincə çayın mənbəyində yayılmışdır.
- Tibb zəlisi (Hirubo medicinalis) — Zəlilər sinfindən olan halqavari soxulcana bənzər su qurdudur. Zəlilər əsasən Cənubi Avropa və Kiçik Asiyadakı şirinsulu gölməçə və bulaqlarda yayılmışdır. Azərbaycanda Lənkəran zonası ilə Naxçınan MR-ın Babək rayonundakı şirinsulu çay və gölməçələrində də yaşayırlar. Əvvəllər Əbrəqunis (Culfa) rayonundakı Haçaparaq kəndindəki “Zəli bulağında” və Naxçıvan (Babək) rayonundakı Adilağa suni gölündə tibb zəliləri yayılaraq yaşamışdır. Haliyyədə Araz çayı dəryaçası sahillərindəki yasaqlıqda nadir tibb zəlisi qurdları vardır.
- (Colubridae) — İlanlar (Ophidia) dəstəsindən olan sürünənlər fəsiləsi dünyada 1500 növü məlumdur ki, Azərbaycanda 18 (Naxçıvan MR-da 3) növü vardır. Muxtar Respublikanın bütün rayonlarındakı şirinsulu su hövzələrində su ilanları yayılsa da leyləklər tərəfindən kütləvi surətdə yeyilir.
- Çay xərçəngi (Crustacea) — Xərçəngkimilər-buğumayaqlılar tipindən olan su heyvanı sinfindəndir. Dünyada 20 minədək növü, Azərbaycanda 43 fəsilədən 134 cins və 344 növü vardır. Muxtar Respublikanın şirinsulu hövzələrindən Araz dəryaçasında, Naxçıvançay və Arpaçaydakı dəryaçalarda yayılmışdır.
İstinadlar
- Feyruz Bağırov. Naxçıvanın təbii sərvətləri. Naxçıvan-2008.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Naxcivan faunasi Naxcivan Muxtar Respublikasinin heyvanlar alemi HaqqindaNaxcivan Muxtar Respublikasinin erazisinin kicik olmasina baxmayaraq ozunemexsus iqlim relyef ve diger fiziki cografi xususiyyetlere malik olmasi burada fauna ve floranin formalasmasi ucun xususi ekoloji serait yaratmisdir Onun tebii seraiti burada muxtelif nov heyvanlarin o cumleden endemik novlerin emele gelmesine imkan verir Naxcivan Muxtar Respublikasinda yasayan 350 nov onurgali heyvandan yalniz 45 novu Naxcivan MR Ekologiya ve Tebii Servetler Nazirliyi terefinden oyrenilerek adlari Qirmizi kitab a daxil edilmisdir 18 nov nadir heyvan qus ve suda quruda yasayanlarin tesnifati asagidaki kimidir Qirmizi kitabBebir Qaplan Felis Pardus Pisikkimiler fesilesinden olan vehsi yirtici heyvan esasen Culfa rayonu erazilerinde Araz boyu qayaliqlarda yasayaraq dovsan keklik ve dag kecisi ile qidalanir Canavar Canis lupus Itler fesilesinden vehsi yirtici heyvan esasen Sahbuz Culfa ve Ordubad rayonlarindaki kolluqlarda yasayir Qonur ayi Ursus arctos Yirtici memeli eyripence tuklu heyvan Sahbuz rayonundaki Bicenek mese kolluqlarinda yasayir Mese col donuzu Sus scrofa Qaban fesilesinden cut dirnaq memeli heyvan esasen Sahbuz rayonundaki Bicenek kendindeki mese kolluqlarda yasayir Vasaq Felis lynx Pisikkimiler fesilesinden olan memeli heyvandir Esasen Serur Sahbuz Ordubad Culfa rayonlarindaki duzenlik ve kolluq erazilerde yayilmislar Dovsan Leporidae luropalus Vehsi dovsanlar esasen Muxtar Respublikanin buyun rayonlarinda olsa da Arazboyu yasaqliqda daha cox yayilmisdir Dag kecisi Capra aegagrus Buynuzlular fesilesinden cut dirnaqli heyvanlar Sahbuz Ordubad ve Culfa rayonlarindaki sildirim qayaliqlarda yasayirlar Qisaquyruq col pisiyi Felis silvestris Pisikkimiler fesilesinden olan vehsi yirtici heyvan esasen