Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Duhalar — Monqolustanın şimalında yaşayan Monqolustan əhalisini təşkil edən 24 tayfadan biri. Duha tayfası Monqolustandakı dörd türk tayfasından biridir. Digərləri Kazak, Hoton və Tıvadır. 2010-cu ilin məlumatlarına əsasən duhaların sayı cəmi 282 nəfər idi.
| Ümumi sayı | |||
|---|---|---|---|
| 282 (2010) | |||
| Yaşadığı ərazilər | |||
| |||
| Dili | |||
| Dini | |||
Etnonimi
Monqol mənbələrində duhaları uranhay, tayqa uranhay, taigin irged (azərb. tayqa xalqı), oin irged (azərb. meşə xalqı), soyat, tsaatan (azərb. şimal maralının sahibləri - "tsaa" – şimal maralı və isimdən isim düzəldən "-tan" şəkilçisi) olaraq adlandırıblar. Hazırda isə monqollar rəsmi olaraq duhaları və həmçinin Monqolustandakı müsəlman olmayan digər türk xalqlarını ümumilikdə uyğur adlandırırlar.
Bəzi türkoloq və tarixçilərin fikrincə "tuva/tuba" etnoniminə sahib xalqlar əslən samoyed və yeniseyli olub tarixin müxtəlif dövrlərində türkləşiblər ki, duhalar da onlardan biridir.
"Du-bo", "Tu-po" etnonimi ilk olaraq VII yüzilliyin əvvəllərində 581-618-ci illəri əhatə edən Çin Sui-Şu təqvimində qeyd edilib. Duhaların adı ilk dəfə 618-907-ci illərdə Çində hakimiyyətdə olmuş Tan sülaləsi dövrünün salnamələrində göstərilmişdir. 618-906-cı illərə aid olan Çin Tang-Shu kitabəsində duhalar, uyğurlar və bir qism Oğuz boylarının da mənsub olduğu xalqlar "T ieh-le" boylar birliyində göstərilmişdir.
Bu mənbələrə görə "Tu-po" xalqı 551-744-cü illərdə olmuş Birinci ilə İkinci Göytürk xaqanlıqları və 744-840-cı illərdə olmuş Uyğur Xaqanlığı dövrlərində qırğızların və "kiçik göl"ün cənubunda (böyük ehtimalla Baykal gölü hesab olunur), uyğurlardan isə şimalda yaşayırdılar. Bu coğrafiya bugünkü Tıva və cənub Hövsgölü ərazisini əhatə edir. Mütəxəssislərə görə əslən samoyed və yeniseyli, ya da digər qeyri-türkdilli xalqlardan olduqları ehtimal edilir ki, onları Uyğur Xaqanlığının tabeliyində ikən türkləşdikləri bildirilir. Bir çox arxeoloji qazıntılar və runik yazılı uyğur dilində olan abidələr də bu fikirləri təsdiqləyir.
XIII əsrdən etibarən bu bölgə Monqol İmperatorluğunun hakimimiyyəti altına düşmüşdür. 1240-cı ildə yazılmış, Çingiz xanın şəxsiyyəti, yürüşləri, bir sıra ölkələri, o cümlədən Türküstanı istila etməsilə bağlı "Monqolların gizli tarixi" adlı əsərində Tubas və Tuqas ("-s" monqol dilində cəm şəkilçisidir) adlı xalqlardan bəhs edilmişdir. Hansı ki, həmin mənbədə duhaların Çingiz xanın oğlu Cuçiyə tabe olan şimaldakı orman toplumlarından olduğu göstərilir. Duhaların ən məşhur tədqiqatçısı belə hesab edir ki, kitabda adı keçən tuqaların indiki duhalar olması ehtimalı böyükdür:
"Tuqa sözündəki içsəs q-nın – h- < *p və *q səsini təmsil etdiyi açıq göründüyündən duhaların bunlarla bağlılığı ehtimal oluna bilinər. XIII əsrdə tuqa və tuba xalqlarının ayrı xalqlar olduğu söylənilir. Bəzi boyların monqollaşması və bəzilərinin də bəlkə monqollaşdıqdan sonra türkləşmələrinin bu dövr və ya bu dövrdən qısa bir vaxt əvvəl var olduğu düşünülür."
