Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Mustafa Əbdülcəmil Qırımoğlu (13 noyabr 1943, Ay-Serez qəsəbəsi) — 1943-cü ilin 13 noyabrda o zaman Rusiya Federasiyasının tərkibində olan Krım Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Sudak vilayətinin Ay-Serez qəsəbəsində çoxuşaqlı ailədə anadan olub. Bütün Krım tatarları kimi onun da ailəsi 1944-cü il 18 may tarixində Krımdan Orta Asiyaya köçürülüb.
| Mustafa Əbdülcəmil Qırımoğlu | |
|---|---|
| krımtat. Mustafa Abdülcemil Cemilev | |
 | |
Ukraynanın xalq deputatı[d] | |
| 12 may 1998 – 14 may 2002 | |
Ukraynanın xalq deputatı[d] | |
| 14 may 2002 – 25 may 2006 | |
Ukraynanın xalq deputatı[d] | |
| 25 may 2006 – 15 iyun 2007 | |
Ukraynanın xalq deputatı[d] | |
| 23 noyabr 2007 – 12 dekabr 2012 | |
Ukraynanın xalq deputatı[d] | |
| 12 dekabr 2012 – 27 noyabr 2014 | |
Ukraynanın xalq deputatı[d] | |
| 27 noyabr 2014 – 29 avqust 2019 | |
Avropa Şurası Parlament Assambleyasının əvəzedici üzvü[d] | |
| 2 oktyabr 2006 – 26 yanvar 2015 | |
Avropa Şurası Parlament Assambleyasının nümayəndəsi[d] | |
Vəzifədədir | |
| 26 yanvar 2015-ci ildən | |
Ukraynanın xalq deputatı[d] | |
Vəzifədədir | |
| 29 avqust 2019-cu ildən | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 13 noyabr 1943 (80 yaş) |
| Doğum yeri | |
| Partiya | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, dissident |
| Dini | islam |
| | |
| Təltifləri |        |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Haşiyə: "International Relations and Security Network" media agentliyinə 2009-cu il iyulun əvvəllərində verdiyi müsahibəsində Mustafa Cemilev deyib: "Bizim xalq soyqırımın qurbanıdır. İkinci dünya müharibəsi sonunda bizim milləti Stalinin əmri ilə Orta Asiyaya köçürdülər. Heyvanlar üçün nəzərdə tutulmuş vaqonlarda köçürülərkən və Orta Asiyadakı yeni yerlərdə Krım tatarlarının yarısı acından, xəstəlikdən məhv oldu… Mən uşaq olanda, ana və atamın axşamlar göz yaşı içində pıçıldaşmalarından anladım ki, bizim Vətənimiz olub. Bu Vətən – müasir müstəqil Ukraynanın tərkibində olan Krımdır."
Həyatı
1959-cu ildə orta məktəbi bitirən Mustafa bəy sənədlərini Daşkənddəki Orta Asiya Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsinə verir, lakin ona bildirilir ki, Krım tatarlarını bu fakültəyə qəbul etmirlər. Bundan sonra Cəmilev Özbəkistanın Mirzəçaul təmir-mexaniki zavodunda çilingər, tornaçı, elektroçilingər işləyir, daha sonra Daşkəndə köçərək aviasiya zavodunda tornaçı sənətində çalışır.
1961-ci ildə M. Cəmilev gizli yaradılmış "Krım tatar gənclərinin ittifaqı" (KTGİ) təşkilatında tarixi şöbəyə başçılıq edir. Təşkilat bir neçə ay fəaliyyət göstərir və SSRİ "DTK"-si (Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi) tərəfindən repressiyaya məruz qalır. Təşkilatın rəhbərləri Marat Ömərov və Səid Həmzə Ömərov həbs edilərək, 3 və 4 il olmaqla ciddi rejimli əmək-islah kolonunda cəzaya məhkum edilirlər. Gənc Mustafa bəy "antisovet fəaliyyətində" ittiham edilərək işdən çıxarılır və DTK-nin nəzarətinə götürülür.
