Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Monqolustan əhalisi — Monqolustan əhalisinin demoqrafik xüsusiyyətləri. 2016-cı ilə olan məlumata görə Monqolustan əhalisinin sayı 3,081,677 nəfərdir.
Sahəsinə görə dünyanın ən böyük 18-ci dövləti olmasına baxmayaraq, Monqolustan ərazinin məskunlaşma baxımından çox əlverişsiz olması səbəbilə əhalisinin sayına görə 134-cü pillədədir.
Statistika
Ölkə əhalisinin 51,2 faizi şəhərlərdə yaşayır, əhalisinin 95 faizi oxuyub-yazmağı bacarır. Əhali ilə bağlı Monqolustanın ən böyük problemi kişilərin sayının az olmasıdır. Sovetlər dönəmində Rusiyanın təsir dairəsində olan Monqolustanda kişilərinin böyük qismi spirtli içkilərə aludə olublar. Kişilərin sayının azaldığı Monqolustanda hazırda 6 qadına 1 kişi düşür. Kişilərin sayı az olduğu üçün bu ölkədə qızlar deyil, evlənəcək kişilər üçün başlıq pulu istənilir. 45 milyon mal-qaranın olduğu Monqolustanda başlıq üçün də elə mal-qara verilir.
Siyahıyaalınma
2010-cu ildəki əhali siyahıyaalınmasına əsasən Monqolustan əhalisinin sayı 2.754.685 nəfər olmuşdur. Onlardan 2.647.545 nəfəri Monqolustan vətəndaşları, 107.140 nəfəri isə xarici ölkələrin vətəndaşlarıdır.
Artım tempi
Monqolustan əhalisinin artım tempi müxtəlif illərdə ardıcıllıqla aşağıdakı kimi olmuşdur:
- 1918 - 647,5 min;
- 1935 - 738,2 min;
- 1944 - 759,1 min;
- 1956 - 845,5 min;
- 1963 - 1071,1 min;
- 1969 - 1197,6 min;
- 1979 - 1595,0 min;
- 1989 - 2044,0 min;
- 2000 - 2373,5 min;
- 2011 - 2811,6 min
- 2015 - 3057,8 min
Etnik tərkibi
Ölkə əhalisinin əksər hissəsi etnik monqollardan ibarətdir, lakin qazaxlar və tuvalar da xüsusilə ölkənin qərbində etnik azlıq təşkil edirlər.
Monqolustanda türk toplumunu qazaxlar, tuvalılar (onların etnik qrupu olan urianxaylarla birlikdə), uyğurlar (uyğur dilinin hotən dialektində danışanlar) və özbəklər əmələ gətirir. Ümumilikdə isə Monqolustan əhalisini təşkil edən əsas 24 tayfadan dördü türk tayfasıdır ki, bunlar da Kazak, Hoton, Tıva və Duhadır.
| Etnik qrup | 1989 sa. | 2000 sa. | 2010 sa. |
|---|---|---|---|
| cəmi | 2 043 954 | 2 373 493 | 2 647 545 |
| xalxa | 1 610 424 | 1 934 674 | 2 168 141 |
| qazax | 120 506 | 102 983 | 101 526 |
| dörvöd | 55,208 | 66 706 | 72 403 |
| bayad | 39 233 | 50 824 | 56 573 |
| buryat | 35 444 | 40 620 | 45 087 |
| darqanqa | 29 040 | 31 909 | 27 412 |
| urianxay | 23 478 | 25 183 | 26 654 |
| zaxçin | 22 998 | 29 766 | 32 845 |
| darxad | 14 757 | 19 019 | 21 558 |
| öld | 9 188 | 14 634 | 15 520 |
| xotqoid | ... | 7 237 | 15 460 |
| torqud | 10 050 | 12 628 | 14 176 |
| hotən | ... | 9 014 | 11 304 |
| myanqad | 4 760 | 6 082 | 6 592 |
| tuva | ... | 4 778 | 5 169 |
| barqa | 2 130 | 2 506 | 2 989 |
| uzemçin | 2 086 | 2 386 | 2 577 |
| eljiqen | ... | 151 | 1 340 |
| sartul | ... | 1 540 | 1 286 |
| xamniqan | ... | 565 | 537 |
| Duhalar | ... | 303 | 282 |
| özbək | ... | 380 | 260 |
| xarçin | ... | 266 | 152 |
| saxar | ... | 123 | 132 |
| xmer | 6 076 | ... | ... |
| xoşud | ... | 183 | ... |
| xan | 247 | 173 | ... |
| rus | 140 | 158 | ... |
| xorçin | ... | 150 | ... |
| xalimaq | ... | 5 | ... |
| digər | 1 509 | 323 | 17 462 |
| təsniflənməmiş | 56 680 | 8 224 |
Dini etiqad
Dini baxımdan əhalinin əksəriyyəti buddistdir. Heç bir dinə etiqad etməyənlər ikinci ən böyük qrupdur. İslam dini etnik qazaxlar arasında geniş yayılmışdır. Duhalar kimi türk toplumlarında isə şamanizm yayılmışdır.