XIX əsrdə Sayan bölgəsində ekspedisiyada olan fin dilçisi türkləşmiş samoyed boylarından bəhs etmiş, onların qədim dillərini hələ də unutmadıqlarını qeyd etmişdir.
1732-ci ildən 1911-1912-ci illərə qədər monqollar və Tıva Çinin hakimiyyəti altında idi. 1911-1912-ci illərdə hər iki ölkə müstəqilliklərini elan edirlər.
1926-1927-ci illərdə Monqolustan və Tıva arasında şərti sərhədlər müəyyən edilir. Nəticədə bu sərhədlər duhaların köçəri yaşadıqları əraziləri iki hissəyə ayırır. 1947-ci ildən isə Tıva SSRİ-nin tərkibinə daxil olur və Monqolustan ərazisində yaşayan duhalarla onların əqrabaları arasında əlaqələr kəsilir. 1947-ci ildə duhaların Tıvada qalan yaşlı insanlarının çoxu Monqolustana qaçırlar. Lakin onlar yalnız 1956-cı ildə Monqolustan vətəndaşı olurlar.
Sayları
Statistik göstəricilər duhaların sayının ilbəil azaldığını göstərir.
2000-ci ildəki siyahıyaalmada onların sayı 303 nəfər olmuşdur.
2010-cu ilin məlumatına görə isə təqribən 44 ailədən ibarət olan duhaların saylı cəmi 282 nəfər idi.
Yaşayış yerləri
Köçəri həyat sürən duhalar əsasən Monqolustanın Hövsgöl elinin şimalında, Tsagaannur qəsəbəsində və tayqalarda yaşayırlar. Bu bölgə şimal-şərqdə Rusiya Federasiyasının subyektlərindən biri olan Buryatiya, şimal-qərbdə isə Rusiya Federasiyasının digər bir subyekti olan Tıva ilə qonşudur. Duhalar üç fərqli bölgədə yaşamaqdadırlar:
- Qərbi və Şərqi Tayqa olaraq ayrılan yüksək tayqalarda;
- Harmay və Hogrok çayları bölgəsində;
- Tsagaannuur qəsəbəsində.
Duhalar öz dillərində "alajə öy" (azərb. "dirək evi") deyilən çadırlarda yaşayırlar ki, bu çadırları həm də çum adlandırırlar. Oval şəkildə tikilən monqol çadırlarından fərqli olaraq, Duhaların çumları şişucludur.
Məşğuliyyətləri
Köçəri həyat sürən duhaların əsas ənənəvi məşğuliyyətləri maralçılıqdır. Onlar maralın südü ilə qidalanır, dərisindən geyim kimi istifadə edir, buynuzundan və sümüyündən müxtəlif əşyalar hazırlayırlar. Ancaq onlar, xüsusi zərurət olmasa, maral ətini yeməzlər. Nadir hallarda balıq və ov əti ilə, dağdan topladıqları bitki və yabanı meyvələrlə, giləmeyvələrlə qidalanarlar.
Onların məşğuliyyətləri yaşadıqları bölgələrə görə də fərqlənir. Məsələn:
- Tayqa bölgəsində yaşayan duhalar köçəri həyat tərzi sürür, şimal maralı bəsləyir, ovçuluq edir, meşədən meyvə və giləmeyvə toplayır, bəzən isə balıq tutmaqla məşğul olurlar.
- Tsagaannuur qəsəbəsində və çay yaxınlığında yaşayanlar isə monqolların həyat tərzinə oxşar bir həyat tərzi sürürlər. Onlar əsasən heyvandarlıqla məşğul olub sığır, at, dəvə, qoyun, keçi bəsləyirlər.
Duhalar bundan 2 min il əvvəl necə yaşayırdılarsa, indi də həmin şəkildə yaşayırlar. Belə ki, onların toplum içində başçı və ya liderləri yoxdur, ovdan əldə etdiklər qidanı, ova qatıldı-qatılmadı, bütün ailələr arasında bölürlər, qadınlar kişilərdən və yaxud da kişilər qadınlardan heç nə ilə üstün sayılmırlar, təbiəti öz çumlarından da təmiz saxlayırlar, çayda əllərini yumurlar ki, çay çirklənməsin, evlilik olmadan da uşaq dünyaya gətirilə bilər, bütün canlılara və cansızlara sayğı duyur, hörmət edirlər. Duhalara görə, canlı, ya cansız, hər şeyin ruhu var.