1962-ci ildə o, Daşkənd İrriqasiya İnstitutunun Hidromeliorasiya fakültəsinə daxil olur. 1965-ci ildə isə, millətçilik və anti-sovet baxışları üstündə institutdan qovulur. Əsas səbəb isə onun KTGİ-ni bərpa etməsi və tələbələr arasında özünün yazdığı "XIII – XVIII əsrlərdə Krımın türk mədəniyyətinin qısa tarixi oçerkləri" əsərini yayması olur. 1966-cı ildə o, "sovet ordusunda qulluqdan yayınma" kimi formal ittihamla 6 ay müddətinə həbs edilir.
Həbsdən azad olduqdan sonra Cəmilev Moskva hüquq müdafiəçiləri ilə yaxınlaşır, SSRİ-də insan hüquqlarının tapdanması, 1968-ci ildə Çexoslovakiyanın sovet işğalı əleyhinə sənədlərin hazırlanması və imzalanmasında fəal iştirak edir. Moskvada akkreditə olunmuş xarici KİV nümayəndələri vasitəsilə Krım tatarlarının problemini dünyaya çatdırmağa çalışır.
1969-cu ilin mayında digər məşhur hüquq müdafiəçiləri ilə birgə "SSRİ-də insan hüquqlarının müdafiəsi təşəbbüs qrupunun" təsisçilərindən biri olur. Həmin ilin sentyabrında Cəmilev yenidən həbs edilir. "Sovet dövlət və ictimai quruluşuna böhtan atmaq" ittihamı ilə ona qarşı qaldırılmış cinayət işi, artıq həbsdə olan dünya üzrə tanınmış hüquq müdafiəçiləri Pyotr Qriqorenko və İlya Qabayın cinayət işləri ilə birləşdirilir.
1970-ci il 19 yanvar tarixində məhkəmə zalında onun son çıxışı SSRİ imperiyasına və kommunist rejiminə qarşı ittiham manifesti kimi qiymətləndirilə bilər. Bu çıxış sonralar əlbəəl gəzərək SSRİ-dəki azadfikirli insanları ayağa qaldırırdı.
Haşiyə: Onun çıxışının son sözləri: "Krım tatar xalqına qarşı qəddar repressiyalara etiraz olaraq, bu xalqın müqəddəs hüququnun – Vətənə olan hüququnun tapdanmasına etiraz olaraq, bizim ölkədə insan hüquqlarının kobud surətdə pozulmasına etiraz olaraq, mən Krım tatar xalqının milli hərəkatının iştirakçısı kimi, SSRİ-də insan hüquqlarının müdafiəsi üzrə Təşəbbqs qrupunun üzvü kimi otuz günlük aclıq aksiyası elan edirəm.
Mən tam dərk edirəm ki, bu aksiya mənim sağlamlığım və hətta həyatım hesabına baş verə bilər, lakin öz milli və vətəndaş hüquqlarımın bu cür kəskin müdafiə formasına əl ataraq, mən ümid edirəm ki, bu olay bir çox insanın yatmış vicdanını oyada biləcək.
Ya Vətən, ya ölüm! Yaşasın azadlıq!"
Daşkənd şəhər məhkəməsinin hökmü ilə, Cəmilev və Qabay 3 il həbs cəzasına, Qriqorenko isə, "psixi qüsurlu" elan edilərək, 5 il müddətinə DTK-nin xüsusi psixiatrik xəstəxanasında məcburi "müalicəyə" məhkum edilirlər. Bu ədalətsiz qərara etiraz əlaməti olaraq Mustafa Cəmilev Daşkənd istintaq tədricxanasında 30 gün davam edən aclıq aksiyası keçirir.
1972-ci ilin sentyabrında azad olunaraq, "islah edilməmiş, antisovet baxışlı element" kimi xarakterizə ilə Gülüstan şəhərində (Özbəkistan) DTK-nin açıq nəzarətinə götürülür. Bu arada oradakı sovxozda mühəndis kimi çalışır.