15 yaşdan yuxarı yaşda olan Monqolustan vətəndaşlarının dini etiqadları aşağıdakı cədvəldə göstərilmişdir:
| Etiqad | Etiqad edənlərin sayı | Ümumi saya nisbəti |
|---|---|---|
| cəmi | 1 905 969 | 100.0% |
| buddizm | 1 009 357 | 53.0% |
| ateizm | 735 283 | 38.6% |
| islam | 57 702 | 3.0% |
| şamanizm | 55 174 | 2.9% |
| xristianlıq | 41 117 | 2.1% |
| digər | 6 933 | 0.4% |
Məşğulluq problemləri
2016-cı ildə BMT özünün Fövqəladə vəziyyətlərə reaksiya Mərkəzi Fondundan Monqolustanda humanitar layihələrin maliyyələşdiriməsinə 2,4 milyon dollar vəsait ayırmışdır. Bu qərar Monqolustanın üzləşdiyi "dzud" adı ilə tanınan quraqlıq və təbii fəlakətlə bağlı idi. Belə ki, 2015-ci ildə quraq yay sərt qışla əvəz olunmuş, dekabr ayından isə "dzud" Monqolustan əhalisi üçün əsl fəlakətə çevrilmiş, o ölkə ərazisinin 60 faizini əhatə etmişdir. Nəticədə ölkənin əksər hissələrində mal-qara üçün normal otlaq qalmamışdır.
Ədəbiyyat
- Брук С. И. «Население мира. Этнодемографический справочник», — Москва 1986 (rus.)
- «Der Fischer Weltalmanach 2007. Zahlen. Fakten. Daten». (alm.)
- Потёмкина И. И. «Монголия», — Москва, "Мысль", 1988 — 142 с. (rus.)
İstinadlar
- . UBSEG.GOV.MN. 2016-04-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- . 2010-01-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-25.
- Монгол Улсын хүн ам, орон сууцны 2010 оны тооллого :Хүн ам, орон сууцны 2010 оны толлого тооллогын үр дүн 2013-10-25 at the Wayback Machine
- Бадараев Д.Д. Социально-демографические и структурные аспекты становления современного монгольского общества // Вестник Бурятского научного центра Сибирского отделения российской академии наук. - 2012. - № 4 (8). - С. 69. Режим доступа: http://www.bscnet.ru/upload/iblock/cf6/vestnik_4_8_.pdf[ölü keçid]
- Бадараев Д.Д. Социально-демографические и структурные аспекты становления современного монгольского общества // Вестник Бурятского научного центра Сибирского отделения российской академии наук. - 2012. - № 4 (8). - С. 70. Режим доступа: http://www.bscnet.ru/upload/iblock/cf6/vestnik_4_8_.pdf[ölü keçid]
- "Население Монголии более 3 млн 57 тысяч человек". 2020-02-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-10.
- Ethnologue report for language code :tyv 2010-10-08 at the Wayback Machine
- Ethnologue report for language code :uig 2009-01-16 at the Wayback Machine
- Şahnaz Kamalova. Türkdilli Duhalar – yox olmaq təhlükəsilə üz-üzə 2023-07-07 at the Wayback Machine. 525-ci qəzet. 8 fevral 2013, səh. 7 (az.)