Onlar ovladıqlar ovun ruhundan üzr istəyirlər.
Mədəniyyətləri
Dilləri
Danışdıqları dil türk dillərinin Sibir qolunun Sayan qrupuna aid olan tayqa altqrupuna mənsub duha dilidir.
Duha dilində əsas sözlərin əksəriyyəti türk kökənlidir. Məsələn, "gis" - "qız", "hün" - "gün", "utə-" - "uyu-", "per-" - "ver" və sair.
Duha dilinə monqol dilindən də çox sayda alınma söz toplanıb. XX əsrin ikinci yarısından etibarən duha dilinə monqol dilinin təsiri daha aydın şəkildə görünməkdədir. Bunun da əsas səbəbi duhalı uşaqların monqol məktəblərində və monqol dilində tədris almasıdır. Demək olar ki, hazırda uşaqlar və gənc nəsil duha dilini bilmir. Duhalar yeni nəsillərin duha dili bilməməklərini məktəbdə monqol dilində təhsil almaqları ilə əsaslandırırlar.
Duha dilində indi yalnız yaşlı adamlar öz aralarında danışırlar və bu da yaşlı nəsil dünyanı tərk etdikdən sonra bu dili də öləcəyi ehtimalını və təhlükəsini yaradır. Ona görə də duha dili YUNESKO-nun yayımladığı təhlükə altında olan dillər atlasında "ciddi şəkildə təhlükə altında olan dil" kimi göstərilmişdir.
İnancları
Duhalar şamanizmə tapınırlar. Lakin uzun müddət şamanizm Monqolustanda qadağan edilib və şamanlar sürgün olunublar.
Duha mədəniyyətində dil və şamanizm bir-biri ilə sıx surətdə bağlıdır. Duha şamanları ruhlarla duha dilində danışırlar. Onlar belə hesab edirlər ki, çağırdıqlar qüvvələr, ruhlar başqa dilləri bilmirlər. Ona görə də yeni nəsil duha dilini bilmədiyi üçün şamanlıq edə, ruhlarla anlaşa bilməzlər. Həm də hesab olunur ki, gənc nəsil dili bilmədikcə, öyrənmədikcə ayinlərdə deyilən dualar, xüsusi sözlər də işlədilmədiyi üçün unudulacaq.
Həmçinin bax
Ədəbiyyat
- Жуковская Н. Л. Дархаты // Народы и религии мира / Глав. ред. В. А. Тишков. М.: Большая Российская Энциклопедия, 1999. P. 432.
- Lattimore O. Rev.: Mongolia: Unknown Land. by Jorgen Bisch by Reginald Spink. Pacific Affairs 37, 1965. P. 455—456.
İstinadlar
- "Хүн Ам, Орон Сууцны 2010 Оны Улсын Тооллогын Үр Дүн" (PDF). 2013-10-25 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2017-11-25.
- Şahnaz Kamalova. Türkdilli Duhalar – yox olmaq təhlükəsilə üz-üzə 2023-07-07 at the Wayback Machine. 525-ci qəzet. 8 fevral 2013, səh. 7 (az.)
- Ragagnin 2011. 13-21.
- Elizabeta Ragagnin. "Kayıp olmayan bir türkofon halk". (türk.)
- "Endangered Languages of Indigenous Peoples of Siberia: The Soyot Language". 2014-11-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-11-25.
Xarici keçidlər
- Жуковская Н. Л. Вокруг Света: Цаатаны — имеющие оленей 2020-09-27 at the Wayback Machine Вокруг Света. (rus.)
- «The tiny tribe where work is life» — Обзорная статья BBC (ing.)
- Kayıp Türkler Duhalar (türk.)
- Kayıp Türkler-Dukhalar (türk.)
- KayıpTürkler hakkında GazeteBilkentyazısı 2014-12-25 at the Wayback Machine (türk.)
- National Geographic News "Reindeer People" Resort to Eating Their Herds", 2004
- Mongolia: Reindeer Culture Hangs On In The Far North, By Pearly Jacob, September 22, 2011
- National Geographic News: Pictures of Mongolia's Reindeer People
- Photos of Dukha family and their lifestyle 2017-11-14 at the Wayback Machine By Hamid Sardar
- Brief Photo Introduction about Dukha/ Tsaatan Tribe in Northern Mongolia 2015-03-25 at the Wayback Machine
- NBC News: Short video about Tsaatan way of life
- Reindeer Portal, Source of Information about Reindeer Husbandry Worldwide "Tsaatan/Dukha"
- Business Insider: Meet Mongolian Reindeer Herders Fighting to Save Their Way of Life By Harrison Jacobs, May 23, 2014.