1974-cü ildə isə, yenidən həbs və 1 illik məhkumluq. İttihamnaməyə görə, guya ordu sıralarına çağırışdan imtina edib. Əslində isə, DTK-nin yerli şöbəsinə məlumat daxil olmuşdu ki, Cəmilev Moskvaya səfər etməyə hazırlaşır. Belə ki, həmin il ABŞ prezidenti Nikson Moskvaya gələcəkdi və DTK çəkinirdi ki, Cəmilev Moskvada Niksona Krım tatarlarının hüquqlarının tapdanması barədə petisiya təqdim edər və ya aksiya təşkil etmək niyyətindədir.
Bu cəzasını Mustafa bəy Omskdakı ciddi rejimli düşərgədə çəkir. Azad olunmasına 3 gün qalmış ona qarşı yeni cinayət işi açılır. Bu dəfə o, cəza müəssisəsində məhkumlar arasında antisovet təbliğatı üstündə ittiham edilir. Bu ittihama qarşı etiraz əlaməti olaraq Cəmilev aclıq aksiyasına başlayır. Artıq "Azadlıq" və "Azad Avropa" radiodalğalarında onun adı geninə-boluna çəkilirdi. Ölümədək aclıq elan etmiş Mustafa Cəmilevi zorən mədəsinə zond yeritməklə qidalandırmağa başlayırlar.
Mustafa Cəmilevin bu məhkumluğunun sonuna yaxın məhkum düşərgəsində ona qarşı "anti-sovet təbliğatı və pantürkizm" ittihamı ilə yeni cinayət işi açılır, lakin 15 günlük aclıq aksiyasından sonra, beynəlxalq mediada SSRİ-nin tənqidi kampaniyasından qurtulmaq üçün onu azad edirlər və xüsusi təyyarə ilə Daşkəndə gətirib 1977-ci ilin dekabrında SSRİ DİN-nin açıq nəzarəti altında azad buraxırlar.
Krım tatarları arasında onun nüfuzu o qədər yüksək idi ki, hətta Özbəkistandakı Krım tatarlarının digər məskənlərinə səfəri yasaq edilmişdi,
amma Daşkənddən kənara çıxdığı üçün 1979-cu ildə il yarım müddətə həbsə məhkum edilir. Tezliklə bu məhkumluq 4 illik Yakutiyaya sürgünlə əvəz edilir. Məhkəmə iclası qapalı keçirilirdi, qohumları və Moskvadan gəlmiş akademik Saxarov məhkəmə zalına buraxılmadılar.
1980-ci ilin 20 iyulda sürgündə Mustafa Cəmilev illərdən bəri onun yolunu gözləyən Safinar xanımla ailə qurur. Onlar sürgündə doğulmuş oğullarının adını Heysər qoyurlar.
Sürgün bitdikdən sonra Mustafa Cəmilev həyat yoldaşı və uşağı ilə birgə Krıma köçür. Üç gün sonra Krımdan çıxarılır. DİN-in açıq administrativ nəzarəti altında Daşkənd vilayətinin Yengiyol şəhərində yaşayıb çilingər işləyir.
1983-cü ilin noyabrında 6-cı dəfə "anti-sovet təbliğatı, millətçilik və pantürkizm" ittihamları ilə həbs edilir. Həmçinin, həbsi ərəfəsində Mustafa Cəmilevin atası vəfat edir. O, atasının cənazəsini Vətəndə – Krımda dəfn etmək üçün onunla həmfikir olmuş həmsoylarının müşayəti ilə Daşkənd hava alanına matəm yürüşü təşkil edir. "İğtişaşlara təşviq" maddəsi də yeni cinayət işinə əlavə edilir. 3 illik məhbəsi Maqadan vilayətinin "Uptar" adlı xüsusi rejimli düşərgədə keçir.
