Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Murad darvazası — Şirvanşahlar saray kompleksinin orta həyətinin Şərq divarında yerləşən böyük portal. Murad darvazası Şirvanşahlar saray kompleksi ərazisində XVI əsrə aid olan yeganə tikilidir. Darvaza portalının yuxarı çərçivəsində olan iki medalyon arasındakı kitabədə onun "994-cü ildə (miladi 1585–1586) böyük və ədalətli Sultan III Muradın dövründə" memar Əmirşah Təbrizi tərəfindən inşa edilməsi göstərilib.
| Murad darvazası | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Bakı |
| Yerləşir | İçərişəhər, Qala döngəsi 76 |
| Aidiyyatı | İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu |
| Memar | Əmirşah Təbrizi |
| Sifarişçi | Rəcəb Bakuvi |
| Tikilmə tarixi | 1585 |
| Üslubu | Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | yaxşı |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | vi |
| Təyin edilib | 2000 |
| İstinad nöm. | 958 |
| Dövlət | Azərbaycan |
| Region | Avropa və Şimali Amerika |
| İstinad nöm. | 3.6 |
| Kateqoriya | Portal |
| Əhəmiyyəti | Dünya əhəmiyyətli |
| | |
Portal öz xarakteri etibarilə Divanxana və Şirvanşahlar türbəsinin portallarına oxşasa da, həm işlənmə keyfiyyəti, həm də bəzəyi baxımından onlardan geri qalır.
Tarixi
Tarixi mühit
1576-cı ildə I Şah Təhmasibin ölümündən sonra Səfəvi taxtına onun varisi II Şah İsmayıl keçir. II İsmayıl 1555-ci ildə bağlanmışAmasiya müqaviləsinin şərtlərinə əməl etməyərək Osmanlı əmirlərini öz tərəfinə çəkməyə çalışır. Buna görə də Osmanlı sultanı III Murad Van bəylərbəyinə bölgədə sabitliyin təmin edilməsini tapşırır. Səfəvilərin Luristan valisinin Osmanlılara sığınması ilə münasibətlər daha da gərginləşir. 1578-ci ildə gənc şah II İsmayılın zəhərlənərək öldürülməsindən sonra Səfəvilər sarayında taxt uğrunda mübarizə başlayır. Ölkənin belə mürəkkəb siyasi vəziyyətində Sultan III Murad Səfəvilərə qarşı müharibə elan edir.
1578–1590-cı illəri əhatə edən müharibə Şimalda Qafqaz cəbhəsində, cənubda isə İraq cəbhəsində aparılır. 1578-ci ildə Səfəvi taxtına Məhəmməd Xudabəndə oturur. 9 avqust 1578-ci ildə Osmanlı tərəfindən Lala Mustafa paşa, Səfəvi tərəfindən isə Toxmaq xanın rəhbərlik etdiyi ordular arasında baş vermiş Çıldır döyüşündə məğlub olan Səfəvilər Tiflis də daxil olmaqla bütün Gürcüstan üzərində nəzarəti itirirlər. 1583-cü ildə Osmanlı tərəfdən Özdəmiroğlu Osman paşa, Səfəvi tərəfdən İmamqulu xanın rəhbərlik etdiyi ordular arasında baş vermiş nəticəsində Dağıstan və Şirvan Osmanlıların hakimiyyətinə keçmiş, Osmanlı sərhəddləri Şərqdə ən geniş formasını almış, Osmanlılar ilk dəfə Xəzər dənizinə çıxış əldə etmişdilər. 1590-cı ildə Osmanlı və Səfəvilər arasında bağlanmış İstanbul müqaviləsinin şərtlərinə görə Talış bölgəsi istisna olmaqla bütün Şimali Azərbaycan, Qarabağdan Marağaya qədər Cənubi Azərbaycan ərazisinin Osmanlıların hakimiyyətinə keçməsi tanınmışdır.
Tikilməsi
Murad darvazası Şirvanşahlar saray kompleksi ərazisində XVI əsrə aid olan yeganə tikilidir. Darvaza portalının yuxarı çərçivəsində olan iki medalyon arasındakı kitabədə aşağıdakılar yazılıb:
 | Bu bina Ulu Rəcəb Bakuvinin sifarişi əsasında 994-cü ildə (miladi 1585-1586) böyük və ədalətli Sultan III Muradın dövründə tikdirilib. |  |
Portalın divar oyuqlarının yanındakı yazılardan onun, Təbrizli memar Əmirşah tərəfindən inşa edilməsi məlum olur.
Funksiyası
Saray kompleksinin baş planı nəzərdən keçirildikdə aydın olur ki, həyətin bu hissəsində saray binasına girmək üçün bir qapı belə yoxdur. Buna görə də portal bir növ tək qalmış və hətta ona bitişən divarla da əlaqələndirilməmişdir. Belə ki, portal yaxşı yonulmuş və bir-birinin üzərinə kip oturan daşlardan tikilərək düz cəgələrlə doğranmış, divar isə kobud yonulmuş daşlardan hörülmüşdür. O, nə daşların ölçüsü, nə də dərzlərin qabalığı ilə portalın hörgüsünə uyğun gəlmir. S. Dadaşov və M. Hüseynov qeyd edir ki, ola bilsin ki, hökmdarlardan biri burada bir bina tikdirmək istəmiş, lakin nə isə ona imkan verməmişdir. Portal üzərindəki kitabədə də göstərilir ki, qapı deyil, "bina tikmək əmr olundu".