- The UB Post 2016-03-04 at the Wayback Machine: “Reindeer People” to receive monthly allocation, May 14, 2013.
- BBC : A precarious life in Mongolia’s north Travel story by Anna Kaminski, June 10, 2014.
- We are Dukha: This is the Way of Our People; The Totem People's Preservation Project
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Duhalar Monqolustanin simalinda yasayan Monqolustan ehalisini teskil eden 24 tayfadan biri Duha tayfasi Monqolustandaki dord turk tayfasindan biridir Digerleri Kazak Hoton ve Tivadir 2010 cu ilin melumatlarina esasen duhalarin sayi cemi 282 nefer idi Duhalar Umumi sayi282 2010 Yasadigi eraziler MonqolustanDiliduha diliDiniSamanizm TenqricilikEtnonimiMonqol menbelerinde duhalari uranhay tayqa uranhay taigin irged azerb tayqa xalqi oin irged azerb mese xalqi soyat tsaatan azerb simal maralinin sahibleri tsaa simal marali ve isimden isim duzelden tan sekilcisi olaraq adlandiriblar Hazirda ise monqollar resmi olaraq duhalari ve hemcinin Monqolustandaki muselman olmayan diger turk xalqlarini umumilikde uygur adlandirirlar Bezi turkoloq ve tarixcilerin fikrince tuva tuba etnonimine sahib xalqlar eslen samoyed ve yeniseyli olub tarixin muxtelif dovrlerinde turklesibler ki duhalar da onlardan biridir Du bo Tu po etnonimi ilk olaraq VII yuzilliyin evvellerinde 581 618 ci illeri ehate eden Cin Sui Su teqviminde qeyd edilib Duhalarin adi ilk defe 618 907 ci illerde Cinde hakimiyyetde olmus Tan sulalesi dovrunun salnamelerinde gosterilmisdir 618 906 ci illere aid olan Cin Tang Shu kitabesinde duhalar uygurlar ve bir qism Oguz boylarinin da mensub oldugu xalqlar T ieh le boylar birliyinde gosterilmisdir Bu menbelere gore Tu po xalqi 551 744 cu illerde olmus Birinci ile Ikinci Goyturk xaqanliqlari ve 744 840 ci illerde olmus Uygur Xaqanligi dovrlerinde qirgizlarin ve kicik gol un cenubunda boyuk ehtimalla Baykal golu hesab olunur uygurlardan ise simalda yasayirdilar Bu cografiya bugunku Tiva ve cenub Hovsgolu erazisini ehate edir Mutexessislere gore eslen samoyed ve yeniseyli ya da diger qeyri turkdilli xalqlardan olduqlari ehtimal edilir ki onlari Uygur Xaqanliginin tabeliyinde iken turklesdikleri bildirilir Bir cox arxeoloji qazintilar ve runik yazili uygur dilinde olan abideler de bu fikirleri tesdiqleyir XIII esrden etibaren bu bolge Monqol Imperatorlugunun hakimimiyyeti altina dusmusdur 1240 ci ilde yazilmis Cingiz xanin sexsiyyeti yurusleri bir sira olkeleri o cumleden Turkustani istila etmesile bagli Monqollarin gizli tarixi adli eserinde Tubas ve Tuqas s monqol dilinde cem sekilcisidir adli xalqlardan behs edilmisdir Hansi ki hemin menbede duhalarin Cingiz xanin oglu Cuciye tabe olan simaldaki orman toplumlarindan oldugu gosterilir Duhalarin en meshur tedqiqatcisi bele hesab edir ki kitabda adi kecen tuqalarin indiki duhalar olmasi ehtimali boyukdur Tuqa sozundeki icses q nin h lt p ve q sesini temsil etdiyi aciq gorunduyunden duhalarin bunlarla bagliligi ehtimal oluna biliner XIII esrde tuqa ve tuba xalqlarinin ayri xalqlar oldugu soylenilir Bezi boylarin monqollasmasi ve bezilerinin de belke monqollasdiqdan sonra turklesmelerinin bu dovr ve ya bu dovrden qisa bir vaxt evvel var oldugu dusunulur XIX esrde Sayan bolgesinde ekspedisiyada olan fin dilcisi turklesmis samoyed