Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bayraməlibəyova Məryəm Teymur bəy qızı — azərbaycanlı pedaqoq, Lənkəranda ilk qadın Xeyriyyə cəmiyyətinin təşkilatçısı, "Ünas" (qızlar) məktəbinin müdiri, 1919–1920-ci illərdə Lənkəran qızlar gimnaziyasının inspektoru, 1920–21-ci illərdə savadsızlığın ləğv olunması üzrə ilk qadın kurslarının təşkilatçılarından biri.
| Məryəm Bayraməlibəyova | |
|---|---|
| Məryəm Teymur bəy qızı Bayraməlibəyova | |
 | |
| Doğum tarixi | 1898 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1987 |
| Vətəndaşlığı |  Rusiya imperiyası AXC SSRİ |
| Həyat yoldaşı | Cavad bəy Məlik-Yeqanov |
| Uşaqları | Azəra,Taleyə, Asiman |
| Atası | Teymur bəy Bayraməlibəyov |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Məryəm Bayraməlibəyova 1898-ci ilin soyuq yanvar günlərinin birində Lənkəran şəhərində Azərbaycanın görkəmli xalq müəllimi Teymur bəy Bayraməlibəyovun maarif nurlu ocağında dünyaya göz açıb. Məryəm Teymur bəyin doqquz uşağından biri idi. Teymur bəy bütün çətinliklərə sinə gərərək bu uşaqları böyüdüb tərbiyə etmiş, onlara ali təhsil vermişdi. Teymur bəy maarifpərvər bir xalq müəllimi idi və Məryəm xanımın taleyində böyük rolu olmuşdur. Məryəm xanım atasının yolu ilə gedərək müəllimliyi ömrünün qayəsi etmişdi.
Məryəm xanım ibtidai təhsilini "Nicat" xeyriyyə cəmiyyətinin hesabına 1905–1911-ci illərdə Bakıda, Hacı Zeynalabdin Tağıyevin qız məktəbində — I rus-tatar qızlar məktəbində almışdır. O, təhsilini davam etdirmək məqsədi ilə 1911-ci ildə "Müqəddəs Nina" qızlar məktəbinə daxil olmuş və 1917-ci ildə bu məktəbin 8-ci pedaqoji sinfini qızıl medalla bitirmişdir. Oxumağa böyük həvəs göstərən Məryəm xanım ali təhsil almaq üçün Moskvaya gedir və tibb institutuna qəbul edilir.
Moskvada tibb institutuna daxil olan Bayraməlibəyovanın təhsil xərclərini Bakı milyonçusu — xeyriyyəçisi Murtuza Muxtarov öz üzərinə götürmüşdü. Oktyabr çevrilişi (1917) nəticəsində vəziyyətin dəyişməsi ilə əlaqədar vətənə dönmüş və müəllimlik fəaliyyətinə başlamışdır. Məryəm xanım bu haqda xatirələrində yazır:
 | “...Lakin Moskvada 2 aydan artıq qala bilmədim. İnqilabın başlanması ilə əlaqədar olaraq (1917-ci il fevral inqlabı) Bakıya qayıtdım”. |  |
Bakıda qalmaq üçün hər cür imkanın olmasına baxmayaraq, Məryəm xanım Lənkərana gedir. 1921-ci ildə Bakıya köçür. 1922-ci ildə həbs olunmuş, Bakıdan kənara çıxmamaq barədə iltizam verdikdən sonra həbsdən azad olunmuşdur.
1988-ci ildə vəfat etmişdir.
Fəaliyyəti
Qadınların təhsilinə böyük əhəmiyyət verən Məryəm xanım Bayraməlibəyova 1918-ci ilin əvvəllərindən atasının səyi ilə 1917-ci ildə Lənkəranda yaradılmış və hələ fəaliyyətə başlamamış "Ünas" (qızlar) məktəbinin müdiri kimi işə başlayır.
Məryəm xanım Bayraməlibəyova Lənkəranda 50 uşağın təhsil aldığı ilk müsəlman qız məktəbində dərs deməklə yanaşı, 1921-ci ilədək bu məktəbə rəhbərlik etmiş, dram və xor dərnəkləri təşkil etmişdi. Məryəm xanım həmçinin 1919–1920-ci illərdə Lənkəran qızlar gimnaziyasının inspektoru olmuş 1919-cu ildə Lənkəranda ilk qadın Xeyriyyə cəmiyyəti yaratmışdır.