1986-cı ilin dekabrında düşərgə müdiriyyəti ona qarşı "azadlıqdan məhrumetmə yerlərinin qaydalarını pozmaq və məhkumlar arasında anti-sovet təbliğatı" ittihamı ilə yeni cinayət işi açır. Üç ilədək qapalı rejimli müəssisədə məhkumluğu nəzərdə tutan ittihamnaməyə baxmayaraq, artıq SSRİ-də "perestroyka" vüsət almışdı. Demokratik dünyanın Qorbaçov Rusiyası qarşısında qoyduğu tələblərdən biri də məhz, Krım tatar xalqının böyük oğlu Mustafa Cəmilevin azad edilməsi idi. Artıq 70-ci illərdən onun adı Krım tatarlarının lideri və görkəmli hüquq müdafiəçisi kimi bütün dünyaya bəlli idi.
Onu beş il sınaq müddətli üç il şərti cəza ilə azad edirlər. 1987-ci ilin aprelində Krım tatar fəallarının (KTF) ümumittifaq qurultayında Krım Tatar Milli Hərəkatının Mərkəzi Təşəbbüs qrupuna üzv seçilir. "Krım Tatarlarının Milli Hərəkatının xəbərləri" dərgisinin baş redaktoru işləyir.
KTF-in növbəti qurultayında (KTMH) təsis edilir. "Krımoğlu" (Krım tatar ləhcəsində "Qırımoğlu") təxəllüsünü almış Mustafa Cəmilev KTMH-in Mərkəzi Şurasının katibi seçilir. Elə həmin il də o, Krımın Baxçasaray şəhərinə köçür. Beləliklə də Krım tatarlarının öz Vətənlərinə dönüşü başlayır. 1991-ci ilin iyunundan bu günədək o, əvəzsiz sədridir. 2014-cü ildə Rusiyaya birləşdirilən Krımda təxribatların təşkilində şübhəli bilinən Mustafa Cəmiloğlu öz yurdundan 5 illik deportasiya olunub. Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə telefonla danışmasına baxmayaraq Cəmiloğlu tatarları Krımda keçirilən referendumu boykot etməyə çağırıb. 2014-cü ilin avqustun 20-də Ukrayna prezidenti Petro Poroşenko Krım tatarlarının lideri Mustafa Cəmil Krlmoğlunu şəxsi nümayəndəsi təyin etməsi haqda sərəncam imzalayıb.
Rusiyaya qarşı münasibəti
Haşiyə: Kremldən gəlmiş dövlət nümayəndələri o zaman Mustafa Cəmilevə bildirirlər ki, Rusiya KTMH-yə istənilən dəstəyi verəcək, lakin bir şərtlə: Krım tatarları 1954-cü ildə Krımın Rusiyadan Ukraynaya verilməsi barədə qərarı tanımamalıdırlar və Krıma köçəndə də Rusiyaya birləşməyə can atmalıdırlar. Cavabında Krımoğlu onlara belə bir sual verdi: "Nəyə görə tarixi 1954-cü ildən başlayaq? 1773-cü ildə rus imperatriçası II Yekaterina Krımı işğal etdi və bizim qara günlərimiz o zamandan başladı. Tarixə qalsa, biz Krım tatarları gərək 1773-cü ildə Yekaterinanın Krım xanlığını ləğv edən manifestindən başlamalıyıq, sonra isə, 1954-cü il qərarına da gəlib çıxarıq. Unutmayın ki, tarixə qalsa, bu ərazi Krım tatarlarınındır. Krım xanlığı Krımda, Ukrayna və Rusiyanın cənubunu əhatə etmiş Türk sivilizasiyasının son dövlət qurumu idi. Türk və müsəlman xalqı kimi Rusiyanın tərkibində qalmağın nə olduğunu biz çox gözəl bilirik. Bu bir dəfə oldu, daha olmayacaq."
Mükafatları
O, 1995-ci ilin 8 noyabrında İzmir şəhər bələdiyyəsinin insan haqları sahəsində beynəlxalq mükafatına layiq görülür. Onun adına Ankarada park, Ankarada, Sunqurluda və digər Türkiyə şəhərlərində küçə, Səlcuq Universitetində mühazirə zalı, Kırıkkale Universitetinin kitabxanası var. O, Kastomonu və Kırıkkale şəhərlərinin fəxri vətəndaşıdır.