Muxtar Respublikanin Arazboyu yasaqliq ve qamisliqda yayilmisdir Kerkes Les qartali Cal haritdae Esasen yirtici quslar Muxtar Respublikanin Ordubad Culfa ve Sahbuz rayonlarindaki ucurumlarda o cumleden de uca agac ve tikililerde yuva qurub yasayirlar Berkut Qartal Aquila chrysaetus Qirgilar fesilesinden olan vehsi yirtici quslar Muxtar Respublikanin butun rayonlarinda yayilaraq esasen dag ve duzenliklerde qus ve gemiricilerle qidalanirlar Xezer ulari Tetraogallus Qirqovullar fesilesinden olan fir keklikdir Esasen Araz cayi sahillerindeki cemenliklerdeki torpaqda yuva qurub 4 6 yumurtadan etce bala cixarir Keklik Alectoris kakelik Qirqovulkimiler fesilesinden olan toyuq qusdur Ayaqlari xinali quslara Muxtar Respublikanin Ordubad Culfa veSahbuz rayonlarindaki dag eteyi cemen ve kolluqlarda rast gelmek olar Tirendaz Oxlu kirpi Hystricidae Gemiriciler destesinden olan memeli heyvan fesilesinin veteni Afrika olaraq sonradan Cenubi ve On Asiyada Qafqazda da yayilmisdir Azerbaycanda yegane novu olan Hindistan oxlu kirpisi Hystrix leucura Talis ve Kicik Qafqazda Naxcivan MR in Culfa ve Ordubad rayonlarindaki dagliq erazilerde yasayir Oxlu kirpi Muxtar Respublika erazilerinde nadir heyvan olsa da brakonyerler terefinden ovlanaraq ilden ile sayi azalir Qara eqreb Buthus nigrum Horumcekkimiler sinfinin onurgasiz heyvan destesindendir Azerbaycanda eqreblerin 3 novu Buthus crassicanda Naxcivan Muxtar Respublikasinda yayilmisdir Bundan basqa Buthus eupeus ve Buthus cancasicus novleri de vardir Muxtar Respublikanin Culfa Babek Kengerli ve Serur rayonlari erazilerindeki kohne qebirstanliqlarda qara zeherli Buthus nigrum novune rast gelinir ki hemin nadir heserat heyvanlarin nesli kesilmek uzredir Xalli qizil baliq Forel Salmo fario Qizilbaliqlar novunden olan sumuksuz adlanan xalli qizil baliqlar Ordubad rayonundaki Gilan ve Suzgun caylarida Culfa rayonundaki Elince cayin menbeyinde yayilmisdir Tibb zelisi Hirubo medicinalis Zeliler sinfinden olan halqavari soxulcana benzer su qurdudur Zeliler esasen Cenubi Avropa ve Kicik Asiyadaki sirinsulu golmece ve bulaqlarda yayilmisdir Azerbaycanda Lenkeran zonasi ile Naxcinan MR in Babek rayonundaki sirinsulu cay ve golmecelerinde de yasayirlar Evveller Ebrequnis Culfa rayonundaki Hacaparaq kendindeki Zeli bulaginda ve Naxcivan Babek rayonundaki Adilaga suni golunde tibb zelileri yayilaraq yasamisdir Haliyyede Araz cayi deryacasi sahillerindeki yasaqliqda nadir tibb zelisi qurdlari vardir Colubridae Ilanlar Ophidia destesinden olan surunenler fesilesi dunyada 1500 novu melumdur ki Azerbaycanda 18 Naxcivan MR da 3 novu vardir Muxtar Respublikanin butun rayonlarindaki sirinsulu su hovzelerinde su ilanlari yayilsa da leylekler terefinden kutlevi suretde yeyilir Cay xercengi Crustacea Xercengkimiler bugumayaqlilar tipinden olan su heyvani sinfindendir Dunyada 20 minedek novu Azerbaycanda 43 fesileden 134 cins ve 344 novu vardir Muxtar Respublikanin sirinsulu hovzelerinden Araz deryacasinda Naxcivancay ve Arpacaydaki deryacalarda yayilmisdir IstinadlarFeyruz Bagirov Naxcivanin tebii servetleri Naxcivan 2008 Hemcinin baxNaxcivan florasi