Gənc müəllim qısa müddət ərzində ev-ev, qapı-qapı gəzib məktəbə 9–12 uşaq toplaya bilir və nəticədə, 1918-ci tədris ilində məktəb fəaliyyətə başlayır. Qısa müddət ərzində Lənkəranda 50 uşağın təhsil aldığı ilk müsəlman qız məktəbi Məryəm xanımın rəhbərliyi altında böyük uğur qazanır. Məktəbin şagirdi, Azərbaycanın ilk qadın opera müğənnisi Həqiqət Rzayeva yazırdı: "Məryəm xanım qızları məktəbə cəlb etmək üçün özü də çadrada gəzirdi. Biz təkcə yazmaq, oxumaq öyrənmirdik, eyni zamanda səhnəciklər hazırlayıb valideynlərimiz qarşısında çıxış edirdik. Toplanan vəsait kasıb qızların məktəbə cəlb olunması üçün sərf edilirdi".
1920-ci ildə Məryəm xanım Bayraməlibəyovanın təsis etdiyi "Ünas" məktəbində fəaliyyətə başlayan dram dərnəyi "Dursunəli və Ballı badı" tamaşası idi. Burada hazırlanmış "Dursunəli və Ballı badı" tamaşasının iştirakçıları yalnız qızlar olub. Oğlan rollarını da qızlar oynayıb. Dursunəli rolunda Həqiqət Rzayeva çıxış edib. Sonrakı tamaşalarda o, dramatik rollar oynamaqla yanaşı, məlahətli və güclü səsi ilə tamaşaçılara xüsusi zövq bəxş edib.
Aprel işğalından (1920) sonra pedaqoji fəaliyyətini davam etdirən Bayraməlibəyova 1920–21-ci illərdə savadsızlığın ləğv olunması üzrə ilk qadın kursları təşkil etmiş, bütün qəzada yeganə qadın müəllim kimi siyasi maarif işində fəal çalışmışdır. 1921-ci ildə ailəliklə Bakıya köçmüş, 1921–1923-cü illərdə Azərbaycan nümunəvi — təcrübə məktəbində türk qrupunun rəhbəri olmuşdur. 1922-ci ildə həbs olunmuş, Bakıdan kənara çıxmamaq barədə iltizam verdikdən sonra həbsdən azad olunmuş, pedaqoji fəaliyyətini davam etdirmişdir. 1921-ci ildən 1924-cü ilədək o, ayrı-ayrı məktəblərdə, seminarlarda, texnikumlarda həmkarlar ittifaqı katibi işləyir.
Məryəm xanım Bayraməlibəyova 1925-ci ildə Bakıda nümayəndəsi olmuşdur.
"Şərq qadını", "", "" və s. jurnallarda onun təlim-tərbiyə məsələlərinə dair məqalələri dərc edilirdi. Lakin həyatda bədxahlar, qara qüvvələr onun işıqlı yollarını zülmətə döndərirlər. Vaxtı ilə əri Cavad bəyin Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti parlamentinin üzvü olduğu və "xalq düşməni" damğası ilə həbs və sürgün edildiyi üçün üç uşaq anası olan, respublikanın ümid verən gözəl ziyalı qadını Məryəm xanım Bayraməlibəyova da təqibə məruz qaldı. Sonra "xalq düşməni" adı ilə uzaq Arxangelskə sürgünə göndərildi. Burada ağır işlərdən, işgəncələrdən, ağlamaqdan kor oldu. Lakin onun bu vəziyyəti qəddar ürəkləri yumşaltmadı.
O, ikinci dəfə Qazaxıstana sürgün olundu. 1948-ci ildə cəza müddətini başa vurub Bakıya qayıtdı. 1956-cı ildə bəraət verilənədək Bakıda öz ailəsinin, uşaqlarının yanında yaşamağa qoymadılar. Beləcə Vətən üçün, xalq üçün yanan, onun tərəqqisinə çalışan bu mübariz qadın əzab və iztirablar içində yaşadı. Doxsan il ömür sürdü.