1998-ci ildə ona BMT Ali Komissarlığının qaçqınlar üzrə F. Nansen adına mükafatı verilir. Ukrayna Radasının (1998-ci il və 2002-ci il çağırışları) iki dəfə üzvü seçilib. 2009-cu il mayın 25-də Ukrayna ziyalıları insan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində xidmətlərinə görə Nobel mükafatına layiq görülməsi üçün Mustafa Cəmilevin namizədliyini irəli sürdülər.
İstinadlar
Xarici keçidlər
- Krım Tatarlarının tarixi vətənlərindən deportasiya olunmasının 62-ci ildönümü tamam oldu
- Krım Tatar Xalq Məclisi 2008-01-03 at the Wayback Machine
- Krım Tatar Xalq Cibhəsi
- International Krım Cəmiyəti
- RFE/RL Mustafa Cəmilov ilə musahibə
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Mustafa Ebdulcemil Qirimoglu 13 noyabr 1943 Ay Serez qesebesi 1943 cu ilin 13 noyabrda o zaman Rusiya Federasiyasinin terkibinde olan Krim Muxtar Sovet Sosialist Respublikasinin Sudak vilayetinin Ay Serez qesebesinde coxusaqli ailede anadan olub Butun Krim tatarlari kimi onun da ailesi 1944 cu il 18 may tarixinde Krimdan Orta Asiyaya kocurulub Mustafa Ebdulcemil Qirimoglukrimtat Mustafa Abdulcemil CemilevUkraynanin xalq deputati d 12 may 1998 14 may 2002Ukraynanin xalq deputati d 14 may 2002 25 may 2006Ukraynanin xalq deputati d 25 may 2006 15 iyun 2007Ukraynanin xalq deputati d 23 noyabr 2007 12 dekabr 2012Ukraynanin xalq deputati d 12 dekabr 2012 27 noyabr 2014Ukraynanin xalq deputati d 27 noyabr 2014 29 avqust 2019Avropa Surasi Parlament Assambleyasinin evezedici uzvu d 2 oktyabr 2006 26 yanvar 2015Avropa Surasi Parlament Assambleyasinin numayendesi d Vezifededir26 yanvar 2015 ci ildenUkraynanin xalq deputati d Vezifededir29 avqust 2019 cu ildenSexsi melumatlarDogum tarixi 13 noyabr 1943 1943 11 13 80 yas Dogum yeri Ay Serez qesebesi UkraynaPartiya Avropa HemreyliyiFealiyyeti siyasetci dissidentDini islamTeltifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllar Hasiye International Relations and Security Network media agentliyine 2009 cu il iyulun evvellerinde verdiyi musahibesinde Mustafa Cemilev deyib Bizim xalq soyqirimin qurbanidir Ikinci dunya muharibesi sonunda bizim milleti Stalinin emri ile Orta Asiyaya kocurduler Heyvanlar ucun nezerde tutulmus vaqonlarda kocurulerken ve Orta Asiyadaki yeni yerlerde Krim tatarlarinin yarisi acindan xestelikden mehv oldu Men usaq olanda ana ve atamin axsamlar goz yasi icinde picildasmalarindan anladim ki bizim Vetenimiz olub Bu Veten muasir musteqil Ukraynanin terkibinde olan Krimdir Heyati1959 cu ilde orta mektebi bitiren Mustafa bey senedlerini Daskenddeki Orta Asiya Universitetinin Serqsunasliq fakultesine verir lakin ona bildirilir ki Krim tatarlarini bu fakulteye qebul etmirler Bundan sonra Cemilev Ozbekistanin Mirzecaul temir mexaniki zavodunda cilinger tornaci elektrocilinger isleyir daha sonra Daskende kocerek aviasiya zavodunda tornaci senetinde calisir 1961 ci ilde M Cemilev gizli yaradilmis Krim tatar genclerinin ittifaqi KTGI teskilatinda tarixi sobeye basciliq edir Teskilat bir nece ay fealiyyet gosterir ve SSRI DTK si