- United Nations Statistics Division :4. Population by national and/or ethnic group, sex and urban/rural residence: each census, 1985 - 2003 or Population selon le group national et/ourthnique, le sexe et la résidence urbaine/rurale: recensements de 1985 à 2003 2018-07-25 at the Wayback Machine
- . The Mongolian Kazakh Diaspora. 2017-10-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 noyabr 2017.
- BMT “dzud”dan ziyan görmüş Monqolustan üçün 2,4 milyon dollar yardım ayırıb 2019-07-04 at the Wayback Machine. azertag.az, 18.03.2016 (az.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Monqolustan ehalisi Monqolustan ehalisinin demoqrafik xususiyyetleri 2016 ci ile olan melumata gore Monqolustan ehalisinin sayi 3 081 677 neferdir Sahesine gore dunyanin en boyuk 18 ci dovleti olmasina baxmayaraq Monqolustan erazinin meskunlasma baximindan cox elverissiz olmasi sebebile ehalisinin sayina gore 134 cu pillededir StatistikaMonqollar milli bayram vaxti Olke ehalisinin 51 2 faizi seherlerde yasayir ehalisinin 95 faizi oxuyub yazmagi bacarir Ehali ile bagli Monqolustanin en boyuk problemi kisilerin sayinin az olmasidir Sovetler doneminde Rusiyanin tesir dairesinde olan Monqolustanda kisilerinin boyuk qismi spirtli ickilere alude olublar Kisilerin sayinin azaldigi Monqolustanda hazirda 6 qadina 1 kisi dusur Kisilerin sayi az oldugu ucun bu olkede qizlar deyil evlenecek kisiler ucun basliq pulu istenilir 45 milyon mal qaranin oldugu Monqolustanda basliq ucun de ele mal qara verilir Siyahiyaalinma2010 cu ildeki ehali siyahiyaalinmasina esasen Monqolustan ehalisinin sayi 2 754 685 nefer olmusdur Onlardan 2 647 545 neferi Monqolustan vetendaslari 107 140 neferi ise xarici olkelerin vetendaslaridir Artim tempiMonqolustan ehalisinin artim tempi muxtelif illerde ardicilliqla asagidaki kimi olmusdur 1918 647 5 min 1935 738 2 min 1944 759 1 min 1956 845 5 min 1963 1071 1 min 1969 1197 6 min 1979 1595 0 min 1989 2044 0 min 2000 2373 5 min 2011 2811 6 min 2015 3057 8 minEtnik terkibiOlke ehalisinin ekser hissesi etnik monqollardan ibaretdir lakin qazaxlar ve tuvalar da xususile olkenin qerbinde etnik azliq teskil edirler Monqolustanda turk toplumunu qazaxlar tuvalilar onlarin etnik qrupu olan urianxaylarla birlikde uygurlar uygur dilinin hoten dialektinde danisanlar ve ozbekler emele getirir Umumilikde ise Monqolustan ehalisini teskil eden esas 24 tayfadan dordu turk tayfasidir ki bunlar da Kazak Hoton Tiva ve Duhadir Monqolustan vetendaslarinin milli terkibi Etnik qrup 1989 sa 2000 sa 2010 sa cemi 2 043 954 2 373 493 2 647 545xalxa 1 610 424 1 934 674 2 168 141qazax 120 506 102 983 101 526dorvod 55 208 66 706 72 403bayad 39 233 50 824 56 573buryat 35 444 40 620 45 087darqanqa 29 040 31 909 27 412urianxay 23 478 25 183 26 654zaxcin 22 998 29 766 32 845darxad 14 757 19 019 21 558old 9 188 14 634 15 520xotqoid 7 237 15 460torqud 10 050 12 628 14 176hoten 9 014 11 304myanqad 4 760 6 082 6 592tuva 4 778 5 169barqa 2 130 2 506 2 989uzemcin 2 086 2 386 2 577eljiqen 151 1 340sartul 1 540 1 286xamniqan 565 537Duhalar 303 282ozbek 380 260xarcin 266 152saxar 123 132xmer 