Məryəm xanım Bayraməlibəyova müəllimlik sənətinə olan sevgisi, gənc nəslin təlim-tərbiyəsinə göstərdiyi qayğı, bu yolda fədakarcasına çalışması respublikamızın təhsil ocaqlarında fəaliyyət göstərən müəllimlərimizə bir örnək, bir nümunə olmalıdır.
Ailəsi
1923-cü ildə Məryəm xanım Cavad bəy Məlikyeqanovla ailə həyatı qurub. Məryəm xanım ona və ailəsinə qarşı törədilən haqsızlığa qarşı etiraz əlaməti olaraq 1937-ci ildə SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri M. İ. Kalininə məktub yazmış və səbirsizliklə onun cavabını gözləmişdir. Lakin o, cavabı çox gözləməli olmamışdır. Cəmi bir neçə gündən sonra o, həbs edilərək Bayıl həbsxanasına salınmışdır. Həbs olunarkən 3 qızı olub. Sürgünlük həyatının birinci mərhələsi Arxangelskdə keçib. Burada xəstələnib, gözləri tutulub, müalicə üçün Moskvaya – məhbusların xəstəxanasına göndərilib. Oradan yenidən Qazaxıstana sürgün edilir. 1948-ci ildə azad edilərək Bakıya qayıdıb. Lakin hər iki gözündən kor olmasına baxmayaraq onu Bakıda yaşamağa qoymayıblar. 1956-cı ilə kimi Daşkəsəndə yaşayıb. Sonralar Bakıya köçmüş, övladlarına qovuşmuşdur. Məryəm xanımın 3 qızı taleyin çətinliklərinə baxmayaraq ali təhsil almış və müxtəlif peşələrə sahib olmuşlar.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Kərimov B. B. XX əsrin əvvəllərində Lənkəranda müsəlman qız məktəbinin təşkili tarixindən//Bakı Universitetinin xəbərləri, Humanitar elmlər seriyası, 2011, № 3, s.103–108" (PDF). 2022-05-25 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2017-07-31.
- Cavadova E. … O, həm də görkəmli etnoqraf idi (Teymur bəy Bayraməlibəyovun həyat və yaradıcılığından səhifələr). Bakı: Nurlan, 2009, s.5
- Məryəm xanım Bayraməlibəyova- Məlik-Yeqanovanın ailə arxivi.
- Hüseynbalaoğlu B. H., Talışlı M. M. Lənkəran. Bakı: Maarif, 1990, s. 105
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Ensklopediyası. 2 cilddə II c. Bakı: Lider, 2005, s. 250
- Azərbaycan amalına xidmət etmiş ailə. — https://www.azadliq.info/19803.html 2023-08-04 at the Wayback Machine (istifadə tarixi — 04 avqust 2012)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bayramelibeyova Meryem Teymur bey qizi azerbaycanli pedaqoq Lenkeranda ilk qadin Xeyriyye cemiyyetinin teskilatcisi Unas qizlar mektebinin mudiri 1919 1920 ci illerde Lenkeran qizlar gimnaziyasinin inspektoru 1920 21 ci illerde savadsizligin legv olunmasi uzre ilk qadin kurslarinin teskilatcilarindan biri Meryem BayramelibeyovaMeryem Teymur bey qizi BayramelibeyovaDogum tarixi 1898Dogum yeri Lenkeran Lenkeran qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1987Vetendasligi Rusiya imperiyasi AXC SSRIHeyat yoldasi Cavad bey Melik YeqanovUsaqlari Azera Taleye AsimanAtasi Teymur bey Bayramelibeyov Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMeryem Bayramelibeyova 1898 ci ilin soyuq yanvar gunlerinin birinde Lenkeran seherinde Azerbaycanin gorkemli xalq muellimi Teymur bey Bayramelibeyovun maarif nurlu ocaginda dunyaya goz acib Meryem Teymur beyin doqquz usagindan biri idi Teymur bey butun cetinliklere sine gererek bu usaqlari boyudub terbiye etmis onlara ali tehsil vermisdi Teymur bey maarifperver bir xalq muellimi idi ve Meryem xanimin taleyinde boyuk rolu olmusdur