Dovlet Tehlukesizlik Komitesi terefinden repressiyaya meruz qalir Teskilatin rehberleri Marat Omerov ve Seid Hemze Omerov hebs edilerek 3 ve 4 il olmaqla ciddi rejimli emek islah kolonunda cezaya mehkum edilirler Genc Mustafa bey antisovet fealiyyetinde ittiham edilerek isden cixarilir ve DTK nin nezaretine goturulur 1962 ci ilde o Daskend Irriqasiya Institutunun Hidromeliorasiya fakultesine daxil olur 1965 ci ilde ise milletcilik ve anti sovet baxislari ustunde institutdan qovulur Esas sebeb ise onun KTGI ni berpa etmesi ve telebeler arasinda ozunun yazdigi XIII XVIII esrlerde Krimin turk medeniyyetinin qisa tarixi ocerkleri eserini yaymasi olur 1966 ci ilde o sovet ordusunda qulluqdan yayinma kimi formal ittihamla 6 ay muddetine hebs edilir Hebsden azad olduqdan sonra Cemilev Moskva huquq mudafiecileri ile yaxinlasir SSRI de insan huquqlarinin tapdanmasi 1968 ci ilde Cexoslovakiyanin sovet isgali eleyhine senedlerin hazirlanmasi ve imzalanmasinda feal istirak edir Moskvada akkredite olunmus xarici KIV numayendeleri vasitesile Krim tatarlarinin problemini dunyaya catdirmaga calisir 1969 cu ilin mayinda diger meshur huquq mudafiecileri ile birge SSRI de insan huquqlarinin mudafiesi tesebbus qrupunun tesiscilerinden biri olur Hemin ilin sentyabrinda Cemilev yeniden hebs edilir Sovet dovlet ve ictimai qurulusuna bohtan atmaq ittihami ile ona qarsi qaldirilmis cinayet isi artiq hebsde olan dunya uzre taninmis huquq mudafiecileri Pyotr Qriqorenko ve Ilya Qabayin cinayet isleri ile birlesdirilir 1970 ci il 19 yanvar tarixinde mehkeme zalinda onun son cixisi SSRI imperiyasina ve kommunist rejimine qarsi ittiham manifesti kimi qiymetlendirile biler Bu cixis sonralar elbeel gezerek SSRI deki azadfikirli insanlari ayaga qaldirirdi Hasiye Onun cixisinin son sozleri Krim tatar xalqina qarsi qeddar repressiyalara etiraz olaraq bu xalqin muqeddes huququnun Vetene olan huququnun tapdanmasina etiraz olaraq bizim olkede insan huquqlarinin kobud suretde pozulmasina etiraz olaraq men Krim tatar xalqinin milli herekatinin istirakcisi kimi SSRI de insan huquqlarinin mudafiesi uzre Tesebbqs qrupunun uzvu kimi otuz gunluk acliq aksiyasi elan edirem Men tam derk edirem ki bu aksiya menim saglamligim ve hetta heyatim hesabina bas vere biler lakin oz milli ve vetendas huquqlarimin bu cur keskin mudafie formasina el ataraq men umid edirem ki bu olay bir cox insanin yatmis vicdanini oyada bilecek Ya Veten ya olum Yasasin azadliq Daskend seher mehkemesinin hokmu ile Cemilev ve Qabay 3 il hebs cezasina Qriqorenko ise psixi qusurlu elan edilerek 5 il muddetine DTK nin xususi psixiatrik xestexanasinda mecburi mualiceye mehkum edilirler Bu edaletsiz qerara etiraz elameti olaraq Mustafa Cemilev Daskend istintaq tedricxanasinda 30 gun davam eden acliq aksiyasi kecirir 1972 ci ilin sentyabrinda azad olunaraq islah edilmemis antisovet baxisli element kimi xarakterize ile Gulustan seherinde Ozbekistan DTK nin aciq nezaretine goturulur Bu arada oradaki sovxozda muhendis kimi calisir 1974 cu ilde ise yeniden