Memarlıq xüsusiyyətləri
Böyük portal olan Murad darvazası Şirvanşahlar saray kompleksinin orta həyətinin Şərq divarında yerləşir. Portal öz xarakteri etibarilə Divanxana və Şirvanşahlar türbəsinin portallarına oxşasa da, həm işlənmə keyfiyyəti, həm də bəzəyi baxımından onlardan geri qalır.
Divanxana və Şirvanşahlar türbəsinin portallarının alçaq, lakin gözəl rəsmlərlə bəzədilmiş qapıları bir növ miqyas vəzifəsini yerinə yetirir, bunun da sayəsində portalın özü abidəvi və çox əzəmətli görünür, lakin Murad darvazasının giriş hissəsindəki enli, alçaq və qeyri-mütənasib qapı ümumi təsiri xeyli zəiflədir.
İstinadlar
- Parry, V.J. The Reign of Suleiman the Magnificent, 1520-1566 ('A History of the Ottoman Empire to 1730). ed. M.A. Cook (Cambridge University Press, ). 1976. 94.
- "3. Murad Dönemi Fetihler". osmanlipadisahlari.gen.tr. 2015-10-05 tarixində . İstifadə tarixi: 23 oktyabr 2017.
- Ga ́bor A ́goston, Bruce Alan Masters. Encyclopedia of the Ottoman Empire 2018-09-07 at the Wayback Machine Infobase Publishing, 1 jan. 2009 ISBN p 282
- Joseph von Hammer. Osmanlı Tarihi Vol II. İstanbul: (condensation: Abdülkadir Karahan), Milliyet yayınları. 96.
- Mitchell, Colin P. [books New Perspectives on Safavid Iran: Empire and Society] (#bad_url). 68.
- Yaşar Yücel, Ali Sevim. Türkiye Tarihi III. AKDTYKTTK Yayınları. 1991. ISBN .
- Fərhadoğlu, 2006. səh. 126
- Dadaşov, Useynov, 1955. səh. 23
- Dadaşov, Useynov, 1955. səh. 24
Ədəbiyyat
- Fərhadoğlu, Kamil. İçərişəhər. Bakı: Şərq-Qərb nəşriyyatı, AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu. 2006. səh. 256.
- S. Dadaşov, M. Useynov. Bakının memarlıq abidələri. Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nəşriyyatı. 1955. səh. 42.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Murad darvazasi Sirvansahlar saray kompleksinin orta heyetinin Serq divarinda yerlesen boyuk portal Murad darvazasi Sirvansahlar saray kompleksi erazisinde XVI esre aid olan yegane tikilidir Darvaza portalinin yuxari cercivesinde olan iki medalyon arasindaki kitabede onun 994 cu ilde miladi 1585 1586 boyuk ve edaletli Sultan III Muradin dovrunde memar Emirsah Tebrizi terefinden insa edilmesi gosterilib Murad darvazasi40 21 58 sm e 49 50 13 s u Olke AzerbaycanSeher BakiYerlesir Iceriseher Qala dongesi 76Aidiyyati Iceriseher Dovlet Tarix Memarliq QoruguMemar Emirsah TebriziSifarisci Receb BakuviTikilme tarixi 1585Uslubu Sirvan Abseron memarliq mektebiVeziyyeti yaxsiUNESCO Umumdunya IrsiTipiMedeniKriteriyaviTeyin edilib2000Istinad nom 958DovletAzerbaycanRegionAvropa ve Simali AmerikaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 3 6KateqoriyaPortalEhemiyyetiDunya ehemiyyetliMurad darvazasiIceriseherin xeritesinde Murad darvazasi Portal oz xarakteri etibarile Divanxana ve Sirvansahlar turbesinin portallarina oxsasa da hem islenme keyfiyyeti hem de bezeyi baximindan onlardan geri qalir TarixiTarixi muhit Portalin stalaktitli bastagi 1576 ci ilde I Sah Tehmasibin olumunden sonra Sefevi taxtina onun varisi II Sah Ismayil kecir II Ismayil 1555 ci ilde baglanmisAmasiya muqavilesinin sertlerine emel etmeyerek Osmanli emirlerini oz terefine cekmeye calisir Buna gore de Osmanli sultani III Murad Van beylerbeyine bolgede sabitliyin temin edilmesini tapsirir Sefevilerin Luristan valisinin Osmanlilara siginmasi ile munasibetler daha da gerginlesir 1578 ci ilde genc sah II Ismayilin zeherlenerek oldurulmesinden sonra Sefeviler sarayinda taxt ugrunda mubarize baslayir Olkenin bele murekkeb siyasi veziyyetinde Sultan III Murad Sefevilere qarsi muharibe elan edir 1578 1590 ci illeri ehate eden muharibe Simalda Qafqaz cebhesinde cenubda ise Iraq cebhesinde aparilir 1578 ci ilde Sefevi taxtina Mehemmed Xudabende oturur 9 avqust 1578 ci ilde Osmanli