Meryem xanim atasinin yolu ile gederek muellimliyi omrunun qayesi etmisdi Meryem xanim ibtidai tehsilini Nicat xeyriyye cemiyyetinin hesabina 1905 1911 ci illerde Bakida Haci Zeynalabdin Tagiyevin qiz mektebinde I rus tatar qizlar mektebinde almisdir O tehsilini davam etdirmek meqsedi ile 1911 ci ilde Muqeddes Nina qizlar mektebine daxil olmus ve 1917 ci ilde bu mektebin 8 ci pedaqoji sinfini qizil medalla bitirmisdir Oxumaga boyuk heves gosteren Meryem xanim ali tehsil almaq ucun Moskvaya gedir ve tibb institutuna qebul edilir Moskvada tibb institutuna daxil olan Bayramelibeyovanin tehsil xerclerini Baki milyoncusu xeyriyyecisi Murtuza Muxtarov oz uzerine goturmusdu Oktyabr cevrilisi 1917 neticesinde veziyyetin deyismesi ile elaqedar vetene donmus ve muellimlik fealiyyetine baslamisdir Meryem xanim bu haqda xatirelerinde yazir Lakin Moskvada 2 aydan artiq qala bilmedim Inqilabin baslanmasi ile elaqedar olaraq 1917 ci il fevral inqlabi Bakiya qayitdim Bakida qalmaq ucun her cur imkanin olmasina baxmayaraq Meryem xanim Lenkerana gedir 1921 ci ilde Bakiya kocur 1922 ci ilde hebs olunmus Bakidan kenara cixmamaq barede iltizam verdikden sonra hebsden azad olunmusdur 1988 ci ilde vefat etmisdir FealiyyetiQadinlarin tehsiline boyuk ehemiyyet veren Meryem xanim Bayramelibeyova 1918 ci ilin evvellerinden atasinin seyi ile 1917 ci ilde Lenkeranda yaradilmis ve hele fealiyyete baslamamis Unas qizlar mektebinin mudiri kimi ise baslayir Meryem xanim Bayramelibeyova Lenkeranda 50 usagin tehsil aldigi ilk muselman qiz mektebinde ders demekle yanasi 1921 ci iledek bu mektebe rehberlik etmis dram ve xor dernekleri teskil etmisdi Meryem xanim hemcinin 1919 1920 ci illerde Lenkeran qizlar gimnaziyasinin inspektoru olmus 1919 cu ilde Lenkeranda ilk qadin Xeyriyye cemiyyeti yaratmisdir Genc muellim qisa muddet erzinde ev ev qapi qapi gezib mektebe 9 12 usaq toplaya bilir ve neticede 1918 ci tedris ilinde mekteb fealiyyete baslayir Qisa muddet erzinde Lenkeranda 50 usagin tehsil aldigi ilk muselman qiz mektebi Meryem xanimin rehberliyi altinda boyuk ugur qazanir Mektebin sagirdi Azerbaycanin ilk qadin opera mugennisi Heqiqet Rzayeva yazirdi Meryem xanim qizlari mektebe celb etmek ucun ozu de cadrada gezirdi Biz tekce yazmaq oxumaq oyrenmirdik eyni zamanda sehnecikler hazirlayib valideynlerimiz qarsisinda cixis edirdik Toplanan vesait kasib qizlarin mektebe celb olunmasi ucun serf edilirdi 1920 ci ilde Meryem xanim Bayramelibeyovanin tesis etdiyi Unas mektebinde fealiyyete baslayan dram derneyi Dursuneli ve Balli badi tamasasi idi Burada hazirlanmis Dursuneli ve Balli badi tamasasinin istirakcilari yalniz qizlar olub Oglan rollarini da qizlar oynayib Dursuneli rolunda Heqiqet Rzayeva cixis edib Sonraki tamasalarda o dramatik rollar oynamaqla yanasi melahetli ve guclu sesi ile tamasacilara xususi zovq bexs edib Aprel isgalindan 1920 sonra pedaqoji fealiyyetini davam etdiren Bayramelibeyova 1920 21 ci illerde savadsizligin legv olunmasi uzre ilk qadin kurslari teskil etmis butun qezada yegane qadin muellim kimi siyasi maarif isinde feal calismisdir 1921 ci ilde ailelikle Bakiya kocmus 1921 1923 cu illerde Azerbaycan numunevi tecrube mektebinde turk qrupunun rehberi