hebs ve 1 illik mehkumluq Ittihamnameye gore guya ordu siralarina cagirisdan imtina edib Eslinde ise DTK nin yerli sobesine melumat daxil olmusdu ki Cemilev Moskvaya sefer etmeye hazirlasir Bele ki hemin il ABS prezidenti Nikson Moskvaya gelecekdi ve DTK cekinirdi ki Cemilev Moskvada Niksona Krim tatarlarinin huquqlarinin tapdanmasi barede petisiya teqdim eder ve ya aksiya teskil etmek niyyetindedir Bu cezasini Mustafa bey Omskdaki ciddi rejimli dusergede cekir Azad olunmasina 3 gun qalmis ona qarsi yeni cinayet isi acilir Bu defe o ceza muessisesinde mehkumlar arasinda antisovet tebligati ustunde ittiham edilir Bu ittihama qarsi etiraz elameti olaraq Cemilev acliq aksiyasina baslayir Artiq Azadliq ve Azad Avropa radiodalgalarinda onun adi genine boluna cekilirdi Olumedek acliq elan etmis Mustafa Cemilevi zoren medesine zond yeritmekle qidalandirmaga baslayirlar Mustafa Cemilevin bu mehkumlugunun sonuna yaxin mehkum dusergesinde ona qarsi anti sovet tebligati ve panturkizm ittihami ile yeni cinayet isi acilir lakin 15 gunluk acliq aksiyasindan sonra beynelxalq mediada SSRI nin tenqidi kampaniyasindan qurtulmaq ucun onu azad edirler ve xususi teyyare ile Daskende getirib 1977 ci ilin dekabrinda SSRI DIN nin aciq nezareti altinda azad buraxirlar Krim tatarlari arasinda onun nufuzu o qeder yuksek idi ki hetta Ozbekistandaki Krim tatarlarinin diger meskenlerine seferi yasaq edilmisdi amma Daskendden kenara cixdigi ucun 1979 cu ilde il yarim muddete hebse mehkum edilir Tezlikle bu mehkumluq 4 illik Yakutiyaya surgunle evez edilir Mehkeme iclasi qapali kecirilirdi qohumlari ve Moskvadan gelmis akademik Saxarov mehkeme zalina buraxilmadilar 1980 ci ilin 20 iyulda surgunde Mustafa Cemilev illerden beri onun yolunu gozleyen Safinar xanimla aile qurur Onlar surgunde dogulmus ogullarinin adini Heyser qoyurlar Surgun bitdikden sonra Mustafa Cemilev heyat yoldasi ve usagi ile birge Krima kocur Uc gun sonra Krimdan cixarilir DIN in aciq administrativ nezareti altinda Daskend vilayetinin Yengiyol seherinde yasayib cilinger isleyir 1983 cu ilin noyabrinda 6 ci defe anti sovet tebligati milletcilik ve panturkizm ittihamlari ile hebs edilir Hemcinin hebsi erefesinde Mustafa Cemilevin atasi vefat edir O atasinin cenazesini Vetende Krimda defn etmek ucun onunla hemfikir olmus hemsoylarinin musayeti ile Daskend hava alanina matem yurusu teskil edir Igtisaslara tesviq maddesi de yeni cinayet isine elave edilir 3 illik mehbesi Maqadan vilayetinin Uptar adli xususi rejimli dusergede kecir 1986 ci ilin dekabrinda duserge mudiriyyeti ona qarsi azadliqdan mehrumetme yerlerinin qaydalarini pozmaq ve mehkumlar arasinda anti sovet tebligati ittihami ile yeni cinayet isi acir Uc iledek qapali rejimli muessisede mehkumlugu nezerde tutan ittihamnameye baxmayaraq artiq SSRI de perestroyka vuset almisdi Demokratik dunyanin Qorbacov Rusiyasi qarsisinda qoydugu teleblerden biri de mehz Krim tatar xalqinin boyuk oglu Mustafa Cemilevin azad edilmesi idi Artiq 70 ci illerden onun adi Krim tatarlarinin lideri ve