boylarindan behs etmis onlarin qedim dillerini hele de unutmadiqlarini qeyd etmisdir 1732 ci ilden 1911 1912 ci illere qeder monqollar ve Tiva Cinin hakimiyyeti altinda idi 1911 1912 ci illerde her iki olke musteqilliklerini elan edirler 1926 1927 ci illerde Monqolustan ve Tiva arasinda serti serhedler mueyyen edilir Neticede bu serhedler duhalarin koceri yasadiqlari erazileri iki hisseye ayirir 1947 ci ilden ise Tiva SSRI nin terkibine daxil olur ve Monqolustan erazisinde yasayan duhalarla onlarin eqrabalari arasinda elaqeler kesilir 1947 ci ilde duhalarin Tivada qalan yasli insanlarinin coxu Monqolustana qacirlar Lakin onlar yalniz 1956 ci ilde Monqolustan vetendasi olurlar SaylariStatistik gostericiler duhalarin sayinin ilbeil azaldigini gosterir 2000 ci ildeki siyahiyaalmada onlarin sayi 303 nefer olmusdur 2010 cu ilin melumatina gore ise teqriben 44 aileden ibaret olan duhalarin sayli cemi 282 nefer idi Yasayis yerleriYayildiqlari erazi Koceri heyat suren duhalar esasen Monqolustanin Hovsgol elinin simalinda Tsagaannur qesebesinde ve tayqalarda yasayirlar Bu bolge simal serqde Rusiya Federasiyasinin subyektlerinden biri olan Buryatiya simal qerbde ise Rusiya Federasiyasinin diger bir subyekti olan Tiva ile qonsudur Duhalar uc ferqli bolgede yasamaqdadirlar Qerbi ve Serqi Tayqa olaraq ayrilan yuksek tayqalarda Harmay ve Hogrok caylari bolgesinde Tsagaannuur qesebesinde Yasadiqlari cum adli cadirlar Duhalar oz dillerinde alaje oy azerb direk evi deyilen cadirlarda yasayirlar ki bu cadirlari hem de cum adlandirirlar Oval sekilde tikilen monqol cadirlarindan ferqli olaraq Duhalarin cumlari sisucludur MesguliyyetleriKoceri heyat suren duhalarin esas enenevi mesguliyyetleri maralciliqdir Onlar maralin sudu ile qidalanir derisinden geyim kimi istifade edir buynuzundan ve sumuyunden muxtelif esyalar hazirlayirlar Ancaq onlar xususi zeruret olmasa maral etini yemezler Nadir hallarda baliq ve ov eti ile dagdan topladiqlari bitki ve yabani meyvelerle gilemeyvelerle qidalanarlar Onlarin mesguliyyetleri yasadiqlari bolgelere gore de ferqlenir Meselen Tayqa bolgesinde yasayan duhalar koceri heyat terzi surur simal marali besleyir ovculuq edir meseden meyve ve gilemeyve toplayir bezen ise baliq tutmaqla mesgul olurlar Tsagaannuur qesebesinde ve cay yaxinliginda yasayanlar ise monqollarin heyat terzine oxsar bir heyat terzi sururler Onlar esasen heyvandarliqla mesgul olub sigir at deve qoyun keci besleyirler Duhalar bundan 2 min il evvel nece yasayirdilarsa indi de hemin sekilde yasayirlar Bele ki onlarin toplum icinde basci ve ya liderleri yoxdur ovdan elde etdikler qidani ova qatildi qatilmadi butun aileler arasinda bolurler qadinlar kisilerden ve yaxud da kisiler qadinlardan hec ne ile ustun sayilmirlar tebieti oz cumlarindan da temiz saxlayirlar cayda ellerini yumurlar ki cay cirklenmesin evlilik olmadan da usaq dunyaya getirile biler butun canlilara ve cansizlara saygi duyur hormet edirler Duhalara gore canli ya cansiz her seyin ruhu var Onlar ovladiqlar ovun ruhundan uzr isteyirler MedeniyyetleriDilleri Esas meqale Duha dili Danisdiqlari dil turk dillerinin Sibir qolunun Sayan qrupuna aid olan tayqa altqrupuna mensub duha dilidir Duha dilinde esas sozlerin ekseriyyeti turk kokenlidir Meselen gis qiz hun gun ute uyu per