olmusdur 1922 ci ilde hebs olunmus Bakidan kenara cixmamaq barede iltizam verdikden sonra hebsden azad olunmus pedaqoji fealiyyetini davam etdirmisdir 1921 ci ilden 1924 cu iledek o ayri ayri mekteblerde seminarlarda texnikumlarda hemkarlar ittifaqi katibi isleyir Meryem xanim Bayramelibeyova 1925 ci ilde Bakida numayendesi olmusdur Serq qadini ve s jurnallarda onun telim terbiye meselelerine dair meqaleleri derc edilirdi Lakin heyatda bedxahlar qara quvveler onun isiqli yollarini zulmete donderirler Vaxti ile eri Cavad beyin Azerbaycan Demokratik Cumhuriyyeti parlamentinin uzvu oldugu ve xalq dusmeni damgasi ile hebs ve surgun edildiyi ucun uc usaq anasi olan respublikanin umid veren gozel ziyali qadini Meryem xanim Bayramelibeyova da teqibe meruz qaldi Sonra xalq dusmeni adi ile uzaq Arxangelske surgune gonderildi Burada agir islerden isgencelerden aglamaqdan kor oldu Lakin onun bu veziyyeti qeddar urekleri yumsaltmadi O ikinci defe Qazaxistana surgun olundu 1948 ci ilde ceza muddetini basa vurub Bakiya qayitdi 1956 ci ilde beraet verilenedek Bakida oz ailesinin usaqlarinin yaninda yasamaga qoymadilar Belece Veten ucun xalq ucun yanan onun tereqqisine calisan bu mubariz qadin ezab ve iztirablar icinde yasadi Doxsan il omur surdu Meryem xanim Bayramelibeyova muellimlik senetine olan sevgisi genc neslin telim terbiyesine gosterdiyi qaygi bu yolda fedakarcasina calismasi respublikamizin tehsil ocaqlarinda fealiyyet gosteren muellimlerimize bir ornek bir numune olmalidir Ailesi1923 cu ilde Meryem xanim Cavad bey Melikyeqanovla aile heyati qurub Meryem xanim ona ve ailesine qarsi toredilen haqsizliga qarsi etiraz elameti olaraq 1937 ci ilde SSRI Merkezi Icraiyye Komitesinin sedri M I Kalinine mektub yazmis ve sebirsizlikle onun cavabini gozlemisdir Lakin o cavabi cox gozlemeli olmamisdir Cemi bir nece gunden sonra o hebs edilerek Bayil hebsxanasina salinmisdir Hebs olunarken 3 qizi olub Surgunluk heyatinin birinci merhelesi Arxangelskde kecib Burada xestelenib gozleri tutulub mualice ucun Moskvaya mehbuslarin xestexanasina gonderilib Oradan yeniden Qazaxistana surgun edilir 1948 ci ilde azad edilerek Bakiya qayidib Lakin her iki gozunden kor olmasina baxmayaraq onu Bakida yasamaga qoymayiblar 1956 ci ile kimi Daskesende yasayib Sonralar Bakiya kocmus ovladlarina qovusmusdur Meryem xanimin 3 qizi taleyin cetinliklerine baxmayaraq ali tehsil almis ve muxtelif peselere sahib olmuslar Hemcinin baxCavad bey Melikyeqanov Teymur bey BayramelibeyovIstinadlar Kerimov B B XX esrin evvellerinde Lenkeranda muselman qiz mektebinin teskili tarixinden Baki Universitetinin xeberleri Humanitar elmler seriyasi 2011 3 s 103 108 PDF 2022 05 25 tarixinde PDF Istifade tarixi 2017 07 31 Cavadova E O hem de gorkemli etnoqraf idi Teymur bey Bayramelibeyovun heyat ve yaradiciligindan sehifeler Baki Nurlan 2009 s 5 Meryem xanim Bayramelibeyova Melik Yeqanovanin aile arxivi Huseynbalaoglu B H Talisli M M Lenkeran Baki Maarif 1990 s 105 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Ensklopediyasi 2 cildde II c Baki Lider 2005 s 250 Azerbaycan amalina xidmet etmis aile https www azadliq info 19803 html 2023 08 04 at the Wayback Machine istifade tarixi 04 avqust 2012