gorkemli huquq mudafiecisi kimi butun dunyaya belli idi Onu bes il sinaq muddetli uc il serti ceza ile azad edirler 1987 ci ilin aprelinde Krim tatar feallarinin KTF umumittifaq qurultayinda Krim Tatar Milli Herekatinin Merkezi Tesebbus qrupuna uzv secilir Krim Tatarlarinin Milli Herekatinin xeberleri dergisinin bas redaktoru isleyir KTF in novbeti qurultayinda KTMH tesis edilir Krimoglu Krim tatar lehcesinde Qirimoglu texellusunu almis Mustafa Cemilev KTMH in Merkezi Surasinin katibi secilir Ele hemin il de o Krimin Baxcasaray seherine kocur Belelikle de Krim tatarlarinin oz Vetenlerine donusu baslayir 1991 ci ilin iyunundan bu gunedek o evezsiz sedridir 2014 cu ilde Rusiyaya birlesdirilen Krimda texribatlarin teskilinde subheli bilinen Mustafa Cemiloglu oz yurdundan 5 illik deportasiya olunub Rusiya prezidenti Vladimir Putinle telefonla danismasina baxmayaraq Cemiloglu tatarlari Krimda kecirilen referendumu boykot etmeye cagirib 2014 cu ilin avqustun 20 de Ukrayna prezidenti Petro Porosenko Krim tatarlarinin lideri Mustafa Cemil Krlmoglunu sexsi numayendesi teyin etmesi haqda serencam imzalayib Rusiyaya qarsi munasibetiHasiye Kremlden gelmis dovlet numayendeleri o zaman Mustafa Cemileve bildirirler ki Rusiya KTMH ye istenilen desteyi verecek lakin bir sertle Krim tatarlari 1954 cu ilde Krimin Rusiyadan Ukraynaya verilmesi barede qerari tanimamalidirlar ve Krima kocende de Rusiyaya birlesmeye can atmalidirlar Cavabinda Krimoglu onlara bele bir sual verdi Neye gore tarixi 1954 cu ilden baslayaq 1773 cu ilde rus imperatricasi II Yekaterina Krimi isgal etdi ve bizim qara gunlerimiz o zamandan basladi Tarixe qalsa biz Krim tatarlari gerek 1773 cu ilde Yekaterinanin Krim xanligini legv eden manifestinden baslamaliyiq sonra ise 1954 cu il qerarina da gelib cixariq Unutmayin ki tarixe qalsa bu erazi Krim tatarlarinindir Krim xanligi Krimda Ukrayna ve Rusiyanin cenubunu ehate etmis Turk sivilizasiyasinin son dovlet qurumu idi Turk ve muselman xalqi kimi Rusiyanin terkibinde qalmagin ne oldugunu biz cox gozel bilirik Bu bir defe oldu daha olmayacaq MukafatlariO 1995 ci ilin 8 noyabrinda Izmir seher belediyyesinin insan haqlari sahesinde beynelxalq mukafatina layiq gorulur Onun adina Ankarada park Ankarada Sunqurluda ve diger Turkiye seherlerinde kuce Selcuq Universitetinde muhazire zali Kirikkale Universitetinin kitabxanasi var O Kastomonu ve Kirikkale seherlerinin fexri vetendasidir 1998 ci ilde ona BMT Ali Komissarliginin qacqinlar uzre F Nansen adina mukafati verilir Ukrayna Radasinin 1998 ci il ve 2002 ci il cagirislari iki defe uzvu secilib 2009 cu il mayin 25 de Ukrayna ziyalilari insan huquqlarinin mudafiesi sahesinde xidmetlerine gore Nobel mukafatina layiq gorulmesi ucun Mustafa Cemilevin namizedliyini ireli surduler IstinadlarXarici kecidlerKrim Tatarlarinin tarixi vetenlerinden deportasiya olunmasinin 62 ci ildonumu tamam oldu Krim Tatar Xalq Meclisi 2008 01 03 at the Wayback Machine Krim Tatar Xalq Cibhesi International Krim Cemiyeti RFE RL Mustafa Cemilov ile musahibe