terefinden Lala Mustafa pasa Sefevi terefinden ise Toxmaq xanin rehberlik etdiyi ordular arasinda bas vermis Cildir doyusunde meglub olan Sefeviler Tiflis de daxil olmaqla butun Gurcustan uzerinde nezareti itirirler 1583 cu ilde Osmanli terefden Ozdemiroglu Osman pasa Sefevi terefden Imamqulu xanin rehberlik etdiyi ordular arasinda bas vermis neticesinde Dagistan ve Sirvan Osmanlilarin hakimiyyetine kecmis Osmanli serheddleri Serqde en genis formasini almis Osmanlilar ilk defe Xezer denizine cixis elde etmisdiler 1590 ci ilde Osmanli ve Sefeviler arasinda baglanmis Istanbul muqavilesinin sertlerine gore Talis bolgesi istisna olmaqla butun Simali Azerbaycan Qarabagdan Maragaya qeder Cenubi Azerbaycan erazisinin Osmanlilarin hakimiyyetine kecmesi taninmisdir Tikilmesi Murad darvazasi Sirvansahlar saray kompleksi erazisinde XVI esre aid olan yegane tikilidir Darvaza portalinin yuxari cercivesinde olan iki medalyon arasindaki kitabede asagidakilar yazilib Bu bina Ulu Receb Bakuvinin sifarisi esasinda 994 cu ilde miladi 1585 1586 boyuk ve edaletli Sultan III Muradin dovrunde tikdirilib Portalin divar oyuqlarinin yanindaki yazilardan onun Tebrizli memar Emirsah terefinden insa edilmesi melum olur Funksiyasi Saray kompleksinin bas plani nezerden kecirildikde aydin olur ki heyetin bu hissesinde saray binasina girmek ucun bir qapi bele yoxdur Buna gore de portal bir nov tek qalmis ve hetta ona bitisen divarla da elaqelendirilmemisdir Bele ki portal yaxsi yonulmus ve bir birinin uzerine kip oturan daslardan tikilerek duz cegelerle dogranmis divar ise kobud yonulmus daslardan horulmusdur O ne daslarin olcusu ne de derzlerin qabaligi ile portalin horgusune uygun gelmir S Dadasov ve M Huseynov qeyd edir ki ola bilsin ki hokmdarlardan biri burada bir bina tikdirmek istemis lakin ne ise ona imkan vermemisdir Portal uzerindeki kitabede de gosterilir ki qapi deyil bina tikmek emr olundu Memarliq xususiyyetleriBoyuk portal olan Murad darvazasi Sirvansahlar saray kompleksinin orta heyetinin Serq divarinda yerlesir Portal oz xarakteri etibarile Divanxana ve Sirvansahlar turbesinin portallarina oxsasa da hem islenme keyfiyyeti hem de bezeyi baximindan onlardan geri qalir Divanxana ve Sirvansahlar turbesinin portallarinin alcaq lakin gozel resmlerle bezedilmis qapilari bir nov miqyas vezifesini yerine yetirir bunun da sayesinde portalin ozu abidevi ve cox ezemetli gorunur lakin Murad darvazasinin giris hissesindeki enli alcaq ve qeyri mutenasib qapi umumi tesiri xeyli zeifledir IstinadlarParry V J The Reign of Suleiman the Magnificent 1520 1566 A History of the Ottoman Empire to 1730 ed M A Cook Cambridge University Press 1976 94 3 Murad Donemi Fetihler osmanlipadisahlari gen tr 2015 10 05 tarixinde Istifade tarixi 23 oktyabr 2017 Ga bor A goston Bruce Alan Masters Encyclopedia of the Ottoman Empire 2018 09 07 at the Wayback Machine Infobase Publishing 1 jan 2009 ISBN 1438110251 p 282 Joseph von Hammer Osmanli Tarihi Vol II Istanbul condensation Abdulkadir Karahan Milliyet yayinlari 96 Mitchell Colin P books New Perspectives on Safavid Iran Empire and Society bad url 68 Yasar Yucel Ali Sevim Turkiye Tarihi III AKDTYKTTK Yayinlari 1991 ISBN 21 23 43 44 Ferhadoglu 2006 seh 126 Dadasov Useynov 1955 seh 23 Dadasov Useynov 1955 seh 24EdebiyyatFerhadoglu Kamil Iceriseher Baki Serq Qerb nesriyyati AMEA Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutu 2006 seh 256 S Dadasov M Useynov Bakinin memarliq abideleri Baki Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasi Nesriyyati 1955 seh 42 Hemcinin baxAzerbaycanda YUNESKO nun Umumdunya irsi obyektlerinin siyahisi Azerbaycanda qeydiyyata alinmis dunya ehemiyyetli memarliq abidelerinin siyahisi Sirvan Abseron memarliq mektebi Sirvansahlar dovleti