ver ve sair Duha diline monqol dilinden de cox sayda alinma soz toplanib XX esrin ikinci yarisindan etibaren duha diline monqol dilinin tesiri daha aydin sekilde gorunmekdedir Bunun da esas sebebi duhali usaqlarin monqol mekteblerinde ve monqol dilinde tedris almasidir Demek olar ki hazirda usaqlar ve genc nesil duha dilini bilmir Duhalar yeni nesillerin duha dili bilmemeklerini mektebde monqol dilinde tehsil almaqlari ile esaslandirirlar Duha dilinde indi yalniz yasli adamlar oz aralarinda danisirlar ve bu da yasli nesil dunyani terk etdikden sonra bu dili de oleceyi ehtimalini ve tehlukesini yaradir Ona gore de duha dili YUNESKO nun yayimladigi tehluke altinda olan diller atlasinda ciddi sekilde tehluke altinda olan dil kimi gosterilmisdir Inanclari Duhalar samanizme tapinirlar Lakin uzun muddet samanizm Monqolustanda qadagan edilib ve samanlar surgun olunublar Duha medeniyyetinde dil ve samanizm bir biri ile six suretde baglidir Duha samanlari ruhlarla duha dilinde danisirlar Onlar bele hesab edirler ki cagirdiqlar quvveler ruhlar basqa dilleri bilmirler Ona gore de yeni nesil duha dilini bilmediyi ucun samanliq ede ruhlarla anlasa bilmezler Hem de hesab olunur ki genc nesil dili bilmedikce oyrenmedikce ayinlerde deyilen dualar xususi sozler de isledilmediyi ucun unudulacaq Hemcinin baxDuha dili MonqollarEdebiyyatZhukovskaya N L Darhaty Narody i religii mira Glav red V A Tishkov M Bolshaya Rossijskaya Enciklopediya 1999 P 432 Lattimore O Rev Mongolia Unknown Land by Jorgen Bisch by Reginald Spink Pacific Affairs 37 1965 P 455 456 Istinadlar Hүn Am Oron Suucny 2010 Ony Ulsyn Toollogyn Үr Dүn PDF 2013 10 25 tarixinde PDF Istifade tarixi 2017 11 25 Sahnaz Kamalova Turkdilli Duhalar yox olmaq tehlukesile uz uze 2023 07 07 at the Wayback Machine 525 ci qezet 8 fevral 2013 seh 7 az Ragagnin 2011 13 21 Elizabeta Ragagnin Kayip olmayan bir turkofon halk turk Endangered Languages of Indigenous Peoples of Siberia The Soyot Language 2014 11 26 tarixinde Istifade tarixi 2017 11 25 Xarici kecidlerZhukovskaya N L Vokrug Sveta Caatany imeyushie olenej 2020 09 27 at the Wayback Machine Vokrug Sveta rus The tiny tribe where work is life Obzornaya statya BBC ing Kayip Turkler Duhalar turk Kayip Turkler Dukhalar turk KayipTurkler hakkinda GazeteBilkentyazisi 2014 12 25 at the Wayback Machine turk National Geographic News Reindeer People Resort to Eating Their Herds 2004 Mongolia Reindeer Culture Hangs On In The Far North By Pearly Jacob September 22 2011 National Geographic News Pictures of Mongolia s Reindeer People Photos of Dukha family and their lifestyle 2017 11 14 at the Wayback Machine By Hamid Sardar Brief Photo Introduction about Dukha Tsaatan Tribe in Northern Mongolia 2015 03 25 at the Wayback Machine NBC News Short video about Tsaatan way of life Reindeer Portal Source of Information about Reindeer Husbandry Worldwide Tsaatan Dukha Business Insider Meet Mongolian Reindeer Herders Fighting to Save Their Way of Life By Harrison Jacobs May 23 2014 The UB Post 2016 03 04 at the Wayback Machine Reindeer People to receive monthly allocation May 14 2013 BBC A precarious life in Mongolia s north Travel story by Anna Kaminski June 10 2014 We are Dukha This is the Way of Our People The Totem People s Preservation Project