6 076 xosud 183 xan 247 173 rus 140 158 xorcin 150 xalimaq 5 diger 1 509 323 17 462tesniflenmemis 56 680 8 224Dini etiqadDini baximdan ehalinin ekseriyyeti buddistdir Hec bir dine etiqad etmeyenler ikinci en boyuk qrupdur Islam dini etnik qazaxlar arasinda genis yayilmisdir Duhalar kimi turk toplumlarinda ise samanizm yayilmisdir 15 yasdan yuxari yasda olan Monqolustan vetendaslarinin dini etiqadlari asagidaki cedvelde gosterilmisdir Etiqad Etiqad edenlerin sayi Umumi saya nisbeticemi 1 905 969 100 0 buddizm 1 009 357 53 0 ateizm 735 283 38 6 islam 57 702 3 0 samanizm 55 174 2 9 xristianliq 41 117 2 1 diger 6 933 0 4 Mesgulluq problemleri2016 ci ilde BMT ozunun Fovqelade veziyyetlere reaksiya Merkezi Fondundan Monqolustanda humanitar layihelerin maliyyelesdirimesine 2 4 milyon dollar vesait ayirmisdir Bu qerar Monqolustanin uzlesdiyi dzud adi ile taninan quraqliq ve tebii felaketle bagli idi Bele ki 2015 ci ilde quraq yay sert qisla evez olunmus dekabr ayindan ise dzud Monqolustan ehalisi ucun esl felakete cevrilmis o olke erazisinin 60 faizini ehate etmisdir Neticede olkenin ekser hisselerinde mal qara ucun normal otlaq qalmamisdir EdebiyyatBruk S I Naselenie mira Etnodemograficheskij spravochnik Moskva 1986 rus Der Fischer Weltalmanach 2007 Zahlen Fakten Daten alm Potyomkina I I Mongoliya Moskva Mysl 1988 142 s rus Istinadlar UBSEG GOV MN 2016 04 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib 2010 01 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 11 25 Mongol Ulsyn hүn am oron suucny 2010 ony toollogo Hүn am oron suucny 2010 ony tollogo toollogyn үr dүn 2013 10 25 at the Wayback Machine Badaraev D D Socialno demograficheskie i strukturnye aspekty stanovleniya sovremennogo mongolskogo obshestva Vestnik Buryatskogo nauchnogo centra Sibirskogo otdeleniya rossijskoj akademii nauk 2012 4 8 S 69 Rezhim dostupa http www bscnet ru upload iblock cf6 vestnik 4 8 pdf olu kecid Badaraev D D Socialno demograficheskie i strukturnye aspekty stanovleniya sovremennogo mongolskogo obshestva Vestnik Buryatskogo nauchnogo centra Sibirskogo otdeleniya rossijskoj akademii nauk 2012 4 8 S 70 Rezhim dostupa http www bscnet ru upload iblock cf6 vestnik 4 8 pdf olu kecid Naselenie Mongolii bolee 3 mln 57 tysyach chelovek 2020 02 25 tarixinde Istifade tarixi 2016 11 10 Ethnologue report for language code tyv 2010 10 08 at the Wayback Machine Ethnologue report for language code uig 2009 01 16 at the Wayback Machine Sahnaz Kamalova Turkdilli Duhalar yox olmaq tehlukesile uz uze 2023 07 07 at the Wayback Machine 525 ci qezet 8 fevral 2013 seh 7 az United Nations Statistics Division 4 Population by national and or ethnic group sex and urban rural residence each census 1985 2003 or Population selon le group national et ourthnique le sexe et la residence urbaine rurale recensements de 1985 a 2003 2018 07 25 at the Wayback Machine The Mongolian Kazakh Diaspora 2017 10 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 noyabr 2017 BMT dzud dan ziyan gormus Monqolustan ucun 2 4 milyon dollar yardim ayirib 2019 07 04 at the Wayback Machine azertag az 18 03 2016 az